Ukraina Słobodzka

Ukraina Słobodzka
Слобідська Україна
Слободская Украина
Państwa	Ukraina; Rosja
Stolica	Charków
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ukraina Słobodzka (ukr. Слобідська Україна; ros. Слободская Украина) (znana także jako Słobodszczyzna) – kraina historyczno-geograficzna na pograniczu północno-wschodniej Ukrainy i południowo-zachodniej Rosji. Były to ziemie wchodzące w skład Carstwa Rosyjskiego, na których formowały się służące carowi półautonomiczne pułki kozackie. Na terenach tych prowadzone było także od połowy XVII wieku osadnictwo chłopów ukraińskich z terenów Prawobrzeża.

Terytorium

Ziemie Ukrainy Słobodzkiej leżą obecnie na terenie obwodów obwodu charkowskiego (większa część), sumskiego, ługańskiego i donieckiego Ukrainy i obwodów kurskiego, biełgorodzkiego (iwanowskiego) i woroneskiego Federacji Rosyjskiej. Głównym miastem części ukraińskiej jest Charków.

Ukraina Słobodzka graniczyła na zachodzie z Hetmanatem, na południu z Zaporożem i Chanatem Krymskim, na północy z Ziemią Moskiewską, na wschodzie granicę stanowił Don.

Obejmowała część Wyżyny Środkoworosyjskiej, sąsiadującą z nią Wyżynę Doniecką, południowo-wschodnią część Niziny Naddnieprzańskiej, oraz niewielką część Wyżyny Donieckiej.

Osadnictwo

Na skutek zniszczeń związanych z walkami prowadzonymi w trakcie Powstania Chmielnickiego na Słobodszczyznę zaczęła przenosić się ludność z należącego do Rzeczypospolitej Prawobrzeża. Na skutek tej kolonizacji powstały takie miejscowości jak Ostrogsk nad Cichą Sosną, Ochtyrka, Caroborysów, Gorodne, Lebiedyn, Boromla, Kołontajów, Krasnyj Kut założony przez osadników z Korsunia. W 1665 roku osadnicy założyli zaś miasteczko Marefa, a potem Żmijów. Najbardziej znanym miastem z tego terenu jest obecnie Charków, które założyło około 1654 roku trzydzieści siedem rodzin. Fakt zakładania miast przez ludność z terenów Ukrainy Prawobrzeżnej potwierdza toponimia – wiele nazw nowo zakładanych miejscowości jest identyczna z nazwami istniejących miejscowości na Ukrainie Prawobrzeżnej. Kolonizacja ukraińska wzmogła się jeszcze w latach 70. XVII wieku, gdy trwała wojna Rzeczypospolitej z Turcją. Kolonizacja moskiewska z północy była prowadzona równolegle, w związku z czym zdarzało się, że obok siebie funkcjonowały dwie miejscowości o tej samej nazwie zakładane przez osadników moskiewskich (rosyjskich) i ukraińskich (kozackich).

W latach 80. XVII wieku w związku z powodami ekonomicznymi i utrudnieniami na polu religijnym związanym z różnicami prawosławia moskiewskiego i ukraińskiego, rozpoczął się proces „ucieczki” osadników na Prawobrzeże, co miała powstrzymywać m.in. Linia Izjumska^[1].

Administracja

Ukraina Słobodzka od lat 80. XVII wieku była podzielona na pięć terytoriów pułkowych:

pułk sumski (Sumy)
pułk charkowski (Charków)
pułk ochtyrski (Ochtyrka)
pułk izjumski (Izjum)
pułk ostrogoski (Ostrogożsk)

Całość terytorium podporządkowane było wojewodzie biełgorodzkiemu.

Fortyfikowanie

Tereny te Moskwa zabezpieczała poprzez budowę linii obronnych, najpierw była to ufortyfikowana Linia biełgorodzka z 2 ćwierci XVII wieku, potem Linia Izjumska w latach 80. XVII w., a potem wraz z przesuwaniem się kolonizacji na południe Linia ukraińska na pocz. XVIII w. Linie te miały za zadanie powstrzymywać najazdy Tatarów z Chanatu krymskiego, które podążały na Moskwę m.in. szlakiem murawskim, kałmuckim i izjumskim. Z uwagi na stałe zagrożenie najazdami tatarskimi wiele miast Ukrainy Słobodzkiej miało fortyfikacje bastionowe.

Likwidacja autonomii

Struktura słobodzkich pułków kozackich została zlikwidowana przez Moskwę w 1765 roku, ich terytorium przekształcone w gubernię słobodzko-ukraińską ze stolicą w Charkowie, a starszyznę kozacką Słobodszczyzny włączono do rosyjskiego systemu rang.

Miasta

Najludniejsze miasta na Ukrainie Słobodzkiej współcześnie:

	miasto	populacja (2016)^[2]	obwód
1.	Charków	1 449 732	charkowski
2.	Sumy	267 633	sumski
3.	Kramatorsk	159 445	doniecki
4.	Słowiańsk	114 437	doniecki
5.	Bachmut^[a]	76 599	doniecki
6.	Rossosz	62 680	woroneski
7.	Izium	49 727	charkowski
8.	Ochtyrka^[b]	48 645	sumski
9.	Aleksiejewka	38 566	biełgorodzki
10.	Wałujki	34 104	biełgorodzki

Uwagi

↑ Miasto jest także częścią Słowiano-Serbii.
↑ Miasto traktowane także jako część Ukrainy Lewobrzeżnej, jako przynależne do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego do 1647 roku.

Przypisy

↑ Polska wobec obecnej sytuacji na Ukrainie | Polityka wschodnia – export na rynek wschodni. politykawschodnia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]..
↑ http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip

Bibliografia

Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. Anna Babiak-Owad, Katarzyna Kotyńska, Warszawa 2011 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9.
Маслійчук В., Слобідська Україна, Київ 2008.
Багалій Д. І., Історія Слобідської Укаїни, Харків 1990.
Сумцов М., Слобожане, Харків 2002.
Юркевич В., Еміграція на схід і залюднення Слобожанщини за Б. Хмельницького, Київ 1932.
Serczyk A. W., Historia Ukrainy, Wrocław 2001, s. 114–117; s. 136–138; s. 159–160.

[3] Miasto jest także częścią Słowiano-Serbii.

[4] Miasto traktowane także jako część Ukrainy Lewobrzeżnej, jako przynależne do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego do 1647 roku.

[1] Polska wobec obecnej sytuacji na Ukrainie | Polityka wschodnia – export na rynek wschodni. politykawschodnia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]..

[2] ttps://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip

[1]

[2]

[a]

[b]