Michael Faraday

Michael Faraday
Data i miejsce urodzenia	22 września 1791 ; Newington Butts, Surrey, Anglia
Data i miejsce śmierci	25 sierpnia 1867 ; Pałac Hampton Court, Surrey, Anglia
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Michael Faraday (ur. 22 września 1791 w Newington Butts, zm. 25 sierpnia 1867 w Hampton Court^[1]) – angielski fizyk doświadczalny i chemik. Profesor Instytutu Królewskiego w Londynie (ang. Royal Institution) i Uniwersytetu Oksfordzkiego, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society). Laureat najwyższych nagród naukowych jego czasów – dwóch Medali Copleya (1832 i 1838), dwóch Medali Królewskich (1835 i 1846) oraz Medalu Rumforda (1846)^[a].

Faraday to jeden z ojców elektrodynamiki klasycznej. Odkrył indukcję elektromagnetyczną – możliwość wytwarzania prądu elektrycznego przez ruch magnesu, co jest przejawem wytwarzania pola elektrycznego przez zmienne pole magnetyczne. Ścisły matematyczny opis tego zjawiska nazwano prawem Faradaya, będącym jednym z podstawowych równań Maxwella. Jego osiągnięcie było przełomowe zarówno dla fizyki jak i techniki – umożliwiło konstrukcję pierwszych prądnic i silników elektrycznych, przyczyniając się do drugiej rewolucji przemysłowej i masowej elektryfikacji.

Pozostałe osiągnięcia Faradaya to m.in. wprowadzenie opisu oddziaływań przez pola i ich linie, odkrycie samoindukcji, paramagnetyzmu i zjawiska magnetooptycznego – wyjaśnionego potem przez Maxwellowski elektromagnetyczny model światła. W chemii Faraday zasłynął m.in. jako pionier elektrochemii i odkrywca benzenu. Jest też przykładem wybitnego samouka; wkroczył w świat akademicki dzięki H.B. Davy’emu, który zatrudnił młodego Faradaya jako asystenta.

Odkrycia

Fizyka

Największe znaczenie miały prace Faradaya dotyczące elektryczności. W 1831 r. odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej^[2], co przyczyniło się do powstania elektrodynamiki.

Faraday odkrył również zjawisko samoindukcji, zbudował pierwszy model silnika elektrycznego. W 1845 r. stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, odkryty zaś przez niego paramagnetyzm – właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Faraday wprowadził pojęcie linii sił pola i wysunął twierdzenie, że ładunki elektryczne działają na siebie za pomocą takiego pola^[3]. W 1848 r. odkrył zjawisko magnetooptyczne^[4]. Jako pierwszy podjął próbę zunifikowania grawitacji z elektromagnetyzmem (1849)^[5]^[6].

Odkrycia Faradaya z zakresu elektrodynamiki miały ogromne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, prawo Faradaya ma podstawowe znaczenie w teorii elektromagnetyzmu. Po drugie, indukcja elektromagnetyczna może być wykorzystana do wytwarzania prądu elektrycznego, co zademonstrował sam Faraday budując pierwszą prądnicę. Nowoczesne generatory elektryczne są znacznie bardziej złożone, jednak wszystkie opierają się na tej samej zasadzie – indukcji elektromagnetycznej.

Od jego nazwiska jednostka pojemności elektrycznej w układzie SI nazywana jest faradem.

Chemia

Stworzył podstawy elektrochemii. W latach 1833–1834 sformułował prawa elektrolizy i wprowadził nomenklaturę dla opisu tego zjawiska. W 1825 roku odkrył benzen^[7], wydzielił naftalen, heksachloroetan, koloidalne złoto. Był też twórcą prostej metody skraplania gazów. W 1823 roku jako pierwszy skroplił chlor^[8].

Prowadził pionierskie prace nad stalami stopowymi i szkłem optycznym. Stwierdził katalityczne działanie światła w reakcjach chlorowców na węglowodory (nasycone)^[9].

Życie prywatne

2 czerwca 1821 ożenił się z Sarą (Sarah) Barnard; związek był bezdzietny. Faraday był członkiem sandemanianów^[10], sekty protestanckiej (pierwotna nazwa: glasjanie), utworzonej w Szkocji ok. 1730 r. przez Johna Glasa (1695–1773)^[11]. Został pochowany w nieanglikańskiej części Highgate Cemetery^[12]. W grobie tym, obok niego, spoczęła później żona.

Zobacz też

Uwagi

↑
W 2021 roku Faraday pozostaje:
- jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Copleya więcej niż raz;
- jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Królewski więcej niż raz;
- jedną z tylko dwóch osób, które otrzymał obie nagrody więcej niż raz – obok Johna Herschela, który zdobył aż trzy Medale Królewskie, ale nie otrzymał Medalu Rumforda.

Przypisy

↑ Faraday Michael, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-10] .
↑ Gamow 1967 ↓, s. 151–154.
↑ Gamow 1967 ↓, s. 157–158.
↑ Gamow 1967 ↓, s. 154–156.
↑ M. Faraday. Experimental Researches in Electricity. Twenty-Fourth Series. On the Possible Relation of Gravity to Electricity. „Abstracts of the Papers Communicated to the Royal Society of London”. 5, s. 994–995, 1850. DOI: 10.1098/rspl.1843.0267.
↑ Gamow 1967 ↓, s. 156–157.
↑ Eichstaedt 1973 ↓, s. 108.
↑ Eichstaedt 1973 ↓, s. 182.
↑ Słownik chemiczny pod red. Jerzego Chodkowskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982, ISBN 83-214-0323-9
↑ Wróblewski 2007 ↓, s. 301.
↑ Sandemanian, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-09-22] (ang.).
↑ Michael Faraday's Grave, Highgate Cemetery, London [online], victorianweb.org [dostęp 2022-07-01] .

Bibliografia

Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. OCLC 839118859.
George Gamow: Biografia fizyki. Barbara Wojtowicz-Natanson (tłum). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967. OCLC 878933859.
Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki: od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-0114635-1.

Literatura dodatkowa

Marian Grotowski: Michał Faraday: jego życie i dzieło 1791–1867. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha, 1928.
Eugeniusz Hohendorf: Życie i twórczość Michała Faradaya.

Linki zewnętrzne

John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Michael Faraday w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].

[2] W 2021 roku Faraday pozostaje:
jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Copleya więcej niż raz;

jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Królewski więcej niż raz;

jedną z tylko dwóch osób, które otrzymał obie nagrody więcej niż raz – obok Johna Herschela, który zdobył aż trzy Medale Królewskie, ale nie otrzymał Medalu Rumforda.

[2] ą z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Copleya więcej niż raz;

[3] ą z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Królewski więcej niż raz;

[4] ą z tylko dwóch osób, które otrzymał obie nagrody więcej niż raz – obok Johna Herschela, który zdobył aż trzy Medale Królewskie, ale nie otrzymał Medalu Rumforda.

[epwn-1] Faraday Michael, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-10] .

[CITEREFGamow1967151–154-3] Gamow 1967 ↓, s. 151–154.

[CITEREFGamow1967157–158-4] Gamow 1967 ↓, s. 157–158.

[CITEREFGamow1967154–156-5] Gamow 1967 ↓, s. 154–156.

[6] M. Faraday. Experimental Researches in Electricity. Twenty-Fourth Series. On the Possible Relation of Gravity to Electricity. „Abstracts of the Papers Communicated to the Royal Society of London”. 5, s. 994–995, 1850. DOI: 10.1098/rspl.1843.0267.

[CITEREFGamow1967156–157-7] Gamow 1967 ↓, s. 156–157.

[CITEREFEichstaedt1973108-8] Eichstaedt 1973 ↓, s. 108.

[CITEREFEichstaedt1973182-9] Eichstaedt 1973 ↓, s. 182.

[10] Słownik chemiczny pod red. Jerzego Chodkowskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982, ISBN 83-214-0323-9

[CITEREFWróblewski2007301-11] Wróblewski 2007 ↓, s. 301.

[12] Sandemanian, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-09-22] (ang.).

[13] Michael Faraday's Grave, Highgate Cemetery, London [online], victorianweb.org [dostęp 2022-07-01] .

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

lata 20.	1826: J. Ivory, J. Dalton 1827: F.G.W. Struve, H. Davy 1828: J.F. Encke, W.H. Wollaston 1829: Ch. Bell, E. Mitscherlich
lata 30.	1830: A.J. Balard, D. Brewster 1831–1832: nie przyznano 1833: A.P. de Candolle, J. Herschel 1834: Ch. Lyell, J.W. Lubbock 1835: M. Faraday, W.R. Hamilton 1836: G. Newport, J. Herschel 1837: W. Whewell 1838: W.F. Talbot, Th. Graham 1839: J. Ivory, M. Barry
lata 40.	1840: Ch. Wheatstone, J. Herschel 1841: E. Hodgkinson, R. Kane 1842: J.F. Daniell, W. Bowman 1843: Ch. Wheatstone, J.D. Forbes 1844: G. Boole, Th. Andrews 1845: G.B. Airy, Th.S. Beck 1846: M. Faraday, R. Owen 1847: G. Fownes, W.R. Grove 1848: Ch.J. Hargreave, Th. Galloway 1849: E. Sabine, G. Mantell
lata 50.	1850: B. Brodie, Th. Graham 1851: W. Parsons, G. Newport 1852: J.P. Joule, Th.H. Huxley 1853: Ch. Darwin, J. Tyndall 1854: A.W. von Hofmann, J.D. Hooker 1855: J.O. Westwood, J.R. Hind 1856: J. Richardson, W. Thomson (Lord Kelvin) 1857: E. Frankland, J. Lindley 1858: A. Hancock, W. Lassell 1859: A. Cayley, G. Bentham
lata 60.	1860: A.V. Waller, W. Fairbairn 1861: J.J. Sylvester, W.B. Carpenter 1862: A.W. Williamson, J.T.R. Robinson 1863: J.P. Gassiot, M.J. Berkeley 1864: J.A.L. Clarke, W. De La Rue 1865: A. Smith, J. Prestwich 1866: W. Huggins, W.K. Parker 1867: J.B. Lawes, J.H. Gilbert, W.E. Logan 1868: A.R. Wallace, G. Salmon 1869: A. Matthiessen, Th. Maclear
lata 70.	1870: Th. Davidson, W.H. Miller 1871: G. Busk, J. Stenhouse 1872: H.J. Carter, Th. Anderson 1873: G.J. Allman, H.E. Roscoe 1874: H.C. Sorby, W.C. Williamson 1875: Th. Oldham, W. Crookes 1876: Ch.W. Thomson, W. Froude 1877: F.A. Abel, O. Heer 1878: A.C.L.G Günther, J.A. Broun 1879: A.C. Ramsay, W.H. Perkin
lata 80.	1880: A. Noble, J. Lister 1881: J.H. Jellett, F.M. Balfour 1882: J.W. Strutt (Lord Rayleigh), W.H. Flower 1883: Th.A. Hirst, J.S. Burdon-Sanderson 1884: G. Darwin, D. Oliver 1885: D.E. Hughes, R. Lankester 1886: P.G. Tait, F. Galton 1887: A.R. Clarke, H.N. Moseley 1888: O. Reynolds, F. von Mueller 1889: Th.E. Thorpe, W.H. Gaskell
lata 90.	1890: J. Hopkinson, D. Ferrier 1891: A.W. Rucker, Ch. Lapworth 1892: Ch. Pritchard, J.N. Langley 1893: H.M. Ward, A. Schuster 1894: J.J. Thomson, V. Horsley 1895: J. Murray, J.A. Ewing 1896: A. Geikie, Ch.V. Boys 1897: R. Strachey, A. Forsyth 1898: J. Kerr, W. Gardiner 1899: W.C. McIntosh, G.F. Fitzgerald
rok 1900	A. Newton, P.A. MacMahon

XVIII wiek	1800: Hrabia Rumford
XIX wiek	1804: John Leslie 1806: William Murdoch 1810: Étienne Louis Malus 1814: William Charles Wells 1816: Humphry Davy 1818: David Brewster 1824: Augustin Jean Fresnel 1832: John Frederic Daniell 1834: Macedonio Melloni 1838: James David Forbes 1840: Jean-Baptiste Biot 1842: William Fox Talbot 1846: Michael Faraday 1848: Henri Victor Regnault 1850: François Arago 1852: George Gabriel Stokes 1854: Neil Arnott 1856: Louis Pasteur 1858: Jules Jamin 1860: James Clerk Maxwell 1862: Gustav Kirchhoff 1864: John Tyndall 1866: Armand Fizeau 1868: Balfour Stewart 1870: Alfred Des Cloizeaux 1872: Anders Jonas Ångström 1874: Norman Lockyer 1876: Pierre Janssen 1878: Marie Alfred Cornu 1880: William Huggins 1882: William de Wiveleslie Abney 1884: Tobias Robertus Thalén 1886: Samuel Pierpont Langley 1888: Pietro Tacchini 1890: Heinrich Hertz 1892: Nils Christofer Dunér 1894: James Dewar 1896: Philipp Lenard, Wilhelm Röntgen 1898: Oliver Lodge 1900: Henri Becquerel
XX wiek	1902: Charles Parsons 1904: Ernest Rutherford 1906: Hugh Longbourne Callendar 1908: Hendrik Lorentz 1910: Heinrich Rubens 1912: Heike Kamerlingh Onnes 1914: Lord Rayleigh 1916: William Henry Bragg 1918: Charles Fabry, Alfred Pérot 1920: Lord Rayleigh 1922: Pieter Zeeman 1924: Charles Vernon Boys 1926: Arthur Schuster 1928: Friedrich Paschen 1930: Peter Debye 1932: Fritz Haber 1934: Wander Johannes de Haas 1936: Ernest John Coker 1938: Robert W. Wood 1940: Manne Siegbahn 1942: Gordon Dobson 1944: Harry Ralph Ricardo 1946: Alfred Egerton 1948: Franz Eugen Simon 1950: Frank Whittle 1952: Frits Zernike 1954: Cecil Reginald Burch 1956: Frank Philip Bowden 1958: Thomas Ralph Merton 1960: Alfred Gordon Gaydon 1962: Dudley Maurice Newitt 1964: Hendrik Christoffel van de Hulst 1966: William Penney 1968: Dennis Gabor 1970: Christopher Hinton 1972: Basil John Mason 1974: Alan Cottrell 1976: Ilya Prigogine 1978: George Porter 1980: William Frank Vinen 1982: Charles Gorrie Wynne 1984: Harold Horace Hopkins 1986: Denis Rooke 1988: Felix Weinberg 1990: Walter Spear 1992: Harold Temperley 1994: Andrew Keller 1996: Grenville Turner 1998: Richard Friend 2000: Wilson Sibbett
XXI wiek	2002: David King 2004: Richard Dixon 2006: Jean-Pierre Hansen 2008: Edward Hinds 2010: Gilbert Lonzarich 2012: Roy Taylor 2014: Jeremy Bauberg 2016: Ortwin Hess 2018: Ian Walmsley 2019: Miles Padgett 2020: Patrick Gill 2021: Carlos Frenk 2022: Raymond Pierrehumbert 2023: Polina Bayvel 2024: Tony Bell