Łuskwiak cytrynowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łuskwiak cytrynowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Pholiota limonella (Peck) Sacc. Syll. fung. (Abellini) 5: 753 (1887) | |
Łuskwiak cytrynowy (Pholiota limonella) (Peck) Sacc. – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji: Pholiota, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1878 r. Charles Horton Peck, nadając mu nazwę Agaricus limonellus. Obecną nazwę nadał mu Pier Andrea Saccardo w 1887 r. Synonimy:
- Agaricus limonellus Peck 1878,
- Hypodendrum limonellum (Peck) Murrill 1912,
- Pholiota ceriferoides P.D. Orton 1988,
- Pholiota subsquarrosa var. limonella (Peck) Rick 1938[2].
Autorzy, którzy po raz pierwszy podali stanowiska tego gatunku w Polsce, zarekomendowali polską nazwę łuskwiak cytrynowy[3]. Nazwę rodzaju (łuskwiak) nadał Franciszek Błoński w 1896 r.[4], nazwa gatunkowa jest tłumaczeniem nazwy łacińskiej (limona = cytryna)[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 4–12 cm. U młodych osobników półkulisty do szerokostożkowego z małym garbkiem, potem rozpostarty i płaski. Powierzchnia w stanie wilgotnym śliska, w stanie suchym błyszcząca, u młodych okazów jaskrawożółta lub złotożółta, u starszych o barwie od żółtej do żółtoochrowej. Pokryta jest licznymi, stożkowatymi i wzniesionymi łuseczkami o barwie od rdzawoochrowej do rdzawobrązowej[3].
W liczbie 50–80 z międzyblaszkami (l = 1–7), gęste, przyrośnięte lub nieco zbiegające ząbkiem, początkowo jaskrawożółte lub złotożółte z brązowymi plamkami, potem brązowe, o ostrzach żółtych i delikatnie ząbkowanych[3].
Wysokość 5–17 cm, grubość do 2 cm, sprężysty, pełny, walcowaty lub nieco rozszerzony u podstawy. Powierzchnia w górnej części początkowo jasnożółta, ku dołowi ciemniejsza, żółtoochrowa do rdzawoochrowej lub rdzawobrązowej, u starszych okazów staje się rdzawoochrowy do rdzawobrązowego. Pierścienia brak, występuje słabo widoczna, z wiekiem zanikająca strefa pierścieniowa. Na całej długości trzon jest pokryty rdzawobrązowymi, delikatnymi łuseczkami[3].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory 6,5–8,5 × 4,0–5,0 μm, elipsoidalne do jajowatoelipsoidalnych, gładkie z wyraźnymi porami rostkowymi. Podstawki cylindryczne do wąsko maczugowatych, 4-sterygmowe, rzadko 2-sterygmowe, zawsze ze sprzążkami u podstawy. Dość licznie na krawędzi i na powierzchniach blaszek występują maczugowate, często z cieńszym wierzchołkiem, cylindryczne, rzadko butelkowate chryzocystydy, w KOH o żóltobrązowej, załamującej światło zawartości. Na krawędziach blaszek różnokształtne, cienkościenne, szkliste leptocystydy tworzące sterylną warstwę. Trama blaszek regularna, zbudowana z cylindrycznych strzępek o średnicy 4,5–11 μm i intensywnie żółtych ścianach. Skórka kapelusza typu ixocutis, w trzonie typu cutis. Sprzążki występują na strzępkach wszystkich części bazydiokarpu[3].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na wyspie Reunion. Najwięcej stanowisk podano w Europie[5]. Brak go w opracowanym przez Władysława Wojewodę w 2003 r. wykazie wielkoowocnikowych grzybów Polski[4], ale jego stanowiska podano w późniejszych latach w wielu regionach Polski[3][6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny i pasożytniczy rozwijający się na drewnie wielu gatunków drzew liściastych, rzadziej iglastych. Występuje zarówno na martwym drewnie, jak i na żywych drzewach. W Polsce podano jego występowanie na brzozie omszonej, jaworze, grabie pospolitym, olszy szarej i buku pospolitym[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Błażej Gierczyk, Marek Halama, Maciej Zalas Anna Kujawa, Pholiota limonella – gatunek pomijany?, „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”, 18 (1), 2011, s. 147–158.
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 519, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Występowanie Pholiota limonella na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-12-15] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-02] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Pholiota jahnii w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-15].