Język judeoportugalski

Judeu-português
Obszar	Portugalia, Francja, Surinam, Antyle Holenderskie i inne
Liczba mówiących	język martwy od początku XIX wieku, używany przez 2000 osób do celów liturgicznych
Pismo/alfabet	łacińskie, hebrajskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki romańskie; Języki zachodnioromańskie; Język judeoportugalski;
Status oficjalny
język urzędowy	nigdzie
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Zobacz też: język, języki świata
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język judeoportugalski, język żydowsko-portugalski, język luzytański – martwy język z grupy romańskich, używany przez Żydów w Portugalii do XVI wieku, a wśród diaspory żydowskiej na świecie do początku XIX wieku, obecnie używany jako język liturgiczny w niektórych gminach żydowskich.

Historia

Rozwinął się na podstawie języka portugalskiego z dodatkiem zapożyczeń z hebrajskiego. Zawierał wiele archaizmów portugalskich. Był językiem diaspory żydowskiej w Portugalii aż do XVI wieku, kiedy to Żydów^[a] w 1536 wygnano z tego kraju. Zapisywano go zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim (aljamiado português) lub łacińskim. Następnie Żydzi portugalscy (Sefardyjczycy) używali go w wielu miejscach we Francji, Niderlandach i w Anglii, a później także w obu Amerykach.

W Europie język judeoportugalski wywarł duży wpływ na język ladino oraz na bagitto (jeden z dialektów języka judeowłoskiego). Wśród diaspory był w użyciu aż do początku XIX wieku. W Ameryce wywarł wpływ na języki papiamento i saramakański.

Obecnie język judeoportugalski jest językiem liturgicznym (w ograniczonym zakresie) w niektórych gminach żydowskich. Posługuje nim się niemal 2000 osób.

Przykładowe hebraizmy

Judeoportugalski	Hebrajski	Polski
cados	kodesz	święty
jessiba	jesziwa	szkoła religijna
massó	macah	maca
misvá	micwah	przykazania
ros	rosz	głowa
rassim	raszim	głowy
rossaná	rosz haszanah	Nowy Rok
sabá	szabbat	sobota
sedacá	cedakah	miłosierdzie
queilá	qehila	wspólnota
quidus	kiddusz	błogosławienie wina
tebá	tewah	platforma w synagodze

Archaizmy z języka portugalskiego

Judeoportugalski	Współczesny portugalski	Polski
algũa	alguma	jakaś
angora	agora	teraz
apartar	separar	oddzielić
aynda	ainda	teraz
dous	dois	dwa
he	é	jest
hũa	uma	(rodzajnik nieokreślony żeński)

Uwagi

↑ W teorii nie byli to żydzi, lecz chrześcijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu króla Manuela I z 1497. W praktyce ci tak zwani conversos lub marranos dalej potajemnie wyznawali judaizm, aż do chwili, gdy wykryła to inkwizycja i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.

Linki zewnętrzne

Judeo-Portuguese (ang.)
Old Portuguese in Hebrew Script: Convention, Contact, and Convivência. (ang.)

[1] W teorii nie byli to żydzi, lecz chrześcijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu króla Manuela I z 1497. W praktyce ci tak zwani conversos lub marranos dalej potajemnie wyznawali judaizm, aż do chwili, gdy wykryła to inkwizycja i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.

[a]