Ага-ини Гриммдер

Ага-ини Вильгельм (оң жагында) жана Якоб (сол жагында) Гриммдер, портрет 1855-жыл, Элизабет Йерихаунун эмгеги

Ага-ини Гриммдер (нем. Brüder Grimm or Die Gebrüder Grimm ; Якоб, 4-январь 1785 — 20-сентябрь 1863 жана Вильгельм, 24-февраль 1786 — 16-декабрь 1859) - немис тилчилери жана немис элдик маданиятын изилдөөчүлөр. Алар фольклорду чогултуп, «Ага-ини Гриммдердин жомоктору» деп аталган бир нече жыйнактарды басып чыгарышкан, алар абдан популярдуу болгон. Алар ошол убакта жарыяланган орто кылымдагы немис хроникаларын колдонуп 1816—1818-жылдары Берлинде «Немис уламыштары» (нем. Deutsche Sagen) аттуу эки томдук жыйнагын чыгарышкан. Карл Лахман жана Георг Фридрих Бенеке менен бирге герман филологиясынын жана германистиканын негиздөөчүлөрү болуп эсептелинет. Өмүрлөрүнүн аягында, алар немис тилинин биринчи сөздүгүн түзө башташкан: Вильгельм 1859-жылы декабрда D тамгасынын үстүндө иштөөнү аяктап каза болгон. Ал эми Якоб А, В, С жана Е тамгаларын толуктап, төрт жылдан кийин, нем. Frucht (жемиш) сөзүнүн үстүндө иштеп жатып көз жумган.

Бир тууган Вильгельм жана Джейкоб Гриммдер Ханау шаарында төрөлүшкөн. Узак убакыт бою алар Кассель шаарында жашашкан.

Бир туугандардын мүрзөсү Шенебергдеги эски Ыйык Матай көрүстөнүндө орун алган.

Гриммдердин санжырасы

Гримм бир туугандардын толук тизмеси:

• Фридрих Герман Георг Гримм (12-декабрь 1783-жыл — 1784-жыл 16-март)
• Джейкоб Людвиг Карл Гримм (4-январь 1785-жыл — 20-сентябрь 1863-жыл)
• Вильгельм Карл Гримм (24-февраль 1786-жыл — 16-декабрь 1859-жыл)
• Карл Фридрих Гримм (24-апрель 1787 — 25-май 1852)
• Фердинанд Филипп Гримм (18-декабрь 1788-жыл — 6-январь 1845-жыл)
• Людвиг Эмиль Гримм (14-март 1790 — 4-апрель 1863)
• Фридрих Гримм (15-июнь 1791 — 20-август 1792)
• Шарлотта Амали Гримм (10-май 1793 — 15-июнь 1833)
• Георг Эдуард Гримм (26-июль 1794 — 19-апрель 1795)

Раск — Гримм мыйзамы

Тилчилер катары алар илимий германистиканын негиздөөчүлөрүнүн бири болушкан. Якоб, биринчи германдык үнсүз тыбыштардын кыймылы жөнүндө, кийинчерээк «Раск — Гримм мыйзамы» деп аталган мыйзамды иштеп чыккан.

Немис сөздүгү

Бир туугандар этимологиялык «Немец сөздүгүн» түзүшкөн. Ал сөздүк 1852-жылы башталып 1961-жылы гана аяктаган, бирок күнүбүзгө чейин үзгүлтүксүз жаңыланып турат.

Ага-ини Гриммдердин жомоктору

Скульптор С. Эберле тарабынан жасалган, Ханаудогу ага-ини Гриммдердин эстелиги

Бир тууган Гриммдердин мүрзөлөрү, Берлин, Шенеберг

Кээ бир жомоктору:

• Жети карга
• Апакай кыз (нем. Schneewittchen)
• Бремендик музыканттар (нем. Die Bremer Stadtmusikanten)
• Карышкыр жана жети бала (нем. Der Wolf und die sieben jungen Geißlein)
• Гансел жана Гретел (нем. Hänsel und Gretel)
• Кызыл топучан (нем. Rotkäppchen)
• Бака падыша (нем. Der Froschkönig oder der eiserne Heinrich)
• Таттуу ботко (нем. Der süße Brei)
• Мышык менен чычкандын достугу (нем. Katze und Maus in Gesellschaft)
• Рапунцель (нем. Rapunzel)
• Румпельштильцен (нем. Rumpelstilzchen )
• Саман, көмүр жана буурчак (нем. Strohhalm, Kohle und Bohne)
• Балыкчы жана анын аялы жөнүндө жомок (нем. Von dem Fischer und seiner Frau)
• Апакай жана Раушан (нем. Schneeweißchen und Rosenrot)
• Учтуу сакалдуу падыша (нем. König Drosselbart)
• Акылдуу Эльза (нем. Die kluge Else)
• Бороон Айым (нем. Frau Holle)
• Үч алтын чачтуу шайтан (нем. Der Teufel mit den drei goldenen Haaren)
• Он эки бир тууган (нем. Die zwölf Brüder)
• Жылдыздуу талерлер (нем. Die Sterntaler)
• Хрустал шары (нем. Die Kristallkugel)
• Бийкеч Малейн (нем. Jungfrau Maleen)
• Ишенимдүү жырткычтар (нем. Die treuen Tiere)
• Темир Ханс ( нем. Der starke Hans )
• Алтын тоонун падышасы ( нем. Der König vom goldenen Berg )
• Ак жылан ( нем. Die weiße Schlange )
• Каракчы жана анын уулдары
• Үч жыландын жалбырактары (нем. Die drei Männlein im Walde)
• Ууру жана анын мугалими (нем. De Gaudeif un sien Meester)
• Эр жүрөк кичинекей тигүүчү (нем. Das tapfere Schneiderlein)
• Коркууну үйрөнүүнү көздөгөн адам жөнүндө жомок (нем. Märchen von einem, der auszog, das Fürchten zu lernen)
• Золушка (нем. Aschenputtel)
• Уктап жаткан сулуу (нем. Dornröschen)

Ага-ини Гриммдердин музейлери

• Ага-ини Гриммдердин музейи (Кассель) - 1972-жылдан 2014-жылга чейин иштеген, Касселдеги Бельвю сарайында бир тууган Гриммдердин биринчи музейи.
• GRIMMWELT KASSEL – Кассель шаарындагы 2014-жылдан бери иштеп жаткан заманбап музей комплекси.
• Ага-ини Гриммдердин музейи (Штейнау) 1998-жылы ачылган Штейнау шаарындагы бир тууган Гриммдердин үй-музейи.

Ага-ини Гриммдер адабиятта жана кинодо

1987-жылы СССРде балдарга арналган «Будильник» телепрограммасынын кезектеги сериясы жарыкка чыккан. Эпизоддун сюжети боюнча, анын алып баруучусу - бир тууган Гриммдер менен маектешүү - тапшырмасын алат. Мындай акылга сыйбаган жана мүмкүн эмес тапшырмага капаланып, ал кандайдыр бир «убакыт машинасы» болуп чыккан лифтке түшүп, 1987-жылдан XIX кылымга барып, легендарлуу жомокчуларга жолугат. «Будильник» тележурналынын бул сериясы «Ага-ини Гриммдер менен маек» деп аталат. Вильгельм Гримм - Александр Галибин, Якоб Гримм - Владимир Сальников (II) .

2005-жылы «Ага-ини Гриммдер» жомок тасмасы тартылган. Тасманын аталышына жана айрым параллелдерге карабастан, чыныгы инсандарга кыйыр түрдө байланыштуу.

Ошондой эле Америкада «Эже-сиңди Гриммдер» аттуу китеп жазылган. Сюжети боюнча ага-ини Гриммдердин урпактары болгон кыздар жөнүндө. Сюжет боюнча, ага-ини Гриммдер жомокчулар эмес, чындыгында болуп өткөн окуялардын бардыгын жазган жылнаамачылар, ал эми жомоктогу каармандардын баары түбөлүктүү жандыктар. Кыздар таенеси менен кошо ар кандай кылмыш иштерин иликтешет. Китептердин автору Майкл Бакли. Китеп тогуз бөлүктөн турат. Азырынча сегизи гана жазылган. Китептер Нью-Йорк шаарында бестселлерге айланган.

2011-жылы АКШда «Гримм» телесериалы башталган, Америкада жашаган Гримм үй-бүлөсүнүн урпактары жөнүндө. Сюжети боюнча бир туугандар, адам кейпинде жашаган жандыктардын чыныгы жүзүн көрүүгө өзгөчө белеги бар адамдар болушат жана жомокторунда бул жандыктардын окуяларын сүрөттөшөт.

Америкалык «Онунчу Падышалык»телесериалында, каармандар зынданда ага-ини Гриммдер 200 жыл мурун камалып жаткан учурда, түрмө келемиштерине немис тилин үйрөтүшкөнүн билишет. Каармандар биздин дүйнөгө кайтып келип, ага-ини Гриммдердин жомокторундагы өздөрүнүн укмуштуу окуяларын сүрөттөшөт. Ошондой эле бир тууган Гриммдердин «Гензел менен Гретел» жомогунун негизинде «Бүбү-бакшыларга аңчылык» (2013) тасмасы тартылган.

Ага-ини Гриммдердин чыгармаларынын негизинде тартылган фильмдер

• 1937 — «Белоснежка жана жети эргежээл»
• 1937 — «Шайыр музыканттар»
• 1969 — «Бремен музыканттары»
• 1959 — «Сыйкырдуу дарак»
• 1965 — «Учтуу сакалдуу падыша»
• 1969 — «Падышага кантип турмушка чыгуу керек»
• 1978 — «Апакай жана Раушан»
• 1982 — «Үч алтын чач»
• 1986 (1990) - «Арча дарагы»
• 1987 — «Ага-ини Гриммдердин жомоктору (аниме)»
• 1998 — «Түбөлүк сүйүү баяны»
• 2005 — «Укмуштуу табияттан тышкары» (сериал) 3-сезондун 5-сериясы
• 2005 — «Ага-ини Гриммдер» (фильм)
• 2009 — «Дыйкандын акылдуу кызы»
• 2010 — «Рапунцел: чаташкан окуя»
• 2011-2018 — «Бир жолу» (сериал)
• 2011-2017 — «Гримм» (сериал)
• 2013 — «Бүбү-бакшылар аңчылык»
• 2020 — «Гретел жана Гензел»

Ага-ини Гриммдердин жомокторунун негизинде «Симсала Гримм» анимациялык сериалы тартылган. Сериалдын чыккан жылдары: 1999-2002, 20-25 мүнөттүк 26 эпизоддон турат.

«Симсала Гримм» сериалынын тартуучулары Берлиндик Greenlight Media AG компаниясы, белгилүү европалык видеопродукцияларды экспорттоочу болуп саналат. 1993-жылы компаниянын негиздөөчүсү жана президенти, жаш журналист жана жазуучу Андрей Юрьевич Сикожев Берлинден келген пикирлештер тобу менен бирге анимациялык фильмдин өз алдынча версиясын иштеп чыгышкан. «Симсала Гримм» сериалы дүйнөнүн 130 өлкөсүндө, анын ичинде Европанын бардык өлкөлөрүндө, ошондой эле Түштүк-Чыгыш Азияда, Түштүк Америкада, АКШда жана Японияда дээрлик көрсөтүлүп турат.

Астрономияда

1919-жылы ачылган астероид (919) Илзебил «Балыкчы жана анын аялы жөнүндө» жомогунун каармандарынын биринин атынан коюлган.

Авторлор жөнүндө

• Герстнер Г. Братья Гримм. — Молодая гвардия, 1980. — 272 с. — (Жизнь замечательных людей). — 100 000 экз.

Чарльз Перро тарабынан мурда жарыяланган, ага-ини Гриммдердин жыйнагына кирген жомоктор:

• Кызыл топучан
• Бармак-бала
• Уктап жаткан сулуу
• Золушка

Ошондой эле төмөнкүлөрдү караңыз

• Гримм, Вильгельм
• Гримм, Якоб
• Гримм Людвиг Эмиль
• Ага-ини Гриммдердин жомоктору
• Ага-ини Гримм сыйлыгы
• Ага-ини Гриммдер Викитекада. Немис тилиндеги аталыштары бар жомоктордун тизмеси жана ар кандай орусча котормолор. Немис тексттерине шилтемелер жана башка тилдерге котормолор.

Колдонулган адабият

• Гриммы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Шилтемелер

• Братья Гримм в жизни и мультипликации. Сериал «Simsala Grimm» Архивная копия от 7 января 2010 на Wayback Machine
• Сказки и легенды братьев Гримм. Т. I, Т. II. — Пер. А. А. Федорова-Давыдова. — 2-е изд., испр. — М.: Издание редакции журналов «Светлячок», «Путеводный Огонек», «Дело и Потеха»; Типо-литография И. И. Пашкова, 1906.