Ақмешіт (Қырым)

Ақмешіт
	Қала
	Ақмешіт
	қырымтат. Aqmescit, Акъмесджит; укр. Сімферополь
Ту	Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	Украина
Статусы	Әкімшілік орталық
Аймағы	Қырым Автономиялық Республикасы
Ауданы	Ақмешіт қалалық кеңесі
Ішкі бөлінісі	3 аудан
Қала әкімшілігінің басшысы	Валентин Валентинович Демидов
Тарихы мен географиясы
Координаттары	44°56′53″ с. е. 34°06′15″ ш. б. / 44.94806° с. е. 34.10417° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°56′53″ с. е. 34°06′15″ ш. б. / 44.94806° с. е. 34.10417° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1784 жылы
Жер аумағы	107,41 км²
Орталығының биiктігі	300 м
Уақыт белдеуі	UTC+3
Тұрғындары
Тұрғыны	336 212 адам (2021)
Тығыздығы	3130,17 адам/км²
Ұлттық құрамы	орыстар (72,1 %), украиндар (12,8 %), қырым татарлары (8,8 %), татарлар (1,6 %)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 3652
Пошта индекстері	295000 — 295490
Басқалары
Марапаттары
Қала күні	маусымның бірінші сенбісі
	simadm.ru (орыс.)
	Ақмешіт
	Ақмешіт шекарасы

Ақмешіт (қырымтат. Aqmescit, Акъмесджит; укр. Сімферополь) — Қырым түбегінің орталығында, Салғыр өзенінің маңайындағы қала. Түбектің Ақиардан кейінгі екінші ірі қаласы, (Автономды) Қырым Республикасының саяси, экономикалық және мәдени орталығы.

Ақмешіт — Ақмешіт (Ақмешіт қалалық кеңесі) қалалық округі және Ақмешіт ауданының орталығы, бірақ республикалық бағыныстағы қала болғандықтан соңғысының құрамына кірмейді.

XX ғасырда Таурид Социалистік Кеңестік Республикасының, Қырым өлкелік үкіметінің, Қырым Социалистік Кеңестік Республикасының, Қырым Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы мен Қырым облысының астанасы болды.

Ежелгі уақытта қазіргі қаланың аумағында Скиф патшалығының астанасы — Скиф Неаполы орналасқан.

Тарихы

Толық мақаласы: Ақмешіттің (Қырым) тарихы

Қазіргі Ақмешіт аумағындағы алғашқы адамдар қоныстануы тарихқа дейінгі дәуірде Шұңқырша үңгірінде пайда болды, бірақ ежелгі келушілердің ішіндегі ең әйгілі шамамен б.з.б. III ғасырда пайда болған және б.з. III ғасырында готтар қиратқан кейінгі скиф мемлекетінің астанасы - Скиф Неаполі. Неаполдің қирандылары қазір Салғыр өзенінің сол жағалауындағы Петровская сайында орналасқан.

Ерте орта ғасырларда Ақмешіт аумағында ірі қалалық қоныс болған жоқ. Қыпшақтар мен Алтын Орда тұсында Керменшек деп аталатын шағын қоныс болған (Қырым татаршадан шағын бекініс, бекініс деп аударылған).

Қырым хандығы кезеңінде Ақмесжит қаласы пайда болды (түркі тілдерінде, оның ішінде Қырым татарында «ақ» батыс деп аталса, «көк» шығыс деп аталатын), ол мемлекетте ханнан кейінгі екінші адам қалғайдың резиденциясы болды. Қалғай Сұлтан сарайы қазіргі Петровская сайындағы Салғыр жағасында орналасқан. Сол кезде салынған орамдар қазірде Ескі қала деп аталады. Бұл аймақ шамамен Ленин (революцияға дейін Губернаторская), Севастопольская, Крылова (Кладбищенская) және Красноармейская (Армия) көшелерімен шектелген. Ескі қаланың тар, қысқа және қисық көшелері бар шығыс қалаларына тән макетімен ерекшеленеді. XVII ғасырдағы Османлы саяхатшысы Евлия Челеби «бұл екі қабатты, тас қабырғалары бар, жақсы сақталған қала. Барлық үйлер кең. Екі жүз дүкен бар. ...Саудагерлерге арналған үш қонақ үй бар» деп жазған.

1736 жылы қаланы 1735-1739 жылдардағы орыс-түрік соғысы кезінде граф Б.К. Миних әскерлері қиратты. Қалғай Сұлтан сарайы қирады.

1783 жылы Қырым Ресей империясына қосылғаннан кейін, Таурид облысы Қырым хандығының көптеген жерлерінде құрылған Ақмешіт қонысының орталығын құру туралы шешім қабылданды. Сондықтан Ақмешіттің негізі қаланған ресми күн 1784 жыл деп саналады. Жаңадан салынған аудандар мен Ақмешіттің аумағы кіретін қала Симферопол деп аталды - грек тілінен «пайда қаласы» деп аударылады. Грек атауын таңдау II Екатерина кезінде болған көне дәуірде және орта ғасырларда болған грек қалалары мен жерлерін еске алу үшін қосылған оңтүстік аумақтардағы жаңа қалаларды грекше атаулармен атау үрдісімен түсіндіріледі. Осы сәттен бастап Симферопол Қырымның әкімшілік орталығы болды. II Екатеринадан кейін Ресей тағына отырған I Павел қалаға Ақмешіт атауын қайтарды, бірақ I Александр патшалық құрған кезде Симферопол атауы ресми түрде қолданыла бастады. Таурид губерниясын құру туралы 1802 жылы 8 қазандағы жарлықта: «Симферопол (Ақмешіт) осы губернияның губерниялық қаласы болып тағайындалады» делінген. XIX ғасыр бойы қаланың екі атауы да карталарда және ресми құжаттарда жиі көрсетілді.

Таурид губерниясының негізгі бөлігі сияқты (Ялтаны қоспағанда), Симферопол отырықшылық сипаттың бөлігі болды. 1905 жылы 22 сәуірде қалада яһуди аласаты болды, аласаттың себебі яһуди баланың иконаны қорлағаны туралы қауесеттің таралуы. Бұл аласатты яһудилердің қорғанысы мен әскері тоқтатты. 1905 жылдың қазанында яһуди аласаты кезінде 40-қа жуық яһуди өлтірілді.

1918 жылғы 19 наурыздағы азаматтық соғыс кезінде Симферопол Таурид Кеңестік Социалистік Республикасының астанасы болды, кейін оны неміс әскерлері басып алды, сосын бір-бірін тез алмастырған бірнеше ақ үкіметтер осында орналасты.

Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін қаланың кәсіпорындары әскери өнімдер шығара бастады; қалада екі халықтық жасақ полкі мен екі жою батальоны құрылды. Жоғарғы Бас қолбасшылық штабының 1941 ж. тамыздағы №00931 штабының нұсқауына сәйкес неміс тұрғындарын КСРО-ның шығыс аймақтарына жер аудару жүзеге асырылды.

1941 жылдың 1 қарашасынан 1944 жылдың 12 сәуіріне дейін Ақмешітті неміс әскерлері басып алып, мұнда бейбіт тұрғындарды қыру басталды. Жалпы алғанда, Ақмешіт пен қала маңында неміс-румындық оккупация кезінде 22,6 мың адам өлтірілді, тағы бірнеше мыңы мәжбүрлі еңбекке шығарылды. Қала маңындағы «Красный» кеңшарының аумағында едәуір адамдар өлтірілді. Қақтығыстар мен неміс оккупациясы кезінде қала қатты зақымдалды, мұнда тұрғын үй қорының 30%-ы қирады, теміржол вокзалы жарылды, қаладағы барлық кәсіпорындардың жабдықтары қирады немесе шығарылды.

1944 жылдың көктемі мен жазында ГКО қаулысына сәйкес Қырымнан, оның ішінде Ақмешіттен Қырым татарлары, гректер, болгарлар, армяндар және ішінара қарайым халқы жер аударылып, бүкіл КСРО аумағына қоныстандырылды.

1945 жылы 30 маусымда автономиялық республика таратылғаннан кейін Ақмешіт РКФСР-дың Қырым облысының орталығы болды, ол 1954 жылы КСРО Қарулы Күштері Президиумының 19.02.1954 ж. қаулысына және КСРО 26.04.1954 ж. заңына сәйкес Украина КСР-не берілді.

50-жылдары қала қарқынды дами бастады. Херсон аймағынан Днепр суын жеткізуге арналған арна пайдалануға берілді, соның арқасында өнеркәсіптік кәсіпорындар белсенді дамыды. Тұрғын үй құрылысы қарқынды қарқынмен жүргізілді.

1984 жылы Ақмешіт Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды.

Ресей Федерациясына қосылуы

2014 жылдың ақпан-наурыз айларында Украина президенті В.Ф.Янукович биліктен кеткеннен кейін Ақмешіт Қырымның Ресейге қосылуына әкелген оқиғалардың орталықтарының біріне айналды. 21 ақпан күні таңертең Еуромайданның жақтастары парламент ғимараты маңында Қырымды Украинадан бөлу туралы ықтимал шешімге қарсы ереуіл өткізуге тырысқанда^[1], оларға өзін «Халық азаттығы қозғалысы» белсенділері деп таныстырған жүзге жуық жастар кедергі жасады^[2]^[3]^[4].

23 ақпанда Ақмешіттегі Ленин алаңында Қырым татарларының ұлттық мәжілісінің ұйымдастыруымен митинг өтті, оның барысында Мәжіліс төрағасы Рефат Шубаров Қырымдағы «Аймақтар партиясының» мүшелерін партиядан шығуға шақырды, сонымен қатар қала билігінен он күн ішінде Ленин ескерткішін бұзсын деген талап етті.

25 ақпанда Ақмешіттегі ҚАР Жоғарғы Кеңесі ғимаратының жанында өткен митингте Қырымның мәртебесі туралы референдум өткізуді талап ететін мерзімсіз наразылық акциясы басталғаны жарияланды^[5]^[6].

26 ақпанда Мәжіліс Ресейге қосылу туралы шешім қабылданбау үшін Қырым Жоғарғы Кеңесі ғимаратының жанында митинг ұйымдастырды^[7]. Дәл осы кезде мұнда «Қырым орыс қауымының» жиналысы өтті. Екі шеруге қатысушылар арасында жанжал шығып, салдарынан 30 адам жарақат алып, екі адам қаза тапты^[8].

27 ақпанда таңға жуық ресейлік әскерилердің екі тобы белгісіз форма киіп, Қырым АР Жоғарғы Кеңесі мен автономия Министрлер кеңесінің ғимараттарын басып алды^[9]^[10]^[11]^[12]. Ғимараттардың үстіне Ресей тулары көтеріліп, кіре берісте баррикадалар пайда болды. Әкімшілік ғимараттардың басып алынуына байланысты қала орталығын милиция қоршауға алып, белсенді әрекет жасамады^[13]. Парламент ғимаратына тек ҚАР Жоғарғы Кеңесінің депутаттары ғана кірді, олар кезектен тыс сессия өткізді, онда Анатолий Могилев үкіметі таратылып, «Орыстар бірлігінің» жетекшісі Сергей Аксенов Қырымның жаңа премьер-министрі болып тағайындалды^[14]^[15], және аймақтың мәртебесі мен өкілеттігін жақсарту мәселелері бойынша Қырымда референдум өткізу туралы шешім қабылданды.

28 ақпанда кешкісін Ақмешітке Қырым Жоғарғы Кеңесінің депутаттарымен кездесуге келген Украина халық депутаты Петр Порошенконы ресейшіл белсенділер айғайлап қарсы алып, Порошенко тасалануға мәжбүр болды^[16]^[17]. Ақмешітте 60-қа жуық белсенді Украина президентінің Қырым Автономиялық Республикасындағы тұрақты өкілдігінің аумағына кіре беріс жолды жауып, Александр Турчиновтың Сергей Куницынды президент өкілі етіп тағайындауына наразылық білдірді^[18]. Сол күні Украинаның жаңа билігі Қырым АР Жоғарғы кеңесінің келісімінсіз ҚАР ішкі істер Бас басқармасының басшысын ауыстырды^[19].

1 наурызда таңертең Қырым милициясының жаңа басшысы ілесіп жүрген бір топ адамдарымен Ақмешітке келіп, ІІББ ғимаратына баса-көктеп кірмек болды, бірақ оны ресейлік әскерилер жасағы тоқтатты.

1 наурызда Ақмешіт орталығы қарулы адамдардың бақылауында болды, әскери жүк көліктері көшелермен жүріп, парламент ғимаратының жанында екі пулемет ұясы қойылды. «Сыпайы адамдар» (айырым белгісіз формадағы ресейлік әскерилерді осылай атады) әкімшілік ғимараттар мен инфрақұрылымды нысаналарды жауып тастады. Оларға Қырым үкіметі мен Жоғарғы кеңесі ғимаратынан басқа, әуежай, телерадиостанциялар, «Укртелеком» нысандары^[20], әскери комиссариаттар^[21] кіреді. Бұдан былай стратегиялық маңызды нысандар ресей әскерлерінің бақылауында қала берді.

16 наурызда Қырымды Ресейге қосу туралы референдум өткізілгеннен соң және 18 наурызда Қырым Республикасының Ресей Федерациясына қосылуы туралы келісімге қол қойылғаннан кейін Ақмешіт Ресей құрамындағы Қырым Республикасының астанасы мәртебесін алды.

Тұрғындары

1839	1847	1864	1887	1897	1910	1911	1914	1923
7000	↗13 768	↗17 000	↗38 000	↗49 078	↗62 679	↗66 452	↗91 000	↘71 000
1926	1931	1939	1945	1959	1967	1970	1975	1979
↗88 000	↘83 248	↗142 634	↘67 000	↗187 623	↗223 000	↗249 053	↗280 000	↗301 505
1987	1989	2001	2009	2010	2011	2012	2013	2014
↗338 000	↗343 565	↗343 644	↘337 139	↘336 588	↘336 330	↘335 582	↗337 285	↘332 317
2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
↗332 608	↗336 460	↗341 155	↗341 799	↘341 527	↗342 054	↘336 212

2021 жылғы 1 қаңтардағы жағдайға сәйкес халық саны бойынша қала Ресей Федерациясының 1116 қаласының ішінде 57 орында болды.

2014 жылғы 14 қазандағы Қырым федералды округіндегі халық санағының қорытындысы бойынша қаланың тұрақты тұрғындарының саны 332 317 адамды құрады. Қала халқы Ақмешіт қалалық округі аумағындағы халықтың 94,3% құрайды.

Ұлттық құрамы

2014 жылғы халық санағы бойынша қала халқының ұлттық құрамы төмендегідей:

ұлты	барлық, адам	бар- лық %	көр- сеткен- дер %
көрсетті	312464	94,03 %	100,00 %
орыстар	225282	67,79 %	72,10 %
украиндар	40122	12,07 %	12,84 %
қырымтатарлары	27604	8,31 %	8,83 %
татарлар	4910	1,48 %	1,57 %
армяндар	2587	0,78 %	0,83 %
белорустар	2574	0,77 %	0,82 %
яһудилер	1259	0,38 %	0,40 %
әзербайжандар	974	0,29 %	0,31 %
гректер	572	0,17 %	0,18 %
өзбектер	523	0,16 %	0,17 %
поляктар	422	0,13 %	0,14 %
кәрістер	387	0,12 %	0,12 %
молдавандар	362	0,11 %	0,12 %
болгарлар	349	0,11 %	0,11 %
арабтар	321	0,10 %	0,10 %
грузиндер	280	0,08 %	0,09 %

қарайымдар	193	0,06 %	0,06 %
қырымшақтар	104	0,03 %	0,03 %
басқалары	3639	1,10 %	1,16 %
көрсетпеді	19853	5,97 %
барлығы	332317	100,00 %

Әкімшілік бөлінісі

Ақмешітте 3 ауданға бөлінген аумақтық бөлім бар: Железнодорожный, Киевский және Центральный. 2015 жылдың 20 мамырында Кеңес Одағынан бері жұмыс істеп келе жатқан Железнодорожный, Киев және Центральный аудандық кеңестер таратылды. 2015 жылғы 20 мамырда Железнодорожный аудандық кеңесіне бағынатын және Гресовский қалалық ауылын, Аэрофлотский қүа, Комсомольское қүа, Битумное мекенді қамтитын Гресовский ауылдық кеңесі де таратылды, ал ауыл жойылған Киевский аудандық кеңесіне Аграрное қүа бағындырылды. Ақмешіт аудандары Қырым Республикасының муниципалды құрылым мен дербес әкімшілік-аумақтық бірлік мәртебесіне ие емес, бірақ аумақтық жағынан бөлінуін жалғастырып келеді.

Аудандары

Аудан атауы	Ауданы ем бағын-сыз км²	Тұрғындары ем бағын-сыз, адам	Тұрғындардың тығыздығы ем бағын-сыз адам/км²
Железнодорожный	17	↘80 939	4761
Киевский	45	↗161 005	3578
Центральный	24	↘99 855	4161
Барлығы	86	↘336 212	3971

Географиясы

Географиялық орны

Ақмешіт Қырым тауларының етегінде, Қырым тауларының Сыртқы (ең төменгі) және Ішкі тізбегі мен Салғыр өзенінің аңғары арасындағы тізбек аралық аңғардың қиылысуынан пайда болған қойнауда орналасқан. Қала маңындағы өзенде Ақмешіт суқоймасы орналасқан.

Гидрографиясы

Қала ішінде (Гагарин ат. саябақ) Салғыр өзеніне Шұңқырша мекені (Луговая к-сі ауданы) арқылы ағып жатқан оң жақ саласы — Кіші Салғырға құяды. Тағы бір шағын саласы — Абдал Белое және Загороднее шағын аудандары арқылы ағып, Титов к-сі аумағында Кіші Салғырға құяды. Славянка және Казанка өзендері толығымен қала арқылы өтеді.

Қала орамдарының оңтүстігінде, қалалық кеңеске бағынатын аумақта, қаланы сумен қамтамасыз етудің маңызды көздерінің бірі болып табылатын Ақмешіт суқоймасы орналасқан. Басқа маңызды көздер — Солтүстік Қырым арнасының суымен толтырылатын Межгорное суқоймасы және Партизанское суқоймасы болып табылады.

Климаты

Ақмешіт климаты тау беткейлі, құрғақ далалы, қысы жұмсақ, жазы ыстық әрі ұзақ келеді. Қаңтардың орташа температурасы +0,6 °C, шілдеде +22,6 °C. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 450 мм, күн сәулесінің орташа уақыт саны жылына 2469 сағат. Вегетациялық кезең 270 мм жауын-шашынды құрайды. Ең көп жауын-шашын жазда болады, бірақ Жерорта теңізінің климатына жақындығы желтоқсанда болатын екінші реттік максималды жауын-шашынды құрайды.

Экономикасы

Ақмешіт — маңызды өнеркәсіп орталығы. Негізгі салалары – машина жасау, тамақ және жеңіл өнеркәсіп. Қалада барлығы 70-ке жуық маңызды кәсіпорын, оның ішінде «Пневматика», «Симферополселмаш» машина жасау зауыты, электр машина жасау зауыты («СЕЛМА» фирмасы), «Эфирмасло» кәсіпорны, екі консерві зауыты, кондитерлік және макарон (ресейлік «Евросервис» компаниясына тиесілі) зауыттары, тұрмыстық химия және пластмасса зауыттары, «Крымстройматериалы» және «Крымнерудпром» кәсіпорындары. Қаладағы ең ірі кәсіпорын – электр аспаптарын, микромашиналарды және кемені автоматтандыру жүйелерін шығаратын «Фиолент» зауыты.

Көлік

Ақмешіт — Қырымдағы ең маңызды көлік торабы. Республиканың сыртқы әлеммен байланысының басым бөлігі дәл осы әкімшілік орталық арқылы жүзеге асады. Қалада: «Ақмешіт» — халықаралық дәрежедегі әуежайы, теміржол вокзалы, автовокзал, үш автостанция бар. Метробустар әуежайдан вокзалға дейін жүреді.

2014 жылдың 1 мамырынан бастап қала бірыңғай билет жүйесіне енді. 2014 жылдың 1 тамызында 25 жылдық үзілістен кейін Керіш паром өткелі арқылы жолаушылар пойыздарының қозғалысы қайта жанданды. Бірінші пойыз 561/562 Ақмешіт — Мәскеу болды. 2014 жылдың 30 тамызына дейін пойыз өткел арқылы өтті, содан кейін бұл сұлбадан интермодальдық «пойыз + паром + пойыз» сұлбасының пайдасына бас тартылды.

2014 жылдың 28 желтоқсанынан бастап түбекке мойнақ арқылы және Жоңғар арқылы келетін украиналық жолаушылар пойыздары сәйкесінше Херсон мен Новоалексеевкаға, беларустік пойыз — Запорожиеге бағытта белгіленді, Украина арқылы Мәскеудің Курск вокзалына қатынайтын Қырым темір жолының пойыздары тоқтатылды. Сондай-ақ, 2014 жылғы 26 желтоқсанда ресейлік тасымалдаушыларға Қырымнан Украина аумағы арқылы ресми, ал 2015 жылғы 20 қаңтардан бастап бейресми автобустық тасымалдарға тыйым салынды.

2018 жылдың 18 мамырында Қырым көпіріндегі автомобил бөлігінің ашылуымен аймақ аралық автобус қозғалысы сол арқылы жүзеге асырылады.

Қырым көпірінің теміржол бөлігі ашылғаннан кейін, 2019 жылдың 23 желтоқсанында ол арқылы материктік Ресейден Қырымға пойыздар қозғалысы жүзеге асырылады. Ақмешітке пойыздар Мәскеу мен Санкт-Петербургтен қатынайды.

Ақмешіт, Алушта және Ялтаны Ақмешіттен (Алуштаға дейін 51) және (Ялтаға дейін 52) қалааралық бағыттары бар әлемдегі ең ұзын (86,5 км) троллейбус желісі байланыстырады. Оның жұмысы 2015 жылдың соңында Украинаның Қырымды энергетикалық шектемеге алуына байланысты тоқтатылды, бірақ 2016 жылдың қаңтарында қайта жанданды. Негізгі қалалық көлік троллейбустар мен автобустар, сонымен қатар көптеген жеке таксилер. 1914-1970 жылдары қалада трамвай жұмыс істеді.

Энергетика

1950-1960 жылдары қуаты шамамен 70 МВт болатын Ақмешіт ЖЭС салынды. 1990-2000 жылдары қайта құрудан кейін қуаттылық 92 МВт-қа дейін өсті. 2014-2016 жылдары Қырым Ресейге қосылғаннан кейін жабдықты жаңарту нәтижесінде ЖЭО қуаты 100 МВт-қа дейін ұлғайтылды.

2019 жылы жалпы қуаты 470 МВт болатын жаңа Таурия ЖЭС салынып, пайдалануға берілді. Жаңа электр станциясын енгізу Ақмешіттің энергетикалық тәуелсіздігін толық қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

Қырым қалаларына дейінгі қашықтығы

Қала	Арақашықтығы (км)
Алушта	45
Бақшасарай	28
Қарасубазар	47
Сақ	45
Ақиар	83
Ескі Қырым	91
Судақ	104
Кефе	120
Ақмешіт	131
Ялта	86
Жанкөй	93
Көзлев	64
Керіш	218
Красноперекопск	110

Білім беру және ғылым

Қырым университеттерінің көпшілігі Ақмешітте орналасқан, оның ішінде республиканың негізгі университеті – Қырым университеттерінің көпшілігі кіретін В.И. Вернадский атындағы Қырым федералды университеті.

Басқалар арасында: Индустриалды-педагогикалық университеті, Қоршаған ортаны қорғау және шипажай құрылысы ұлттық академиясы, инженерлі-педагогикалық университеті, Таурия гуманитарлық-экологиялық институты. Қалада 12 орта арнаулы оқу орындары бар, оның ішінде Қырымдағы жалғыз автотранспорт техникумы (САТТ), 37 кәсіптік-техникалық училищелер, ғылыми-зерттеу институттары, жобалы-конструкторлық мекемелері («Крымпроект», «Черноморнефтегазпроект»). Ресейдің құзыретіне өтуіне байланысты Қырымда Ресей ғылым академиясының өкілдігі пайда болады. Украинамен бірлескен ғылыми орталық құру ұсынылды.

Оқу орындары

ЖОО

В.И. Вернадский атындағы Қырым федералдық университеті
Қырым инженерлі-педагогикалық университеті
Ресей мемлекеттік әділет университеті (Қырым филиалы)
Экономика және басқару университеті
Қырым бизнес институты
Қырым мәдениет, өнер және туризм университеті
Ресей ІІМ Краснодар университетінің Қырым филиалы

Техникумдар мен колледждер

Ақмешіт темір жол көлігі колледжі
Н.С. Самокиш атындағы Қырым өнер колледжі
П.И.Чайковский атындағы Ақмешіт мәдениет және өнер мектебі
Таурия теологиялық семинариясы
Қырым экономика және басқару колледжі
Мәскеу мемлекеттік индустриалды университетінің Қырым қашықтан білім беру орталығы
Ақмешіт қаласындағы Мәскеу мемлекеттік қызмет көрсету университетінің (ММҚУ) өкілдігі
Ақмешіт автомобиль көлігі техникумы
Қырым тұтынушылар одағының Ақмешіт кооперативтік сауда-экономикалық колледжі
Ақмешіт радиоэлектроника колледжі
Қырым көпсалалы колледжі
Челябі мемлекеттік университетінің Ақмешіт филиалы

Мәдениеті

Ақмешітте өлкетану, этнографиялық және өнер мұражайлары, Илья Сельвинскийдің мұражай-үйі, И.Франко атындағы ғылыми кітапхана бірнеше театрлар: М.Горький атындағы орыс академиялық драма театры, Қырым Республикасының мемлекеттік академиялық музыкалық театры, Қырым татар академиялық музыкалық-драма театры, филармония, қуыршақ театры, цирк бар. Сонымен қатар, қалада туристік кәсіпорындар: Қырымтур компаниясының туристік және экскурсиялық бюросы, «Таурия» турбазасы орналасқан. Ақмешіт қаласында Қырым аймағының орталық мұрағаты – Қырым (Автономиялық) Республикасының Мемлекеттік мұрағаты орналасқан.

2009 жылдың 6 маусымында Ақмешіт тарихының мұражайы ашылды^[22]; қойылым 1784 жылдан бастап, яғни императрица II Екатерина қаланың негізін қалаған сәттен бастап 2009 жылға дейінгі аралықты қамтиды. Мұражайда жәдігер ретінде тұрмыстық заттар, құжаттар, фотосуреттер, суреттер, шақалар қойылған — бұл негізінен Ақмешіт тұрғындарының сыйлықтары^[23]. 2011 жылдан бастап Қырымдағы жалғыз Карман заманауи мәдениетінің қоғамдық орталығы бар.

Дін

Православие храмдары

Александро-Невский соборы.
Петропавловский соборы.
Свято-Троицкий соборы.
Константино-Еленинская шіркеуі.
Храм Всех Святых.
Храм-часовня Святителя Николая.
Больничный храм Святителя Луки.
Часовня Святого Великомученика Георгия Победоносца.
Часовня Святителя Луки.
Храм Трёх Святителей.
Храм Святителя Луки.Республикалық психиатриялық аурухана аумағында.
Храм иконы Божией Матери «Всех скорбящих радосте» или «Скорбящая»(симферопольская).
Храм Святителя Стефана Сурожского.
Храм иконы Пресвятой Богородицы «Державная»
Храм Великомученика Димитрия Солунского.

Мешіттері

Сейіт Сеттар Жәми мешіті.
Кебір Жәми мешіті.
Ақмешіт Жұма мешіті.
Ақмешіт Жәми мешіті.
Сейіт Нәфи Жәми мешіті.
Қызмет Жәми мешіті.

Басқалары

Кенасса
«Нер-Томид» синагогасы
Св. Марии Магдалина храм-ескерткіші

Саябақтары мен алаңдары

Ақмешіт бұрыннан өзінің жасыл аймақтарымен танымал. Қалада XVIII-XIX ғасырларда құрылған көне саябақтар, сондай-ақ XXI ғасырда салынған жас алаңқайлар бар. Ең танымал саябақтар: Салгирка саябағы, Екатерина бағы, Юрий Гагарин атындағы мәдениет және демалыс саябағы, балалар саябағы, Тренев атындағы саябақ, Шевченко атындағы саябақ. Қалада барлығы 20-ға жуық жасыл аймақ бар.

Гагарин саябағындағы тоған

Қаланың көшелері мен алаңдары

Ақмешітте даңғылдар (3), тас жолдар (2), көшелер (662), желекжолдар (2), тар көшелер (227), өтпелер (25), кірме жолдар (3), қиялар (4), тұйық көшелер (15), сондай-ақ Ақмешіт алаңдары (8) бар.

Қаланың басты көшесі — Киров даңғылы. Ең ұзын көшелер — Киев (6,2 км) және Севастополь (6,15 км).

Қызықты факт: Ақмешіттің орталық көшелеріне тарихи атаулар қайтарылған кезде қателік орын алып, нәтижесінде Александр Невский атындағы көше (бұрынғы Роза Люксембург атындағы) пайда болды, ал тарихи атауы Александро-Невская көшесі болып табылады (аттас собордың атауы).