Saltar ao contido

Niue

Editar as ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaNiue
Niue (en)
Niuē-fekai (niu) Editar o valor en Wikidata
Bandeira
Bandeira
Brasón
Brasón
Vista aérea
Imaxe
HimnoKo e Iki he Lagi (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 19°03′00″S 169°55′00″O / -19.05, -169.9167
CapitalAlofi Editar o valor en Wikidata
Poboación
Poboación1.933 (2022) Editar o valor en Wikidata (7,43 hab./km²)
Lingua oficialLíngua niueana (pt) Traducir
lingua inglesa Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Parte de
Superficie260 km² Editar o valor en Wikidata
Punto máis altoNiue Highest Point (en) Traducir (68 m) Editar o valor en Wikidata
Datos históricos
Precedido por
Creación1974 Editar o valor en Wikidata
Organización política
• Monarca Editar o valor en WikidataCarlos III do Reino Unido (2022–) Editar o valor en Wikidata
Órgano executivoCabinet of Niue (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
• Primeiro ministro Editar o valor en WikidataDalton Tagelagi (pt) Traducir (2020–) Editar o valor en Wikidata
Órgano lexislativoNiue Assembly (en) Traducir , (Escano: 20) Editar o valor en Wikidata
Membro de
Organización Mundial da Saúde
Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico
Alianza dos Pequenos Estados Insulares
UNESCO (1993–)
Organización Meteorolóxica Mundial (1996–)
Organización para a Prohibición de Armas Químicas (2005–) Editar o valor en Wikidata
MoedaDólar neozelandés Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Fuso horario
Dominio de primeiro nivel.nu Editar o valor en Wikidata
Prefixo telefónico+683 Editar o valor en Wikidata
Teléfono de emerxencia999 Editar o valor en Wikidata
Código de paísNU Editar o valor en Wikidata
Sitio webniueisland.com Editar o valor en Wikidata
BNE: XX6210202

Niue (/ˈnjuːeɪ/,[1] /niːˈjuːeɪ/) é un país insular no océano Pacífico Sur, 2400 km ao nordés de Nova Zelandia. A superficie terrestre de Niue é duns 261 km²[2] e a súa poboación, predominantemente polinesios, era duns 1.600 habitantes en 2016 (1.937, poboación estimada en 2021).

Niue está situada nun triángulo entre Tonga, Samoa e as Illas Cook e está composto pola illa homónima e polo Arrecife Antiope. Atópase a 930 km² das Illas Cook meridionais (do sur) e a 604 quilómetros ao nordeste de Tonga, e ten a Samoa Americana ao norte. A súa capital é Alofi.

A illa é comunmente coñecida como "A Rocha", que provén do nome tradicional "Rocha de Polinesia".[3] Niue é unha das illas de coral máis grandes do mundo. O terreo da illa ten dous niveis marcados. O nivel superior está formado por un cantil de pedra calcaria que percorre a costa, cunha meseta no centro da illa que alcanza aproximadamente 60 metros sobre o nivel do mar. O nivel inferior é unha terraza costeira duns 0,5 km de ancho e uns 25–27 metros de altura, que descende e se atopa co mar en pequenos cantís. Un arrecife de coral rodea a illa, sendo a única ruptura importante do arrecife na costa centro-occidental, preto da capital, Alofi.

Niue é un estado autónomo en libre asociación con Nova Zelandia, e Nova Zelandia leva a maioría das relacións diplomáticas no seu nome. Como parte do Reino de Nova Zelandia, os niueos son cidadáns de Nova Zelandia e o rei Carlos III é o xefe de estado de Niue na súa calidade de Rei de Nova Zelandia. Entre o 90 % e o 95 % da poboación de Niue vive en Nova Zelandia,[4] xunto con preto do 70% dos falantes da lingua Niueana.[5] Niue é un país bilingüe, co 30% da poboación. que fala tanto niueano como inglés. A porcentaxe de persoas monolingües de fala inglesa é só do 11%, mentres que o 46% son falantes monolingües de Niueano.

Niue non é membro das Nacións Unidas (ONU), pero as organizacións da ONU aceptaron a súa condición de estado libre asociado como equivalente á independencia para os efectos do dereito internacional.[6] Como tal, Niue é membro dalgunhas axencias especializadas da ONU (como a UNESCO,[7] e a OMS),[8] e está invitado, xunto co outro estado non membro da ONU, as Illas Cook, a asistir ás conferencias das Nacións Unidas abertas a "todos os estados".[9] Niue é membro da Comunidade do Pacífico desde 1980.

Niue está subdividida en 14 vilas (municipios). Cada aldea ten un concello que elixe o seu presidente. As aldeas son ao mesmo tempo distritos electorais, cada aldea envía un asembleísta ao Parlamento de Niue.[10] Unha pequena e nación democrática, os Niueanos celebran eleccións cada tres anos.

O Plan Estratéxico Integrado de Niue (NISP), adoptado en 2003, é o plan nacional de desenvolvemento, que establece prioridades nacionais para o desenvolvemento en áreas como a sostibilidade financeira. Desde finais do século XX, Niue converteuse nun líder no crecemento verde; a Unión Europea está axudando á nación a converterse ás enerxías renovables. En xaneiro de 2004, Niue foi golpeada polo ciclón Heta, que causou grandes danos na illa, incluíndo a eliminación da maior parte do sur de Alofi. O desastre fixo que a illa atrasase uns dous anos desde o calendario previsto para implementar o NISP xa que os esforzos nacionais concentráronse na recuperación.

Historia

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Historia de Niue.

Polinesios de Samoa asentáronse en Niue ao redor do 900 d.C. Outros colonos chegaron de Tonga no século XVI.[11]

Ata principios do século XVIII, Niue parece non ter un goberno nacional nin un líder nacional, xefes e cabezas de familia exercían a autoridade sobre segmentos da poboación. Unha sucesión de patu-iki (reis) gobernaron, comezando por Puni-mata. Tui-toga, que reinou de 1875 a 1887, foi o primeiro rei cristián.[12]

Un selo de Niue de 1932 co que se inscribe "Illas Cook Niue".

Os primeiros europeos que divisaron Niue navegaron ao mando do capitán James Cook en 1774. Cook fixo tres intentos de desembarcar, pero os habitantes negáronse a conceder permiso para facelo. Chamou á illa "Illa Salvaxe" porque, segundo conta a lenda, os indíxenas que o "saúdaron" estaban pintados co que parecía ser sangue. A substancia dos seus dentes era hulahula, un plátano fe'i vermello nativo.[13] Durante os seguintes dous séculos, Niue foi coñecida como Savage Island (Illa Salvaxe) ata que o seu nome orixinal, "Niue", que se traduce como "velaquí o coco",[14] recuperouse para o seu uso.

Os barcos baleeiros foron algúns dos visitantes máis habituais da illa no século XIX. O primeiro rexistrado foi o Fanny en febreiro de 1824. O último baleeiro coñecido que visitou foi o Albatros en novembro de 1899.[15]

Os seguintes visitantes europeos notables representaron a Sociedade Misioneira de Londres; chegaron no Mensaxeiro da Paz. Despois de moitos anos de tentar conseguir un misioneiro europeo, secuestraron a un niueano chamado Nukai Peniamina e adestrarono como pastor no Malua Colexio Teolóxico de Samoa.[16] Peniamina regresou en 1846 no John Williams como misioneiro coa axuda de Toimata Fakafitifonoua. Finalmente permitíuselle desembarcar en Uluvehi Mutalau despois de que fracasaran varios intentos noutras aldeas. Os xefes da aldea de Mutalau permitíronlle desembarcaar e asignaron a máis de 60 guerreiros para protexelo día e noite no forte de Fupiu.

Primeiro ministro de Nova Zelandia Richard Seddon e o rei de Niue, arredor de 1900

En xullo de 1849 O capitán John Erskine visitou a illa no HMS Havannah.[17]

O cristianismo foi ensinado primeiro ao pobo Mutalau antes de estenderse por todas as aldeas. Orixinalmente outras vilas importantes opuxéronse á introdución do cristianismo e intentaran matar a Peniamina. A xente da aldea de Hakupu, aínda que a última aldea en recibir o cristianismo, accedeu e pediron unha "palabra de Deus", polo tanto, a súa aldea pasou a chamarse "Ha Kupu Atua" que significa "calquera palabra de Deus", ou "Hakupu" para abreviar.

En 1889, os xefes e gobernantes de Niue, nunha carta á Raíña Vitoria, pedíronlle que "estende cara a nós a túa poderosa man, para que Niue se esconda nela e estea a salvo".[18] Despois de expresar a súa preocupación por que algunha outra nación tomase posesión da illa, a carta continuaba: "Deixámosche para que fagas o que che pareza mellor. Se envías a bandeira de Gran Bretaña está ben, ou se mandas un comisario a residir entre nós, iso estará ben".[18] Os británicos non aceptaron inicialmente a oferta. En 1900, unha petición das illas Cook pedindo a anexión incluía a Niue "se é posible" esta conseguiu que "a raíña Vitoria tomase posesión desta illa". Un despacho do Gobernador de Nova Zelandia ao Secretario de Estado para as Colonias referiu ás opinións expresadas polos Xefes a prol da "anexión" e a este documento como "a escritura de cesión". Declarouse un protectorado británico, pero foi de curta duración. Niue foi introducido dentro dos límites de Nova Zelandia o 11 de xuño de 1901 pola mesma Orde e Proclamación que as Illas Cook. A Orde limitaba as illas coas que se relacionaba por referencia a unha zona do Pacífico descrita por coordenadas, e Niue, a 19.02 S., 169.55 W, atópase dentro desa área.

O Parlamento de Nova Zelandia restableceu o autogoberno en Niue coa constitución, despois do un referendo en 1974 no que os niueanos tiñan tres opcións: independencia, autogoberno ou continuación como territorio neozelandés.

En xaneiro de 2004, Niue foi azoutado pola tormenta tropical Heta que matou dúas persoas e causou un dano total á illa.

Política

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Política de Niue.

Subdivisións

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Subdivisións de Niue.
Vilas de Niue.

Niue divídese administrativamente en 14 vilas (ou municipalidades) agrupadas en dúas rexións tribais históricas:[19] Motu e Tafiti. A capital, Alofi, divídese en dúas vilas: Alofi Norte e Alofi Sur. Cada vila posúe un consello municipal que escolle o seu presidente. Cada vila está representada por un deputado na Asemblea de Niue.

No. Vila Poboación
(2001)		 Área[20]
km²		 Densidade de poboación
(hab/km²)
Motu (área tribal histórica no norte)
1 Makefu 87 17,13 5,1
2 Tuapa 129 12,54 10,3
3 Namukulu 14 1,48 9,5
4 Hikutavake 65 10,17 6,4
5 Toi 31 4,77 6,5
6 Mutalau 133 26,31 5,1
7 Lakepa 88 21,58 4,1
8 Liku 73 41,64 1,8
Tafiti (área tribal histórica no sur)
9 Hakupu 227 48,04 4,7
10 Vaiea 62 5,40 11,5
11 Avatele 150 13,99 8,9
12 Tamakautoga 140 11,93 11,7
13 Alofi Sur 358 46,48 13,2
14 Alofi Norte 256
Niue 1.788 261,46 6,8

Xeografía

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Xeografía de Niue.

Niue é unha illa de 262 km² situada no sur do océano Pacífico, ao leste de Tonga. As súas coordenadas son 19° 03' 48" S 169° 52' 11" O. Niue é unha das illas coralinas máis grandes do mundo. O terreo de Niue consiste nuns cantís escarpados de pedra calcaria ao longo da costa cunha meseta central que se eleva a preto de 60 m sobre o nivel do mar. Un arrecife de coral rodea a illa, coa única rotura principal no arrecife da costa occidental, preto da capital, Alofi. O clima é tropical, con moita precipitación entre novembro e abril.

A pesar de ser un piso coralino, existe unha elevación de 223 m ó N da illa. Non hai ríos.

Mapa da illa de Niue
Mapa da illa de Niue

Economía

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Economía de Niue.

A economía de Niue é pesadamente dependente da axuda de Nova Zelandia. Os gastos do goberno con regularidade exceden aos ingresos, e o déficit é arranxado por subvencións de Nova Zelandia que son usadas para pagar salarios a empregados públicos. Niue cortou gastos do goberno reducindo o servizo público por case a metade.

O sector agrícola consiste principalmente na horticultura de subsistencia, aínda que algúns cultivos vendidos e non utilizados como forraxe sexan cultivados para a exportación. A industria consiste principalmente en pequenas fábricas para tratar a froita de paixón, o petróleo, mel, e crema de coco. A venda de selos a coleccionistas estranxeiros é unha fonte importante de ingresos.

A illa en anos recentes sufriu unha perda seria da poboación debido á emigración de Niuanos a Nova Zelandia. Os esforzos para aumentar o PBI inclúen a promoción do turismo e a creación dunha industria de servizos financeira.

PIB (PPA) Posto Nº 231
Total (2000) $ 7.600.000
PNB per cápita $ 3.600

Exportacións: Mel, coco, froitas variadas.

Demografía

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Demografía de Niue.

Cultura

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Cultura de Niue.

Relixión: protestantes 67,6%, católicos 10%, protestantes marxinais 2%, anglicanos 2%, bahaístas 0,4%, outros 19%.

Notas

[editar | editar a fonte]
Referencias
  1. ↑ Deverson, Tony; Kennedy, Graeme, eds. (2005). "Niue". The New Zealand Oxford Dictionary. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-558451-6. doi:10.1093/acref/9780195584516.001.0001. Consultado o 18 de febreiro de 2022. 
  2. ↑ "Niue". GeoHive. Arquivado dende o orixinal o 6 de outubro de 2013. Consultado o 5 de outubro de 2013. 
  3. ↑ "Introducing Niue". Lonely Planet. Arquivado dende o orixinal o 25 de outubro de 2016. Consultado o 24 de outubro de 2016. 
  4. ↑ "QuickStats About Pacific Peoples". Statistics New Zealand. 2006. Arquivado dende o orixinal o 19 de novembro de 2011. Consultado o 28 de outubro de 2011. 
  5. ↑ Moseley, Christopher; R. E. Asher, eds. (1994). Atlas of the World's Languages. New York: Routledge. p. 100. 
  6. ↑ "Find a publication". New Zealand Ministry of Justice. Arquivado dende o orixinal o 29 de abril de 2016. Consultado o 08 de setembro de 2022. 
  7. ↑ "Niue". UNESCO International Bureau of Education. Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2015. Consultado o 08 de setembro de 2022. 
  8. ↑ "List of member countries". World Health Organization. Arquivado dende o orixinal o 21 de agosto de 2004. 
  9. ↑ "Pacific Climate Change: Niue urges world leaders to leave legacy of action at climate conference". climatepasifika.blogspot.com.br. 8 de decembro de 2011. 
  10. ↑ "Niue Islands Village Council Ordinance 1967". Arquivado dende o orixinal o 28 de decembro de 2016. Consultado o 28 de outubro de 2017. 
  11. ↑ "Niue". Encyclopædia Britannica. 10 August 2015. Consultado o 17 de xaneiro de 2017. 
  12. ↑ Smith, S Percy (1903). "Niuē-fekai (or Savage) Island and its People". pp. 36–44. 
  13. ↑ Horowitz, Anthony 'Tony' (2002). "8". Blue Latitudes: Boldly Going Where Captain Cook Has Gone Before. .
  14. ↑ Marks, Kathy (9 de xullo de 2008). "World's smallest state aims to become the first smoke-free paradise island". The Independent (London). Arquivado dende o orixinal o 21 de xuño de 2022. Consultado o 21 de xullo de 2008. 
  15. ↑ Langdon, Robert (1984) Where the whalers went: an index to the Pacific ports visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century, Canberra, Pacific Manuscripts Bureau, p.192-3. ISBN 086784471X
  16. ↑ Juergensmeyer, Mark; Roof, Wade C., eds. (18 de outubro de 2011). "Nukai Peniamina". Encyclopedia of Global Religion. Sage Publishing. p. 925. ISBN 978-1452266565. 
  17. ↑ "The Church Missionary Gleaner, October 1853". Savage Island. Adam Matthew Digital. Consultado o 18 de outubro de 2015. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Commonwealth and Colonial Law by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. p. 897
  19. ↑ Talima, Folituki. "Tuapa Myths and Legends" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 20 de maio de 2010. Consultado o 20 de outubro de 2009. 
  20. ↑ http://www.spc.int/prism/country/NU/stats/Nu_Environment/NU_Land/Land.htm Arquivado 28 de novembro de 2007 en Wayback Machine. The Total Land Area of Niue

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Goberno
Información xeral
Travel
Este artigo tan só é un bosquexo
 Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niue&oldid=6699910»