Xogos Ístmicos
Os Xogos Ístmicos foron uns Xogos Panhelénicos da Antiga Grecia, chamados así porque se celebraban no istmo de Corinto, en honra de Poseidón. O santuario panhelénico deste deus en Istmia foi acondicionado para lles dar acollida.
A excepcional situación xeográfica de Corinto «situada entre dous mares», no estreito istmo que une as dúas partes da Grecia continental, contribuíu ao éxito e á importancia política dos Xogos Ístmicos, con Poseidón e Melicertes como figuras claves.
Características
editarOs Xogos Ístmicos tiñan lugar cada dous anos na primavera e duraban varios días.
O programa abarcaba certames xímnicos (carreira, puxilato, pancracio, péntatlon) e hípicos[1]. Ademais, cando no século -IV se construíu o teatro engadíronse competicións musicais e poéticas e é posíbel que mesmo houbese un concurso de pintura[2][3]. Rexístranse vitorias de mulleres tanto en competicións atléticas como poéticas e musicais pero descoñécese se a participación das mulleres nestes xogos tiña carácter habitual ou era esporádica[4].
Durante os xogos celebrábanse rituais relixiosos que incluían libacións, sacrificios e unha procesión en honra de Poseidón, Anfítrite, Leucótea e Palemón[5].
O premio para os vencedores consistía en coroas de piñeiro, que posteriormente foron substituídas por outras de apio e logo volvéronse a usar grilandas de piñeiro[6][7][8][9]. O santuario onde se celebraban os xogos achábase xunto a un piñeiral[10].
Orixe mítica
editarA tradición ateniense menciona a Teseo como fundador, en recordo das súas fazañas na viaxe desde Trecén a Atenas, unha reminiscencia da inicial dominación ateniense do Istmo:
Na saga corintia, mellor testemuñada, o astuto Sísifo fundounos en honra do seu parente Melicertes[11]. Píndaro xa describira esta versión nun fragmento da súa obra[12].
No escolio a Píndaro atópase a narración seguinte:
Ino e Atamante tiñan dous fillos, Learco e Melicertes. Nun acceso de loucura (un castigo de Hera) Atamante matou ao seu fillo Learco: entón a nai mergullou ao neno nun cántaro de auga a ferver (outra versión di que o fixo Atamante) e ela, tamén ferida pola loucura, saltou ao mar con Melicertes. Así, Ino converteuse nunha das nereidas co nome de Leucótea.
Á súa vez, Melicertes foi divinizado por Poseidón baixo o nome de Palemón ('o loitador'); de feito, convértese nun deus mariño benévolo, (que os romanos identificaron con Portuno)[13]. Un día, as nereidas, cabalgando sobre as ondas, aparecéronselle a Sísifo e ordenáronlle que organizase uns Xogos Ístmicos en honra de Melicertes.
Nunha variante poética, un golfiño leva até a costa o corpo de Melicertes e deposítao baixo un piñeiro (de aí que inicialmente a coroa se fixese con pólas de piñeiro), onde o atopou Sísifo. Pausanias di respecto diso que cando Ino se lanzou ao mar desde a roca Molúride co seu fillo Melicertes, este foi levado ao Istmo de Corinto por un golfiño, e que alí recibiu o nome de Palemón e rendéronlle tributo entre outras honras coa celebración dos Xogos[14].
Por aquel tempo Corinto padeceu fame e o oráculo declarou que só uns xogos fúnebres en honra de Melicertes poderían remediar a situación. Tamén engadiu que a coroa tiña que ser de apio para indicar que se trataba do inferno. A coroa ulterior de piñeiro referiríase outra vez ao mar, porque o piñeiro, como o mar sen colleita non dá froitos.[cita
Existen máis lendas sobre a fundación. como a atribuída a Glauco, o fillo de Sísifo e ao propio Poseidón[15].
Historia
editarOrixe e eventos históricos nos xogos
editar
A pesar de que a crónica de Paros indica que a fundación dos xogos tivo lugar en -1259/8, o -582/1[16] figura como data inicial oficial, coincidindo co momento en que Cípselo, tirano de Corinto, logrou dar resonancia panhelénica a unhas competicións locais en honra de Melicertes, tal como fixo Pisístrato en Atenas coas Panateneas[17].
Os eleos non podían competir nestes xogos. Segundo Pausanias, durante a tregua sacra Heracles tendeu unha emboscada e deu morte aos fillos de Actor e Molione, que se dirixían aos Xogos Ístmicos. Os eleos entón solicitaron aos corintios que por este feito non deixasen competir aos da Argólide nos seus xogos pero como os corintios non quixeron aceptar isto, Molione maldixo a todo eleo que fose competir aos xogos Ístmicos. Segundo outra versión, os eleos negáronse a competir porque dous fillos de Prolao, un distinguido cidadán de Élide, foron asasinados por uns rivais durante os xogos. Unha terceira versión dicía que Cípselo, fundador dos xogos, consagrou unha figura de ouro a Zeus en Olimpia, pero morreu antes de que o seu nome figurase nela. Os eleos non quixeron conceder permiso para repor o nome postumamente, polo cal os corintios excluíron aos atletas de Élide[18].
Desde o -228 os romanos puideron participar[19].
En 196 -195 durante os xogos, Tito Quincio Flaminino, o vencedor da batalla de Cinoscéfalos, en 197 a. C., proclamou a liberdade e independencia de Grecia, liberada de Filipo V de Macedonia[20].
Pasaxeira foi a liberdade e exención de impostos que prometeu Nerón durante os Xogos Ístmicos en 67[21].
Cidades encargadas da súa organización
editarDesde os seus inicios, Corinto era a cidade encargada da súa organización, ata que Argos tomou o control de Corinto a principios do século -IV e con iso pasou a ser organizadora dos xogos. Axesilao de Esparta interveu no ano -390 para devolver a organización dos xogos ao corintios pero, cando este se foi, os arxivos foron novamente os que organizaron os xogos ata que perderon o control de Corinto no -386[22][23].
Cando en 146 a. C., Corinto foi destruída polo cónsul romano Lucio Mumio, este ordenou a reconstrución do recinto onde se celebraban, pero os xogos pasaron a ser organizados pola cidade de Sición.[24] Xulio César volveu edificar Corinto no -46 co nome de «Colonia Laus Iulia Corintiense» e entre os anos -7 e -3, Lucio Castricio Régulo, gobernador da colonia, volveu recuperar a organización dos xogos para Corinto[25][26].
O fin do século II significou a decadencia económica de Corinto e a desaparición dos xogos. xogos.[cita
Notas
editar- ↑ Dión Crisóstomo, Discursos IX; Píndaro, Ístmicas; Pausanias VI,3,11; VI,4,2; VI,4,10; VI,7,10; VI,10,3; VI,11,5; VI,13,10; VI,16,2; VI,17,2; VII,17,5.
- ↑ Plutarco, Charlas de sobremesa 675b.
- ↑ Plinio el Viejo XXXV,35.
- ↑ Fernando García Romero, El deporte femenino en la Antigua Grecia, pp.15-16.
- ↑ Elio Arístides XLVI,31.
- ↑ Píndaro, Ístmicas II,16, VIII,64.
- ↑ Pausanias, op. cit. VIII,48,2.
- ↑ Plutarco, Charlas de sobremesa 676E-677A; Vida de Timoleón 26,1-3.
- ↑ Précis élémentaire de mythologie de M. l’abbé Drioux, Belin, 1898.
- ↑ Estrabón VIII,6,22.
- ↑ Apolodoro, Biblioteca mitológica III,4,3; Pausanias, Descripción de Grecia II,1,3.
- ↑ Píndaro, Epinicios, fragmentos 6-5.
- ↑ Higino, Fábulas 2; Eurípides, Ifigenia entre los Tauros 270; Apolodoro, Biblioteca mitológica III,4,3; Ovidio, Metamorfosis IV,522.
- ↑ Pausanias, op. cit. I,44,7-8.
- ↑ Schneider, K ., Isthmia RE 9, 2, cols. 2248-2255.
- ↑ Crónica de Paros 20.
- ↑ Cayo Julio Solino, Colección de hechos memorables o el erudito VII,14.
- ↑ Pausanias V,2,1-4.
- ↑ Polibio II,12.
- ↑ Plutarco, Vida de Tito Quincio Flaminino 10.
- ↑ Suetonio, Vidas de los doce césares VI,24.
- ↑ Comesaña López, Ana María (2016), Estudio sobre la fiesta y el culto griegos en las Vidas paralelas de Plutarco Arquivado 16 de agosto de 2016 en Wayback Machine., pp.177-179, tesis doctoral, Universidad de Murcia.
- ↑ Jenofonte, Helénicas IV,5,1; Plutarco, Vida de Agesilao 21,1.
- ↑ Polibio XXXIX,6,1.
- ↑ Pausanias II,2,2.
- ↑ Elio Aristides, Discursos: V, edición de Juan Manuel Cortés Copete, pp.219-220, Madrid: Gredos (1999), ISBN 84-249-1994-7.