ویکی‌پدیا:راهنمای حق تکثیر

برای متن سیاست رسمی ویکی‌پدیا در مورد حق تکثیر، ویکی‌پدیا:حق تکثیر را ببینید.

در ارزیابی تطبیق با حق تکثیر به نکات زیر توجه کنید:

چه چیزهایی مشکل دارد؟

• کپی خط‌به‌خط مطلب از اکثر وبگاه‌ها و وبلاگ‌ها و روزنامه‌ها و کتاب‌ها اشکال دارد. (مگر اینکه منبع تحت CC-by-SA یا مجوزی هماهنگ منتشر شده باشد)
• خلاصه کردن مطالب و چکیده‌گویی با استفاده از عبارات موجود (مثلاً فقط آوردن جمله‌های ابتداییِ هر بند یا فقط آوردن مقدمه) اشکال دارد.
• عکس‌برداری از تصویر تلویزیون و نیز عکس‌برداری یا اسکن‌کردن نشریات موجب ایجاد یک اثر شخصی نمی‌شود. این کار کپی‌برداری از اثرِ دارای حق‌تکثیر است و انتقال آن به ویکی‌پدیا فقط در صورتی بدون اشکال است که انتشار منبع اصلی با قوانین حق تکثیر سازگار باشد.

استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد باشد

گاهی در زیر صفحه نوشته است «استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد است.» این امر به‌خودی‌خود به ما اجازهٔ نقل خط‌به‌خط از متن را نمی‌دهد و در مورد تصاویر نیز معلوم نیست استفاده تجاری یا بازسازی آن‌ها مجاز است یا خیر. این جمله بیش از حد گنگ است. استفاده از مطالب به معنی استفاده از آگاهی‌هایی است که مقاله داده است و این از بدیهیات است. از هر منبعی (مگر آنکه اطلاعات آن محرمانه و حق دسترسی به آن‌ها آزاد نباشد؛ مثل مسائل مربوط به امنیت ملی) می‌توان در نوشتن مقاله‌ای جدید در ویکی‌پدیا استفاده کرد. اخلاق پژوهشی حکم می‌کند که هنگام استفاده از مطالب یک منبع، از آن منبع به‌طور دقیق یاد شود. به معنای دقیقتر و اگر بخواهیم وارونه به قضیه نگاه کنیم استفاده از مطالب همهٔ وبگاه‌ها و وبلاگ‌ها با ذکر منبع آزاد است! استفاده از مطلب در زیر توضیح داده خواهد شد.

تمام حقوق محفوظ باشد

جملهٔ «تمام حقوق محفوظ است» یا «All rights reserved» تیر خلاص محسوب می‌شود. اگر این جمله در آن وبگاه آمده باشد نقل خط‌به‌خط مطلب ایراد دارد و هر گزارهٔ دیگری که پیرامون حق تکثیر آمده باشد باطل است. با این حال می‌توان با ذکر منبع از مطالب آن برای ویرایش در ویکی‌پدیا استفاده کرد، ولی به هیچ وجه نمی‌توان مطالب منبع را عیناً و بی تغییر اساسی در مقالات آورد.

فقط استفادهٔ غیرتجاری مجاز باشد

اجازهٔ استفادهٔ غیرتجاری به تنهایی کافی نیست. مطابق مجوز مستندات آزاد گنو می‌توان از مقاله‌های ویکی‌پدیا استفادهٔ تجاری کرد. از این رو نقل خط‌به‌خط تمام یا بخشی از مطالب وبگاه‌هایی که تنها اجازهٔ استفادهٔ غیرتجاری از مطالبشان را می‌دهند، مجاز نیست!

خود وبگاه حق تکثیر را نقض کرده باشد

اگر وبگاهی خود حق تکثیر را نقض کرده باشد، نقل مطالب مشکل‌دار مجاز نیست؛ مثلاً اگر وبگاهی از بی‌بی‌سی مقاله‌ای را کپی کرده باشد، ولی در پایان آن اجازهٔ هرگونه استفاده از مطالب و کپی خط‌به‌خط را بدهد، باز نمی‌توان آن مقالهٔ بی‌بی‌سی را نقل کرد.

مثال: دانشنامهٔ رشد

فقط نقل مطلب مجاز باشد

اگر وبگاه یا پایگاهی تنها اجازهٔ نقل مطالبش را داده باشد شرایطش با مجوز مستندات آزاد گنو همخوانی ندارد و کپی مطالب آن به ویکی‌پدیا مجاز نیست.

ترجمه از منابع دارای حق تکثیر

هرگونه ترجمهٔ خط‌به‌خط از تمام یا بخشی از مقاله‌های به زبان‌های خارجی که دارای حق تکثیرند اشکال دارد! این امر شامل فرهنگ‌ها، دانشنامه‌ها و لغتنامه‌ها نیز و کتاب‌ها می‌شود.

ذکری از وضعیت حق تکثیر نشده باشد

وجود حق تکثیر برای آثار و پیکره‌های متنی نیازی به اعلام ندارد؛ یعنی زمانی که اثری به‌وجود آمد، تحت قانون حفظ حقوق پدیدآورندگان (با در نظر گرفتن تفاوت قانون‌های کشورهای مختلف) قرار می‌گیرد و حق تکثیرش متعلق به پدیدآورنده آن اثر است؛ بنابراین اگر هیچ ذکری از وضعیت حق تکثیر مطالب یک وبگاه نشده باشد، نقل خط‌به‌خط مطالب آن در ویکی‌پدیا مجاز نیست.

کپی مطالب کتابهای خارج عرصهٔ عمومی

کپی مطالب از اکثر کتاب‌های چاپ‌شده که در عرصهٔ عمومی نیستند، خلاف قوانین کپی‌رایت است. توجه شود که این امر با ذکر یا عدم ذکر کتاب متفاوت است. اگر عنوان کتاب ذکر نشود، دستبرد فکری و نقض حق‌تکثیر صورت گرفته است. اگر کتاب ذکر شود، فقط نقض حق‌تکثیر رخ داده است. در اکثر موارد کتاب‌های عرصهٔ عمومی کتاب‌هایی‌اند که از مرگ نویسندهٔ آن‌ها مدت زیادی گذشته است (این مدت در کشورهای مختلف متفاوت است و در مورد آثاری که برای اولین بار در ایران منتشر شده‌اند ۳۰ سال است) یا سازمانی که حق تکثیر اثر متعلق به آن است، آن را در عرصهٔ عمومی معرفی کرده است (مانند دانشنامه بریتانیکا نسخهٔ ۱۹۱۱).

چه چیزی مشکل ندارد

انشای ویکی‌نویسی

مطلبی با انشای خود ویکی‌نویس و مبتنی بر یک یا چند منبع اشکال ندارد؛ حتی اگر تمام اطلاعات موجود در مقالهٔ ویکی‌نویس در منابع یافت شود. این کار نه تنها ایراد ندارد بلکه صورت صحیح و آرمانی مقاله‌نویسی در ویکی‌پدیاست. از آنجا که تحقیق دست‌اول در ویکی جایز نیست تمام اطلاعات موجود در مقاله باید در منابع یافت شود.

فهرست‌ها

نقل فهرست‌ها با ذکر منبع ایرادی ندارد. این‌ها مواردی است که بازنویسی اطلاعات ممکن نیست؛ مثلاً فهرست آثار یک نویسنده.

آثار عرصهٔ عمومی

نقل خط‌به‌خط بخشی از آثار در مالکیت عمومی با ذکر نام نویسنده و اثر اشکالی ندارد.

نقل قول با گیومه

نقل قول داخل گیومه از منبع دارای حق تکثیر به صورتی که این نقل‌قولها بخش اعظم مقاله را تشکیل ندهند، اشکالی ندارد.

ترجمه از ویکی‌پدیاهای دیگر

در صورت ترجمه از ویکی‌پدیاهای زبانهای دیگر باید به‌درستی به آن‌ها ارجاع داده شود. برای کسب اطلاع از شیوهٔ درست ارجاع به آن‌ها به وپ:شیوه ارجاع به منابع بخش «ویکی‌پدیاهای زبان‌های دیگر» رجوع کنید.

وجود مجوز استفاده آزاد تجاری و غیرتجاری

انتقال تصاویر به ویکی‌پدیا، به غیر از شرایط خاص برای حالت منصفانه، فقط در صورتی مجاز است که منبع به‌صراحت اجازهٔ هرگونه استفادهٔ تجاری و غیرتجاری از تصویر را برای عموم صادر کرده باشد یا تصویر با مجوز GFDL یا کرییتیو کامانز منتشر شده باشد. برای آگاهی از نحوهٔ بار کردن تصاویر فلیکر لطفاً این مقاله را بخوانید.