اسکیث‌ها

اسکیث‌ها

Skuδatā (اوایل)^[۱]^[۲]
Skulatā (اواخر)^[۱]^[۲]
اسکیث‌ها; Skuδatā (اوایل); Skulatā (اواخر)
ح. سده نهم–هشتم پیش از میلاد–ح. سده سوم پیش از میلاد
	بیشینه گسترش دولت سکایی در غرب آسیا (۶۸۰–۶۰۰ پیش از میلاد)
	بیشینه گسترش دولت سکایی در سبزدشت پونتیک-خزز (600–ح. ۲۰۰ پیش از میلاد)
موقعیت مکانی	آسیای میانه (سده‌های ۹–۷ پیش از میلاد); آسیای غربی (سده‌های ۶–۷ پیش از میلاد); استپ پونتیک (سده‌های ۶–۳ پیش از میلاد)
پایتخت	کامیانکا (از ح. سده ششم پیش از میلاد – ح. ۲۰۰ پیش از میلاد)
زبان(های) رایج	زبان سکایی; زبان اکدی (در غرب آسیا); زبان مادی (در غرب آسیا); زبان فریجی (در غرب آسیا); زبان اورارتویی (در غرب آسیا) زبان تراکی (در سبزدشت پونتیک); زبان یونانی باستان (در سبزدشت پونتیک); زبان نیااسلاوی (در سبزدشت پونتیک); زبان‌های قفقازی شمال غربی (در سبزدشت پونتیک)
دین(ها)	دین سکایی ادیان میان‌رودان باستان (در غرب آسیا); Urartian religion (در غرب آسیا); Phrygian religion (در غرب آسیا); آیین کهن ایرانی (در غرب آسیا) Thracian religion (در سبزدشت پونتیک-خزز); دین یونان باستان (در سبزدشت پونتیک-خزز)
نام(های) اهلیت	اسکیث‌ها
حکومت	سلطنتی
King
• ناشناس–۶۷۹ پیش از میلاد	ایشپاکایا
• 679–ح. ۶۵۹/۸ پیش از میلاد	بارتاتوآ
• ح. ۶۵۹/۸–625 پیش از میلاد	مادیس
• ح. ۶۱۰ پیش از میلاد	Spargapeithes
• ح. ۶۰۰ پیش از میلاد	Lykos
• ح. ۵۷۵ پیش از میلاد	Gnouros
• ح. ۵۵۰ پیش از میلاد	Saulius
• ح. ۵۳۰–۵۱۰ پیش از میلاد	ایدانتیرسوس
• ح. ۴۳۰ پیش از میلاد	Scyles
• ح. ۴۹۰–۴۶۰ پیش از میلاد	Ariapeithes
• ح. ۴۶۰–۴۵۰ پیش از میلاد	Octamasadas
• ح. ۳۶۰s–339 پیش از میلاد	آتیا
• ح. ۳۱۰ پیش از میلاد	Agaros
تحت وابستگی به امپراتوری آشوری نو (از ح. ۶۷۲ to ح. ۶۲۵ پیش از میلاد)
دوره تاریخی	عصر آهن: Srubnaya culture (اوایل) Scythian culture (اواخر)
• مهاجرت سکاها از آسیای میانه به استپ قفقاز	ح. سده نهم–هشتم پیش از میلاد
• اتحاد اسکیث‌ها با امپراتوری آشوری نو	ح. ۶۷۲ پیش از میلاد
• حمله سکاها به سرزمین مادها	ح. ۶۵۲ پیش از میلاد
• شکست کیمری‌ها از اسکیث‌ها	ح. ۶۳۰s پیش از میلاد
• شورش مادها بر علیه سکاها	ح. ۶۲۵ پیش از میلاد
• یورش سکاها به سرتاسر سواحل شرقی مدیترانه (شام) تا قلمرو مصر	ح. ۶۲۰ پیش از میلاد
• تسخیر امپراتوری آشور توسط پادشاهی ماد و امپراتوری بابل	ح. ۶۱۴–۶۱۲ پیش از میلاد
• بیرون کردن سکاها از غرب آسیا توسط مادها	ح. ۶۰۰ پیش از میلاد
• لشکرکشی پارسیان	۵۱۳ پیش از میلاد
• جنگ با مقدونیه	۳۴۰–۳۳۹ پیش از میلاد
• حمله سلت‌ها، Getic, و ژرمن‌ها به سکاستان	ح. سده ۴ پیش از میلاد
• حمله سرمتیان به سکاستان	ح. سده سوم پیش از میلاد
پیشین	پسین
	کیمری‌ها
	Agathyrsi
	اورارتو
	منائیان
امپراتوری ماد
لیدیه
Scythian kingdom in Crimea
Scythian kingdom on the lower Danube
Sindica
سرمتیان
پادشاهی پونتوس
امروز بخشی از	اوکراین، روسیه، مولداوی، رومانی، بلاروس، بلغارستان، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ترکیه، ایران

سکاهای فرادریا (به پارسی باستان:𐎿𐎣𐎠 𐏐 𐎫𐎹𐎡𐎹 𐏐 𐎱𐎼𐎭𐎼𐎹, Sakā tayaiy paradraya)^[۳] یا اسکیت‌ها (به یونانی: Σκύθης, skýthis) دسته‌ای از مردمان ایرانی‌تبار سکا بودند.^[۴]^[۵]^[۶]^[۷]^[۸]^[۹]^[۱۰]^[۱۱]این سکاهای کوچ‌نشین ایرانی باستانی در قرون ۹ تا ۸ پیش از میلاد از آسیای مرکزی به سبزدشت پونتی‌خزری در اوکراین امروزی و جنوب روسیه مهاجرت کرده بودند، جایی که از سده هفتم پیش از میلاد تا قرن سوم پیش از میلاد در نواحی جنوبی روسیه و اوکراین با فاصله‌هایی تا رود دُن و از این رود تا رود عظیم دانوب در اروپا پراکنده بودند.

سرزمین سکاها را سکائیه یا سکاستان (به سکایی باستان: Skulatā; به پارسی باستان: 𐎿𐎤𐎢𐎭𐎼، نویسه‌گردانی: اسکودرا؛ به یونانی باستان: Σκυθία، نویسه‌گردانی: اسکوتیا؛ به لاتین: Scythia) می‌نامد.

سکاها دارای گروه‌های بسیاری بوده و در دو سوی سرزمین اوراسیا، پراکنده گشتند. گروهی در غرب دریای خزر و گروهی در شرق آن. به نوشته هرودوت، سکاها خود را سکلتث می‌نامیدند. در حالی که پارسی‌ها (مانند داریوش بزرگ)، ایشان را سکا (جنگجو، نیرومند) می‌نامیدند، یونانی‌ها آن دسته از سکاهایی را که همسایه شان بودند، پیاله به دوش، یا خانه‌به‌دوش می‌نامیدند.

آشوری‌ها از پادشاهی نیرومند ایشکوزا یا همان اسکیت‌های اشکودا (کیمری‌ها) نام برده‌اند که از قفقاز و جنوب دریای سیاه به آن‌ها می‌تاختند و گاهی شکست‌های سختی نیز بر آنان وارد می‌آوردند و از آن‌ها پیوسته در هراس بودند. این هراس را در گزارش نیایش شاه آشور گواه یافته‌اند.

در کهن‌ترین گزارش یونانی از سکاها، هرودوت یک کتاب کامل از تاریخ‌های خود را به سکاها پرداخته است.

در نوشته‌های تاریخی و جغرافیایی هرودوت، بقراط، ارسطو، استرابون، و بطلمیوس آگاهی‌های گوناگونی در مورد سکاها داده شده است.

در ناحیهٔ سکانشین، در شرق، برهم‌کنش فرهنگ چینی با فرهنگ چادرنشینان آن‌جا رواج داشت، و در مرکز، عناصر ایرانی بیشتر به چشم می‌خورد و در باختر، نشانه‌های یونانی آشکار بود. با همه این گرایش‌های بیگانه، فرهنگ چادرنشینی در سراسر این گستره نمود داشت و در کوهستان آلتایِ (کنونی) به شیوه دست نخورده تر، و در میان «پادشاهی سکا» در روسیهٔ جنوبیِ (امروزی) با پختگی بیشتری به چشم می‌آمد. سکاها در دوران خود چنان بازیگران فرهنگی و سیاسی سرنوشت سازی به‌شمار می‌آمدند که هرودوت، اهل هالیکارناس در جنوب غربی آناتولی، نیاز دید که یک کتاب کامل از تاریخ بزرگ خود را به آنان بپردازد.^[۱۲]

استرابون منطقهٔ دوبروجا (در کرانه دریای سیاه، بلغارستان و رومانی امروزی) در دهانه رودخانه دانوب را «سکاستان کوچک» نامید و سراسر دشتهای پهناور شمال و شمال شرقی دریای سیاه را «سکاستان غربی» نام گذاشت.^[۱۲]

این قوم بارها به سرزمین ایران کوچ نموده‌اند. در یکی از این کوچ‌ها به پادشاهی ماد تاخته؛ ۲۷ سال بر آن حکومت نمودند^[۱۳]و پس از بازگیری پادشاهی به‌دست پادشاه ماد، به او در نابودی پادشاهی آشور یاری دادند. همچنین در زمان اشکانیان تیره داهه از سکاها نزدیک به پانصد سال به ایران فرمان راندند. در زمانی بسیار کهن به جنوب افغانستان امروزی و ایران نیز مهاجرت کرده‌اند و در منطقهٔ زرنج یا زرنکه، تا اندازه ای برابر با ولایت هلمند در افغانستان امروزی و زابل و کرمان جانشین شده‌اند و قلمروی آنان از هرات تا زرنج (زرنگ) بود و بخشی از ایران و افغانستان را در بر می‌گرفت و آن سرزمین سَکِستان (سیستان امروزی) نامیده شده بود. در بخش‌های دیگری از ایران نیز این نام به چشم می‌خورد همچون شهر باستانی سکاکز، که در کنار شهر امروزی سقز قرار دارد و برگرفته از واژه سگزی^[۱۴] است.

جستارهای وابسته

پانویس

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ Vitchak 1999, p. 52-53.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ Novák 2013, p. 10.
↑ «TITUS Texts: Old Persian Corpus: Frame». titus.uni-frankfurt.de. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۱۳.
↑ Askold Ivantchik (2018-04-25). "SCYTHIANS". دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
↑ Sulimirski، «THE SCYTHS»، Cambridge History of Iran.
↑ شاپور شهبازی، جهانداری داریوش بزرگ، 53-54.
↑ Szemerényi، Four Old Iranian Ethnic Names.
↑ Херрманн, Unesco, Эрик Жüрчер, History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD, Routledge, 1996, ISBN 9789231028120, p. 181. الگو:Vebarxiv Scythians were Iranian peoples
↑ Andrew Bell-Fialkoff, Andrew Villen Bell, The role of migration in the history of the Eurasian steppe: sedentary civilization vs. "barbarian" and nomad, Vol. 1: Role Migrant History Eurasian Step, Palgrave Macmillan, 2000, ISBN 978-0-312-21207-0, p. 379. الگو:Vebarxiv Eastern-Iranian nomadic peoples
↑ Paul Robert Magocsi, A history of Ukraine, University of Toronto Press, 1996, ISBN 978-0-8020-7820-9, p. 28. الگو:Vebarxiv a branch of Iranian people
↑ Mykhaĭlo Hrushevsʹkyĭ, Andrzej Poppe, Marta Skorupsky, Uliana M. Pasicznyk, Frank E. Sysyn, History of Ukraine-Rus': From prehistory to the eleventh century, Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 1997, ISBN 978-1-895571-22-6, p. 83. الگو:Vebarxiv Scythians were an Iranian people
↑ ^۱۲٫۰ ^۱۲٫۱ بهزادی، رقیه، قوم‌های کهن - سکاها، صص ۷۳۴ تا ۷۵۷
↑ در زمان هووخشتر
↑ در بندی از شاهنامه فردوسی، از زبان رستم به هماوردش که نام او را به ریشخند می‌گیرد آمده است: نگر تا که سگزی کنون مرگ توست

منابع

رضایی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۹۳). «زبان‌های ایرانی باستان». در حسن رضایی باغ‌بیدی، محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۵. به کوشش سید محمد کاظم موسوی بجنوردی. بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۵۳–۱۰۶.
رضایی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۸۸). تاریخ زبان‌های ایرانی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۸۴-۳.
برجیان، حبیب (۱۳۹۳). «عصر سکایی در دشت‌های شمالی». در حسن رضایی باغ‌بیدی و محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۱. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۳۹-۹.
برجیان، حبیب (۱۳۹۳). «عصر سرمتی در دشت‌های شمالی». در حسن رضایی باغ‌بیدی و محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۱. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۳۹-۹.
برجیان، حبیب (۱۳۹۳). «قوم آلان در قفقاز شمالی». در حسن رضایی باغ‌بیدی و محمود جعفری دهقی. تاریخ جامع ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۳۸-۲.
بهزادی، رقیه: قوم‌های کهن - سکاها. در: مجله «چیستا» اسفند ۱۳۶۹ و فروردین ۱۳۷۰ - شماره ۷۶ و ۷۷. (از صفحه ۷۳۴ تا ۷۵۷)
شاپور شهبازی، علیرضا (۱۳۸۹). جهانداری داریوش بزرگ. تهران: انتشارات پارسه کهن.
داندامایف، محمد ا (۱۳۹۱). ایرانیان در بابل هخامنشی. ترجمهٔ محمود جعفری دهقی. تهران: انتشارات ققنوس. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۹۸۲-۹.
تفضلی، احمد (۱۳۷۸). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۴۶۹-۶.
زرشناس، زهره (۱۳۸۴). میراث ادبی روایی در ایران باستان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. شابک ۹۶۴-۳۷۹-۰۲۴-X.
ناتل خانلری، پرویز، زبانشناسی و زبان فارسی، توس، چاپ دوم، ۱۳۶۶.

Jacobs, Bruno. "ACHAEMENID SATRAPIES". ENCYCLOPÆDIA IRANICA (به انگلیسی). Archived from the original on 5 September 2024. Retrieved 5 September 2024.
Schmitt, R (1987). "APASIACAE". ENCYCLOPÆDIA IRANICA (به انگلیسی). Vol. II. p. 151–152. Archived from the original on 5 September 2024. Retrieved 5 September 2024.
Brunner, C. J (2006). "PEOPLES OF IRAN (2) Pre-Islamic". ENCYCLOPÆDIA IRANICA (به انگلیسی). Vol. XIII. p. ۳۳۷–۳۴۴.
Rene Grousset, Naomi Walford Translated by Naomi Walford (1998). "The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, Rutgers University Press
Sulimirski, T (1985). "THE SCYTHS". Cambridge History of Iran (به انگلیسی). Vol. ۲. New York: Cambridge University Press.
Abaev, V. I; Bailey, H. W (1985). "ALANS". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. ۱. New York: Bibliotheca Persica Press. p. ۸۰۱–۸۰۳. Retrieved October 10, 2013.
BOSWORTH, C.E (1997). "SlSTAN". THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM (به انگلیسی). Vol. ۹ (2nd ed.). p. ۶۸۱–۶۸۵.
Szemerényi, Oswald John Louis (1980). Four Old Iranian Ethnic Names: Scythian, Skudra, Sogdian, Saka (به انگلیسی). Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. p. ۴۶. Retrieved July 30, 2015.

پیوند به بیرون

سکاها

Scythian mummy shown in Germany, BBC News

وضعیت زن میان سکاها و سرمت‌ها بایگانی‌شده در ۲ مارس ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine

[FOOTNOTEVitchak199952-53-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ Vitchak 1999, p. 52-53.

[FOOTNOTENovák201310-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ Novák 2013, p. 10.

[3] «TITUS Texts: Old Persian Corpus: Frame». titus.uni-frankfurt.de. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۱۳.

[4] Askold Ivantchik (2018-04-25). "SCYTHIANS". دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.

[5] Sulimirski، «THE SCYTHS»، Cambridge History of Iran.

[6] شاپور شهبازی، جهانداری داریوش بزرگ، 53-54.

[7] Szemerényi، Four Old Iranian Ethnic Names.

[8] Херрманн, Unesco, Эрик Жüрчер, History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD, Routledge, 1996, ISBN 9789231028120, p. 181. الگو:Vebarxiv Scythians were Iranian peoples

[9] Andrew Bell-Fialkoff, Andrew Villen Bell, The role of migration in the history of the Eurasian steppe: sedentary civilization vs. "barbarian" and nomad, Vol. 1: Role Migrant History Eurasian Step, Palgrave Macmillan, 2000, ISBN 978-0-312-21207-0, p. 379. الگو:Vebarxiv Eastern-Iranian nomadic peoples

[10] Paul Robert Magocsi, A history of Ukraine, University of Toronto Press, 1996, ISBN 978-0-8020-7820-9, p. 28. الگو:Vebarxiv a branch of Iranian people

[11] Mykhaĭlo Hrushevsʹkyĭ, Andrzej Poppe, Marta Skorupsky, Uliana M. Pasicznyk, Frank E. Sysyn, History of Ukraine-Rus': From prehistory to the eleventh century, Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 1997, ISBN 978-1-895571-22-6, p. 83. الگو:Vebarxiv Scythians were an Iranian people

[autogenerated1-12] ۱۲٫۰ ^۱۲٫۱ بهزادی، رقیه، قوم‌های کهن - سکاها، صص ۷۳۴ تا ۷۵۷

[13] در زمان هووخشتر

[14] در بندی از شاهنامه فردوسی، از زبان رستم به هماوردش که نام او را به ریشخند می‌گیرد آمده است: نگر تا که سگزی کنون مرگ توست

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

داده‌های کتابخانه‌ای
کتابخانه‌های ملی	فرانسه (داده‌ها) آلمان اسرائیل ایالات متحده آمریکا ژاپن جمهوری چک
سایر	دانشنامه اینترنتی اوکراین