Artemisia min

Artemisia mina
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Asterales
Familia	Asteraceae
Leinua	Anthemideae
Generoa	Artemisia
Espeziea	Artemisia vulgaris; Linnaeus, 1753

Artemisia mina^[1] edo zizare-belarra^[2] (Artemisia vulgaris) Asteraceae familiako landare belarkara da, sendabelar gisa erabilia.

Izena

Artemisia izena Artemisa jainkosaren ohorez jarri zioten, emakumeak babestea baitzuen hark bere zereginetako bat.^[2]

Deskribapena

Landare belarkara iraunkorra da, hemikriptofitoa, 0,3-1,5 metro garai. Zurtoin tentea, gorri-purpurakara. Hosto pinatuak, lantza-formako segmentu dentatuekin. Kapitulu luzaranak, 4 mm luze eta 3 mm zabal, pedunkulu motzekoak, batzuetan apur bat dilindariak. Inbolukruko brakteak lantzeolatu-obalak, ilupadunak, ertz eskarioso zabalekin. Lore horixkak edo gorrixkak.^[3]

Banaketa

Europa, Asia eta Afrikaren iparraldeko leku epeletakoa da jatorriz, eta Ipar Amerikan bertakoturik dago.

Bizilekua

Ongi hazten da nitrogenoz aberastutako lurzoruetan: azienda gehien ibiltzen den tokiak, landu gabeko sailak, zabortegiak, bide ertzak...^[2]

Osagaiak

B bitaminaren taldeko kolina, DNA eta RNA azidoen osagai adenina eta, batik bat esentzian nabarmenak diren eukaliptola eta tujona.^[2]

Erabilpenak

Hilekoa eragiteko eta ohikotzeko indarra du, zilborpean jarrita, zizare-belarraren hostoekin egindako enplastuak. Erditu ezinik dagoenari ere laguntzen dio eta, behin erdituta, kumino (Cuminun cyminum) haziak, egositako oilo-arrautza gorringoak eta txerri gantza bere zukuarekin nahasian duen enplastua mina kentzeko aproposa da. Batzuetan abortatzeko ere erabili izan omen da, eta haren sinonimo gisa ere artemisa hitza darabilte gazteleraz.^[2]

Frantzian XIV. mendean ziotenez, baraurik beraren ura hartzen duen emakumea loratu egiten da; ezker eskuaz eta eguzkia azaldu aurretik bildutakoa behar du, baina...^[2] Dioskoridesen testuetan, barne-zizareen kontrako erremedio gisa aipatzen da. Euskaraz ere, zizare-belar deritzo hizkera arruntean.

Erreferentziak

↑ Artemisia vulgaris L.. Euskalterm Terminologia Banku Publikoa, euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Errekondo, Jakoba. Emetan. Argia aldizkaria, 2012ko apirilak 22, CC BY-SA 3.0, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).
↑ Gras, Airy, D’Ambrosio, Ugo, Garnatje, Teresa, Parada, Montse eta Vallès, Joan. Artemisia vulgaris L.. digital.csic.es (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).

Kanpo estekak

Datuak: Q26663
Multimedia: Artemisia vulgaris / Q26663
Espezieak: Artemisia vulgaris

[1] Artemisia vulgaris L.. Euskalterm Terminologia Banku Publikoa, euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).

[errekondo-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Errekondo, Jakoba. Emetan. Argia aldizkaria, 2012ko apirilak 22, CC BY-SA 3.0, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).

[3] Gras, Airy, D’Ambrosio, Ugo, Garnatje, Teresa, Parada, Montse eta Vallès, Joan. Artemisia vulgaris L.. digital.csic.es (Noiz kontsultatua: 2021-2-5).

[1]

[2]

[3]