Milito en Afganio (2001-2021)

Milito en Afganio
Fotomontaĵo Bildoj pri la milito en Afganio
kampanjo • ofensivo • konflikto • milito
Daŭro: 7-an de oktobro 2001 - 2021 Loko: Afganio Rezulto: Konflikto en kurso
Flankoj
Koalicio	Ribelantoj
Komandantoj
Barack Obama	Mohammad Omar
Forto
402.279	93.000

Usonaj soldatoj de Delta Force kamuflitaj kiel afganaj civiluloj.

Viktimo de aeratako en Garani

La Milito en Afganio komenciĝis la 7-an de oktobro 2001, kiam la Operaco Enduring Freedom de la usona militistaro (OEF) estis lanĉita, kune kun la brita militistaro, en respondo al la atakoj en Usono, la 11-an de septembro 2001. Britio havas, ekde 2002, sian propran armean operacon, Operaco Herrick, kiel parto de la sama milito en Afganio. La milito evoluis kiel batalo de usonaj kaj aliaj fortoj kontraŭ Al-Qaeda kaj ĝiaj talibanaj subtenantoj, ĝis kompleksa kontraŭribela iniciato de usonaj fortoj, kontraŭ afganoj kiuj postulas forpeli tiujn usonajn fortojn. La milito mortigis dekojn de miloj de homoj, kies plimulto estis civiluloj.

La unua fazo de la milito estis la sekvo de la atakoj de la 11-an de septembro 2001, kiam Usono lanĉis la "Operation Enduring Freedom", kiu, ĝi asertis, havis la celon "forigi de sekura rifuĝejo Al-Qaedan kaj sian uzon de la afgana teritorio kiel bazo de operacoj por kontraŭ-usonaj terorismaj aktivecoj". En tiu unua fazo, usona kaj koaliciaj armeoj, laborante kun la afganaj opozicifortoj de la Nord-alianco, rapide forigis la talibanan reĝimon. Dum la sekvanta registaro de Karzai, la karaktero de la milito ŝanĝiĝis al fortostreĉo direktita kontraŭ kaŝado de malamika ribelo pro la usona aprobo de la registaro de Karzai, en kiuj la ribelantoj preferis ne rekte alfronti la trupojn de la Internacia Sekureco-Asistado-Forto (ISAF), sed batalis malkaŝitaj en la loka loĝantaro kaj plejparte uzis improvizajn eksplodan aparatojn kaj memmortigantojn.

La usona registaro asertis ke la celo de ilia invado estis trovi Usama bin Laden kaj aliajn elstarajn membrojn de la terorisma Al-Qaeda por esti metita sub jura akuzo, detrui la organizon, kaj forigi la talibanan reĝimon kiu apogis kaj donis sekuran lokon al ĝi. La registaro de George Bush deklaris ke, kiel politiko, ĝi ne distingos inter teroraj organizoj kaj nacioj aŭ registaroj kiuj enhavis ilin.

Alia daŭranta operaco estas la Internacia Sekurec-Asista Forto, kiu estis establita fare de la UN Sekureckonsilio ĉe la fino de decembro 2001 por sekurigi Kabulon kaj la ĉirkaŭajn regionojn. NATO supozis kontrolon de ISAF en 2003. Antaŭ la 23-a de julio 2009, ISAF havis ĉirkaŭ 64,500 trupojn de 42 landoj, kie NATO-membroj disponigas la kernon de la forto. La NATO-engaĝiĝo estas precipe grava al Usono ĉar ĝi ŝajnas doni internacian legitimecon al la milito. Usono havas ĉirkaŭ 29,950 trupojn en ISAF.

Usono kaj Britio gvidis la aerbombadon, en subteno de terarmeoj provizitaj ĉefe de la Afgana Nord-alianco. En 2002, usona, brita kaj kanada infanterio estis devige enhospitaligita, kune kun fakistaj rotoj de pluraj aliancitaj nacioj, inkluzive de Aŭstralio. Poste, NATO-trupoj estis aldonitaj.

La komenca atako forigis la talibanojn de potenco, sed talibanoj poste reakiris forton. Ekde 2006, Afganio travivis pliigitan agadon de talibanaj ribeloj, rekorde altaj niveloj de kontraŭleĝa medikamento-produktado, kun partopreno de Nord-alianco en la reĝimo de Karzai, kaj korupta registaro kun limigita kontrolo ekster Kabulo. La talibanoj povas resti senfine, laŭ informkunveno de decembro 2009 de la supra usona spiono en Afganio. La 1-an de decembro 2009, Barack Obama sciigis la sendadon de kromaj 30,000 soldatoj dum periodo de ses monatoj. Li ankaŭ proponis komenci trup-retiriĝojn 18 monatojn ekde tiu dato.

La 26-an de januaro 2010, ĉe la Internacia Konferenco pri Afganio en Londono, kiun ĉeestis 70 landoj kaj organizoj, afgana prezidento Hamid Karzai komentis al mondgvidantoj ke li intencis kontakti la suprajn ŝtupojn de la talibanoj ene de kelkaj semajnoj kun paciniciato. Karzai estigis la kadron por dialogo kun talibanaj gvidantoj por iniciati pacnegocadojn.

Opinisondadoj montris la malkreskintan subtenon de la okupmilito ekde 2001. Balotenketoj de 2010 montris ke la plimulto de homoj en Usono, Britio, Aŭstralio, kaj pluraj NATO-landoj estas kontraŭaj ke iliaj registaroj restu en Afganio.

Ekde 2020 okazis intertraktoj inter la afgana registaro kaj la Talibano en Doho (Kataro), kie rezidas estroj de la Talibano. Ĝi ne donis fruktojn. Fine Usono anoncis retiriĝon de ĉiuj usonaj trupoj ĝis la 11-a de septembro 2021. La 6-an de aŭgusto 2021 komenciĝis fulmrapida ofensivo de la talibanoj, kadre de kiu ili dum okupis la ĉefurbojn de 26 provincoj de Afganio, plejparte sen rimarkinda rezisto kaj meze de septembro ili regis jam ĉiujn 34 provincajn centrojn kaj ĉiujn landlimojn. La 15-an de aŭgusto 2021 trupoj de la Talibano eniris Kabulon kaj senreziste okupis la ĉefurbon de Afganio. Altranguloj de la islamista movado eniris la prezidentan palacon kaj deklaris ke la milito en Afganio finiĝis. Prezidanto Aŝraf Ghani fuĝis eksterlanden. Okcidentaj diplomatoj estis urĝe evakuitaj, afganoj kunlaborintaj kun la koalicio, panike fuĝis al la flughaveno en Kabulo, pluraj pereis en kreiĝinta tumulto aŭ eĉ falis de sur ekflugintaj usonaj aviadiloj, al kiuj ili pene kroĉiĝis pro manko de aliaj elireblecoj.

La aerfrapo kontraŭ la hospitalo de Kunduz

La Kunduz hospitala aerfrapo estis unu el la plej mortigaj kaj kontestitaj atakoj de la usona armeo dum la milito en Afganio. La 3-an de oktobro 2015, usona aerforta AC-130U pafilo atakis la Kunduz Trauma Centre, kiu estis funkciigita de Médecins Sans Frontières (MSF, aŭ Kuracistoj Sen Limoj) en la urbo Kunduz, en la provinco de la sama nomo en norda Afganio, 42 homoj estis mortigitaj kaj pli ol 30 estis vunditaj. MSF kondamnis la incidenton, nomante ĝin intenca malobservo de internacia humanitara leĝo kaj militkrimo. Ĝi plue asertis, ke ĉiuj militantaj partioj estis sciigitaj pri la hospitalo kaj ĝiaj operacioj bone antaŭe .

La usona milita komando unue diris, ke la aerfrapo estis farita por defendi usonajn fortojn surtera. Poste, la usona komandanto en Afganio, generalo John F. Campbell, diris, ke la aerfrapo estis petita de afganaj fortoj, kiuj estis submetitaj al Taliban-pafo. Campbell diris, ke la atako estis "eraro", kaj, "Ni neniam intence celus protektitan medicinan fakon." Campbell diris, ke la aerfrapo estis usona decido, farita en la usona komandĉeno. La USCENTCOM 15-6 raporto asertis, ke la propra manko de strategia gvidado de generalo Campbell kaj disvastigo de certaj reguloj de engaĝiĝo estis gravaj kontribuaj faktoroj, kiuj kondukis al la komanda kaj kontrola rompo antaŭ la aerfrapo.

Anonimaj fontoj asertis, ke kokpita registraĵoj montris, ke la AC-130 teamo demandis la leĝecon de la frapo. La 7-an de oktobro 2015, prezidento Barack Obama eldonis pardonpeton kaj anoncis, ke Usono farus kondolenc-pagojn de $6,000 al la familioj de tiuj mortigitaj en la aerfrapo. Tri esploroj de la incidento estis faritaj de NATO, komuna usona-afgana grupo, kaj la usona ministrejo de defendo. La ministrejo de defendo publikigis siajn trovojn je 29 aprilo 2016. MSF petis internacian kaj sendependan esploron, dirante, ke la armataj fortoj, kiuj faris la aerfrapon ne povas fari senpartian esploron de siaj propraj agoj.

Bibliografio

(en) Rodric Braithwaite, Afgantsy. The Russians in Afganistan (1979-1989)

Vidu ankaŭ

• Afgana milito (1979-1989)
• Hibatullah Aĥundzada
• Internacia Sekurec-Asista Forto
• Talibano