15-a de marto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [atendante kontrolon] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Giorno2 (diskuto | kontribuoj) |
|||
| (16 mezaj versioj de 3 uzantoj ne montriĝas) | |||
| Linio 17: | Linio 17: | ||
* [[1412]]: [[Pactraktato]] de [[Stará Ľubovňa]] inter la pola reĝo [[Ladislao la 2-a Jogajlo]] kaj la reĝo de Hungario kaj Germanio [[Sigismondo (Sankta Romia Imperio)|Sigismondo]] (post la [[batalo de Grunwald]] kaj pactraktato de [[Toruń]]) |
* [[1412]]: [[Pactraktato]] de [[Stará Ľubovňa]] inter la pola reĝo [[Ladislao la 2-a Jogajlo]] kaj la reĝo de Hungario kaj Germanio [[Sigismondo (Sankta Romia Imperio)|Sigismondo]] (post la [[batalo de Grunwald]] kaj pactraktato de [[Toruń]]) |
||
* [[1493]]: [[Kristoforo Kolumbo]] alvenis al la haveno [[Palos de la Frontera]] finante unuan ekspedicion al la [[Nova Mondo]] |
* [[1493]]: [[Kristoforo Kolumbo]] alvenis al la haveno [[Palos de la Frontera]] finante unuan ekspedicion al la [[Nova Mondo]] |
||
* [[1564]]: [[islamo|Islamana]] imperiestro [[Jalaluddin Muhammad Akbar]], reganto de la [[Norda Barato]], |
* [[1564]]: [[islamo|Islamana]] imperiestro [[Jalaluddin Muhammad Akbar]], reganto de la [[Norda Barato]], aboliciis en sia [[Mogola Imperio]] imposton de alikredantoj |
||
* [[1570]]: [[Episkopo]] de [[Kujavio]] anoncis t.n. [[Statuto]]jn de Karnkowski (aŭ [[Konstitucio]]jn de [[Gdańsk]]), konfirmitajn de Sejmo kaj precizantajn la regorajtojn de pola reĝo kaj la [[Pola Respubliko]] en Gdańsk kaj sur la [[maro]] |
|||
* [[1595]]: En de li fondita urbo [[Zamość]] kanceliero [[Jan Zamoyski]] malfermis unuan en [[Pollando]] privatan [[altlernejo]]n, nomatan poste [[Akademio de Zamość]] |
* [[1595]]: En de li fondita urbo [[Zamość]] kanceliero [[Jan Zamoyski]] malfermis unuan en [[Pollando]] privatan [[altlernejo]]n, nomatan poste [[Akademio de Zamość]] |
||
* [[1656]]: [[Sveda diluvo]]: [[divizio]] de pola [[militisto]] Stefan Czarniecki frakasis [[svedoj]]n en batalo de [[Jarosław (Antaŭkarpatio)|Jarosław]] |
* [[1656]]: [[Sveda diluvo]]: [[divizio]] de pola [[militisto]] Stefan Czarniecki frakasis [[svedoj]]n en batalo de [[Jarosław (Antaŭkarpatio)|Jarosław]] |
||
* [[1760]]: [[Sepjara milito]]: aŭstraj trupoj okupis [[Racibórz]] |
|||
* [[1765]]: [[Varsovio]]: reĝo [[Stanislao Aŭgusto Poniatowski]] fondis [[kadeto|Kadetan]] Lernejon |
* [[1765]]: [[Varsovio]]: reĝo [[Stanislao Aŭgusto Poniatowski]] fondis [[kadeto|Kadetan]] Lernejon |
||
* [[1781]]: [[Usona Milito de Sendependeco]]: batalo de [[Greensboro (Norda Karolino)|Guilford Court House]] |
* [[1781]]: [[Usona Milito de Sendependeco]]: batalo de [[Greensboro (Norda Karolino)|Guilford Court House]] |
||
| Linio 46: | Linio 48: | ||
* [[1921]]: Gvidanto de [[Junaj Turkoj]] kaj unu el arkitektoj de la [[armena genocido]], [[Mehmet Talat]], estis mortpafita en [[Berlino]] de agento de la [[Armena Revolucia Federacio]] |
* [[1921]]: Gvidanto de [[Junaj Turkoj]] kaj unu el arkitektoj de la [[armena genocido]], [[Mehmet Talat]], estis mortpafita en [[Berlino]] de agento de la [[Armena Revolucia Federacio]] |
||
* [[1922]]: Rezulte de [[tumulto]] kaŭzita de konfisko de movebla proprietaĵo de la [[Rusa Ortodoksa Eklezio]] en urbo [[Ŝuja]] kelkaj personoj pereis kaj dekkelkaj vundiĝis |
* [[1922]]: Rezulte de [[tumulto]] kaŭzita de konfisko de movebla proprietaĵo de la [[Rusa Ortodoksa Eklezio]] en urbo [[Ŝuja]] kelkaj personoj pereis kaj dekkelkaj vundiĝis |
||
* [[1923]]: Orienta [[landlimo]] de la [[Dua Pola Respubliko]] estis agnoskita flanke de [[Konferenco de grandambasadoroj|Konsilio de Ambasadoroj de Entento]], kune kun rajto de Pollando al Orienta [[Galicio]] kaj [[Vilno]]-regiono, kio por 15 jaroj frostigis rilatojn kun [[Litovio]] |
* [[1923]]: Orienta [[landlimo]] de la [[Dua Pola Respubliko]] kun [[Sovetunio]] estis agnoskita flanke de [[Konferenco de grandambasadoroj|Konsilio de Ambasadoroj de Entento]], kune kun rajto de Pollando al Orienta [[Galicio]] kaj [[Vilno]]-regiono, kio por 15 jaroj frostigis rilatojn kun [[Litovio]] |
||
* [[1930]]: Ĉefministro [[Kazimierz Bartel]] demisiis sian registaron |
|||
* [[1933]]: Proklamo de [[Nazia Germanio]] en [[Potsdamo]] |
* [[1933]]: Proklamo de [[Nazia Germanio]] en [[Potsdamo]] |
||
* [[1936]]: [[Okcidentaj Tatroj]]: oni funkciigis [[aertelfero]]n sur [[Kaspra pinto]] ([[landlimo|landlime]] de [[Slovakio]] kaj [[Pollando]]) |
* [[1936]]: [[Okcidentaj Tatroj]]: oni funkciigis [[aertelfero]]n sur [[Kaspra pinto]] ([[landlimo|landlime]] de [[Slovakio]] kaj [[Pollando]]) |
||
| Linio 53: | Linio 56: | ||
* [[1939]]: [[Hungaroj]] komencis aneksi [[Karpata Rutenio|Karpatan Rutenion]] (15-18.03) |
* [[1939]]: [[Hungaroj]] komencis aneksi [[Karpata Rutenio|Karpatan Rutenion]] (15-18.03) |
||
* [[Dua mondmilito]]: |
* [[Dua mondmilito]]: |
||
** [[1940]]: [[ |
** [[1940]]: Germana teroro en okupata Pollando: [[Heinrich Himmler]] en [[Poznań]] alparolis al komandantoj de [[koncentrejo]]j sur la polaj teritorioj: ''Ĉiuj polaj fakuloj estos utiligitaj en nia porarmea [[industrio]]. Poste ĉiuj [[poloj]] malaperos de tiu ĉi mondo. (...) Tial necesas, ke la granda germana [[nacio]] vidu sian ĉefan taskon en neniigo de ĉiuj poloj''; kadre de la [[Aranĝo T4]], en [[Lodzo]] ekde la 13-a de marto estis murditaj de [[germanoj]] ĉirkaŭ 500 pacientoj de [[psikiatria hospitalo]]; [[Provinco Vartlando]]: germana sekureca polico [[murdo|murdis]] en [[Poznań]] 6 loĝantojn de [[Rawicz]] |
||
** [[1941]]: [[Militkrimo]]j: de la 13-a ĝis la 15-a de marto de [[malsanulejo]] "Kochanówka" apud [[Lodzo]] [[Ordnungspolizei|germana polico]] forveturigis ĉirkaŭ 600 malsanulojn, kiujn ĝi [[murdo|murdis]] kadre de [[eŭtanazio]]; |
** [[1941]]: [[Militkrimo]]j: de la 13-a ĝis la 15-a de marto de [[malsanulejo]] "Kochanówka" apud [[Lodzo]] [[Ordnungspolizei|germana polico]] forveturigis ĉirkaŭ 600 malsanulojn, kiujn ĝi [[murdo|murdis]] kadre de [[eŭtanazio]]; [[Gestapo]] ĉi tage serĉis en [[Poznań]] 350 polojn, kiuj rifuzis labori; [[konspiro|konspira]] revuo "Rzeczpospolita Polska" (Pola Respubliko) aperis, eldonata de la [[pola ekzila registaro]] — estanta oficiala revuo de la Registara Delegitaro por la Lando; du germanaj liniaj ŝipoj komencis sinkigi malsolvitan [[konvojo]]n [[Anglio]]-[[Ameriko]] (13 ŝipojn kaj ekregis 3 [[cisternoŝipo]]jn dum 2 tagoj) |
||
** [[1942]]: [[Volinia masakro]]: [[ukrainoj|ukrainaj]] kaj germanaj policaj taĉmentoj bruligis [[vilaĝo]]n Koszyszcze kaj [[murdo|murdis]] en ĝi 145 polojn, 19 [[ukraino]]jn (komunistoj), 7 judojn kaj 9 kaŝiĝantajn sovetajn [[militkaptito]]jn |
** [[1942]]: [[Militkrimo]]j: germana polico pafmortigis en Sobień 28 personojn, kaj en [[distrikto Lubelski]] - 5; [[Volinia masakro]]: [[ukrainoj|ukrainaj]] kaj germanaj policaj taĉmentoj bruligis [[vilaĝo]]n Koszyszcze kaj [[murdo|murdis]] en ĝi 145 polojn, 19 [[ukraino]]jn (komunistoj), 7 judojn kaj 9 kaŝiĝantajn sovetajn [[militkaptito]]jn |
||
** [[1943]]: [[Militkrimo]]j: germanaj ĝendarmoj [[pafekzekutado|pafekzekutis]] en Słupia Nowa ([[distrikto Kielecki]]) ĉirkaŭ 200 membrojn de la [[Pola Rezistomovado]]; en [[koncentrejo]] [[Majdanek]] germanoj ekzekutis 80 malliberulojn, kiuj anonciĝis ĉe [[kuracisto]] kiel malsanaj; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: [[Tria Batalo de Ĥarkovo]] finita - germanoj rekonkeris [[Ĥarkivo]]n; [[Pacifiko]]: [[Armitaj fortoj]] de Centra Pacifiko alinomiĝis al 5-a [[Militŝiparo]] |
** [[1943]]: [[Militkrimo]]j: germanaj ĝendarmoj [[pafekzekutado|pafekzekutis]] en Słupia Nowa ([[distrikto Kielecki]]) ĉirkaŭ 200 membrojn de la [[Pola Rezistomovado]], en Sobień-Piaski ([[Ĉekarpata provinco]]) kaj Skronin 47 personojn; germanoj [[murdo|murdis]] en Siedliska ([[distrikto Miechowski]]) 5-membran familion Baranek kun 4 judoj, kaŝitaj de ili; de [[Varsovio]] foriris transporto kun 66 [[virino]]j al [[koncentrejo Ravensbrück]]; en [[koncentrejo]] [[Majdanek]] germanoj ekzekutis 80 malliberulojn, kiuj anonciĝis ĉe [[kuracisto]] kiel malsanaj; [[Volinia masakro]]: ukrainaj naciistoj murdis en vilaĝoj Jamieniec kaj Drażne 12 polojn; [[Pola Rezistomovado]]: taĉmento "Błyskawica" de [[Kamparanaj Batalionoj]] sur [[stacidomo]] Susiec ([[Distrikto Tomaszowski (Lubelski)|Distrikto Tomaszowski]]) ekbruligis trajnon veturantan al orienta fronto - 40 [[cisterno]]jn da [[benzino]]; Kamparanaj Batalionoj en [[distrikto Hrubieszów]] frakasis gardejon de ukraina polico, kaj en [[distrikto Busko]] liberigis 13 kamparanojn; membroj de komunista Popola Gvardio eksplodigis [[trajno]]n en [[distrikto Miński]]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: [[Tria Batalo de Ĥarkovo]] finita - germanoj rekonkeris [[Ĥarkivo]]n; [[Pacifiko]]: [[Armitaj fortoj]] de Centra Pacifiko alinomiĝis al 5-a [[Militŝiparo]] |
||
** [[1944]]: politika reprezentantaro de [[Pola Partizana Ŝtato|Pola Subtera Ŝtato]] publikigis programan deklaracion "Pri kio militas la pola nacio"; tri [[brigado]]j de [[Pola Enlanda Armeo]] okupis Krewo ([[Grodna regiono]]), taĉmento de [[Pola Partizana Ŝtato|Ĉefa Komandejo de Landa Armeo]] en Chlebowice Świrskie ([[Lvova provinco]]) venĝe, pro ukrainaj murdoj de poloj, likvidis 60 ukrainajn naciistojn bruligante iliajn 12 [[bieno]]jn; Itala Fronto: [[aviado]] de [[Aliancanoj]] atakis [[Cassino]]n, la tria [[batalo de Monte Cassino]] komenciĝis - dum 11 tagoj batalis kun grandaj perdoj [[Nov-Zelando|nov-zelanda]] korpuso apogata de barata [[divizio]]; [[nacia himno de Sovetunio]] oficialiĝis anstataŭante [[La Internacio (himno)|''La Internacion'']]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: trupoj de la 2-a Ukraina Fronto frakasis maldekstran alon de 8-a Armeo, transiris [[Suda Bugo|Sudan Bugon]], kie ili okupis 6 setlejojn; trupoj de la 3-a Ukraina Fronto liberigis 2 lokojn en [[Mikolajeva provinco]]; finna parlamento rifuzis sovetajn kondiĉojn pri [[armistico]]; [[Sudokcidenta Pacifiko]]: 1-a Divizio de Kavalerio grundiĝis sur la insulo [[provinco Manus|Manus]] |
** [[1944]]: [[Militkrimo]]j: germana polico pafmortigis en [[Hrubieszów]] 22 malliberulojn kaj en [[Serock]] 20 personojn; [[Gestapo]] pafmortigis en Feliksin 16 personojn; ukraina polico kaj [[Ukraina Ribela Armeo]] murdis nokte de la 14-a/15-a de marto en [[distrikto Hrubieszów]] 33 personojn, en tio 22 fervojistojn, kelke da virinoj kaj [[infano]]j; [[Gestapo]] alveturigis al koncentrejo [[Mauthausen]] 102 polojn; de koncentrejo [[Majdanek]] fuĝis 3 malliberuloj, en tio gvidanto de sekreta asocio "Orzeł" (Aglo); germanaj regopovoj forveturigis de urba [[arkivo]] en [[Lvovo]] 5 [[vagono]]jn da [[dokumento]]j; politika reprezentantaro de [[Pola Partizana Ŝtato|Pola Subtera Ŝtato]] publikigis programan deklaracion "Pri kio militas la pola nacio"; tri [[brigado]]j de [[Pola Enlanda Armeo]] okupis Krewo ([[Grodna regiono]]), taĉmento de [[Pola Partizana Ŝtato|Ĉefa Komandejo de Landa Armeo]] en Chlebowice Świrskie ([[Lvova provinco]]) venĝe, pro ukrainaj murdoj de poloj, likvidis 60 ukrainajn naciistojn bruligante iliajn 12 [[bieno]]jn; Itala Fronto: [[aviado]] de [[Aliancanoj]] atakis [[Cassino]]n, la tria [[batalo de Monte Cassino]] komenciĝis - dum 11 tagoj batalis kun grandaj perdoj [[Nov-Zelando|nov-zelanda]] korpuso apogata de barata [[divizio]]; [[nacia himno de Sovetunio]] oficialiĝis anstataŭante [[La Internacio (himno)|''La Internacion'']]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: trupoj de la 2-a Ukraina Fronto frakasis maldekstran alon de 8-a Armeo, transiris [[Suda Bugo|Sudan Bugon]], kie ili okupis 6 setlejojn; trupoj de la 3-a Ukraina Fronto liberigis 2 lokojn en [[Mikolajeva provinco]]; finna parlamento rifuzis sovetajn kondiĉojn pri [[armistico]]; [[Sudokcidenta Pacifiko]]: 1-a Divizio de Kavalerio grundiĝis sur la insulo [[provinco Manus|Manus]] |
||
** [[1945]]: [[Dodekanesoj]], liberigitaj de Italio, provas unuiĝi kun [[Grekio]]; usona 8-a Aviada Armeo atakis [[Oranienburg]] kaj nokte la soveta aviado — [[Veszprém]]; en okcidenta Hungario trupoj de la 3-a Ukraina Fronto fine rebatis germanan atakon de Armea Grupiĝo "Sudo"; laŭ rekomendo de [[Joachim von Ribbentrop]] en [[Stokholmo]] oni esploris separisman pacon; [[Okcidenta Fronto (Dua Mondmilito)|Okcidenta Fronto]]: usonaj 6-a, 15-a kaj 21-a Armeaj Korpusoj ekatakis inter [[Rejno]] kaj [[Mozelo]] |
** [[1945]]: Dua [[soveta okupado de Pollando]]: [[Lavrentij Berija]] prezentis al [[Stalin]] raporton pri "purigo de [[Vilno]]-regiono el la bandoj de [[Pola Enlanda Armeo]]"; en [[Lublin]] estis ekzekutita de komunista sekureca servo [[subkolonelo]] Edward Jasiński; solena inaŭguro de la nova studjaro en [[Jagelona Universitato]]; [[Dodekanesoj]], liberigitaj de Italio, provas unuiĝi kun [[Grekio]]; usona 8-a Aviada Armeo atakis [[Oranienburg]] kaj nokte la soveta aviado — [[Veszprém]]; en okcidenta Hungario trupoj de la 3-a Ukraina Fronto fine rebatis germanan atakon de Armea Grupiĝo "Sudo"; laŭ rekomendo de [[Joachim von Ribbentrop]] en [[Stokholmo]] oni esploris separisman pacon; [[Okcidenta Fronto (Dua Mondmilito)|Okcidenta Fronto]]: usonaj 6-a, 15-a kaj 21-a Armeaj Korpusoj ekatakis inter [[Rejno]] kaj [[Mozelo]]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: [[Ruĝa Armeo]] komencis Operacon de [[Supra Silezio]] |
||
* [[1946]]: Interkonsenta Komitato de [[Organizaĵo]]j de la [[Pola Partizana Ŝtato|Pola Subtera Ŝtato]] konspire fondiĝis - ĝi asociigis [[antikomunismo|kontraŭkomunistajn]] partiojn kiel [[Libero kaj Sendependo]] aŭ Partio de Nacia [[Sendependeco]] (adeptoj de [[Józef Piłsudski]]) |
* [[1946]]: Interkonsenta Komitato de [[Organizaĵo]]j de la [[Pola Partizana Ŝtato|Pola Subtera Ŝtato]] konspire fondiĝis - ĝi asociigis [[antikomunismo|kontraŭkomunistajn]] partiojn kiel [[Libero kaj Sendependo]] aŭ Partio de Nacia [[Sendependeco]] (adeptoj de [[Józef Piłsudski]]) |
||
* [[1947]]: En [[Londono]] fondiĝis [[Instituto]] de [[Józef Piłsudski]] |
* [[1947]]: En [[Londono]] fondiĝis [[Instituto]] de [[Józef Piłsudski]] |
||
* [[1948]]: [[Stalinismo]]: Milita Juĝejo en [[Varsovio]] mortkondamnis rotestron [[Witold Pilecki]], oficiron de la [[Pola Enlanda Armeo]], kiu en 1940 memvole estis arestita kaj deportita al [[Aŭŝvico]], por akiri [[Raportoj de Pilecki|informojn pri la koncentrejo]] — antaŭ la verdikto kaj [[justica murdo]] li estis kruele torturita |
* [[1948]]: [[Stalinismo]]: Milita Juĝejo en [[Varsovio]] mortkondamnis rotestron [[Witold Pilecki]], oficiron de la [[Pola Enlanda Armeo]], kiu en 1940 memvole estis arestita kaj deportita al [[Aŭŝvico]], por akiri [[Raportoj de Pilecki|informojn pri la koncentrejo]] — antaŭ la verdikto kaj [[justica murdo]] li estis kruele torturita |
||
* [[1950]]: [[Pollando]] forlasis [[Internacia Monunua Fonduso|Internacian Monan Fonduson]] kaj [[Monda Banko|Internacian Bankon de Rekonstruo kaj Disvolvo]] |
* [[1950]]: Popola [[Pollando]] forlasis [[Internacia Monunua Fonduso|Internacian Monan Fonduson]] kaj [[Monda Banko|Internacian Bankon de Rekonstruo kaj Disvolvo]] |
||
* [[1951]]: Irana [[petrolindustrio]] estis [[Ŝtatigo|ŝtatigita]] de la movado gvidata de [[Mohamed Mosadek]] - faligita en [[CIA]]-[[puĉo]] en 1953 |
* [[1951]]: Irana [[petrolindustrio]] estis [[Ŝtatigo|ŝtatigita]] de la movado gvidata de [[Mohamed Mosadek]] - faligita en [[CIA]]-[[puĉo]] en 1953 |
||
* [[1952]]: [[Florido]]: sur [[Internacia Kurejo Sebring]] okazis unua [[aŭtosporto|aŭtosportado]] |
* [[1952]]: [[Florido]]: sur [[Internacia Kurejo Sebring]] okazis unua [[aŭtosporto|aŭtosportado]] |
||
* [[1957]]: Al [[Egipto]] ekiris unua pola [[arkeologio|arkeologia]] [[ekspedicio]], kiun gvidis profesoro [[Kazimierz Michałowski]], fondinto de la pola [[mediteraneo|mediteranea]] [[skolo]] |
* [[1957]]: Al [[Egipto]] ekiris unua pola [[arkeologio|arkeologia]] [[ekspedicio]], kiun gvidis profesoro [[Kazimierz Michałowski]], fondinto de la pola [[mediteraneo|mediteranea]] [[skolo]] |
||
* [[1960]]: [[Pola Popola Respubliko]]: sur la [[insulo]] [[Wolin]] estis kreita [[nacia parko]] |
|||
* [[1961]]: [[Sud-Afriko]] forlasis britan [[Komunumo de Nacioj|Komunumon de Nacioj]] |
* [[1961]]: [[Sud-Afriko]] forlasis britan [[Komunumo de Nacioj|Komunumon de Nacioj]] |
||
* [[1962]]: Kanada [[telekomunikado|telekomunika]] firmao Bell Canada ofertis novan komercan servon pere de [[faksilo]] |
* [[1962]]: Kanada [[telekomunikado|telekomunika]] firmao Bell Canada ofertis novan komercan servon pere de [[faksilo]] |
||
| Linio 103: | Linio 107: | ||
* [[2019]]: Proksimume 1 400 000 da junuloj en 123 landoj protestis kontraŭ [[klimata ŝanĝo]] |
* [[2019]]: Proksimume 1 400 000 da junuloj en 123 landoj protestis kontraŭ [[klimata ŝanĝo]] |
||
* [[Invado de Rusio en Ukrainion (2022)|Invado de Rusio en Ukrainion]]: |
* [[Invado de Rusio en Ukrainion (2022)|Invado de Rusio en Ukrainion]]: |
||
** [[2022]]: en [[Kievo]] estis pripafitaj 4 [[kolektiva loĝejo|kolektivaj loĝejoj]], 5 personoj pereis; nome de [[EU]] ĉefministroj de Pollando ([[Mateusz Morawiecki]]), Ĉeĥio ([[Petr Fiala]]) kaj [[Slovenio]] ([[Janez Janša]]) venis al [[Kievo]] por renkontiĝi kun la [[prezidanto de Ukrainio]] kaj ĉefministro; [[Japanio]] aplikis 17 [[sankcio]]jn al pliaj civitanoj de Rusio (deputitoj al [[Dumao]], entreprenistoj kaj proksimaj |
** [[2022]]: 20-a tago de la rusa [[agreso]]: [[Prezidanto de Ukrainio]] informis, ke li per dekreto distingis 234 [[militisto]]jn, inkluzive de 59 postmorte; en [[Kievo]] estis pripafitaj 4 [[kolektiva loĝejo|kolektivaj loĝejoj]], 5 personoj pereis, 27 estis savitaj de [[fajrobrigado]]j el la flamanta 16-etaĝa domo; |
||
** Mondreago: nome de [[EU]] ĉefministroj de Pollando ([[Mateusz Morawiecki]]), Ĉeĥio ([[Petr Fiala]]) kaj [[Slovenio]] ([[Janez Janša]]) venis al [[Kievo]] por renkontiĝi kun la [[prezidanto de Ukrainio]] kaj ĉefministro; [[Japanio]] aplikis 17 [[sankcio]]jn al pliaj civitanoj de Rusio (deputitoj al [[Dumao]], entreprenistoj kaj proksimaj kunlaborantoj de [[Putin]]), kaj la brita registaro aplikis sankciojn al 370 personoj kaj firmaoj el [[Belorusio]] kaj [[Rusio]]; [[FIDE]] decidis, ke la 44-a [[ŝako|Ŝaka]] [[Olimpiko]] ne okazos laŭplane en [[Moskvo]] sed en [[Ĉenajo]] (Barato); Rusio forlasis [[konsilio de Eŭropo|Konsilion de Eŭropo]] |
|||
** [[2023]]: [[Eŭropa Parlamento]] rezolucie kondamnis [[reĝimo]]n de [[Aljaksandr Lukaŝenka]] kaj alvokis al [[sankcio]]j; en [[Pollando]] estis frakasita [[spionado|spiona]] grupo favora al Rusio — [[prezidanto de Pollando]] renkontiĝis kun [[CIA]]-ĉefo; prezidento de [[Sirio]] [[Baŝar al-Asad]] en [[Moskvo]] esprimis subtenon de Rusio; itala spionagentejo informis ke [[Grupo Wagner]] fiksis [[premio]]n de 15 mln da dolaroj pro la itala defend-ministro |
** [[2023]]: 385-a tago de la rusa [[agreso]]: Pasinttage estis 40 aeratakoj, 12 raketaj kaj pli ol 100 artileriaj pripafoj kontraŭ Ukrainio; en okupata [[Melitopolo]] eksplodis aŭto de grava [[kunlaborismo|kunlaboristo]], la viro ne vivas; |
||
** Mondreago: [[Eŭropa Parlamento]] rezolucie kondamnis [[reĝimo]]n de [[Aljaksandr Lukaŝenka]] kaj alvokis al [[sankcio]]j; en [[Pollando]] estis frakasita [[spionado|spiona]] grupo favora al Rusio — [[prezidanto de Pollando]] renkontiĝis kun [[CIA]]-ĉefo; prezidento de [[Sirio]] [[Baŝar al-Asad]] en [[Moskvo]] esprimis subtenon de Rusio; itala spionagentejo informis ke [[Grupo Wagner]] fiksis [[premio]]n de 15 mln da dolaroj pro la itala defend-ministro |
|||
== Naskiĝoj == |
== Naskiĝoj == |
||
| Linio 113: | Linio 119: | ||
* [[1614]]: [[Franciscus Sylvius]], nederlanda kuracisto, kemiisto, fiziologo kaj anatomo (m. [[1672]]) |
* [[1614]]: [[Franciscus Sylvius]], nederlanda kuracisto, kemiisto, fiziologo kaj anatomo (m. [[1672]]) |
||
* [[1660]]: [[Olaus Rudbeckius, la Juna]], sveda anatomiisto, esploristo, naturalisto, botanikisto, ornitologo kaj profesoro de medicino (m. [[1740]]) |
* [[1660]]: [[Olaus Rudbeckius, la Juna]], sveda anatomiisto, esploristo, naturalisto, botanikisto, ornitologo kaj profesoro de medicino (m. [[1740]]) |
||
*[[1666]]: [[Johann Christoph Kiesewetter]], germana pedagogo kaj lernejestro |
* [[1666]]: [[Johann Christoph Kiesewetter]], germana pedagogo kaj lernejestro (m. [[1733]]) |
||
* [[1684]]: [[Francesco Durante]], itala komponisto de [[baroko]] (m. [[1755]]) |
* [[1684]]: [[Francesco Durante]], itala komponisto de [[baroko]] (m. [[1755]]) |
||
* [[1713]]: [[Nicolas Louis de Lacaille]], franca geodeziisto kaj astronomo esplorinta la [[suda hemisfero|sudan ĉielon]] (m. [[1762]]) |
* [[1713]]: [[Nicolas Louis de Lacaille]], franca geodeziisto kaj astronomo esplorinta la [[suda hemisfero|sudan ĉielon]] (m. [[1762]]) |
||
| Linio 120: | Linio 126: | ||
* [[1765]]: [[Johann von Kalchberg]], aŭstra verkisto, juristo kaj historiisto (m. [[1827]]) |
* [[1765]]: [[Johann von Kalchberg]], aŭstra verkisto, juristo kaj historiisto (m. [[1827]]) |
||
* [[1767]]: [[Andrew Jackson]], prezidento de Usono, sukcesinta interkomprenon kun [[Britio]] pri komerco kun [[Okcidentaj Indioj]] (m. [[1845]]) |
* [[1767]]: [[Andrew Jackson]], prezidento de Usono, sukcesinta interkomprenon kun [[Britio]] pri komerco kun [[Okcidentaj Indioj]] (m. [[1845]]) |
||
*[[1772]]: [[József Ficzkó]], aŭstra kroatlingva verkisto kaj romkatolika pastro |
|||
* [[1790]]: [[Nicola Vaccai]], itala komponisto de [[opero]]j kaj [[muzikinstruisto]] (m. [[1848]]) |
* [[1790]]: [[Nicola Vaccai]], itala komponisto de [[opero]]j kaj [[muzikinstruisto]] (m. [[1848]]) |
||
* [[1794]]: [[Friedrich Diez]], germana [[filologo]] fundamentinta modernan sciencon pri la [[latinida lingvaro]] (m. [[1876]]) |
* [[1794]]: [[Friedrich Diez]], germana [[filologo]] fundamentinta modernan sciencon pri la [[latinida lingvaro]] (m. [[1876]]) |
||
| Linio 185: | Linio 192: | ||
* [[1632]]: [[Morico (Hesio-Kaselo)|Morico]], germana [[landgrafo]] el [[Hesia dinastio]] (n. [[1572]]) |
* [[1632]]: [[Morico (Hesio-Kaselo)|Morico]], germana [[landgrafo]] el [[Hesia dinastio]] (n. [[1572]]) |
||
* [[1673]]: [[Salvator Rosa]], itala pentristo, poeto kaj komponisto de baroko (n. [[1615]]) |
* [[1673]]: [[Salvator Rosa]], itala pentristo, poeto kaj komponisto de baroko (n. [[1615]]) |
||
* [[1708]]: [[Johannes Pretten]], germana teologo |
* [[1708]]: [[Johannes Pretten]], germana teologo (n. [[1634]]) |
||
* [[1723]]: [[Johann Christian Günther]], germana verkisto de baroko, verkinta ankaŭ latinlingve (n. [[1695]]) |
* [[1723]]: [[Johann Christian Günther]], germana verkisto de baroko, verkinta ankaŭ latinlingve (n. [[1695]]) |
||
* [[1818]]: [[János Gyöngyössi]], hungara reformita pastro, poeto (n. [[1741]]) |
* [[1818]]: [[János Gyöngyössi]], hungara reformita pastro, poeto (n. [[1741]]) |
||
| Linio 191: | Linio 198: | ||
* [[1824]]: [[Carl Poppo Fröbel]], germana pedagogo kaj libropresisto (n. [[1786]]) |
* [[1824]]: [[Carl Poppo Fröbel]], germana pedagogo kaj libropresisto (n. [[1786]]) |
||
* [[1842]]: [[Luigi Cherubini]], itala klasika operkomponisto (n. [[1760]]) |
* [[1842]]: [[Luigi Cherubini]], itala klasika operkomponisto (n. [[1760]]) |
||
*[[1846]]: [[Ferdinand Dümmler]], germana eldonisto (n. [[1777]]) |
* [[1846]]: [[Ferdinand Dümmler]], germana eldonisto (n. [[1777]]) |
||
* [[1864]]: [[Károly Zilahi-Kiss]], hungara ĵurnalisto, kritikisto, poeto (n. [[1838]]) |
* [[1864]]: [[Károly Zilahi-Kiss]], hungara ĵurnalisto, kritikisto, poeto (n. [[1838]]) |
||
* [[1887]]: [[Innocenzo Manzetti]], itala [[inventisto]] de [[biciklo]], [[piano]], [[pantografo]] (n. [[1826]]) |
* [[1887]]: [[Innocenzo Manzetti]], itala [[inventisto]] de [[biciklo]], [[piano]], [[pantografo]] (n. [[1826]]) |
||
| Linio 224: | Linio 231: | ||
== Specialaj tagoj kaj festoj == |
== Specialaj tagoj kaj festoj == |
||
* [[ |
* [[Liturgia jaro|Fesroj kaj rmemoroj]] en [[Katolika Eklezio]]: |
||
** [[Sankta Klemento Maria Hofbauer]], ĉeĥa [[redemptoristoj|redemptoristo]] |
|||
* [[Nacia tago]] en [[Hungario]], memoro pri la |
* [[Nacia tago]] en [[Hungario]], memoro pri la [[Revolucio de 1848|Printempo de la Popoloj]]; pliaj tagoj estas la [[20-a de aŭgusto]] kaj la [[23-a de oktobro]]. |
||
* [[Belorusio]]: Festo de [[Konstitucio]] |
|||
* Monda Tago de [[Konsumo|Konsumanto]] - ekde 1983 |
* Monda Tago de [[Konsumo|Konsumanto]] - ekde 1983 |
||
Nuna versio ekde 15:31, 19 sep. 2024
| Kalendaro Januaro | Februaro | Marto | Aprilo | Majo | Junio | Julio | Aŭgusto | Septembro | Oktobro | Novembro | Decembro |
| marto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 |
| marto | ||||||
| lu | ma | me | ĵa | ve | sa | di |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
| aranĝo de 2024 tagoj | ||||||
La 15-a de marto estas la 74-a tago de la jaro (la 75-a en superjaroj) laŭ la gregoria kalendaro. 291 tagoj restas.
Je la 15-a de marto okazis, interalie:
Eventoj
[redakti | redakti fonton]- Romia Respubliko:
- -44: Romo, Teatrejo de Pompeo: en provizora senat-kunsidejo estis murdita de komplotistoj Julio Cezaro, sub gvido de Kajo Kasio Longino kaj Marko Bruto
- -40: En konkerita Peruĝo fare de la armeo de Cezaro Aŭgusto oni mortkondamnis pli ol 300 senatanojn kaj nobelojn kaj oferis ilin sur altaro al Julio Cezaro
- 493: En konkerita Raveno, venka reĝo de ostrogotoj Teodoriko la Granda murdis venkitan ĝermanan tribestron Odoakro - konkero de Italio finiĝis
- 856: Bizanca imperiestro Miĥaelo la 3-a renversis la regentecon de sia patrino Teodora la Armenino por ekregi kiel lasta el sia dinastio
- 933: Reĝo de Germanio Henriko la 1-a, la Birdisto, venkis hungarojn en batalo apud rivero Unstrut
- 1000: Pollando: 1-a Kongreso de Gniezno finiĝis, t.e. renkonto de la germana-romia imperiestro Oto la 3-a kun la pola duko Boleslao la 1-a - oni fondis unuan eklezian provincon
- 1077: Opozicio kontraŭ Henriko la 4-a elektis kiel reĝon de Germanio ŝvaban princon Rudolfo
- 1079: Selĝuka Imperio: sultano de Turko-Selĝukoj Malikŝah la 1-a enkondukis persan kalendaron
- 1412: Pactraktato de Stará Ľubovňa inter la pola reĝo Ladislao la 2-a Jogajlo kaj la reĝo de Hungario kaj Germanio Sigismondo (post la batalo de Grunwald kaj pactraktato de Toruń)
- 1493: Kristoforo Kolumbo alvenis al la haveno Palos de la Frontera finante unuan ekspedicion al la Nova Mondo
- 1564: Islamana imperiestro Jalaluddin Muhammad Akbar, reganto de la Norda Barato, aboliciis en sia Mogola Imperio imposton de alikredantoj
- 1570: Episkopo de Kujavio anoncis t.n. Statutojn de Karnkowski (aŭ Konstituciojn de Gdańsk), konfirmitajn de Sejmo kaj precizantajn la regorajtojn de pola reĝo kaj la Pola Respubliko en Gdańsk kaj sur la maro
- 1595: En de li fondita urbo Zamość kanceliero Jan Zamoyski malfermis unuan en Pollando privatan altlernejon, nomatan poste Akademio de Zamość
- 1656: Sveda diluvo: divizio de pola militisto Stefan Czarniecki frakasis svedojn en batalo de Jarosław
- 1760: Sepjara milito: aŭstraj trupoj okupis Racibórz
- 1765: Varsovio: reĝo Stanislao Aŭgusto Poniatowski fondis Kadetan Lernejon
- 1781: Usona Milito de Sendependeco: batalo de Guilford Court House
- 1799: Venko de franca armeo, komandata de Napoleono, kontraŭ la turka en batalo de Nablus
- 1812: Usono: unua rusa setlejo Fort Ross estis fondita en Kalifornio
- 1820: Majno fariĝis la 23-a ŝtato de Usono
- 1827: Kanado: Universitato de Toronto fondita
- Printempo de popoloj:
- 1848: En Peŝto eksplodis hungara revolucio kontraŭ Aŭstria Imperio - junaj radikaluloj sub gvido de Sándor Petőfi postulis forigon de cenzuro, establon de sendependa registaro, egalrajtecon de civitanoj kaj likvidon de servuteco
- 1849: En Parizo aperis unua eldono de „La Tribune des Peuples” (Tribuno de Popoloj) – politika ĵurnalo eldonata franclingve de la pola poeto Adam Mickiewicz
- 1863: Germana astronomo Karl Theodor Robert Luther malkovris asteroidon Diana
- 1867: Aŭstra-hungara interkonsento: aŭstroj kaj hungaroj konsentis pri transformo de Aŭstrio en dualisman ŝtaton Aŭstrio-Hungario
- 1874: Imperiestro de Annam subskribis en Sajgono traktaton kun Francio, en kiu Vjetnamio, konservante suverenecon, sindevigis konsulti eksterlandan politikon kun Francio kaj agnoskis ties regadon en Koĉinĉino
- 1888: Komenco de Angla-Tibeta Milito - brita armea ekspedicio por forpeli tibetanojn de Sikimo
- 1892: Usona inĝeniero kaj inventisto Jesse Reno patentigis rulŝtuparon
- 1892: Futbalklubo Liverpool FC fondiĝis en Anglio
- 1906: Aŭtomobilfirmao Rolls-Royce fondiĝis
- 1907: Malsupra Saksio: Cuxhaven iĝis urbo
- 1916: Meksika revolucio: usona puna ekspedicio de generalo John Pershing eniris al Meksiko kun tasko kapti revoluciistojn de Francisco Villa
- Unua mondmilito:
- 1917: Sekve de la Februara revolucio en Pskovo abdikis la rusa imperiestro Nikolao la 2-a — la potencon transprenis Portempa Registaro de Rusio
- 1918: Finna Enlanda Milito: sanga batalo de Tampere komenciĝis; Latvio: en Jelgava estis deklarita restarigo de la Duklando Kurlando kaj Zemgalio
- 1919: Francoj komencis sieĝon de Odeso
- 1920: Rafael Erich iĝis ĉefministro de Finnlando
- 1920: Sándor Simonyi-Semadam iĝis ĉefministro de Hungario - surbaze de decido de Miklós Horthy
- 1921: Gvidanto de Junaj Turkoj kaj unu el arkitektoj de la armena genocido, Mehmet Talat, estis mortpafita en Berlino de agento de la Armena Revolucia Federacio
- 1922: Rezulte de tumulto kaŭzita de konfisko de movebla proprietaĵo de la Rusa Ortodoksa Eklezio en urbo Ŝuja kelkaj personoj pereis kaj dekkelkaj vundiĝis
- 1923: Orienta landlimo de la Dua Pola Respubliko kun Sovetunio estis agnoskita flanke de Konsilio de Ambasadoroj de Entento, kune kun rajto de Pollando al Orienta Galicio kaj Vilno-regiono, kio por 15 jaroj frostigis rilatojn kun Litovio
- 1930: Ĉefministro Kazimierz Bartel demisiis sian registaron
- 1933: Proklamo de Nazia Germanio en Potsdamo
- 1936: Okcidentaj Tatroj: oni funkciigis aertelferon sur Kaspra pinto (landlime de Slovakio kaj Pollando)
- 1938: Germana pasaĝera ŝipo Wilhelm Gustloff finkonstruiĝis
- 1939: Germana okupo de Ĉeĥoslovakio: Wehrmacht okupis Pragon, Ĉeĥoslovakio ĉesis ekzisti - estiĝis Protektorato Bohemio kaj Moravio kaj Slovaka ŝtato
- 1939: Hungaroj komencis aneksi Karpatan Rutenion (15-18.03)
- Dua mondmilito:
- 1940: Germana teroro en okupata Pollando: Heinrich Himmler en Poznań alparolis al komandantoj de koncentrejoj sur la polaj teritorioj: Ĉiuj polaj fakuloj estos utiligitaj en nia porarmea industrio. Poste ĉiuj poloj malaperos de tiu ĉi mondo. (...) Tial necesas, ke la granda germana nacio vidu sian ĉefan taskon en neniigo de ĉiuj poloj; kadre de la Aranĝo T4, en Lodzo ekde la 13-a de marto estis murditaj de germanoj ĉirkaŭ 500 pacientoj de psikiatria hospitalo; Provinco Vartlando: germana sekureca polico murdis en Poznań 6 loĝantojn de Rawicz
- 1941: Militkrimoj: de la 13-a ĝis la 15-a de marto de malsanulejo "Kochanówka" apud Lodzo germana polico forveturigis ĉirkaŭ 600 malsanulojn, kiujn ĝi murdis kadre de eŭtanazio; Gestapo ĉi tage serĉis en Poznań 350 polojn, kiuj rifuzis labori; konspira revuo "Rzeczpospolita Polska" (Pola Respubliko) aperis, eldonata de la pola ekzila registaro — estanta oficiala revuo de la Registara Delegitaro por la Lando; du germanaj liniaj ŝipoj komencis sinkigi malsolvitan konvojon Anglio-Ameriko (13 ŝipojn kaj ekregis 3 cisternoŝipojn dum 2 tagoj)
- 1942: Militkrimoj: germana polico pafmortigis en Sobień 28 personojn, kaj en distrikto Lubelski - 5; Volinia masakro: ukrainaj kaj germanaj policaj taĉmentoj bruligis vilaĝon Koszyszcze kaj murdis en ĝi 145 polojn, 19 ukrainojn (komunistoj), 7 judojn kaj 9 kaŝiĝantajn sovetajn militkaptitojn
- 1943: Militkrimoj: germanaj ĝendarmoj pafekzekutis en Słupia Nowa (distrikto Kielecki) ĉirkaŭ 200 membrojn de la Pola Rezistomovado, en Sobień-Piaski (Ĉekarpata provinco) kaj Skronin 47 personojn; germanoj murdis en Siedliska (distrikto Miechowski) 5-membran familion Baranek kun 4 judoj, kaŝitaj de ili; de Varsovio foriris transporto kun 66 virinoj al koncentrejo Ravensbrück; en koncentrejo Majdanek germanoj ekzekutis 80 malliberulojn, kiuj anonciĝis ĉe kuracisto kiel malsanaj; Volinia masakro: ukrainaj naciistoj murdis en vilaĝoj Jamieniec kaj Drażne 12 polojn; Pola Rezistomovado: taĉmento "Błyskawica" de Kamparanaj Batalionoj sur stacidomo Susiec (Distrikto Tomaszowski) ekbruligis trajnon veturantan al orienta fronto - 40 cisternojn da benzino; Kamparanaj Batalionoj en distrikto Hrubieszów frakasis gardejon de ukraina polico, kaj en distrikto Busko liberigis 13 kamparanojn; membroj de komunista Popola Gvardio eksplodigis trajnon en distrikto Miński; Orienta Fronto: Tria Batalo de Ĥarkovo finita - germanoj rekonkeris Ĥarkivon; Pacifiko: Armitaj fortoj de Centra Pacifiko alinomiĝis al 5-a Militŝiparo
- 1944: Militkrimoj: germana polico pafmortigis en Hrubieszów 22 malliberulojn kaj en Serock 20 personojn; Gestapo pafmortigis en Feliksin 16 personojn; ukraina polico kaj Ukraina Ribela Armeo murdis nokte de la 14-a/15-a de marto en distrikto Hrubieszów 33 personojn, en tio 22 fervojistojn, kelke da virinoj kaj infanoj; Gestapo alveturigis al koncentrejo Mauthausen 102 polojn; de koncentrejo Majdanek fuĝis 3 malliberuloj, en tio gvidanto de sekreta asocio "Orzeł" (Aglo); germanaj regopovoj forveturigis de urba arkivo en Lvovo 5 vagonojn da dokumentoj; politika reprezentantaro de Pola Subtera Ŝtato publikigis programan deklaracion "Pri kio militas la pola nacio"; tri brigadoj de Pola Enlanda Armeo okupis Krewo (Grodna regiono), taĉmento de Ĉefa Komandejo de Landa Armeo en Chlebowice Świrskie (Lvova provinco) venĝe, pro ukrainaj murdoj de poloj, likvidis 60 ukrainajn naciistojn bruligante iliajn 12 bienojn; Itala Fronto: aviado de Aliancanoj atakis Cassinon, la tria batalo de Monte Cassino komenciĝis - dum 11 tagoj batalis kun grandaj perdoj nov-zelanda korpuso apogata de barata divizio; nacia himno de Sovetunio oficialiĝis anstataŭante La Internacion; Orienta Fronto: trupoj de la 2-a Ukraina Fronto frakasis maldekstran alon de 8-a Armeo, transiris Sudan Bugon, kie ili okupis 6 setlejojn; trupoj de la 3-a Ukraina Fronto liberigis 2 lokojn en Mikolajeva provinco; finna parlamento rifuzis sovetajn kondiĉojn pri armistico; Sudokcidenta Pacifiko: 1-a Divizio de Kavalerio grundiĝis sur la insulo Manus
- 1945: Dua soveta okupado de Pollando: Lavrentij Berija prezentis al Stalin raporton pri "purigo de Vilno-regiono el la bandoj de Pola Enlanda Armeo"; en Lublin estis ekzekutita de komunista sekureca servo subkolonelo Edward Jasiński; solena inaŭguro de la nova studjaro en Jagelona Universitato; Dodekanesoj, liberigitaj de Italio, provas unuiĝi kun Grekio; usona 8-a Aviada Armeo atakis Oranienburg kaj nokte la soveta aviado — Veszprém; en okcidenta Hungario trupoj de la 3-a Ukraina Fronto fine rebatis germanan atakon de Armea Grupiĝo "Sudo"; laŭ rekomendo de Joachim von Ribbentrop en Stokholmo oni esploris separisman pacon; Okcidenta Fronto: usonaj 6-a, 15-a kaj 21-a Armeaj Korpusoj ekatakis inter Rejno kaj Mozelo; Orienta Fronto: Ruĝa Armeo komencis Operacon de Supra Silezio
- 1946: Interkonsenta Komitato de Organizaĵoj de la Pola Subtera Ŝtato konspire fondiĝis - ĝi asociigis kontraŭkomunistajn partiojn kiel Libero kaj Sendependo aŭ Partio de Nacia Sendependeco (adeptoj de Józef Piłsudski)
- 1947: En Londono fondiĝis Instituto de Józef Piłsudski
- 1948: Stalinismo: Milita Juĝejo en Varsovio mortkondamnis rotestron Witold Pilecki, oficiron de la Pola Enlanda Armeo, kiu en 1940 memvole estis arestita kaj deportita al Aŭŝvico, por akiri informojn pri la koncentrejo — antaŭ la verdikto kaj justica murdo li estis kruele torturita
- 1950: Popola Pollando forlasis Internacian Monan Fonduson kaj Internacian Bankon de Rekonstruo kaj Disvolvo
- 1951: Irana petrolindustrio estis ŝtatigita de la movado gvidata de Mohamed Mosadek - faligita en CIA-puĉo en 1953
- 1952: Florido: sur Internacia Kurejo Sebring okazis unua aŭtosportado
- 1957: Al Egipto ekiris unua pola arkeologia ekspedicio, kiun gvidis profesoro Kazimierz Michałowski, fondinto de la pola mediteranea skolo
- 1960: Pola Popola Respubliko: sur la insulo Wolin estis kreita nacia parko
- 1961: Sud-Afriko forlasis britan Komunumon de Nacioj
- 1962: Kanada telekomunika firmao Bell Canada ofertis novan komercan servon pere de faksilo
- 1963: Malvarma milito: Usono proponis enkonduki la "ruĝan telefonon", rektan ligon inter la Blanka Domo kaj Moskva Kremlo
- 1965: Persekutata de komunistoj verkisto Leopold Tyrmand forlasis Polan Popolan Respublikon
- 1967: En Varsovio oni subskribis Pakton pri Amikeco, Kunlaboro kaj Reciproka Helpo inter Pollando kaj Germana Demokratia Respubliko
- 1968: En Gdańsk okazis la plej granda manifestacio kadre de t.n. martaj eventoj kun partopreno de 20 mil studentoj, laboristoj kaj loĝantoj
- 1969: Ĉina-sovetia disiĝo: okazis konfrontiĝo de ĉinaj kaj sovetiaj trupoj sur la insuleto Zhenbao sur la rivero Ussuri
- 1972: Usona krima filmo La baptopatro aperis en kinejoj
- 1973: Flago de Sauda Arabio oficialiĝis
- 1974: Ernesto Geisel iĝis prezidento de Brazilo
- 1975: Registro de novaj Aŭtokodoj en Pollando
- 1978: Somalio kaj Etiopio subskribis paŭzon por fini militon pri Ogadeno
- 1979: João Baptista Figueiredo iĝis prezidento de Brazilo
- 1984: Międzyzdroje (de 1972 kvartalo de Świnoujście) kaj Sławków (de 1977 kvartalo de Dąbrowa Górnicza) regajnis urborajtojn
- 1985: Unua komerca TTT-paĝo establiĝis (symbolics.com)
- 1985: Pro grava malsano de elektita prezidento Tancredo Neves José Sarney iĝis prezidento de Brazilo
- 1986: Al kosmostacio Mir alvenis ties unua konstanta skipo
- 1989: En Pollando kreiĝis Asocio de Lemkoj (rutenoj)
- 1990: Fernando Collor de Mello iĝis prezidento de Brazilo
- 1990: Miĥail Gorbaĉov ĵuris kiel prezidento de Sovetunio
- 1990: En Varsovio fondiĝis Monda Asocio de la Soldatoj de Pola Enlanda Armeo
- 1991: Malvarma milito: Traktato pri la Fina Kompromiso rilate al Germanio ekvalidis, donante plenan suverenecon al Federacia Respubliko Germanio
- 1998: Papo Johano Paŭlo la 2-a anoncis bulgaran episkopon Eŭgeno Bosilkov martiro de la katolika kredo pro komunistaj reprezalioj dum la mallibero
- 1999: Pro korupta skandalo ene de Eŭropa Komisiono demisiis la komisiono Santer
- 2002: Metroo de Rennes ekfunkciis en Bretonio
- 2003: Pollando: la 4-a Kongreso de Gniezno ekdebatis pri la temo Quo vadis Europa? - venis pli ol 600 reprezentantojn de 80 katolikaj movadoj
- 2003: Generalo François Bozizé post puĉo iĝis prezidento de Centr-Afrika Respubliko
- 2003: Hu Jintao iĝis prezidento de Ĉinio
- 2005: Renovigita kaj pligrandigita Muzeo pri la historio de holokaŭsto malfermiĝis en Jerusalemo
- 2008: Ĉina armeo subpremis la tumultojn de Tibeto, kiuj eksplodis datrevene de la Tibeta ribelo (1959)
- 2009: Prezidentan balotadon en Salvadoro gajnis Mauricio Funes, reprezentanto de la maldekstra partio FMLN
- 2009: Jemeno: en bomba atenco de sinmortiginto en Ŝibam pereis 4 koreaj turistoj, ilia jemena ĉiĉerono, 3 personoj vundiĝis
- 2011: Araba printempo: Siria enlanda milito komenciĝis pro perforta subpremo de siriaj protestoj kontraŭ prezidento Baŝar al-Asad en Daraa
- 2016: Htin Kyaw iĝis prezidento de Birmo
- 2019: Atenco en Christchurch en Nov-Zelando
- 2019: Proksimume 1 400 000 da junuloj en 123 landoj protestis kontraŭ klimata ŝanĝo
- Invado de Rusio en Ukrainion:
- 2022: 20-a tago de la rusa agreso: Prezidanto de Ukrainio informis, ke li per dekreto distingis 234 militistojn, inkluzive de 59 postmorte; en Kievo estis pripafitaj 4 kolektivaj loĝejoj, 5 personoj pereis, 27 estis savitaj de fajrobrigadoj el la flamanta 16-etaĝa domo;
- Mondreago: nome de EU ĉefministroj de Pollando (Mateusz Morawiecki), Ĉeĥio (Petr Fiala) kaj Slovenio (Janez Janša) venis al Kievo por renkontiĝi kun la prezidanto de Ukrainio kaj ĉefministro; Japanio aplikis 17 sankciojn al pliaj civitanoj de Rusio (deputitoj al Dumao, entreprenistoj kaj proksimaj kunlaborantoj de Putin), kaj la brita registaro aplikis sankciojn al 370 personoj kaj firmaoj el Belorusio kaj Rusio; FIDE decidis, ke la 44-a Ŝaka Olimpiko ne okazos laŭplane en Moskvo sed en Ĉenajo (Barato); Rusio forlasis Konsilion de Eŭropo
- 2023: 385-a tago de la rusa agreso: Pasinttage estis 40 aeratakoj, 12 raketaj kaj pli ol 100 artileriaj pripafoj kontraŭ Ukrainio; en okupata Melitopolo eksplodis aŭto de grava kunlaboristo, la viro ne vivas;
- Mondreago: Eŭropa Parlamento rezolucie kondamnis reĝimon de Aljaksandr Lukaŝenka kaj alvokis al sankcioj; en Pollando estis frakasita spiona grupo favora al Rusio — prezidanto de Pollando renkontiĝis kun CIA-ĉefo; prezidento de Sirio Baŝar al-Asad en Moskvo esprimis subtenon de Rusio; itala spionagentejo informis ke Grupo Wagner fiksis premion de 15 mln da dolaroj pro la itala defend-ministro
Naskiĝoj
[redakti | redakti fonton]- 1493: Anne de Montmorency, franca militisto, marŝalo kaj konestablo de Francio (m. 1567)
- 1591: Alexandre de Rhodes, franca jezuito kaj misiisto merita por la Vjetnama kulturo kaj lingvo (m. 1660)
- 1609: Philipp Kisel, katolika predikisto kaj edifa aŭtoro (m. 1681)
- 1614: Franciscus Sylvius, nederlanda kuracisto, kemiisto, fiziologo kaj anatomo (m. 1672)
- 1660: Olaus Rudbeckius, la Juna, sveda anatomiisto, esploristo, naturalisto, botanikisto, ornitologo kaj profesoro de medicino (m. 1740)
- 1666: Johann Christoph Kiesewetter, germana pedagogo kaj lernejestro (m. 1733)
- 1684: Francesco Durante, itala komponisto de baroko (m. 1755)
- 1713: Nicolas Louis de Lacaille, franca geodeziisto kaj astronomo esplorinta la sudan ĉielon (m. 1762)
- 1735: Gottlob Ernst Josias Friedrich von Stein, germana oficisto (m. 1793)
- 1738: Cesare Beccaria, itala filozofo, juristo, ekonomikisto okupiĝanta pri la puna juro (m. 1794)
- 1765: Johann von Kalchberg, aŭstra verkisto, juristo kaj historiisto (m. 1827)
- 1767: Andrew Jackson, prezidento de Usono, sukcesinta interkomprenon kun Britio pri komerco kun Okcidentaj Indioj (m. 1845)
- 1772: József Ficzkó, aŭstra kroatlingva verkisto kaj romkatolika pastro
- 1790: Nicola Vaccai, itala komponisto de operoj kaj muzikinstruisto (m. 1848)
- 1794: Friedrich Diez, germana filologo fundamentinta modernan sciencon pri la latinida lingvaro (m. 1876)
- 1809: Karl Joseph von Hefele, germana teologo, episkopo kaj historiisto (m. 1893)
- 1821: Adam Prażmowski, pola astronomo kaj unua pola astrofizikisto, malkovrinta luman polarigadon de la suna korono (m. 1885)
- 1830: Ignác Helfy, hungara ĵurnalisto kaj politikisto, membro de Societo Petőfi (m. 1897)
- 1830: Paul Heyse, germana Nobelpremiita verkisto kaj tradukisto (m. 1914)
- 1831: Daniele Comboni, itala episkopo, evangelizanto de Afriko, katolika sanktulo (m. 1881)
- 1833: Géza Fejérváry, generalo kaj ĉefministro de Hungario (m. 1914)
- 1835: Eduard Strauss, aŭstra komponisto (m. 1916)
- 1854: Emil Adolf von Behring, germana bakteriologo, kreinto de imunologio, unua laŭreato de Nobel-premio pri fiziologio aŭ medicino (m. 1917)
- 1859: Josef Schamanek, aŭstra direktoro, sekretario kaj prezidanto de Aŭstria Katolika Ligo Esperantista kaj Aŭstria Esperanto-Delegitaro, vicprezidanto de UK 1924, Esperanto-lektoro (m. 1940)
- 1860: Waldemar Haffkine, rus-franca bakteriologo kaj mikrobiologo, kontraŭbatalanta epidemiojn en Barato (m. 1930)
- 1861: Áron Fülöp, hungara poeto kaj bibliotekestro (m. 1920)
- 1865: Carlos Gagini, kostarika esperantisto kaj verkisto (m. 1925)
- 1866: Johan Vaaler, norvega inventisto konata de la paperklipo (m. 1910)
- 1869: Stanisław Wojciechowski, pola kooperativisto, prezidento de Pollando, profesoro de Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (m. 1953)
- 1874: Oishi Wasaburo, japana meteologo, komitatano de ISAE kaj ĉefdirektoro de la Japana Esperanto-Instituto (m. nekonata)
- 1880: Móric Barát, rumania hungara pentristo, grafikisto (m. 1944)
- 1881: Samu Börtsök, hungara, rumania hungara pentristo (m. 1931)
- 1884: Károly Osváth, hungara, rumania hungara apotekisto (m. 1951)
- 1884: Angelos Sikelianos, greka lirika poeto kaj teatra verkisto (m. 1951)
- 1892: Ilona Mária Beer, rumania hungara porjunulara verkistino (m. nekonata)
- 1894: Vilmos Aba-Novák, hungara pentristo, membro de la Societo Szinyei Merse Pál (m. 1941)
- 1896: Brunhilde Flasch-Hellwig, aŭstra sciencistino, profesorino de la Universitato de Vieno, membrino de la ŝtata ekzamena komisiono por Esperanto, kunlaborantino de "Aŭstria Esperantisto" kaj de la bulteno "AKLE-Informoj" (m. 1965)
- 1896: Alexander William Thomson, brita taksa komizo, Esperanto-verkisto, prezidanto de Skolta Esperanto-Ligo, estrarano de Internacia Geografia Asocio, honora membro de UEA (m. 1982)
- 1897: Lajos Nagy, hungara arkeologo, esploristo de Aquincum (m. 1946)
- 1900: Wolfgang Schadewaldt, germana filologo klasika (m. 1974)
- 1901: Iŭaŝita Juntaro, japana komercisto, esperantisto (m. nekonata)
- 1902: Tibor Petrovay, rumania hungara ekonomikisto (m. 1964)
- 1903: Józef Czechowicz, pola avangarda poeto, tradukisto, redaktoro de revuoj kaj aŭtoro de radiodramoj, viktimo de la germana bombado de Lublin, popularigata de esperantisto Tomasz Chmielik (m. 1939)
- 1907: Zarah Leander, sveda aktorino kaj kantistino (m. 1981)
- 1913: Ervin Dezső rumania hungara fizikisto, universitata profesoro (m. 1995)
- 1920: Louis Paul Boon, belga verkisto kaj pentristo, rete legebla en Esperanto (m. 1979)
- 1921: István Szabó, rumania hungara kuracisto (m. 1997)
- 1929: Zoltán Molnár, rumania hungara sportisto, fotisto kaj instruisto
- 1930: Ĵores Alfjorov, soveta, rusia Nobelpremiita fizikisto, esplorinta duonkonduktaĵojn (m. 2019)
- 1930: Bella Tanai, hungara aktorino (m. 2017)
- 1932: Pál Horváth, rumania hungara instruisto, fakverkisto pri pedagogio (m. 1978)
- 1932: Júlia Szendrei, rumania hungara literaturhistoriistino (m. 1976)
- 1933: Ruth Bader Ginsburg, membro de la Supera Kortumo de Usono (m. 2020)
- 1937: Valentin Rasputin, soveta kaj rusia verkisto (m. 2015)
- 1938: Walther Seidner, germanlingva verkisto el Transilvanio (m. 2018)
- 1941: Franz Josef Altenburg, aŭstra ceramikisto kaj skulptisto (m. 2021)
- 1943: Márton Váró, hungara skulptisto vivanta en Usono
- 1944: László Aba-Szőcs, rumanihungara grafikisto, pentristo
- 1948: Sérgio Vieira de Mello, brazila diplomato kaj poligloto, murdita (m. 2003)
- 1957: Péter Veres, rumania hungara muzeologo, redaktoro, arthistoriisto
- 1965: Attila Ambrus, rumania hungara ĵurnalisto kaj redaktoro
- 1966: Władysław Stasiak, pola politikisto, viktimo de la kraŝo de pola registara aviadilo (m. 2010)
- 1969: Timo Kotipelto, finna kantisto de la metalroka bando Stratovarius
- 1975: Eva Longoria, usona aktorino
- 1978: Kobayashi Takeru, japana konkursa manĝanto
- 1983: Botond Noszlopi, hungara poeto, estetikisto
Mortoj
[redakti | redakti fonton]- 44 a.K.: Julio Cezaro, diktatoro de la Romia Respubliko (n. 100 a.K.)
- 220: Cao Cao, ĉina militisto kaj poeto, partoprenanto de la ribelo de Flavaj Turbanoj (n. 155)
- 493: Odoakro, ĝermana tribestro, reĝo de Italia (n. ĉirkaŭ 433)
- 752: Zakario, lasta papo grekdevena kontraŭbatalinta ikonoklasmon, sanktulo
- 1145: Lucio la 2-a, papo, apoginta novan ordenon de Premonstratoj
- 1190: Izabela de Henegovio, reĝino de Francio (n. 1170)
- 1571: Giovanni Animuccia, itala komponisto de sakrala muziko (n. ĉirkaŭ 1514)
- 1632: Morico, germana landgrafo el Hesia dinastio (n. 1572)
- 1673: Salvator Rosa, itala pentristo, poeto kaj komponisto de baroko (n. 1615)
- 1708: Johannes Pretten, germana teologo (n. 1634)
- 1723: Johann Christian Günther, germana verkisto de baroko, verkinta ankaŭ latinlingve (n. 1695)
- 1818: János Gyöngyössi, hungara reformita pastro, poeto (n. 1741)
- 1820: Sankta Klemento Maria Hofbauer, ĉeĥa pastro, redemptoristo, sanktulo (n. 1751)
- 1824: Carl Poppo Fröbel, germana pedagogo kaj libropresisto (n. 1786)
- 1842: Luigi Cherubini, itala klasika operkomponisto (n. 1760)
- 1846: Ferdinand Dümmler, germana eldonisto (n. 1777)
- 1864: Károly Zilahi-Kiss, hungara ĵurnalisto, kritikisto, poeto (n. 1838)
- 1887: Innocenzo Manzetti, itala inventisto de biciklo, piano, pantografo (n. 1826)
- 1903: Józsiás Molnár, hungara entreprenisto kaj politikisto (m. 1841)
- 1903: Antal Vékony, hungara instruisto kaj verkisto (n. 1848)
- 1921: Mehmet Talat, granda veziro de Otomana Imperio (n. 1874)
- 1929: Irén Károly József, hungara fizikisto kaj pedagogo (n. 1854)
- 1929: György Wass, hungara poeto, rakontisto, redaktoro (n. 1877)
- 1934: Davidson Black, kanada anatomo, antropologo kaj arkeologo priskribinta Homo erectus pekinensis (n. 1884)
- 1937: H. P. Lovecraft, usona horora/fantazia verkisto (n. 1890)
- 1938: Nikolaj Buĥarin, rusia, soveta politikisto, viktimo de la Granda teroro (n. 1888)
- 1941: Alexej von Jawlensky, rusa pentristo, reprezentanto de ekspresionismo, membro de la artista grupiĝo La blua rajdanto (n. 1864)
- 1957: Rudolf Kasztner, gvidanto de la budapeŝta cionisma kontraŭstaro (n. 1906)
- 1960: Cândido Bravo, brazila militisto, nacia heroo, prezidanto de la Esperanto-Asocio de San-Paŭlo (n. nekonata)
- 1961: Akiba Rubinstein, pola ŝakisto, membro de pola reprezentantaro, kiu akiris oran medalon en la 3-a Ŝaka Olimpiko en Hamburgo (n. 1882)
- 1962: Arthur Holly Compton, usona Nobelpremiita fizikisto konata de la Kompton-efiko (n. 1892)
- 1966: Alfred Ursinus, germana teologo, filozofo, pedagogo kaj verkisto (n. 1888)
- 1974: Henryk Witkowski, pola astronomo, bibliofilo, eseisto, fakdelegito de UEA pri astronomio, prezidanto de loka filio de PEA en Toruń, aŭtoro de prilaboraĵo Heliocentrismo en la 18-a jarcento (n. 1921)
- 1975: Aristoteles Onassis, greka ŝipposedanto laboranta en akva transporto (n. 1906)
- 1983: Rebecca West, brita verkistino kaj ĵurnalistino (n. 1892)
- 1983: Oldřich Nový, ĉeĥa aktoro kontribuinta al filma komedio (n. 1899)
- 1983: István Soós, rumania hungara juristo, urbestro de Oradea (n. 1895)
- 1994: István Szilágyi, rumania hungara kuracisto (n. 1911)
- 1996: Wolfgang Koeppen, germana verkisto, laŭreato de la literaturpremio Georg-Büchner-Preis (n. 1906)
- 1997: Victor Vasarely, hungara-franca pentristo, elstara reprezentanto de la optika pentroarto (n. 1906)
- 2003: Andrzej Leszek Szcześniak, pola historiisto, aŭtoro de lernolibroj (n. 1932)
- 2007: Wojciech Chudy, pola filozofo, personisto, etikisto, pedagogo, profesoro de la Katolika Universitato de Lublin "Johano Paŭlo la 2-a" kaj lekciisto de la Universitato Maria Curie-Skłodowska (n. 1947)
- 2013: Booth Gardner, usona guberniestro de Vaŝingtono (n. 1936)
- 2020: Suzy Delair, angla aktorino kaj kantistino, partoprenantino de la unua internacia Nica Ĵazo Festivalo (n. 1917)
- 2020: Vittorio Gregotti, itala arĥitekto (n. 1927)
- 2022: Eugene Parker, usona astrofizikisto, fakulo pri la suno (n. 1927)
Specialaj tagoj kaj festoj
[redakti | redakti fonton]- Fesroj kaj rmemoroj en Katolika Eklezio:
- Nacia tago en Hungario, memoro pri la Printempo de la Popoloj; pliaj tagoj estas la 20-a de aŭgusto kaj la 23-a de oktobro.
- Belorusio: Festo de Konstitucio
- Monda Tago de Konsumanto - ekde 1983
Tagoj de semajno
[redakti | redakti fonton]La 15-a de marto estas (laŭ gregoria kalendaro):
- Dimanĉo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
- Lundo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
- Mardo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
- Merkredo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
- Ĵaŭdo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
- Vendredo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
- Sabato en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098.