Գևորգ Ջահուկյան

Գևորգ Ջահուկյան
Ծնվել է	ապրիլի 1, 1920; Մեծավան, Ալեքսանդրապոլի գավառ, Հայաստան
Մահացել է	հունիսի 6, 2005 (85 տարեկան) կամ հունիսի 8, 2005 (85 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	լեզվաբան և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան, Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարան և Լեզվի ինստիտուտ
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ
Կոչում	պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1955)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Արմեն Սարգսյան
Պարգևներ	; ; ; և
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
	Gevorg Jahukyan Վիքիպահեստում

Գևորգ Բեգլարի Ջահուկյան (ապրիլի 1, 1920(1920-04-01)^[1], Մեծավան, Ալեքսանդրապոլի գավառ, Հայաստան^[1] - հունիսի 6, 2005(2005-06-06) կամ հունիսի 8, 2005(2005-06-08), Երևան, Հայաստան), հայ ականավոր բանասեր, լեզվաբան, հայագետ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1955), պրոֆեսոր (1958), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1974, թղթակից անդամ՝ 1968 թվականից)^[3]։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1965)։

Կենսագրություն

1941 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը։ 1945 թվականից դասախոսել է ԵՊՀ ռոմանոգերմանական բանասիրության ֆակուլտետում,
1948-1957 թվականներին՝ Երևանի Վալերի Բրյուսովի անվան ռուսաց և օտար լեզուների ինստիտուտի դասախոս, բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, 1957-1970 թվականներին՝ ռոմանագերմանական բանասիրության ամբիոնների վարիչ,
1962 թվականից Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվաբանության ինստիտուտի տնօրեն, Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի ակադեմիկոս։

1942-1943 թվականներին ծառայել է խորհրդային բանակում։ 1945 թվականից մինչև իր կյանքի վերջը դասախոսել է պետական համալսարանում՝ դասավանդելով հայոց լեզու, գրաբար, լատիներեն, լեզվաբանության պատմություն, համեմատական քերականություն, ընդհանուր լեզվաբանություն և այլ առարկաներ։

1947 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական, 1955 թվականին՝ դոկտորական ատենախոսություններ։ 1958 թվականին ստացել է պրոֆեսորի կոչում, 1968 թվականին ընտրվել է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, 1974 թվականին՝ ակադեմիկոս։

Գևորգ Ջահուկյանը գիտության վաստակավոր գործիչ էր, ՀԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր, պարգևատրվել է «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» և բազմաթիվ այլ շքանշաններով ու մեդալներով։

Հետազոտություններ

Գևորգ Ջահուկյանի հիմնարար հետազոտություններից են՝ «Լեզվաբանության պատմություն» (հ. 1, 2, 1960, 1962), «Հայ բարբառագիտության ներածություն» (1972), «ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները » (1974), «Ընդհանուր և հայ լեզվաբանություն» (ռուս., 1978), «Հայերենի համեմատական քերականություն» (ռուսերեն, 1982), «Հայոց լեզվի պատմություն, նախագրային շրջան» (1987, ՀԽՍՀ Պետական մրցանակ՝ 1988)։

Հայերենի համեմատական ուսումնասիրության բնագավառում ներկայացրել է հայերենի առաջնությունները հնդեվրոպական և այլ ընտանիքների պատկանող պատկանող բազմաթիվ հին և հնագույն լեզուների հետ, ճշգրտել հայերենի տարածքային դիրքը հնդեվրոպական լեզուների շրջանում, հայերենի հնդեվրոպական և խուռա-ուրարտական ենթաշերտերը, հայտնաբերել հայերենից ուրարտերենին, խեթերենին և այլ լեզուներին անցած փոխառություններ, տվել նոր ստուգաբանություններ։

Հայոց լեզվի պատմությանը նվիրված ուսումնասիրություններում մշակել է հայերենի պատմության զարգացման շրջանաբաժանումը, առաջին անգամ հայերենի նկատմամբ կիրառել է լեզվաժամանակագրական մեթոդը, բնութագրել է հայերենի պատմության նախագրային, հին, միջին և նոր շրջանների հիմնական առանձնահատկություններն ու հայոց լեզվի կառուցվածքի և բառապաշարի պատմական զարգացումը։

Հայ բարբառագիտության բնագավառում ստեղծել է նոր գիտակարգ՝ վիճակագրական բարբառագիտություն։ Պատմահամեմատական լեզվաբանության մեջ առաջ է քաշել նախալեզվի տարբերակայնության գաղափարը, առաջարկել նախալեզվի վերականգնման նոր վարկած։

Ժամանակակից հայերենի տեսության բնագավառում կիրառել է լեզվի կառուցվածքի նկարագրության նոր մեթոդներ, առանձնացրել ու հիմնավորել քերական նոր կարգեր, համընդհանուր Ջամալի լեզվաբանության կաղապարի հիման վրա ուսումնասիրել է հայերենի իմաստաբանությունն ու բառակազմությունը։

Ստեղծել է լեզվաբանության համընդհանուր տեսություն և կաղապար՝ սուբստանցիոնալ լեզվաբանություն, որն ապահովում է իմացաբանական ու լեզվաբանական կարգերի քննությունը, միասնական սկզբունքներով լեզվական և արտալեզվական օբյեկտների նկարագրությունը։

Հատուկ ուշադրություն է դարձրել հայ լեզվաբանության, մասնավորապես հայ քերականության պատմության հարցերին^[4]։

Երկեր

Քերականական և ուղղագրական աշխատությունները հին և միջնադարյան Հայաստանում, Երևան, 1954։
Խաչատուր Աբովյանը որպես լեզվաբան քերականագետ, Երևան, 1954։
Հին հայերենի հոլովման սիստեմը և նրա ծագումը, Երևան, 1959։
Լեզվաբանության պատմություն, հատոր 1-2, Երևան, 1960-62։
Ուրարտերենը և հնդեվրոպական լեզուները, Երևան, 1963։
Հայասայի լեզուն և նրա առնչությունները հնդեվրոպական լեզուների հետ, Երևան, 1964։
Հայոց լեզվի զարգացման փուլերը, Երևան, 1964։
Հնդեվրոպական, խուռա-ուրարտական և կովկասյան լեզուների փոխհարաբերությունը, Երևան, 1967։
Ակնարկներ հայերենի նախագրային շրջանի պատմության, Երևան, 1967 (ռուսերեն)։
Հայոց լեզվի զարգացումն և կառուցվածքը, Երևան, 1969։
Հայերենը և հնդեվրոպական հին լեզուները, Երևան, 1970։
Հայ բարբառագիտության ներածություն, Երևան, 1972։
Ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները, Երևան, 1974։
Գրաբարի քերականության պատմություն (XVII-XIX դդ.), Երևան, 1974։
Հայոց լեզու։ Ընդհանուր գիտելիքներ։ Ոճաբանություն (հեղինակակից, Երևան, 1976)։
Общее и армянское языкознание, Е., 1978.
Հայերենի համեմատական քերականություն, Երևան, 1982 (ռուսերեն)։
Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրայաին շրջան, Երևան, 1987։
Ժամանակակից հայերենի իմաստաբանություն և բառակազմություն, Երևան, 1989։
Զրույցներ հայոց լեզվի մասին, Երևան, 1992
Լեզվի համընդհանուր տեսություն (ռուսերեն, Մոսկվա, 1999, անգլերեն, 2003)։
Հայերեն ստուգաբանական բառարան, Երևան, 2010^[5]։

Մամուլ

Հոդվածների մատենագիտություն^[6]։

Աղբյուրներ

Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Գ, գիրք I, էջ 301։
Հրանտ Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Ե., «Հայաստան», 1987, էջ 530-531։
ՀՀ ԳԱԱ Նախագահություն, Կրթության և գիտության նախարարություն, Երևանի Պետական համալսարան, ՀՀ ԳԱԱ Հումանիտար գիտությունների բաժանմունք, ՀՀ ԳԱԱ Լեզվի ինստիտուտ «Գևորգ Ջահուկյան», պատմաբանասիրական հանդես № 4, 2005, էջ 352-354։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 9 (հայ.) — հատոր 9. — էջ 471—472.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.
↑ Գևորգ Ջահուկյանի մասին anunner.com կայքում
↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Գևորգ Ջահուկյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.
↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ

Գևորգ Ջահուկյանը zarkfoundation.com կայքում

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գևորգ Ջահուկյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գևորգ Ջահուկյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 471)։

[_4d178946fbb5917b-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 9 (հայ.) — հատոր 9. — էջ 471—472.

[_af1c77d5c99ec4cf-2] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[3] «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.

[4] Գևորգ Ջահուկյանի մասին anunner.com կայքում

[5] «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Գևորգ Ջահուկյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 29-ին.

[6] «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]