Sèrb-Cruàt
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
«
Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i sviješću i trebaju jedna prema drugima postupati u duhu bratstva.»
Cruàt(Dichiarasiòṅ universàla di dirìt ad 'l óm,1948)
«
Tut i èsar umaṅ i nàsan lìbar, cumpàgn in di dirìt e dégn a la stésa manéra. I gh'àṅ la raśòṅ e 'l giudìsi e i gh'aṅ da cumpurtàr-as da fradèi 'l un cun c'l àtar.»
(MUD)
Al Sèrb-Cruàt (da lōr ciamâ srpskohrvatski/српскохрватски) 'l è na léngua ślava dal grup meridiunàl ch'a s dascór, insém a 'l Muntenegrèṅ e a 'l Buśnìac, in di paéś nâ da l'èx Jugoślàvia in du l'éra qvéla uficiàla. Par di mutìṿ pulìtic adès a s preferìs divid'r-al in dū: al Sèrb (ch'al dróa al létri dal cirìlic) e al Cruàt (ch'al dróa al létri dal Latìn cun in piò di diacrìtic) ma i èṅ dū léngui ch'i s davśìnan dimóndi.
Funéma
Al Sèrb-Cruàt al dróa sinc dal sèt vucàli d'l Itagliàn e dal Miranduléś. I gh càlan quéli saràdi (e e o). Cuma par 'l Emigliàn, i pōl'n èsar curti o lunghi.
| Davànti | In dal mèś | Dadrē | |
|---|---|---|---|
| Élti (saràdi) | i | u | |
| In sal bas (vèrti minga dal tut) | ε | ɔ | |
| Basi (vèrti) | a |
Al cunsunànti invéci i èṅ qvisti chè 'd sóta:
| Létra latìna | Létra cirìlica | IPA | Eśèmpi |
|---|---|---|---|
| b | б | /b/ | bèl |
| c | ц | /ts/ | tsévad |
| č | ч | /tʃ/ | bicér • cuć |
| ć | ћ | /tɕ/ | la n gh'è minga in emigliàṅ e gnanc in itagliàṅ. La s davśìna dimóndi a la C ad bicér. Scólt'la chè |
| d | д | /d/ | dóna |
| dž | џ | /dʒ/ | gèra • maǵ |
| đ | ђ | /dʑ/ | la n gh'è minga in emigliàṅ e gnanc in itagliàṅ. La s davśìna dimóndi a la G ad gèra. Scólt'la chè |
| f | ф | /f/ | frust |
| g | г | /ɡ/ | gróp |
| h | х | /x/ | la n gh'è minga in emigliàṅ e gnanc in itagliàṅ. (DE) Kuchen. Scólt'la chè |
| j | ј | /j/ | jutàr |
| k | к | /k/ | cóa |
| l | л | /l/ | lùstar |
| lj | љ | /ʎ/ | emìglia |
| m | м | /m/ | mnar |
| n | н | /n/ | nis |
| nj | њ | /ɲ/ | gnanc |
| p | п | /p/ | plinga |
| r | р | /r/ | rója |
| s | с | /s/ | spàj |
| š | ш | /ʃ/ | (IT) sciocco |
| t | т | /t/ | tulér |
| v | в | /ʋ/ | la n gh'è minga in emigliàṅ e gnanc in itagliàṅ. La s davśìna dimóndi a la V ad viàś. Scólt'la chè |
| z | з | /z/ | śéndar |
| ž | ж | /ʒ/ | (IT) garage |
Difarénsi
A part 'l alfabét, al Sèrb e al Cruàt i gh'àn'n anc dagl'atri difarénsi:
- Difarénsi in dal mantgnìr dal paròli sui - al Cruàt in gènar al s impéggna da piò par catàr dal paròli sui sénsa andàr in prèst: S.→fudbal • C.→nogomet (E.→śōg dal balòṅ • I.→calcio); S.→avion • C.→zrakoplov (E.→aparéć • I.→aereo);
- Difarénsi in dla gramàtica - Quànd a gh'è da butàr śò dal fraśi cun di vérub servìi, al Cruàt al dróa al custrusiòṅ cun 'l infinî a difarénsa dal Sèrub e dal Buśnìac ch'i gh métan dèntar la parulìna da ch'la vōl dir che. In Itagliàn la và bèṅ sōl la manéra cruàta, invéci da 'l nòstri bandi a i psém druàr tut i dū: S.→Moram da radim (E.→a gh'ò ch'a lavōr • I.→devo che lavoro) • C.→Moram raditi (E.→a gh'ò da lauràr • I.→devo lavorare); S.→Želim da vas informišem/obavestim (E.→a vrév ch'a t al dig • I.→vorrei che la informo) • C.→Želim vas informirati/obavijestiti (E.→a a vrév dir-t-al • I.→vorrei informarla);
- Difarénsi in dal paròli - soquànti paròli i èṅ difarénti: S.→makaze • C.→ nožice/škare (E.→fòrbśi • I.→forbici); S.→pantalone • C.→hlače (E.→braghi • I.→pantaloni); S.→pasulj • C.→grah (E.→faśōl • I.→fagiolo); S.→hleb • C.→kruh (E.→paṅ • I.→pane); S.→peškir • C.→ručnik (E.→sugamàṅ • I.→asciugamano);
- Difarénsi in dal gènar masć/fémna: S.→minut (m) • C.→minuta (f) (E.→minùt • I.→minuto); S.→planeta (f) • C.→planet (m) (E.→pianéda • I.→pianeta);