Μετάβαση στο περιεχόμενο

Σφαγή του Κάτιν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 54°46′24″N 31°47′30″E / 54.77333°N 31.79167°E / 54.77333; 31.79167

σελίδα από το κείμενο της πρότασης του Λαβρέντι Μπέρια προς τον Ιωσήφ Στάλιν για την μαζική εκτέλεση Πολωνών αξιωματικών
Ορισμένοι από τους μαζικούς τάφους της περιοχής
 Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται. Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.

Σφαγή του Κάτυν (γερμανικά: Massaker von Katyn, πολωνικά: zbrodnia katyńska, ρωσικά: Катынский расстрел) ονομάζεται το έγκλημα των μαζικών εκτελέσεων χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών, αστυνομικών, διανοούμενων, πολιτικών κρατουμένων και αιχμαλώτων πολέμου, που κατά την κρατούσα άποψη διαπράχθηκε από τη μυστική αστυνομία Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (γνωστότερο από τα αρχικά NKVD ως Εν-Κα-Βε-Ντε) της Ε.Σ.Σ.Δ.[1][2][3] κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και συγκεκριμένα από τις αρχές Απριλίου μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1940. Η Ε.Σ.Σ.Δ. ισχυριζόταν επίσημα ότι ο Γκαίμπελς χρησιμοποίησε το γεγονός προπαγανδιστικά [4]. Ο τόπος της σφαγής ανακαλύφθηκε από Γερμανούς κατά την προέλασή τους στην Ε.Σ.Σ.Δ. εφαρμόζοντας την τακτική του κεραυνοβόλου πολέμου.

Σε απόσταση περίπου 500 χιλιομέτρων από τα σύνορα της Πολωνίας, εντός του Ρωσικού εδάφους, παρά το δάσος του Κάτυν (ρωσικά: Катынь‎‎), που βρίσκεται 6,5 χλμ. από την ομώνυμη πόλη, θανατώθηκαν κατά χιλιάδες, κρατούμενοι από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Κοζέλσκ (Козельск). Ομοίως και σε άλλες περιοχές, εκτελέστηκαν κρατούμενοι των στρατοπέδων του Οστάσκοφ (Осташков) και του Σταρομπέλσκ (Старобельск), καθώς και από φυλακές της δυτικής Λευκορωσίας και δυτικής Ουκρανίας[5]. Το γεγονός της σφαγής επηρέασε βαθιά τις σχέσεις Πολωνίας και Σοβιετικής Ένωσης για αρκετά χρόνια[1]. Εκτιμάται πως ο αριθμός των θυμάτων έφτασε περίπου τις 22.000[6][7]. Η πρώτη δημόσια αναφορά στο γεγονός της σφαγής του Κάτυν έγινε στις 11 Απριλίου του 1943 μετά από ανακοίνωση αρχών της Ναζιστικής Γερμανίας περί της ανακάλυψης ομαδικού τάφου στο Σμολένσκ[8]. Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε οποιαδήποτε ευθύνη[9], επιρρίπτοντάς τη στη Ναζιστική Γερμανία μέχρι το 1990, όταν επισήμως αναγνώρισε και καταδίκασε το έγκλημα εκ μέρους της NKVD[10][11], όπως και μεταγενέστερες προσπάθειες συγκάλυψής του[12]. Το 2008 τα ρωσικά δικαστήρια προχώρησαν σε αποχαρακτηρισμό των σχετικών σοβιετικών αρχείων και το 2010 η Ρωσία αναγνώρισε πως η σφαγή του Κάτυν διαπράχθηκε με εντολή του Ιωσήφ Στάλιν και της σοβιετικής ηγεσίας[1]. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας υποστηρίζει και σήμερα πως υπεύθυνη για τη σφαγή είναι η Ναζιστική Γερμανία, ενώ η Ρωσική κυβέρνηση, πέραν της αποδοχής των συμβάντων, απέφυγε να αποδεχτεί τον χαρακτηρισμό της γενοκτονίας ή των εγκλημάτων πολέμου για τα γεγονότα.

Αν και δεν διασώζεται κανένα έγγραφο που να μαρτυρά το κίνητρο του Στάλιν για την απόφαση της μαζικής εκτέλεσης των κρατουμένων, ισχυρή θεωρείται η άποψη μεταξύ Ρώσων και Πολωνών ιστορικών πως την έλαβε, έστω εν μέρει, διότι συνιστούσαν μια ελίτ μελλοντικών ηγετών υπέρ μιας ανεξάρτητης Πολωνίας[13][14].

Ιστορικό υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Σεπτέμβριο του 1939, σύμφωνα με το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης που είχαν υπογράψει μόλις τον προηγούμενο μήνα οι Σοβιετικοί με τους Ναζί, σχεδόν ταυτόχρονα εισέβαλαν και οι δύο στην Πολωνία, μοιράζοντας μεταξύ τους τη χώρα στα δύο. Μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας οι Σοβιετικοί παρέδωσαν στους Γερμανούς 43.000 Πολωνούς στρατιώτες, γεννημένους στη Δυτική Πολωνία, τους οποίους κρατούσαν αιχμαλώτους. Στις 22 Ιουνίου του 1941 η Γερμανία ξεκίνησε την εισβολή στα σοβιετικά εδάφη και η συμφωνία συνεργασίας και ουδετερότητας μεταξύ των δύο παραβιάστηκε και προφανώς σταμάτησαν να ισχύουν και τα σύμφωνα οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας (1939 και 1940) μέσω των οποίων οι δύο χώρες στήριζαν η μία την άλλη ανταλλάσσοντας σιτηρά, πρώτες ύλες και οπλισμό.

Οι ρίζες της σφαγής του Κάτυν, εκτός από τις συνέπειες του Γερμανοσοβιετικού συμφώνου, μπορούν επίσης να αναζητηθούν στην κακή προϊστορία των σχέσεων Πολωνίας-Ρωσίας. Η Ρωσία είχε διαδραματίσει ρόλο στην πολιτική ιστορία της Πολωνίας από τις αρχές του 1700. Η πλειοψηφία των Πολωνών αντιμετώπιζαν τη Ρωσία ως εχθρό, ενώ από την άλλη πλευρά, για τη Ρωσία, οι Πολωνοί συνιστούσαν απειλή για την ασφάλεια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και πολύ αργότερα της Σοβιετικής Ένωσης[15].

Ομαδικές εκτελέσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αντιπρόσωποι της ηγεσίας της ΕΣΣΔ και της ναζιστική Γερμανίας κατά την υπογραφή του Συμφώνου μη επίθεσης Ρίμπεντροπ-Μολότωφ

Η απόφαση για την εκτέλεση των Πολωνών αιχμαλώτων πολέμου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Οστασκόφ, Σταρομπέλσκ και του Κοζέλσκ, καθώς και από άλλες φυλακές της δυτικής Λευκορωσίας και δυτικής Ουκρανίας, λήφθηκε ουσιαστικά στις 5 Μαρτίου του 1940, όπως καταγράφεται σε έγγραφο του επικεφαλής της NKVD Λαβρέντι Μπέρια προς τον Στάλιν. Οι μαζικές εκτελέσεις έλαβαν χώρα από τις αρχές Απριλίου μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1940. Αρκετές πληροφορίες αντλούνται μέσα από επίσημα έγγραφα για τη μεθοδολογία των εκτελέσεων. Στις σωζόμενες αναφορές της NKVD διαφαίνεται πως οι κρατούμενοι αφήνονταν να πιστεύουν πως θα επέστρεφαν στις οικογένειές τους, προκειμένου να αποφεύγεται οποιαδήποτε αντίσταση. Μετά από τον έλεγχο των κρατουμένων, κατάλογοι με τα ονόματα όσων επρόκειτο να εκτελεστούν στέλνονταν στους επικεφαλής των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η απόφαση εκτέλεσης κάποιου κρατούμενου άλλαζε την τελευταία στιγμή. Δεν εκτελούνταν όσοι επιλέγονταν από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες ή κατόπιν αιτήματος της γερμανικής πρεσβείας στη Μόσχα, Γερμανοί και Λετονοί που δε διέθεταν ενοχοποιητικά στοιχεία, πληροφοριοδότες ή άλλα πρόσωπα που κρίνονταν χρήσιμα[16].

Οι κρατούμενοι στο Οστασκόφ μεταφέρθηκαν με τρένο στο Καλίνιν. Ο τρόπος εκτέλεσής τους δεν τεκμηριώνεται από έγγραφα της NKVD, ωστόσο αποκαλύφθηκε από τον αυτόπτη μάρτυρα Ντμίτρι Τοκάρεφ, τον Μάρτιο του 1991. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, οι αιχμάλωτοι χωρίζονταν σε ομάδες των 250 ατόμων και εκτελούνταν βράδυ. Συμμετείχαν περίπου τριάντα μέλη της NKVD, ενώ επικεφαλής των εκτελέσεων ήταν ο Βασίλι Μπλοχίν. Οι αιχμάλωτοι του Σταρομπέλσκ μεταφέρθηκαν στο Χάρκοβο, επίσης με τρένο. Όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα της NKVD, μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1940, αριθμός των κρατουμένων που έφθασαν στο Χάρκοβο έφθασε τις 3.896, ενώ σε άλλη αναφορά υψηλόβαθμου αξιωματούχου (3 Μαρτίου 1959) καταγράφονται 3.820. Οι εκτιμήσεις αυτές διαφέρουν από μεταγενέστερο έλεγχο Πολωνών ερευνητών, οι οποίοι κατέληξαν σε μικρότερο αριθμό, 3.739[17]. Σύμφωνα με τον αυτόπτη μάρτυρα Μιτροφάν Σιρομιάτνικοφ, οι εκτελέσεις επιθεωρούνταν από μέλη της NKVD που είχαν σταλεί από τη Μόσχα, όπως και στην περίπτωση του Οστασκόφ[15]. Για τις εκτελέσεις των κρατουμένων στο στρατόπεδο του Κοζέλσκ δεν υπάρχει καμία αυτόπτης μαρτυρία. Οι εκσκαφές εκ μέρους της Γερμανίας που έλαβαν χώρα το 1943 αποκάλυψαν πως περίπου το 20% των θυμάτων είχαν δεμένα πίσω τα χέρια, ενώ ορισμένοι από αυτούς, όσοι πιθανώς προέβαλαν μεγαλύτερη αντίσταση, είχαν επίσης στο στόμα τους ίχνη από πριονίδια. Το σκοινί ήταν περασμένο με τέτοιο τρόπο από το λαιμό των αιχμαλώτων, ώστε το τράβηγμά του να προκαλέσει και τον πνιγμό τους[18][19].

Οι λίγες εκατοντάδες επιζησάντων μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο Γκριανζοφτσί. Οι Σοβιετικοί μετάνιωσαν σχεδόν αμέσως για τις δολοφονίες των Πολωνών. Μετά τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας, λίγες εβδομάδες αργότερα, άρχισαν να παραδέχονται το ενδεχόμενο ενός πολέμου με τη Γερμανία και συνειδητοποίησαν ότι ήταν παραφροσύνη η εξόντωση της αφρόκρεμας του πολωνικού στρατού. Τον Αύγουστο του 1940 με πρωτοβουλία της Εν Κα Βε Ντε σχηματίστηκαν δύο πολωνικές ταξιαρχίες με αξιωματικούς. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο αρχηγός της NKBD Λαβρέντι Μπέρια ενημέρωσε τον Στάλιν ότι είχε έναν πυρήνα από είκοσι τέσσερις Πολωνούς αξιωματικούς οι οποίοι έτρεφαν αντιγερμανικά αισθήματα και θα συνεργάζονταν αν τους έδινε την άδεια η εξόριστη στο Λονδίνο πολωνική κυβέρνηση[20].

Η ανακάλυψη των ομαδικών τάφων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1943, η Ναζιστική Γερμανία, κατέχοντας πλέον τα σοβιετικά εδάφη στα οποία είχαν τελεστεί οι μαζικές εκτελέσεις, στην προσπάθειά της να εκμεταλλευτεί πολιτικά το γεγονός [21][22], ανακοίνωσε την ανακάλυψη ομαδικών τάφων στο δάσος του Κάτυν, ως αποτέλεσμα σοβιετικών εγκλημάτων πολέμου. Η αποκάλυψη αυτή των ευρημάτων οδήγησε στο πάγωμα των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Μόσχας και της εξόριστης τότε πολωνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο.[23]

Σχεδόν αμέσως οι Ναζί σχημάτισαν μια διεθνή δωδεκαμελή επιτροπή από γιατρούς, ιατροδικαστές και εγκληματολόγους με αντιπροσώπους από διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες (όλες σύμμαχες ή κατεχόμενες πλην της Ελβετίας) για να εξετάσει τα πτώματα. Την επιτροπή αποτελούσαν οι δρ. Μπίρκλε (Ρουμανία), δρ. Μιλοσλάβιτς (Κροατία), καθηγητής Παλμιέρι (Ιταλία), δρ. Όρσος (Ουγγαρία), δρ. Σούμπικ (Σλοβακία), δρ. Μάρκο Αντόνοφ Μάρκοφ (Βουλγαρία), δρ. Χάγιεκ (Βοημία και Μοραβία), καθγητής Ναβίλ (Ελβετία), δρ. Σπέλερς (Βέλγιο), δρ. Ντε Μπούρλετ (Ολλανδία), δρ. Τράμσεν (Δανία) και δρ. Σάξεν (Φινλανδία).[24]

Η αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Σοβιετική Ένωση έριξε την ευθύνη για τις ομαδικές θανατώσεις στο Ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας. Ειδικότερα η ρωσική εφημερίδα Πράβντα, όργανο του ΠΚΚ (Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα, όπως ονομαζόταν τότε το κυβερνών κόμμα στη Σοβιετική Ένωση), δημοσίευσε άρθρα στις 19 και 21 Απριλίου το 1943[25] όπου αναφέρει:

Έχοντας συνείδηση της οργής ολόκληρης της προοδευτικής ανθρωπότητας για τις σφαγές που διέπραξαν σε βάρος ειρηνικών (σ.σ. φιλήσυχων) πολιτών και ιδιαίτερα Εβραίων, οι Γερμανοί, προσπαθούν τώρα να εγείρουν το μίσος ευκολόπιστων ανθρώπων εναντίον των Εβραίων. Γι' αυτόν τον λόγο εφηύραν μια ολόκληρη συλλογή από "Εβραίους κομισάριους", οι οποίοι, όπως ισχυρίζονται, συμμετείχαν στη δολοφονία των 10.000 Πολωνών αξιωματικών. Για τόσο έμπειρους παραχαράκτες δεν ήταν και δύσκολο να εφεύρουν ονόματα ανθρώπων, που ποτέ δεν υπήρξαν - Λεβ Ρίμπακ, Αβραάμ Μπορίσοβιτς, Πάουλ Μπροντνίσκι, Χάιμ Φίνμπεργκ. Αυτά τα πρόσωπα δεν υπήρξαν ποτέ, είτε στο "Παράρτημα Σμολένσκ της OGPU" είτε σε κανένα άλλο τμήμα της Εν-Κα-Βε-Ντέ.[26][27]

Αντεπιχειρήματα της Σοβιετικής Ένωσης & δυτικών ιστορικών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Σοβιετικοί βρίσκονταν στο Κάτυν μέχρι τον Ιούνιο του 1941, οπότε και άρχισε η επίθεση του Χίτλερ κατά της ΕΣΣΔ. Μόλις η Σοβιετική Ένωση ανακατέλαβε την περιοχή του Κάτυν το 1944, συστήθηκε επιτροπή με επικεφαλής τον ακαδημαϊκό Μπουρντένκο για να ερευνήσει το έγκλημα[22].

Το πόρισμα Μπουρντένκο[εκκρεμεί παραπομπή], όπως ονομάστηκε, τοποθετούσε την ημερομηνία των εκτελέσεων τον Οκτώβριο του 1941, δηλαδή την περίοδο που την περιοχή του Κάτυν είχαν καταλάβει οι Ναζί. Η ημερομηνία καθορίστηκε σύμφωνα με έγγραφα της 20ής Οκτωβρίου 1941 που βρήκαν οι ερευνητές της Σοβιετικής Ένωσης πάνω στα πτώματα. Σύμφωνα με το πόρισμα, στους τάφους υπήρχαν κάλυκες από σφαίρες των 7,65mm και αρκετές των 9 mm. Επίσης, σε αυτές των 7,65 mm υπήρχε ο κωδικός Geko. Παράλληλα, σημαντικός αριθμός θυμάτων βρέθηκε με τα χέρια δεμένα με ειδικό είδος σπάγκου. Αυτά έχουν εμπλουτιστεί με περαιτέρω στοιχεία από τον συνωμοσιολόγο Γιούρι Μούχιν που έγινε γνωστός όταν εξέδωσε το 1995 το βιβλίο Η Έρευνα για το Κατίν, όπου ισχυριζόταν ότι η σφαγή του Κατίν δεν ήταν έργο των σταλινικών και ότι τα σοβιετικά ντοκουμέντα μετά την Περεστρόικα είναι “πειραγμένα”, επιχειρήματα που υιοθετούνται από Ρώσους, Αμερικάνους, Βρετανούς και Έλληνες όπως οι Φούρ, Ζούκοφ, Τζ. Ρόμπερτς,[28] Σλομπότκιν[29], Γκίκας[30], Μαϊλης[31], Μόττας[32], Μπογιόπουλος[33]. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά:

  • Όπλα και σφαίρες των 7,65 mm και των 9 mm εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν στην ΕΣΣΔ. Υπήρχαν στη Γερμανία.[α]
  • Η συντομογραφία Geko ανήκε στο γερμανικό εργοστάσιο παραγωγής σφαιρών Genshovik.
  • Το είδος σπάγκου με το οποίο ήταν δεμένα τα θύματα δεν παραγόταν στην ΕΣΣΔ αλλά στη Γερμανία.
  • Τα πρακτικά της συνεδρίασης για την εκτέλεση (βλ. πάνω δεξιά) έχουν τις υπογραφές των απόντων Καγκάνοβιτς και Καλίνιν σημείο που συνηγορεί στην πλαστότητα τους.
  • Κομματικά έγγραφα του 1940 που σχετίζονται με την υπόθεση και φέρουν τις υπογραφές κορυφαίων στελεχών της ΕΣΣΔ, υπάρχει η σφραγίδα του ΚΚΣΕ, ενώ τότε η ονομασία του κόμματος ήταν Πανρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Μπολσεβίκοι) με τα αρχικά ΠΚΚ(μπ). Το κόμμα μετονομαστηκε σε ΚΚΣΕ το 1952 και έκτοτε έφερε τις ομώνυμες σφραγίδες.

Μέλη της δωδεκαμελούς ευρωπαϊκής επιτροπής από ειδικούς, την οποία συνέστησαν οι Γερμανοί για να διερευνήσουν τα ευρήματα στους ομαδικούς τάφους, όπως ο Βούλγαρος ιατροδικαστής Μάρκοφ και ο Τσεχοσλοβάκος καθηγητής Χάγιεκ, ισχυρίζονταν ότι τα πτώματα ήταν, ιατροδικαστικώς, αδύνατο να είχαν θανατωθεί το 1940 και προσδιόριζαν ως χρόνο ταφής τους το χειμώνα του 1941 προς 1942,[24][37] ενόσω, δηλαδή, η περιοχή βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή.

Επιπλέον, η ιατροδικαστική εξέταση της επιτροπής N. Burdenko στο πόρισμά της τον Ιανουάριο του 1944 έδειξε πως ο βαθμός αποσύνθεσης των θυμάτων δε δικαιολογούσε τους γερμανικούς ισχυρισμούς. Το γεγονός επιβεβαιώθηκε και από την αμερικανική αποστολή (από την πρεσβεία των ΗΠΑ στη Μόσχα) που παρευρέθηκε στην έρευνα. Στο έργο του «Stalin's Wars», ο Βρετανός ιστορικός G. Roberts παραθέτει ορισμένα αποσπάσματα από τα ιδιωτικά έγγραφα του πρέσβη Harriman, όπου συνοψίζει τα συμπεράσματα της κόρης του (μέλος της αποστολής): «Από τα αποδεικτικά στοιχεία γενικά και από την κατάθεση, η Kathleen και το μέλος της πρεσβείας πιστεύουν ότι σε κάθε περίπτωση η σφαγή πραγματοποιήθηκε από τους Γερμανούς» [38]

Ημερολόγιο του Γκαίμπελς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αυτούσιες αναφορές του ημερολογίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πλήρες κείμενο από το Ημερολόγιο του Γκαίμπελς, γράφει: «Δυστυχώς γερμανικά πυρομαχικά βρέθηκαν στους τάφους του Κατίν. Το ερώτημα πώς βρέθηκαν εκεί χρειάζεται αποσαφήνιση. Είτε πρόκειται για πυρομαχικά που πουλήσαμε στους Σοβιετικούς κατά την περίοδο της φιλικής μας διευθέτησης, είτε για πυρομαχικά που έριξαν οι ίδιοι οι Σοβιετικοί στους τάφους. Σε κάθε περίπτωση, είναι ουσιώδες αυτό το συμβάν να κρατηθεί άκρως μυστικό. Αν ερχόταν σε γνώση του εχθρού, όλη η υπόθεση Κατίν θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί».


Το αντίστοιχο γερμανικό και αγγλικό κείμενο έχουν ως εξής  :

Leider ist in den Gräbern von Katyn deutsche Munition gefunden worden . Es muß noch aufgeklärt werden, wie die dort hingekommen ist. Entweder handelt es sich um Munition , die von uns während der Zeit des gütlichen Übereinkommens an die Sowjetrussen verkauft worden ist, oder die Sowjets haben selbst diese Munition hineingeworfen. Jedenfalls ist es notwendig, diesen Fall vorläufig noch streng geheimzuhalten ; würde er zur Kenntnis unserer Feinde kommen, so würde damit die ganze Katyn-Angelegenheit hinfällig werden.[39]

Unfortunately German munitions were found in the graves of Katyn. The question of how they got there needs clarification. It is either a case of munitions sold by us during the period of our friendly arrangement with the Soviet Russians, or of the Soviets themselves throwing these munitions into the graves. In any case it is essential that this incident be kept top secret. If it were to come to the knowledge of the enemy the whole Katyn affair would have to be dropped.[40]

Η στάση των Συμμάχων έναντι των Σοβιετικών ισχυρισμών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αμέσως μετά την απάντηση της Σοβιετικής Ένωσης, οι κυβερνήσεις της Μ. Βρετανίας και των Η.Π.Α. υποστήριξαν την εκδοχή της Σοβιετικής Ένωσης.[22] Στη Μ. Βρετανία και στις Η.Π.Α. επιβλήθηκε λογοκρισία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι Πολωνοί κατηγορήθηκαν για υποστήριξη της εκδοχής των Ναζί.[41] Ωστόσο, και οι δύο κυβερνήσεις είχαν σαφείς ενδείξεις για την ενοχή της Σοβιετικής Ένωσης και πλέον θεωρούνται συνένοχες ως προς τη συγκάλυψη του εγκλήματος.[22][41][42]

Η στάση των Βρετανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εξόριστη Πολωνική κυβέρνηση στο Λονδίνο πίεζε τη Βρετανική κυβέρνηση να επιρρίψει την ευθύνη στη Σοβιετική Ένωση. Οι Βρετανοί, αν και πίστευαν ότι το Σοβιετικό Καθεστώς ήταν υπεύθυνο, διατηρούσαν αμφιβολίες ότι μπορούσε να είχε διαπράξει ένα έγκλημα τέτοιου μεγέθους.[22][41] Ταυτόχρονα, ήθελαν να διατηρήσουν τη συμμαχία με τη Σοβιετική Ένωση και να κρατήσουν σε ισορροπία τις σχέσεις Πολωνίας - Σοβιετικής Ένωσης.[41]

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ υποστήριξε τις θέσεις του Ιωσήφ Στάλιν[22] και στις 24 Απριλίου του 1943 τον διαβεβαίωσε ότι θα ήταν κατά οποιασδήποτε έρευνας του Ερυθρού Σταυρού.[22][41] Ακολούθησε την ίδια στάση με τη Σοβιετική Ένωση, θεωρώντας απάτη τις έρευνες επί γερμανικού εδάφους.[22][41] Στις 27 Απριλίου έστειλε τηλεγράφημα στον Στάλιν στο οποίο δήλωνε ότι θα επέβαλε πειθαρχία στην Πολωνική κυβέρνηση και θα σταματούσε τις επιθέσεις του Πολωνικού Τύπου στην κυβέρνηση του Σικόρσκι.[41].

Στη δίκη της Νυρεμβέργης το Κάτυν αναφέρθηκε μόνο στο κατηγορητήριο. Αναφερόμενος αργότερα στα γεγονότα της δίκης ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έγραψε ότι οι νικήτριες δυνάμεις τις οποίες αφορούσε η σφαγή του Κάτυν θεώρησαν ότι έπρεπε να αποφύγουν το θέμα και το Κάτυν δεν εξετάστηκε ποτέ επιμελώς.[43]

Αυτή η βρετανική στάση διατηρήθηκε για αρκετές δεκαετίες μέχρι την πτώση του Σοβιετικού Καθεστώτος[22] και πλέον θεωρείται από ιστορικούς συγκάλυψη της σφαγής του Κάτυν.[41].

Νεότερες εξελίξεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ η Σοβιετική Ένωση αρνιόταν ανέκαθεν κάθε συσχέτιση με τις μαζικές αυτές εκτελέσεις, το 1990 ανακοίνωσε ότι πράγματι διαπράχθηκαν από τους ίδιους τους Σοβιετικούς και ομολόγησε την όλη προσπάθεια να αποσιωπηθεί η αλήθεια επί πενήντα χρόνια[44]. Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, από τη Ρωσία πλέον, απέδειξαν ότι η ευθύνη βαρύνει εξ ολοκλήρου τη σοβιετική πλευρά. Παρ' όλα αυτά οι ρωσικές αρχές δεν χαρακτήρισαν το γεγονός ξεκάθαρα ως έγκλημα πολέμου ή γενοκτονία. Έτσι, δεν κινήθηκαν νομικές διαδικασίες κατά τυχόν επιζώντων υπαιτίων, όπως απαίτησε η πολωνική κυβέρνηση.[εκκρεμεί παραπομπή] Σύμφωνα με τους απογόνους των θυμάτων, προστάτευσαν τους δράστες με το επιχείρημα πως ήταν πλέον νεκροί[45]

Αντίγραφα από τα έγγραφα στα οποία στηρίζεται η επίσημη εκδοχή[46] παρουσιάστηκαν επίσημα το 1992 από τον Ρώσο πρόεδρο Μπορίς Γέλτσιν στον Πολωνό ομόλογό του Λεχ Βαλέσα, και είναι τα εξής:

  • Ένα κείμενο του Μπέρια στο οποίο πρότεινε την εκτέλεση 25.700 Πολωνών και φέρει υπογραφή και του Ιωσήφ Στάλιν.[47]
  • Ένα απόσπασμα από τη διαταγή του Πολιτικού Γραφείου (Πολίτμπιρο) για την εκτέλεση.
  • Ένα σημείωμα του επικεφαλής της Κα-Γκε-Μπε, Σελέπιν, προς τον Νικίτα Χρουστσόφ, σχετικά με την εκτέλεση 21.857 Πολωνών και την ανάγκη καταστροφής των σχετικών εγγράφων.

Ο αριθμός των θυμάτων, κατά ρωσική δικαστική απόφαση του 2005, ανήλθε στους 1.803 εκτελεσθέντες, ενώ ο συνολικός αριθμός εκτιμάται γενικά στις 22.000, από τους οποίους οι 8.000 αξιωματικοί.[46] Τα θύματα θανατώθηκαν στο δάσος Κάτυν στη Ρωσία, στις φυλακές Καλίνιν (στο Τβερ) και Χάρκοβο και σε διάφορα άλλα μέρη. Οι Πολωνοί αξιωματικοί είχαν αιχμαλωτιστεί κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εισβολής στην Πολωνία το 1939, ενώ οι υπόλοιποι, επίσης Πολωνοί υπήκοοι, αιχμαλωτίσθηκαν με τις κατηγορίες ότι υπήρξαν πράκτορες, πολιτοφύλακες, δολιοφθορείς, μεγαλογαιοκτήμονες, εργοστασιάρχες, ιερείς και αξιωματούχοι. Πολλοί από τους αυτούς ήταν εξέχοντα μέλη της εβραϊκής, ουκρανικής, γεωργιανής και λευκορωσικής κοινότητας της Πολωνίας[εκκρεμεί παραπομπή].

Το 2010, η ρωσική Κάτω Βουλή (Δούμα) εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο επιρρίπτει την ευθύνη της διαταγής για τη σφαγή από την σοβιετική μυστική αστυνομία χιλιάδων Πολωνών στρατιωτικών στο Κάτυν, στον ίδιο τον Στάλιν και σε άλλους Σοβιετικούς αξιωματούχους. Το ψήφισμα καταψηφίστηκε από την κομμουνιστική μειοψηφία.[46]

. Στην απόφαση αναφέρονται τα εξής:

«Τα έγγραφα που δόθηκαν στη δημοσιότητα, τα οποία είχαν παραμείνει επί πολλά χρόνια στα μυστικά αρχεία, αποκαλύπτουν το μέγεθος της φοβερής αυτής τραγωδίας, αλλά επιβεβαιώνουν επίσης ότι το έγκλημα του Κατίν διαπράχθηκε με προσωπική διαταγή του Στάλιν και άλλων μελών της σοβιετικής ηγεσίας...» 

«Η ευθύνη για το έγκλημα αυτό καταλογίσθηκε από τη σοβιετική προπαγάνδα στους ναζί εγκληματίες, γεγονός που προκάλεσε την οργή, την πίκρα και τη δυσπιστία του πολωνικού λαού»

«Το ρωσικό Κοινοβούλιο εκφράζει τη βαθιά του συμπάθεια προς όλα τα θύματα της αδικαιολόγητης αυτής πράξης, στις οικογένειες και τους συγγενείς τους». [48]

Φωτογραφίες εγγράφων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυθεντικά αντίγραφα των σοβιετικών εγγράφων σχετιζόμενα με τη σφαγή του Κάτυν.

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Το επιχείρημα αυτό αποδεικνύεται έωλο εφόσον είναι γνωστό ότι στην περίοδο της σοβιετο-γερμανικής φιλίας (Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, Αύγουστος 1939) τα γερμανικά όπλα εισάγονταν στην ΕΣΣΔ, οι δε σταλινικές μυστικές υπηρεσίες τα προτιμούσαν λόγω της ανώτερης ευστάθειάς τους από τα αντίστοιχα σοβιετικά. Ο ίδιος ο Γιεζόφ (ο ηγέτης του NKVD την περίοδο των μεγάλων διώξεων 1936 - 1938) είχε στην κατοχή του γερμανικό όπλο Walther όπως προκύπτει από την αναφορά σύλληψης του το 1939[34], επιπρόσθετα άλλο ενδεικτικό γεγονός είναι πως με γερμανικό Walther πιστόλι αυτοκτόνησε και η δεύτερη σύζυγος του Στάλιν το 1932, Ναντέζντα Αλληλούγεβα[35]. . Ο Χρήστος Κεφαλής στο βιβλίο του για το Κάτυν επιπρόσθετα φέρνει και άλλα επιχειρήματα παραθέτοντας τη μαρτυρία του Καρλ Γκένσοβ, του ιδιοκτήτη της εταιρείας που τα παρήγαγε, ότι εξάγονταν στην ΕΣΣΔ[36].

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 "Katyn Massacre." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, 2011
  2. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 1.
  3. ↑ Ian Kershaw (2000), Χίτλερ 1936-1945 - Νέμεσις (μτφρ. Γρ. Ν. Κονδύλη), Scripta, Αθήνα 2005, σελ. 540
  4. ↑ KATYN GRAVES STORY DECLARED GRIM FRAUD
  5. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 121.
  6. ↑ Sanford (2005), σελ. 1.
  7. ↑ Όπως προκύπτει από επίσημο έγγραφο του Αλεξάντρ Σελέπιν της 3ης Μαρτίου του 1959 προς τον Χρουστσόφ, το 1940 εκτελέστηκαν 21.857 άνθρωποι εκ των οποίων 4.421 στο δάσος Κάτυν, 3.820 στο στρατόπεδο του Σταρομπέλσκ, 6.311 στο Οστάσκοφ και 7.305 σε άλλα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και φυλακές της δυτικής Ουκρανίας και δυτικής Λευκορωσίας (βλ. Cienciala, Lebedeva and Materski (2007), σελ. 332).
  8. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 216.
  9. ↑ Μεριντέιλ, Κάθριν (2007). Ο πόλεμος του Ιβάν. Αθήνα: Ιωλκός. σελ. 590. ISBN 978-960-426-436-0. Αρκετά συγκεκριμένα εγκλήματα, όπως η σφαγή του Κατίν, είχαν θαφτεί κάτω από βουνά αρνήσεων 
  10. ↑ BBC News: "Russia to release massacre files", 16 December 2004
  11. ↑ Text of the original TASS communiqué released on April 14, 1990
  12. ↑ Geoffrey Roberts, Stalin's Wars, σελ. 171, Yale University Press, 2006, ISBN 0-300-11204-1
  13. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελίδες 141–142.
  14. ↑ Klaus Larres, Ann Lane, The Cold War, Wiley-Blackwell, 2001, σελ. 55
  15. ↑ 15,0 15,1 Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 129.
  16. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελίδες 122–123.
  17. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 126.
  18. ↑ Cienciala, Lebedeva & Materski (2007), σελ. 131.
  19. ↑ Sanford (2005), σελ. 108.
  20. ↑ Rayfield (2011), σελίδες 428–429.
  21. ↑ A. Achmatowicz και T. Douchy, Le crime de Katyn dans la conscience nationale des polonais, Vingtième Siècle. Revue d'histoire, No. 31, 1991, σελ. 3-23
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 22,7 22,8 George Sanford, The Katyn Massacre and Polish-Soviet Relations, 1941-43, Journal of Contemporary History, Τόμος 41, No. 1, Ιανουάριος 2006, σελ. 95-111
  23. ↑ Correspondence between the Chairman of the Council of Ministers of the USSR and the Presidents of the USA and the Prime Ministers of Great Britain during the Great Patriotic War of 1941 - 1945 Επιστολή 150
  24. ↑ 24,0 24,1 1 Ιουλίου 1946 και 2 Ιουλίου 1946, Πρακτικά της Δίκης της Νυρεμβέργης, Τόμος 17
  25. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  26. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  27. ↑ United States. Congress. House. Select Committee to Conduct an Investigation and Study of the Facts, Evidence, and Circumstances on the Katyn Forest Massacre, The Katyn Forest Massacre : hearings before the Select Committee to Conduct an Investigation of the Facts, Evidence and Circumstances of the Katyn Forest Massacre, Eighty-second Congress, first[-second] session, on investigation of the murder of thousands of Polish officers in the Katyn Forest near Smolensk, Russia, Washington : U.S. Govt. Print. Off., 1952, Τόμος 6, σελ. 1637, 1638
  28. ↑ G. Roberts, Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953, (2008)
  29. ↑ Σλομπότκιν, Γιούρι (29 Μαΐου 2005). «ΚΑΤΙΝ: Πώς και γιατί οι χιτλερικοί εκτέλεσαν τους Πολωνούς αξιωματικούς». Ριζοσπάστης. Η «εργασία πάνω στα λάθη» απαίτησε πολύ χρόνο και συνοδεύτηκε με την απόρριψη πολλών προηγούμενων ισχυρισμών τους. Ειδικά άσχημα έγιναν γι' αυτούς τα πράγματα μετά από την εμφάνιση το 1995 του μικρού σε όγκο, αλλά γεμάτου από γεγονότα βιβλίου του Γ. Μούχιν 
  30. ↑ Γκίκας, Αναστάσης. «Το Κατίν, η προπαγάνδα και οι πρόθυμοι απολογητές των Ναζί». 
  31. ↑ Μαϊλης, Μάκης (15 Μαΐου 2005). «Η αλήθεια και το ψέμα». Ριζοσπάστης. Ριζοσπάστης. Το 1995 κυκλοφόρησε στη Μόσχα το βιβλίο «έρευνα για το Κατίν» του Γ. Μούχιν. Μεταξύ πολλών ο Γ. Μούχιν κατονομάζει τρεις άμεσες αποδείξεις... 
  32. ↑ Μόττας, Νίκος (2022). Ναι, αλλά ο Στάλιν... Αθήνα: Ατέχνως. ISBN 9786185685119. 
  33. ↑ Κεφαλής (2017), σελ. 20.
  34. ↑ «Skoblin's History Blog: The Yezhov File (IV)». skoblin.blogspot.ie (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2017. 
  35. ↑ “The next morning, according to the post-Stalin statements of Polina and Svetlana’s governess, Nazedha was found dead on the floor of her room, the Walther pistol beside here.” Stalin: Man and Ruler, Robert H.McNeal , Macmillan Press, σελ.164
  36. ↑ Κεφαλής (2017), σελίδες 84–85.
  37. ↑ KATYN FOREST CRIME, NUREMBERG DEFENCE REFUTED, The Times, 2 Ιουλίου 1946
  38. ↑ G. Roberts, Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953 (2008), pp.174-175
  39. ↑ Goebbels, Joseph. «Joseph Goebbels - Tagebücher 1924 1945 (vol 1 2 3 4 5), σελίδα 1926». 
  40. ↑ Goebbels, Joseph (1948). The Goebbels diaries , 1942-1943 , edited translated and with an introduction by Louis P. Lochner. New York. σελ. 354. 
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 41,4 41,5 41,6 41,7 P. M. H. Bell, Censorship, Propaganda and Public Opinion: The Case of the Katyn Graves, 1943, Transactions of the Royal Historical Society, Fifth Series, Τόμος 39, Royal Historical Society, 1989, σελ. 63-83
  42. ↑ W. V. Wallace, Reviewed work(s): Death in the Forest: The Story of the Katyn Forest Massacre. by J. K. Zawodny Katyn: A Crime without Parallel. by Louis Fitzgibbon, International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), 1971, Τόμος 47, No. 4, σελ. 778-779
  43. ↑ The Editorial Notebook; The Ghosts of Katyn, New York Times, 20 Μαρτίου 1989
  44. ↑ The Katyn massacre: A crime without punishment, CBC News, 8 Απριλίου 2010
  45. ↑ Russian Court Laughs in Katyn Victims' Face Αρχειοθετήθηκε 2010-06-12 στο Wayback Machine., Gazeta Wyborcza in English, 28 Μαΐου 2008
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 Russian parliament condemns Stalin for Katyn massacre, BBC, 26/11/2010.
  47. ↑ BBC News, Excerpts: Beria letter to Stalin on Katyn
  48. ↑ «Η σφαγή στο Κατίν: Μια τραγική σελίδα της ευρωπαϊκής ιστορίας». TVXS - TV Χωρίς Σύνορα. http://tvxs.gr/news/taksidia-sto-xrono/i-sfagi-sto-katin-mia-tragiki-selida-tis-eyropaikis-istorias. Ανακτήθηκε στις 2017-10-28. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Cienciala, Anna M.· S. Lebedeva, Natalia· Materski, Wojciech, επιμ. (2008). Katyn: A Crime Without Punishment. Annals of Communism Series. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10851-4. 
  • Κεφαλής, Χρήστος (2017). Υπόθεση Κατίν, Η ιστορική αλήθεια και ο Ριζοσπάστης. Αθήνα: Επίκεντρο. ISBN 978-960-458-785-8. 
  • Rayfield, Donald (2011). Οι δήμιοι του Στάλιν. Τα εκτελεστικά όργανα του κόκκινου τσάρου. Μοντέρνοι Καιροί. ISBN 978-960-494-090-5. 
  • Sanford, George (2005). Katyn and the Soviet massacre of 1940: truth, justice and memory. Routledge. ISBN 978-0-415338738. 
  • Eugene Davidson, The Trial of the Germans, University of Missouri Press, 1997
  • Goeffrey Roberts (2008). Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953, Yale University Press. ISBN 978-030-013-622-7

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σφαγή_του_Κάτιν&oldid=10588748"