Μετακομμουνιστική εποχή

Μετακομμουνιστική εποχή ονομάζεται η περίοδος του πολιτικού και οικονομικού μετασχηματισμού ή μετάβασης στα πρώην κομμουνιστικά κράτη που βρίσκονταν στην Ανατολική Ευρώπη και σε μέρη της Αφρικής και της Ασίας, κατά την οποία οι νέες κυβερνήσεις δημιούργησαν καπιταλιστικές οικονομίες προσανατολισμένες στην ελεύθερη αγορά. Το 1989-1992, σε μια σειρά ανατροπών περισσότερων ή λιγότερων βίαιων τα περισσότερα κράτη με σοσιαλιστική δομή μετατράπηκαν σε αστικές δημοκρατίες. Αυτή η πορεία δεν παρατηρήθηκε στην Κίνα, στην Κούβα, στο Λάος, στη Βόρεια Κορέα και στο Βιετνάμ, όπου διατήρησαν τα σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά τους. Με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, εθνοτικές διαφορές που ήταν «εν υπνώσει» κάτω από την ενιαία δομή του κράτους, «ξύπνησαν» προκαλώντας μια μακρά σειρά πολέμων μεταξύ εθνοτικών ομάδων.

Πολιτική

Οι πολιτικές των περισσότερων κομμουνιστικών κομμάτων τόσο στο Ανατολικό όσο και στο Δυτικό Μπλοκ είχαν κυβερνηθεί με το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης. Στις περισσότερες χώρες του Ανατολικού Μπλοκ μετά τις Επαναστάσεις του 1989 και την πτώση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων, τα κομμουνιστικά κόμματα χωρίστηκαν σε δύο φατρίες: ένα μεταρρυθμιστικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και ένα νέο κομμουνιστικό κόμμα με λιγότερο ρεφορμιστικό προσανατολισμό. Τα νεοσυσταθέντα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ήταν γενικά μεγαλύτερα και πιο ισχυρά από τα υπόλοιπα κομμουνιστικά κόμματα - μόνο στη Λευκορωσία, στο Καζακστάν, στη Μολδαβία, στη Ρωσία και στο Τατζικιστάν τα κομμουνιστικά κόμματα παρέμειναν σημαντική δύναμη.

Στο Δυτικό Μπλοκ, πολλά από τα αυτοαποκαλούμενα κομμουνιστικά κόμματα αντέδρασαν αλλάζοντας τις πολιτικές τους σε μια πιο μετριοπαθή και λιγότερο ριζοσπαστική πορεία. Σε χώρες όπως η Ιταλία και η επανενωμένη Γερμανία, ο μετακομμουνισμός χαρακτηρίζεται από την αυξημένη επιρροή των υπαρχόντων σοσιαλδημοκρατών τους. Τα αντισοβιετικά κομμουνιστικά κόμματα στο Δυτικό Μπλοκ (π.χ. τα τροτσκιστικά κόμματα) που θεώρησαν ότι η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης δικαίωσε τις απόψεις και τις προβλέψεις τους δεν ευημερούσαν ιδιαίτερα από αυτό — στην πραγματικότητα, μερικά έγιναν επίσης λιγότερο ριζοσπαστικά.

Οικονομία

Αρκετά κομμουνιστικά κράτη είχαν υποστεί οικονομικές μεταρρυθμίσεις από μια σχεδιασμένη οικονομία σε μια οικονομία πιο προσανατολισμένη στην αγορά τη δεκαετία του 1980, ιδίως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία. Η οικονομική μετάβαση ήταν πολύ πιο απότομη και στόχευε στη δημιουργία πλήρως καπιταλιστικών οικονομιών.

Όλες οι ενδιαφερόμενες χώρες εγκατέλειψαν τα παραδοσιακά εργαλεία του κομμουνιστικού οικονομικού ελέγχου και προχώρησαν περισσότερο ή λιγότερο με επιτυχία προς τα συστήματα ελεύθερης αγοράς. Αν και ορισμένοι, όπως ο Τσαρλς Πολ Λιούις, τονίζουν την ευεργετική επίδραση των πολυεθνικών επενδύσεων, οι μεταρρυθμίσεις είχαν επίσης σημαντικές αρνητικές συνέπειες που εξακολουθούν να εκτυλίσσονται. Το μέσο βιοτικό επίπεδο κατέγραψε μια καταστροφική πτώση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε πολλά μέρη του πρώην Κομεκόν - κυρίως στην πρώην Σοβιετική Ένωση - και άρχισε να αυξάνεται και πάλι μόλις προς το τέλος της δεκαετίας. Ορισμένοι πληθυσμοί εξακολουθούν να βρίσκονται σε πολύ χειρότερη κατάσταση σήμερα από ότι ήταν το 1989 (π.χ. Μολδαβία και Σερβία). Άλλοι έχουν ανακάμψει σημαντικά πέρα από αυτό το όριο (π.χ. η Τσεχία, η Ουγγαρία και η Πολωνία) και ορισμένα όπως η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Σλοβακία γνώρισαν οικονομική άνθηση, αν και όλες έχουν υποφέρει από την ύφεση του 2009, εκτός από την Πολωνία, η οποία ήταν μία από τις δύο χώρες (η άλλη ήταν η Αλβανία) στην Ευρώπη που διατήρησε την ανάπτυξη παρά την παγκόσμια ύφεση.

Το 2021, οι περισσότερες χώρες στην Ευρώπη θεωρούνται γενικά μικτές οικονομίες, αν και ορισμένες, όπως η Εσθονία, η Ρουμανία και η Σλοβακία, συχνά υιοθετούν πιο παραδοσιακές πολιτικές ελεύθερης αγοράς, όπως ενιαίους φορολογικούς συντελεστές, από ότι το Δυτικό Μπλοκ. Μια θεμελιώδης πρόκληση στις μετακομμουνιστικές οικονομίες είναι ότι οι θεσμικές πιέσεις που αντικατοπτρίζουν τη λογική του καπιταλισμού και της δημοκρατίας ασκούνται σε οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων και των κυβερνητικών φορέων, που δημιουργήθηκαν υπό τον κομμουνισμό και μέχρι σήμερα διοικούνται από στελέχη κοινωνικοποιημένα σε αυτό το πλαίσιο, με αποτέλεσμα σε μια μεγάλη συνεχιζόμενη ένταση στις οργανώσεις στα μετακομμουνιστικά κράτη.

Δείτε επίσης

• Διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης
• Επαναστάσεις του 1989
• Ευρωκομμουνισμός
• Κινεζική οικονομική μεταρρύθμιση
• Κομμουνιστική νοσταλγία
• Μετασοσιαλισμός
• Παγκόσμιος κομμουνισμός

Περαιτέρω ανάγνωση

• Μπόουν, Άρτσι. The Rise and Fall of Communism (2009)
• Fürst, Juliane, Silvio Pons and Mark Selden, επιμ. The Cambridge History of Communism (Τόμος 3): Endgames; . Απόσπασμα Late Communism in Global Perspective, 1968 to the Present (2017)
• Kotkin, Stephen. Armageddon Averted: The Soviet Collapse, 1970-2000 (2η έκδ. 2008) απόσπασμα
• Pons, Silvio, and Robert Service, επιμ. A Dictionary of 20th-Century Communism (2010).
• Priestland, David. The Red Flag: A History of Communism (Grove, 2009).
• Service, Ρόμπερτ. Comrades: A World History of Communism (2007).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Κόμματα και εκλογές στην Ευρώπη»
• "Transitions Online" . Ειδησεογραφική κάλυψη της μετακομμουνιστικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας
• "Communism: A Love Affair?: Russians Nostalgic for Soviet Social Services" από την The Global Post.
• Gerald M. Πάσχα (2012). «Κεφάλαιο, καταναγκασμός και μετακομμουνιστικά κράτη». Cornell University Press. (ISBN 978-0801-4782-46) ISBN 978-0801-4782-46.