Γκελζενκίρχεν

Γκελζενκίρχεν
Βασικές πληροφορίες
Χώρα:	Γερμανία
Κρατίδιο:	Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία
Περιφέρεια:	Μίνστερ
Δήμαρχος:	Φρανκ Μπαρανόφσκι
Δημοτικά διαμερ:	5
Πληθυσμός:	264.765 (31 Δεκεμβρίου 2007)
Έκταση:	104,84 χμ²
Υψόμετρο:	48
Τηλ. κωδικός:	0209
Ταχ. κώδικας:	45801–45899
Πιν. κυκλοφορίας:	GE
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Όρια ευρύτερης διοικητικής οντότητας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Το Γκελζενκίρχεν (γερμανικά: Gelsenkirchen‎‎) είναι γερμανική πόλη στο βόρειο τμήμα της κοιλάδας του Ρουρ στο ομόσπονδο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Το Γκελζενκίρχεν ξεπέρασε τους 100.000 κατοίκους και έγινε μεγαλούπολη το 1903. Σήμερα είναι, με 264.765 κατοίκους, η ενδέκατη μεγαλύτερη πόλη του ομόσπονδου κρατιδίου. Επίσης είναι η έδρα της FC Schalke 04, ομάδας της Γερμανικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας.

Γεωγραφία

Το Γκελζενκίρχεν βρίσκεται στον ποταμό Έμσερ, στη νοτιοδυτική Βεστφαλία. Το κέντρο της πόλης βρίσκεται νότια του ποταμού, ενώ οι περιοχές Χορστ και Μπούερ βρίσκονται βόρεια. Το Γκελζενκίρχεν επεκτείνεται 17 χλμ. από βορρά στον νότο και 11 χλμ. από την ανατολή στη δύση. Το μήκος των συνόρων της πόλης ανέρχεται συνολικά σε 68 χλμ. Το 10 % περίπου της αστικής περιοχής αποτελούν πάρκα και χώροι αναψυχής, ενώ το 25 % είναι δάση και γεωργική γη.

Γειτονικές πόλεις

Ξεκινώντας ανατολικά και ακολουθώντας δεξιόστροφη κατεύθυνση, οι παρακάτω πόλεις συνορεύουν με το Γκελζενκίρχεν:

Οι ανεξάρτητες αστικές περιφέρειες Χέρνε, Μπόχουμ, Έσσεν, όπως και οι πόλεις της επαρχίας Ρεκλινγκχάουζεν Γκλάντμπεκ, Ντόρστεν, Μαρλ και Χέρτεν.

Διοικητική διαίρεση

Χάρτης του Γκελζενκίρχεν (με τμήματα)

Η πόλη του Γκελζενκίρχεν είναι χωρισμένη σε πέντε περιοχές, οι οποίες με τη σειρά τους διαιρούνται σε τμήματα. Ακολουθούν οι αστικές περιοχές της πόλης με τα τμήματα που αποτελούν την κάθε μία:

• Βορράς (Gelsenkirchen-Nord): Μπούερ (Buer), Σόλβεν, (Scholven), Χάσελ (Hassel)
• Κέντρο (Gelsenkirchen-Mitte:) Παλιά πόλη (Altstadt), Μπίσμαρκ (Bismarck), Μπούλμκε-Χίλεν (Bulmke-Hüllen), Φέλντμαρκ (Feldmark), Χέσλερ (Heßler), Σάλκε (Schalke), Βόρειο Σάλκε (Schalke-Nord)
• Δύση (Gelsenkirchen-West): Χορστ (Horst), Μπέκχαουζεν (Beckhausen)
• Ανατολή (Gelsenkirchen-Ost): Έρλε (Erle), Ρέσε (Resse), Ρέσερ-Μαρκ (Resser-Mark)
• Νότος (Gelsenkirchen-Süd): Νόισταντ (Neustadt), Ίκεντορφ (Ückendorf), Ρότχαουζεν (Rotthausen)

Με εξαίρεση την περιοχή Nord, διάφορα στοιχεία της υποδομής της πόλης σχηματίζουν τα σύνορα μεταξύ των υπόλοιπων αστικών περιοχών. Έτσι π.χ. ο σιδηρόδρομος Χέρνε-Ομπερχάουζεν χωρίζει τις περιοχές Mitte και Süd, το κανάλι Ρήνου-Χέρνε (Rhein-Herne-Kanal) τις περιοχές Mitte και West και η οδός Kurt-Schumacher-Straße τις περιοχές Ost και West.

Το χαμηλότερο ποσοστό βιομηχανικής και εμπορικής έκτασης της πόλης σήμερα έχουν οι περιοχές Süd με περίπου 7,8 % και Ost με 8,9 %. Στο κέντρο όμως το βιομηχανικό παρελθόν της πόλης φαίνεται και σήμερα, αφού τα 37% της βιομηχανικής περιοχής της πόλης βρίσκονται εδώ (τα 16 % της περιοχής), ενώ οι περιοχές Nord και West κρατούν 31 % και 15 % βιομηχανικής και εμπορικής έκτασης της πόλης.

Οι τρεις περιοχές Nord, Ost και West διατηρούν το ίδιο ποσοστό γεωργικής έκτασης (περίπου 20 %), ενώ στην περιοχή Nord βρίσκονται τα 42 % της συνολικής γεωργικής γης της πόλης. Τις τελευταίες θέσεις κατέχουν οι περιοχές Mitte (5 %) και Süd (11,9 %). Η περιοχή με το μεγαλύτερο ποσοστό δασοκοµικής χρήσης της έκτασης της πόλης έχει η περιοχή Ost (εκεί βρίσκεται η δασική έκταση Resser-Mark). Το 14 % της περιοχής είναι δασική περιοχή και αποτελεί το 40 % της δασική περιοχή ολόκληρης της πόλης.

Ενώ δηλαδή ιδιαίτερα στις βόρειες και ανατολικές περιοχές της πόλης, ακόμη και στην περιοχή Beckhausen διατηρείται γεωργικός και δασικός χαρακτήρας, κυρίως στις περιοχές νότια του καναλιού Ρήνου-Χέρνε γίνεται αισθητό το βιομηχανικό παρελθόν της πόλης.

Πηγή: Statistikatlas 2004, Gelsenkirchen

Πανοραμική άποψη του Γκελζενκίρχεν: Η παλιά πόλη.

Πανοραμική άποψη του Γκελζενκίρχεν: Από τη Φέλτινς Αρένα ως το Ίκεντορφ

Ιστορία

Βλέποντας από το Μπούερ στα νότια (1955)

Βλέποντας από το Μπούερ στα βόρεια (1955)

Στο δάσος του Μπούερ

Οικισμός ανθρακωρύχων

Παλιά ιστορία και μεσαίωνας

Η αρχαιότερη αναφορά στην πόλη βρίσκεται σε έγγραφο του 1003. Εκεί ο Αρχιεπίσκοπος Κολωνίας Χεριβέρτος Α’, αναφέρει τη σημερινή περιοχή Μπούερ (ως Puira). Ο λόφος όμως βόρεια του Έμσερ κατοικούντο από γερμανικά φύλα (ίσως οι Bructeri) την εποχή του χαλκού, τα οποία όμως δεν ζούσαν εκεί σε οργανωμένους οικισμούς. Γύρω στα 700 μ.Χ. η περιοχή εποικήθηκε από τους Σάξωνες. Ορισμένες σημερινές περιοχές του σημερινού βόρειου Γκελζενκίρχεν αναφέρονται στον μεσαίωνα, όπως το Raedese (σημερινή περιοχή Resse), Middelvic (Middelich, ανήκει σήμερα στην περιοχή Resse) ή Sutheim (Sutum) και Sculven (σημερινό Scholven). Γύρω στα 1150 εμφανίζεται για πρώτη φορά η ονομασία Gelstenkerken ή Geilistirinkirkin. Σύμφωνα με την ορθογραφία της πρώτης ονομασίας, η μετάφραση από τα μέσα γερμανικά σημαίνει Εκκλησία των εποίκων. Η δεύτερη μεταφράστηκε από τον ιστορικό και φιλόλογο Φραντς Ντάρπε (Franz Darpe) ως Εκκλησία (στο ρέμα) των παχών ταύρων. Η εκκλησία υπολογίζεται ότι είναι η σημερινή St. Georgskirche σε παλαιότερη μορφή. Την ίδια εποχή χτίστηκε και η πρώτη εκκλησία της περιοχής Μπούερ, η οποία στα 1160 αναφέρεται ως ecclesia Buron στον κατάλογο εκκλησιών της ενορίας του νεωκόρου Theodericus του μοναστηρίου Deutz. Ο οικισμός του Μπούερ τότε ανήκε στο Ρεκλινγκχάουζεν, ήταν όμως αραιοκατοικημένος τον μεσαίωνα. Οι εκτάσεις της σημερινής πόλης που βρίσκονται νότια του Έμσερ ήταν μέρος της Κομητείας Μαρκ, η οποία από το 1666 (από το 1609 προσωρινά) ανήκε στην Πρωσία.

Βιομηχανοποίηση

Ο έκταση της πόλης μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν αραιοκατοικημένη και σχεδόν αποκλειστικά αγροτική. Αφού για λίγο διάστημα ήταν μέρος του Μεγάλου Δουκάτου της Μπεργκ (Großherzogtum Berg), το 1815 πέρασε στην εξουσία της Πρωσίας, όπου ενσωματώθηκε στη Βεστφαλία. Ενώ όμως το Γκελζενκίρχεν υπάχθηκε στην επαρχία Μπόχουμ της διοικητικής περιφέρειας Άρνσμπεργκ, οι περιοχές Μπούερ και Χορστ πέρασαν στην επαρχία Ρεκλινγκχάουζεν της διοικητικής περιφέρειας Μίνστερ. Ο χωρισμός αυτός σε δυο διαφορετικές διοικητικές περιφέρειες διάρκεσε μέχρι το 1928.

Αφού το 1840 ανακαλύφθηκε ο άνθρακας, τον οποίο οι κάτοικοι της κοιλάδας του Ρουρ λέγανε «μαύρο χρυσό», και κατόπιν ξεκίνησε η βιομηχανοποίηση της περιοχής, εγκαταστάθηκαν το 1847 η κύρια σιδηροδρομική γραμμή της Köln-Mindener Eisenbahn-Gesellschaft και ο πρώτος σιδηροδρομικός σταθμός του Γκελζενκίρχεν. Το 1868 το Γκελζενκίρχεν απέκτησε δική του υπηρεσία (Amt) στην επαρχία Μπόχουμ. Σε αυτήν ανήκαν οι δήμοι Γκελζενκίρχεν, Μπράουμπαουερσαφτ (Braubauerschaft) που από το 1900 πήρε το όνομα Μπίσμαρκ, Σάλκε, Χέσλερ, Μπούλμκε και Χίλεν. Το 1875, το Γκελζενκίρχεν ήταν πλέον σημαντικός χώρος της βαριάς βιομηχανίας, απέκτησε δικαιώματα πόλης.

Εποχή του εθνικοσοσιαλισμού

Η τοποθεσία της στην κοιλάδα του Ρουρ κατέστησε την πόλη κατά την εποχή της εθνικοσοσιαλιστικής δικτατορίας σημαντικό κέντρο της πολεμικής βιομηχανίας. Η παραγωγή της βιομηχανίας του Γκελζενκίρχεν αυτό το διάστημα ήταν τόσο μεγάλη όσο ποτέ πριν και μέχρι σήμερα. Μετά από τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας της δεκαετίας του 1920, αυτό είχε ως συνέπεια να αυξηθούν στα ορυχεία και στη βαριά βιομηχανία για λίγα χρόνια οι θέσεις εργασίας. Για τους ίδιους όμως λόγους η πόλη έγινε στόχος πολλών βομβαρδιστικών επιθέσεων κατά τον Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οποίες κατέστρεψαν τα 3/4 της πόλης. Πολλά καταφύγια υπάρχουν μέχρι σήμερα και χαρακτηρίζουν την εικόνα της. Στα υπόγεια του Hans-Sachs-Haus και του δημαρχείου του Μπούερ σώζονται καταφύγια στην αυθεντική τους κατάσταση.

Όπως σε πολλές πόλεις της Γερμανίας κατά τη νύχτα των κρυστάλλων τον Νοέμβριο του 1938, έτσι κι εδώ κάηκαν οι συναγωγές. Καταστράφηκαν η συναγωγή της περιοχής Μπούερ και η συναγωγή του κέντρου της πόλης. Η ανοικοδόμηση της τελευταίας ξεκίνησε ακριβώς 66 χρόνια αργότερα και στις 1 Φεβρουαρίου 2007 εγκαινιάστηκε. Το Ινστιτούτο Αστικής Ιστορίας (Institut für Stadtgeschichte) διατηρεί το κέντρο τεκμηρίωσης «Γκελζενκίρχεν στον εθνικοσοσιαλισμό» (Gelsenkirchen im Nationalsozialismus).

Στην περιοχή Γκελζενκίρχεν-Χορστ υπήρξε το 1944 το Γκέλζενμπεργκ (Gelsenberg-Lager), ένα εξωτερικό στρατόπεδο του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ. Βρισκόταν στον χώρο της εταιρείας Gelsenberg Benzin AG και κρατούνταν εκεί περίπου 2000 Ούγγαροεβραίες εργάτριες καταναγκαστικά εργαζόμενες. 150 κρατούμενες έχασαν τη ζωή τους στις βομβιστικές επιθέσεις των συμμαχικών δυνάμεων στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις τον Σεπτέμβριο του 1944. Δεν τους είχε επιτραπεί να μπουν στα καταφύγια.

Ο χειρουργός Δρ. Ρούντολφ Μπέρτραμ (Dr. Rudolf Bertram του νοσοκομείου St.-Josefs-Hospital, επίσης στην περιοχή Χορστ), κατάφερε να σώσει 17 εβραίες από την Γκεστάπο και το βέβαιο τέλος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ. Σε αυτόν και τις βοηθούς του οφείλεται ότι τα κορίτσια και οι γυναίκες αυτές βίωσαν στο νοσοκομείο την απελευθέρωσή τους τον Απρίλιο του 1945. Για αυτή την πράξη του αυτή, ο Δρ. Μπέρτραμ τιμήθηκε το 1980 μετά θάνατον από το ισραηλινό εθνικό ίδρυμα για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος Γιάντ Βασέμ και ανακηρύχθηκε «Δίκαιος των Εθνών».

Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε επισκεφθεί την πόλη το 1938 για να παραστεί στην τελετή κηδείας και ενταφιασμού του βιομηχάνου Έμιλ Κίρντορφ (Emil Kirdorf), στην περιοχή Γκελζενκίρχεν-Ίκεντορφ.

Μεταπολεμική περίοδος

Κατά τον πόλεμο το μεγαλύτερο μέρος της πόλης και η βιομηχανία της είχε καταστραφεί. Στις 17 Δεκεμβρίου 1953 η εγκατάσταση παραγωγής οπτάνθρακα Hassel, τέθηκε σε λειτουργία σαν πρώτη μονάδα παραγωγής οπτάνθρακα στη μεταπολεμική Γερμανία.

Με την καθιέρωση των ταχυδρομικών κωδίκων το 1961, το Γκελζενκίρχεν πήρε δυο κωδικούς: το Μπούερ πήρε το 466 και το Γκελζενκίρχεν το 465 (οι Τ.Κ. αυτοί ίσχυαν μέχρι τις 1 Ιουλίου 1993). Το 1975 ενώθηκε η Scholven-Chemie AG (παλαιότερα Hydrierwerk Scholven) με την Gelsenberg-Benzin-AG και πήρε το όνομα VEBA-Oel AG.

Όταν το 1987 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ επισκέφθηκε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, τέλεσε λειτουργία στο τότε γήπεδο της Σάλκε (Parkstadion) μπροστά σε 85.000 άτομα όπου και ανακηρύχτηκε επίτιμο μέλος της ομάδας.

Μέχρι τον καιρό της κρίσης στη βιομηχανία χάλυβα υπήρχαν μεγάλες εταιρείες παραγωγής χάλυβα, μεταξύ άλλων η μέχρι σήμερα ενεργή Schalker Eisenhütte Maschinenfabrik και το χαλυβουργείο της Thyssen AG.

Κατά τη δεκαετία του 1990 έγινε ορατή η δομική αλλαγή της οικονομίας και της ίδιας της πόλης, όπως και στην περιοχή του Ρουρ γενικώς. Έτσι π.χ. πραγματοποιήθηκε το 1997 στην έκταση του παλαιότερου ορυχείου Zeche Nordstern η Γερμανική Οµοσπονδιακή Έκθεση Κηποτεχνίας (Bundesgartenschau, BUGA) στα πλαίσια της οποίας η έκταση μεταμορφώθηκε σε φυσικό πάρκο.

Μετά από 117 χρόνια και 12 ημέρες, η Hassel τερμάτισε τη λειτουργία της ως τελευταία εγκατάσταση παραγωγής οπτάνθρακα της πόλης στις 29 Σεπτεμβρίου 1999. Το ίδιο έτος η Shell Solar Deutschland AG ξεκίνησε την παραγωγή φωτοβολταϊκών συστημάτων. Όταν στις 28 Απριλίου 2000 τερμάτισε τη λειτουργία του το τελευταίο ορυχείο της πόλης, το Zeche Ewald Hugo, έχασαν την εργασία τους 3000 εργαζόμενοι.

Το 2003 η περιοχή Μπούερ γιόρτασε τη χιλιετή επέτειο της. Ο αθλητικός σύλλογος της Σάλκε γιόρτασε στις 4 Μαΐου 2004 την εκατονταετή επέτειο της ίδρυσης του. Το Γκελζενκίρχεν σήμερα είναι ένα σύγχρονο επιστημονικό, υπηρεσιακό και βιομηχανικό κέντρο με πολύ καλή υποδομή.

Θρησκείες

Επειδή ήταν ίδρυση του Έσσεν, στο Γκελζενκίρχεν επικρατούσαν στις αρχές του οι ίδιες θρησκευτικές καταστάσεις όπως στην εκκλησία του Έσσεν, υπάγονταν δηλαδή στην περιφέρεια της Αρχιεπισκοπής Κολωνίας. Όταν ο οικισμός πέρασε στην εξουσία της Κομητείας Μαρκ, ο πάστοράς του υπήχθη στο δεκανό της εκκλησίας του Βάτενσαϊντ. Οι εκκλησίες των κατοπινών περιοχών της σημερινής πόλης, Μπούερ και Χορστ, υπάγονταν στο δεκανό της εκκλησίας του Ντόρστεν. Στο Γκελζενκίρχεν του 17ου αιώνα επικράτησε η λουθηρανή θρησκευτική μεταρρύθμιση. Ωστόσο οι καθολικοί χρησιμοποιούσαν μαζί με τους προτεστάντες τη μοναδική εκκλησία του Γκελζενκίρχεν (τη St. Georgskirche) μέχρι τον 19ο αιώνα. Το διάστημα εκείνο, προτεστάντες και καθολικοί κατείχαν περίπου ίσα ποσοστά πληθυσμού. Το τότε ακόμη εκτός πόλεως περιοχές Μπούερ και το Χορστ, παρέμειναν καθολικές μέχρι τον 19ο αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν κι εκεί προτεστάντες και δημιούργησαν δικές τους ενορίες. Δεν ξεπέρασαν όμως ποτέ το εν τρίτο του συνολικού πληθυσμού.

Η ευαγγελική κοινότητα του Γκελζενκίρχεν υπάγονταν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα στην επισκοπή του Μπόχουμ, μέχρι που το 1892 η πόλη έγινε έδρα ξεχωριστής επισκοπής για όλη τη γύρω περιοχή. Με τη βάση αυτή δημιουργήθηκε αργότερα ο κύκλος Kirchenkreis Gelsenkirchen und Wattenscheid, στον οποίο σήμερα ανήκουν 22 ευαγγελικές ενορίες της πόλης Γκελζενκίρχεν και του γειτονικού Μπόχουμ-Βάτενσαϊντ. Τις βόρειες ευαγγελικές ενορίες αποτελούν οι Μπούερ (8.900 μέλη), Ενορία Μάρκου στο Χάσελ (1.950 μέλη) και Σόλβεν (3.350 μέλη).

Οι καθολικοί της πόλης χρησιμοποίησαν μαζί με τους προτεστάντες μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα τη μοναδική εκκλησία του Γκελζενκίρχεν, την Kirche St. Georg. Επειδή όμως η κοινότητα μεγάλωνε γρήγορα, το 1845 έχτισαν δική τους εκκλησία, την Augustinuskirche. Σύντομα όμως και αυτή δεν ήταν πλέον σε θέση να καλύψει τις ανάγκες των πιστών και έτσι δημιουργήθηκε μεταξύ 1874 και 1884 η σημερινή Kirche St. Augustinus, η οποία το 1904 και με παπικό διάταγμα κηρύχτηκε καθεδρικό μοναστήρι (Propsteikirche).

Το 1905 ο πληθυσμός του Γκελζενκίρχεν ήταν κατά 47,3 % ευαγγελικός και κατά 51,2 % καθολικός.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα του Γκελζενκίρχεν
• Γκελζενκίρχεν στο Curlie