| dbo:abstract
|
- Vokalizace souhlásky L v U, či O (regionálně v A, či Ä) je jednou z historických změn v srbském (rovněž také i v chorvatském, bosenském a černohorském jazyce). Jedná se o změnu, ke které došlo na konci 14. století. Od této doby tak v těchto jazycích neexistuje slabikotvorné L. S ní se lze setkat u tvarů sloves pro minulý čas, který se zcela odlišuje od všech ostatních slovanských jazyků (ja sam radio, ti si radila, ono je radilo) a u podstatných či přídavných jmen, která jsou např. v češtině zakončena na -L: (česky bílý, srbsky beo). Slabikotvorné L se nakonec vokalizovalo jako U; českému vlk tak odpovídá srbsky vuk. Tato vokalizace se rozšířila z oblasti Hercegoviny a jižní části chorvatského přímoří postupně do všech a také staroštokavských dialektů. K podobným změnám došlo i v řadě jiných jazyků (například germánských). L tehdy následovalo osud samohlásky jať, kterou středověcí jižní Slované vyslovovali zhruba mezi e a i, či jako dvouhlásku (dodnes základ tzv. jekavštiny); realizovalo se jako samohláska vyslovovaná mezi o a u, místy také dvouhláska . V 15. století se stabilizovaly formy s O a formy s U (vlk → vuk, pisal → pisao). V druhých uvedených se na východě srbského jazykového prostoru používá někdy A, které splývá velmi často s předchozí samohláskou. tak získává v Prizrensko-jihomoravském dialektu zcela novou podobu; namísto spisovného ja napisao se objevují často i tvary ja napisaja. Tyto změny se projevily téměř ve všech oblastech západních jihoslovanských jazyků s výjimkou slovinštiny a dále kajkavského nářečí a některých dialektů v Srbsku na samé hranici s Bulharskem (Timocko-lužnický dialekt). (cs)
- L-vocalization, in linguistics, is a process by which a lateral approximant sound such as [l], or, perhaps more often, velarized [ɫ], is replaced by a vowel or a semivowel. (en)
- Wałczenie – wymowa ł jak u niezgłoskotwórczego (w zapisie fonetycznym [w]), spotykana w języku polskim od XVI−XVII wieku. Wymowa taka pojawiła się początkowo na wsi (chłopi) i wśród warstw niewykształconych, a obecnie jest ogólnie przyjętą normą. Przedniojęzykowo-zębowe ł, zwane scenicznym, (w zapisie fonetycznym [ɫ̪]) występuje współcześnie jedynie w gwarach kresowych, na scenie rzadko. Przechodzenie welaryzowanego l ([ɫ]) w półsamogłoskę [w] jest częstym zjawiskiem w różnych językach, gdyż głoski te są do siebie bardzo podobne z akustycznego punktu widzenia. Ponieważ głoska [l] na wygłosie sylaby ma większą tendencję do bycia welaryzowaną niż na nagłosie, zjawisko to częściej zachodzi w tej pozycji. Podobnym zjawiskiem jest przechodzenie spalatalizowanego l ([ʎ]) w półsamogłoskę [j]. , czyli proces przechodzenia [l] i [ɫ] w samogłoskę lub półsamogłoskę występuje w wielu językach indoeuropejskich:
* w języku polskim
* w niektórych dialektach języka angielskiego (np. w Estuary English) [l] jest zastępowane przez [o], [ʊ] lub [w] w pozycji przed spółgłoską lub w wygłosie; por. też wymowę w literackim języku angielskim: folk [fəʊk] 'lud', yolk [jəʊk] 'żółtko'
* w językach romańskich – wielokrotnie
* w języku niderlandzkim połączenia olt old przeszły w out oud
* w brazylijskiej odmianie języka portugalskiego zamiast standardowego [ɫ] na końcu sylaby wymawia się [w], np. Gilberto brzmi [ʒiwˈbɛxtu]
* w języku serbsko-chorwackim wygłosowe [l] przeszło w [ɔ]: čital > čitao
* w języku słoweńskim [l] w wygłosie lub przed spółgłoską przechodzi w [w], np. igral wymawiane jest [iˈgraw], a igralka [iˈgrawka]
* w języku białoruskim [l] w niektórych pozycjach przechodzi w [w], np. рабіў wymawiane jest [ra'biw], воўк ['vowk]
* w języku francuskim [l] w wygłosie lub przed [s] przechodziło w [w], łącząc się następnie z poprzedzającą samogłoską w [o]: chastel > château, nationals > nationaux
* w języku bułgarskim [l] (spółgłoska dziąsłowo-zębowa laminalna boczna) u młodszych osób bywa wymawiana jako [ɫ], [w] lub [ɯ] (pl)
|
| rdfs:comment
|
- L-vocalization, in linguistics, is a process by which a lateral approximant sound such as [l], or, perhaps more often, velarized [ɫ], is replaced by a vowel or a semivowel. (en)
- Vokalizace souhlásky L v U, či O (regionálně v A, či Ä) je jednou z historických změn v srbském (rovněž také i v chorvatském, bosenském a černohorském jazyce). Jedná se o změnu, ke které došlo na konci 14. století. Od této doby tak v těchto jazycích neexistuje slabikotvorné L. Tyto změny se projevily téměř ve všech oblastech západních jihoslovanských jazyků s výjimkou slovinštiny a dále kajkavského nářečí a některých dialektů v Srbsku na samé hranici s Bulharskem (Timocko-lužnický dialekt). (cs)
- Wałczenie – wymowa ł jak u niezgłoskotwórczego (w zapisie fonetycznym [w]), spotykana w języku polskim od XVI−XVII wieku. Wymowa taka pojawiła się początkowo na wsi (chłopi) i wśród warstw niewykształconych, a obecnie jest ogólnie przyjętą normą. Przedniojęzykowo-zębowe ł, zwane scenicznym, (w zapisie fonetycznym [ɫ̪]) występuje współcześnie jedynie w gwarach kresowych, na scenie rzadko. , czyli proces przechodzenia [l] i [ɫ] w samogłoskę lub półsamogłoskę występuje w wielu językach indoeuropejskich: (pl)
|
