پارێزگای دھۆک

پارێزگای دھۆک
پارێزگای دھۆک
پارێزگا
	بە عەرەبی: محافظة دھوک; بە ئینگلیزی: Duhok Governorate
	وێنەی سەرەوە:; وێنەی چەند شوێنێکی پارێزگای دھۆک; وێنەی ناوەڕاست:; لای ڕاست:نەخشەی پارێزگای دھۆک لە ھەرێمی کوردستان.; لای چەپ:نەخشەی پارێزگای دھۆک لە عێراق; وێنەی خوارەوە:; نەخشەی کارگێڕی پارێزگای دھۆک
	پارێزگای دھۆک
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
مەڵبەند	دھۆک
ژمارەی قەزاکان	٧
ژمارەی ناحیەکان	٢٩
ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان	١٠
بوون بە پارێزگا	١٩٦٩
دەسەڵات حکوومەتی خۆجییی
• جۆر	ئەنجومەنی پارێزگای دھۆک
• پارێزگار	عەلی تەتەر
• ژ. ئەندامانی ئەنجومەن	٤١
ڕووبەر
• پارێزگا	١٠٬٩٥٥٫٩١ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٤٬٢٣٠٫١٠ میلی چوارگۆشە)
• ئاو	٣٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٠٠ میلی چوارگۆشە) ٢%
• شاری	٣٫٤٠٤ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٫٣١٤ میلی چوارگۆشە)
بەرزایی	٩١٠ مەتر (٢٬٩٩٠ پێ)
بەرزترین بەرزایی	٣٦٠٧ مەتر (١١٬٨٣٤ پێ)
نزمترین بەرزایی	٢٥٠ مەتر (٨٢٠ پێ)
ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٨)
• پارێزگا	١٬٢٩٢٬٥٣٥
• چڕی	٢٢٫٩ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٩ کەس لە میلی چوارگۆشە)
سەرناوی دانیشتوو	دھۆکیی
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (بادینی و سۆرانی) و سوریانی
• ئایین	ئیسلام(سوننە)، مەسیحی و ئێزیدی
• ب پ م(٢٠١٧)	٠٫٧٠٦; بەرز · ٢ەم بۆ ١٧
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٩٦٤+
وێبگە	http://duhok.gov.krd/

پارێزگای دھۆک (بە عەرەبی: محافظة دھوک ،^[٢] بە ئینگلیزی: Duhok Governorate,^[٣] بە سوریانی:ܗܘܦܪܟܝܐ ܕܢܘܗܕܪܐ)یەکێکە لە پارێزگاکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان. ناوەندەکەی شاری دھۆکە. زاخۆ لە نزیک دەروازەی ئیبراھیم خەلیل لەگەڵ پارێزگای شرنەخ لە تورکیا دەگرێتەوە. ھاوسنوورە لەگەڵ پارێزگای حەسیچەی سووریا. پێش ساڵی ١٩٦٩ بەشێک بوو لە پارێزگای نەینەوا کە ناوی پارێزگاری مووسڵ بوو. ژمارەی دانیشتووانی لە ساڵی ٢٠١٨دا ١٬٢٩٢٬٥٣٥ کەس بووە.

دیمۆگرافی

پارێزگای دھۆک زیاتر دانیشتووانی کوردن کە کەمینەیەکی عەرەب و ئاشوورییەکان و ئەرمەنییەکانی ھەیە. لە ڕووی مێژوویییەوە، دانیشتووانێکی جوو لە ناوچەکەدا ھەبوون. گرووپە ئایینییە سەرەکییەکان بریتین لە ئیسلام و ئێزیدی و مەسیحی.^[٤]

دەسەڵات

پارێزگار: عەلی تەتەر نێروەیی
جێگری پارێزگار: مەجید سەید ساڵح
سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا (PCC): فەھیم عەبدوڵڵا.^[٥]
کۆی گشتی ٤١ کورسی
٣٣ کورسی بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان
٤ کورسی بۆ یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
٤ کورسی بۆ یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان.^[٦]

جوگرافیا

دھۆک لە سێ لاوە بە چیا دەورە دراوە، کە چیای سپی لە باکووری خۆیەوە ھەڵکەوتووە، چیای زاوا لە باشوور و لە ڕۆژھەڵاتەوە چیای مام سێن، لە لای ڕۆژاواشەوە دەکرێتەوە بۆ دەشتی کشتوکاڵی سێمێل، لە شاری دھۆک چەندین شوێنی شوێنەواری ھەیە، لەوانە دەشکەوتی چوار ستوون کە دەکەوێتە سەر شاخێک لە ناوچەی بەنداوی دھۆک کە زیاتر لە ١٥ شوێنی شوێنەواری دیکەی تێدایە.

شاری دھۆک بە باخەکانی و میوە بەناوبانگەکانی ناوبانگی دەرکردووە، لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا شارەکە لە ڕووی شارەوە وەکو باقی پارێزگاکانی تر فراوان بووە.

پارێزگای دھۆک چەندین ئێڵی کوردی تێدا نیشتەجێیە، لەوانە ئێڵی دۆسکی کە بەشێک لە زەوی و زارەکانی شاری دھۆک لە نێو زەوییە کشتوکاڵییەکانیدا دەزانن، ئێڵی مزووری و ئێڵی زێباری و ئێڵی ڕێکەوتی کە لە ئێڵە دێرینەکانن و داب و نەریت و نەریتی خۆیان دەپارێزن کە لە باوباپیرانیانەوە بە میراتیان گرتووە و بە جلوبەرگی نەریتی خۆیان جیا دەکرێنەوە، ھەروەھا ئێڵی کوگار و ئێڵی دیکەش ھەیە.

پارێزگارەکانی دھۆک

عەگید سەدیق سەعدوولاھ (١٩٦٩–١٩٧٠)
محەممەد ڕەسول گۆیی (١٩٧٠)
ھاشم حەسەن (١٩٧٠–١٩٧٣)
سعد حبیب (١٩٧٤)
محەممەد عەلی ئەمین گۆران (١٩٧٤–١٩٧٦)
یەحیا محەممەد ڕەشید جاف (١٩٧٦–١٩٧٩)
نامق ڕەقیب سۆرجی (١٩٧٩–١٩٨٨)
محەممەد پیرۆز ڕۆستەم (١٩٨٨–١٩٩١)
عەبدولوەھاب ئەتروشی (١٩٩١)^[٧]

شارەدێیەکان و شارۆچکەکانی پارێزگای دھۆک^[٨]

ژمارە	ناوی شارۆچکە	شارەدێیەکان	ژمارەی دانیشتووان^[٩]
١	شارۆچکەی دھۆک	دھۆک، مانگێش، زاویتە	٣٧٤٦٠٥
٢	شارۆچکەی زاخۆ	زاخۆ، ڕزگاری، دەرکار، باتیفا	٢٧٥٦٩٣
٣	شارۆچکەی سێمێل	سێمێل، فایدە، باتێل	١٨٧١٠١
٤	شارۆچکەی ئاکرێ	ئاکرێ، بجیل، دینارتە، گردەسێن	١٨٠٤٥٤
٥	شارۆچکەی شێخان	شێخان، ئەتروش، قەسرۆک، زیلکان، باعەدرێ	١٤٧٨٤٠
٦	شارۆچکەی بەردەڕەش	بەردەڕەش، دارەتوو، ڕوڤیا، کەلەک	١٤١٧٩٧
٧	شارۆچکەی ئامێدی	ئامێدی، دێرەلوک، سەرسنگ، چەمانکێ، بامەرنێ، کانی ماسێ	١١٥٦٢٤

نەخشەکان

پارێزگاکانی ھەرێم ٢٠١٢
پارێزگای دھۆک ٢٠١٢

بەستەرە دەرەکییەکان

ماڵپەڕی پارێزگای دھۆک (بە کوردی کورمانجی) ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

سەرچاوەکان

^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.
^ https://www.kirkuk.gov.iq/
^ http://www.rupelanu.com/hevpeymaniya-kurdistani-bi-96-namzedan-dikeve-hilbijartinan-7371h.htm
^ http://duhoktourism.org/service/history ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
^ http://i.a.cnn.net/cnn/2007/images/04/25/un.report.pdf
^ https://web.archive.org/web/20050420033145/http://www.zindamagazine.com/html/archives/2005/4.6.05/index_wed.php
^ دليل محافظة دهوك، عبدالكريم فندي و اخرون، دهوك، 1995.
^ «یه‌كه كارگێڕییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان، دەستەی ئاماری ھەرێم - وەزارەتی پلان دانان». لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئابی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.
^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[GlobalDataLab-1] «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨ ھێنراوە.

[2] ttps://www.kirkuk.gov.iq/

[3] ttps://www.rupelanu.com/hevpeymaniya-kurdistani-bi-96-namzedan-dikeve-hilbijartinan-7371h.htm

[4] ttps://duhoktourism.org/service/history ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٣ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[5] ttps://i.a.cnn.net/cnn/2007/images/04/25/un.report.pdf

[6] ttps://web.archive.org/web/20050420033145/http://www.zindamagazine.com/html/archives/2005/4.6.05/index_wed.php

[7] دليل محافظة دهوك، عبدالكريم فندي و اخرون، دهوك، 1995.

[8] «یه‌كه كارگێڕییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان، دەستەی ئاماری ھەرێم - وەزارەتی پلان دانان». لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئابی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠ ھێنراوە.

[9] «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

ب و د ھەرێمی کوردستان
مێژوو	تێکھەڵچوونی نێوان عێراق و کوردەکان ڕاپەڕین ئەنفال کۆمەڵکوژیی ئێزدییەکان یاخیبوونی عێراقی
جوگرافیا	کوردستان باشووری کوردستان دھۆک سلێمانی ڕاپەڕین گەرمیان ھەڵەبجە ھەولێر ناوچە جێناکۆکەکان
سیاسەت	ھەرێمی کوردستان (ھەرێمی سەربەخۆ) مافەکانی مرۆڤ ھێزی سەربازی (پێشمەرگە) لیژنەی سەرۆکایەتیی ھەرێم پەرلەمان سەرۆکی ھەرێم جێگری سەرۆکی ھەرێم سەرۆک وەزیران پەیوەندییەکانی دەرەوە کونسوڵخانەکان لە ھەرێمی کوردستان نوێنەرایەتییەکانی ھەرێمی کوردستان چارەسەریی دوو دەوڵەتی (دانوستاندنەکانی عێراق-کورد) گشتپرسیی سەربەخۆیی
ئابووری	یەدەگی نەوتی بۆری نەوتی تەقتەق-فەیشخابوور بۆڕیی کەرکووک-بانیاس یەکەی پارە
کۆمەڵگا	جەماوەرناسی: کورد سۆران کورمانج کوردی باشووری گۆران کەمینەکانی ئاشووری تورکمان عەرەب ئەرمەنی جوو ئایینەکان: ئیسلام سوننە شیعە مەسیحییەت ئێزیدی یارسان شەبەک زمانەکان: کوردی سۆرانی کرمانجی باشووری (فەیلی) گۆرانی ھەورامی شەبەکی باجەڵانی سوورەت تورکمانیی عێراقی عەرەبیی عێراقی ئەرمەنی ھوولەئوولا
ھێماکان	سروودی نەتەوەیی ئاڵا نیشانی ھەرێم
ھێزە بەرگرییەکان	پێشمەرگە ئەنجومەنی ئاسایشی ھەرێمی کوردستان پاراستن و زانیاری ئاسایش زێرەڤانی
پۆل:ھەرێمی کوردستان دەروازە:کوردستان