Свабода

Свабо́да — магчымасць чалавека дзейнічаць у адпаведнасці са сваімі мэтамі, жаданнямі, інтарэсамі. Практычная рэалізацыя свабоды ажыццяўляецца пры наяўнасці аб'ектыўнай магчымасці (знешняй свабоды) для дзейнасці^[1].

Свабода — у самім агульным сэнсе, наяўнасць магчымасці выбару, варыянтаў зыходу падзеі.

Свабода ёсць адзін з відаў праявы выпадковасці, накіроўванае свабодай волі (усвядомленая свабода) або стахастычным законам (непрадказальнасць сыходу падзеі, неўсвядомленая свабода). У гэтым сэнсе, паняцце «свабода» процілегла паняццю «неабходнасць».

У этыцы «свабода» звязаная з наяўнасцю свабоднай волі чалавека. Свабода волі накладае на чалавека адказнасць і абавязвае ў заслугу яго слова і ўчынкі. Учынак лічыцца маральным толькі ў тым выпадку, калі ён здзяйсняецца свабоднай воляй, з'яўляецца вольным волевыяўленнем суб'екта. У гэтым сэнсе этыка накіраваная на ўсведамленне чалавекам сваёй волі і звязанай з ёй адказнасцю.

У праве свабода звязаная не проста з адказнасцю суб'екта за свае дзеі, якая разумее яго свабоду волі, але і з мерай адказнасці — ступені наяўнасці свядомасці або непрытомнасці ўчынку. Выпрацоўка гэтай меры адказнасці за дзею выклікана патрабаваннем справядлівасці, справядлівай адплаты — меры пакарання.

У праве — замацаваная ў канстытуцыі або іншым заканадаўчым акце магчымасць вызначаных паводзін чалавека (напрыклад, свабода слова, свабода веравызнання і г. д.). Катэгорыя «свабода» блізкая да паняцця «права» ў суб'ектыўным сэнсе, аднак апошняе мяркуе наяўнасць больш або меней выразнага юрыдычнага механізму для рэалізацыі і звычайна карэспандуючага абавязку дзяржавы або іншага суб'екта здзейсніць якое-небудзь дзеянне (напрыклад, падаць працу ў выпадку права на працу). Наадварот, юрыдычная свабода ня мае выразнага механізму рэалізацыі, ёй карэспандуе абавязак устрымлівацца ад здзяйснення якіх-небудзь парушаючых дадзеную свабоду дзеянняў.^[2]

Свабода — сродак для дасягнення мэты і сэнсу жыцця чалавека. У язычнікаў ідэалы свабоды паслужылі асновай стварэння дэмакратычнага грамадства, класічным прыкладам якога сталі Афіны ў Старажытнай Грэцыі. У апошнія стагоддзі да гэтых ідэалаў вярнулася і сучаснае грамадства.

Гл. таксама

Зноскі

↑ БЭ ў 18 т Т. 14. С. 242
↑ Большой юридический словарь Под ред. А. Я. Сухарева, В. Е. Крутских. М., 2007, ISBN 978-5-16-002606-0

Літаратура

Беляев И. А., Максимов А. М. Свобода целостного человеческого существа в социально-личностном измерении Архівавана 5 снежня 2014. // Вестник Оренбургского государственного университета. — 2011. — № 11 (130), ноябрь. — С. 139-145.
Беляев И. А., Максимов А. М. Свобода человека как целостного природно-социально-духовного существа // Интеллект. Инновации. Инвестиции. — 2012. — № 1. — С. 202-207.
Беляев И. А., Максимов А. М. Целостность и свобода человека: монография. — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2004. — 180 c.
Т. Васильева. Дионис-Либер, бог свободных Архівавана 4 снежня 2007. // Васильева Т. В. Комментарии к курсу истории античной философии. М., 2002, с. 311—315
Р. Сафрански. Вольные вариации на тему свободы Архівавана 4 снежня 2007. // Позиции современной философии. Вып. 3. Современная философия в Германии. СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 2004, с. 57-66
Завьялова Г. И. Философский анилиз трансформаций свободы (логико — исторический аспект) — Дисс. Оренбург: Оренбургский госуниверситет, 2005.

[1] БЭ ў 18 т Т. 14. С. 242

[bigone-2] Большой юридический словарь Под ред. А. Я. Сухарева, В. Е. Крутских. М., 2007, ISBN 978-5-16-002606-0

[1]

[2]