Taliban
An Taliban (طالبان ṭālibān, an kahulugan, "estudiante" Arabo) sarong Islamikong extremistang grupo na nagsakop asin namoon sa dakulang parte kan Apganistan poon Septyembre 1996 abot 2001. Dawa naglimang taon na kontrolado an kabesera nin Kabul, asin an mahiwas na parte kan banwang Apganistan, an itinogdas na gobyerno kaini, an Islamic Emirate nin Apganistan, nakua lang an relasyon diplomatiko kan tolong nasyon: Pakistan, Arabya Saudita asin United Arab Emirates. Kan mangyari an atake nin Septyembre 11, 2001 sa Amerika, an rehimen kan Taliban pinatalsik kan pinagsararong tropa kan United Front ni Massoud sa pag'aayuda asin suporta sa ayre kan mga Amerikano sa inapod na Operation Enduring Freedom. An Taliban nagkurutipas pasiring sa teritoryo kan Pakistan kun saen sinda nagtiripon liwat sa pagbilog nin pwersa insurhensya sa paglaban sa Islamic Republic of Afghanistan, an bagong gobyerno na tinogdas kan kahurihan nin 2001 asin pinamayohan ni Hamid Karzai. An Pinagsarong mga Nasyon (UN) nagmukna man kan International Security Assistance Force (ISAF) sa pag'asiste sa bagong gobyernong ini.[1]
Kan sinda iyo an namomoon sa Apganistan, an Taliban sinusunod na gayo an fundamentalismong Deobandi. An mga lider kaini higot na pinapaotob an mga kaugalean asin kostumbreng inaapod na Pashtunwali. An mga kaapil sa Taliban kadaklan mga myembro kan tribung Pashtun, an pinakadakulang tribu etniko sa Apganistan.[2] An pamayong poon kaini iyo si Mullah Mohammed Omar.
Kan an Taliban nasa poder makuri an pagpasunod sa pinakahigot na interpretasyon kan Ley Sharia. Masabi pa, mayong mas orog pa sa pagpaotob kan Taliban kan bagay na ini sa bilog na kadagaan Moslem. [3][4] An saindang trato sa kababaihan sobrang makuri. An mga babae pinirit na magsulot kan burka kun yaon sa publiko.[5]Dai sinda tinutugotan magtrabaho o magkuang edukasyon maliban sa mag'adal kan Koran. Dai sinda pwedeng bulongon nin lalaking doktor kun mayong bantay na lalaki, na bunga kaini dakul logod mga kahelangan an dai naasikaso. An mga babae dai masiripan sa laog kan harong ninda, dapat an mga bintana may tahob nin tela o maski ngane magngising makusog na makaapod atensyon. An mga babae pwede sanang latobon na hayag-hayag sa publiko o bitayon sa anoman na paglapas kan ley. [6] Gibo kan higot na pagboot na ini, an mga babae dai na tinugotan na magtokdo kaya dakul an mga eskwelahan na nagsarara. An mga pinapangalad na ini mga bagay na kan mayo pa an Taliban, libre asin matiwasay na nagigibo kan mga babaeng Apgan.
Pagbalik kan Taliban
[baguhon | baguhon an source]Kan an Amerika, sa pagboot ni Presidente Biden, nagdeklara na mahale na sa Apganistan sa dakul na rason, saro kaini iyo na ta 20 taon nang nagtabang igdi asin grabe na an gasto mayo man nagkusog an gobyerno Apgan urog ta kuroptong marhay daa, an Taliban hinalat sanang magimpake an mga soldados na Amerikano. Mala ta tolostolos linusob an Kabul hanggan nalaog an Presidential Palace kan Agosto 16, 2021. Si Presidentte Asraf Ghani nagtulas na paTaikijistan ta habo niya daang magbulwak an dugo kan mga Apgan. [7]
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ ISAF has participating forces from 39 countries, including all 26 NATO members. See ISAF Troop Contribution Placement, 2007-12-05.
- ↑ "Pakistan and the Taliban: It's Complicated". ShaveMagazine.com. Archived from the original on 2010-01-10. Retrieved 2011-04-25. External link in
|publisher=(help) - ↑ name="Harvnb|Rashid|2000|p=29">Rashid 2000, p. 29
- ↑ name="Maley">Dupree Hatch, Nancy. "Afghan Women under the Taliban" in Maley, William. Fundamentalism Reborn? Afghanistan and the Taliban. London: Hurst and Company, 2001, pp. 145–166.
- ↑ M. J. Gohari (2000). The Taliban: Ascent to Power. Oxford: Oxford University Press, pp. 108–110.
- ↑ Plantilya:PDFlink, Physicians for Human Rights, August 1998.
- ↑ https://www.aljazeera.com/news/2021/8/16/taliban-says-afghanistan-war-over-as-president-diplomats-flee. Kinua 08-17-21.
Mga panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- Alternative discourse: A review of the former Taliban Ambassador to Pakistan's autobiography by Qurat ul ain Siddiqui
- Taliban in Oxford Islamic Studies Online
- Taliban's website (English) Archived 2013-01-12 at Archive.is How Do I Get in Touch With a Terrorist Slate. October 2009
- The Taliban's Secret Photos
- Future Opioids: Afghanistan, Opium and the Taliban Archived 2001-11-08 at the Wayback Machine.
- The National Security Archive – The September 11th Sourcebooks Volume VII: The Taliban File September 2003
- "Is One of the Lost Tribes the Taliban?" Archived 2011-09-27 at the Wayback Machine. – from Moment Magazine (April 2007)
- The Taliban Diaries by Shaukat Qadir, Daily Times, 2009-06-20