Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixi dövlət
Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb

Paytaxt Vladiqafqaz
Ərazisi
  • 8.000 km²
Əhalisi
  • 634.009 nəf. (1989)[1]


Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikası (oset. Цæгат Ирыстоны Автономон Советон Социалистон Респу́бликæ, (Цæгат Ирыстон) və ya Şimali Osetiya MSSR — 1936–1993-cü illərdə mövcud olan, RSFSR-in inzibati-ərazi vahidi. Paytaxt Orjonikidze şəhəridir. SSRİ-də osetinlərin əsas yaşayış yeri olmuşdur. Osetinlərlə yanaşı çox sayda çeçen, inquş və rus da bu ərazi də məskunlaşmışdı.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

5 dekabr 1936-cı ildə yeni Stalinist konstitusiyanın qəbulu ilə Şimali Osetiya Muxtar Bölgəsi Şimali Qafqaz ərazisindən çıxarılaraq Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasına çevrildi.[2]

1944-cü ilin mart ayında çeçenin, inquş və balkarların Şimali Osetiya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasından sürgün edilməsi ilə əlaqədar olaraq, ləğv edilmiş Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasından, Malqobek və Açaluk, Nazran, Psedax, Priqorodnı rayonları, Kabarda-Balkarya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasından Kurp rayonu, Stavropol diyarından Mozdok rayonları da köçürülərək Şimali Osetiyanın tərkibinə verildi.

9 yanvar 1957-ci ildə, çeçen və inquşların əfvindən sonra Malqobek şəhəri və Kosta-Xetaqurov rayonu bərpa edilmiş Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasına qaytarıldı.

20 iyul 1990-cı ildə Şimali Osetiya MSSR Ali Şurasının üçüncü iclasında Şimali Osetiya SSR-nin Dövlət Suverenliyi haqqında Bəyannamə qəbul edildi. Bu dəyişikliklər 24 may 1991-ci ildə RSFSR Xalq Deputatları Konqresi tərəfindən qəbul edildi.

9 noyabr 1993-cü ildə Şimali Osetiya SSR Ali Şurası Şimali Osetiya SSR-in adını dəyişdirən qanun qəbul etdi və bu qərara əsasən respublikanın Şimali Osetiya Respublikası adlandırılmasına qərar verildi.[3] Yeni ad eyni il dekabrın 12-də qəbul edilən Rusiya Federasiyasının Konstitusiyasında əks olundu.

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şimali Osetiya Böyük Qafqazın şimal yamacında və ona bitişik olan meylli düzənliklərdə yerləşir. Sahəsi 8 min km²-dir.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şimali Osetiya MSSR-nin müxtəlif onilliklərdəki əhali sayı:

İl Əhali, nəf. Qeydiyyat
1939 329 205[4] 1939 Sovet Siyahıyaalması
1959 450 581[5] 1959 Sovet Siyahıyaalması
1970 552 581[6] 1970 Sovet Siyahıyaalması
1979 596 921[7] 1979 Sovet Siyahıyaalması
1989 634 009[8] 1989 Sovet Siyahıyaalması

İnzibati ərazi bölgüsü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

17 yanvar 1979-cu ildə respublikaya 1 respublika tabeliyindəki şəhər və 8 rayon daxil idi.

  1. Alagir rayonu — mərkəzi; Alagir şəhəri
  2. Ardon rayonu — mərkəzi; Ardon şəhəri
  3. Diqora rayonu — mərkəzi; Diqora şəhəri
  4. İrafski rayonu — mərkəzi; Çikola kəndi
  5. Kirov rayonu — mərkəzi; Elxot kəndi
  6. Mozdok rayonu — mərkəzi; Mozdok şəhəri
  7. Pravoberejnı rayonu — mərkəzi; Beslan şəhəri
  8. Priqorodnı rayonu — mərkəzi; Oktyabrskoe kəndi

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php.
  2. ↑ "Краткая справка об административно-территориальных изменениях Ставропольского края за 1920–1992 гг". 2018-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
  3. ↑ "Указ Президента РФ от 9 января 1996 г. N 20 "О включении новых наименований субъектов Российской Федерации в статью 65 Конституции Российской Федерации"". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-23.
  4. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1939 г." 2022-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-09.
  5. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1959 г." 2011-10-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-09.
  6. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1970 г." 2011-11-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-09.
  7. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1979 г." 2011-11-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-09.
  8. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1989 г." 2011-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-09.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şimali_Osetiya_Muxtar_Sovet_Sosialist_Respublikası&oldid=6697365"