ქოძირით წყუ ხასჷლაშო თალიბანი

{{ინფოდაფა აკნაბუნუ
|ჯოხო             = <big>თალიბანი</big><br><small>{{lang-ps|طالبان}}</small>
|ორიგინალური ჯოხო            = 
|ემბლემა              = Flag of Taliban.svg
|სიგანა               = 
|შხვა ჯოხო      = 
|ნორთი                = 
|ერუანობა       = [[პუშტუნეფი]]<br />[[არაბეფი]]<br />[[ტაჯიკეფი]]<br />[[უზბეკეფი]]<br />[[ჰაზარალეფი]]<br />[[ბელუჯეფი]]<br />[[პენჯაბალეფი]] დო შხვ. 
|რელიგია              = [[ისლამი]] (ჰანაფიტური მაზჰაბი)
|იდეოლოგია            = [[დეობანდი]]ური [[ისლამიზმი]]<br />[[პანისლამიზმი]]<br>[[პუშტუნვალაი]]<br>[[ანტიატლანტიზმი|ანტიბჟადალური გენწყუაფა]]
|დევიზი                = [[შაჰადა]]
|ლიდერეფი               = {{s|[[ახტარ მანსური|ახტარ მოჰამად მანსური]] (2015-2016)<ref>Jibran Ahmad [https://www.reuters.com/article/2015/07/30/us-afghanistan-taliban-pakistan-idUSKCN0Q41EX20150730 Afghan Taliban names a new leader, but peace talks delayed] {{Wayback|url=https://www.reuters.com/article/2015/07/30/us-afghanistan-taliban-pakistan-idUSKCN0Q41EX20150730 |date=20151123002444 }} // [[როიტერი|Reuters]], 30.07.2015</ref>†}}<br>{{s|[[აბდულ ღანი ბარადარი]]}} <small>(წოროდუმარსხუაფალი)</small><br>[[ჰიბატულა ახუნძადა]] <small>(2016–ასეშა)</small><br>
|შტაბ-ორენი        = {{შილა|ავღანეთი}}<br />{{შილა|პაკისტანი}}<br />{{შილა|კატარი}}
|რეგიონი               = {{შილა|ავღანეთი}}<br />{{შილა|პაკისტანი}}
|დირსხუ         =  [[1994]]
|აკოცუ     = 
|თეიშახ              = 
|გჷნირთჷ                = 
|მორსხუეეფი             = [[ალ-ყაიდა]]<br>(2020 წანაშახ)<br />{{flagicon|ვაზირისტანი}}<br>{{flagicon|ჯიჰადი}} — [[უზბეკეთიშ ისლამური ყარაფი|უიყ]]<br> (2015 წანაშახ)<br />{{flagicon|ჯიჰადი}} — [[ბჟაეიოლი თურქესტანიშ ისლამური ყარაფი|ბთიყ]] <br>{{flagicon|ჯიჰადი}} — [[ტაჰრიკ-ი-თალიბან პაკისტანი|ტთპ]]<br>{{flagicon|ჯიჰადი}} — [[ისლამური ჯიჰადიშ რსხუ|იჯრ]]<br>{{flagicon|ჯიჰადი}} — [[ლაშკარე-ტაიბა]]<br />{{flagicon|პაკისტანი}} ''(1996—2001 წწ.)''
|აწმარენჯეეფი           = {{s|{{flagicon|ავღანეთი|1992}} — [[ოორუეშ ალიანსი]]}}<br>{{flagicon|ისლამური სახენწჷფო}} (2015 წანაშე)<ref>[http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/1916957 "ისლამურ სახენწჷფოქ" "თალიბანიშ" ყარაფის ლჷმა გჷმუცხადჷ ავღანეთის] {{Wayback|url=http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/1916957 |date=20150624020033 }} // [[ТАСС]], 20.04.2015</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2015/06/05/world/asia/afghanistan-taliban-face-insurgent-threat-from-isis.html In ISIS, the Taliban Face an Insurgent Threat of Their Own] {{Wayback|url=https://www.nytimes.com/2015/06/05/world/asia/afghanistan-taliban-face-insurgent-threat-from-isis.html |date=20170917093216 }} // [[The New York Times]], 05.06.2015</ref><ref>Samuel Oakford [https://news.vice.com/article/the-taliban-tells-the-islamic-state-to-get-the-hell-out-of-afghanistan The Taliban Tells the Islamic State to Get the Hell Out of Afghanistan] {{Wayback|url=https://news.vice.com/article/the-taliban-tells-the-islamic-state-to-get-the-hell-out-of-afghanistan |date=20150618201809 }} // {{ვარე თანგილი 3|Vice News||en|Vice News}}, 17.07.2015</ref>

[[უზბეკეთიშ ისლამური ყარაფი|უიყ]] (2015 წანაშე)<br> 
{{flagicon|ჯიჰადი}} 
>2001 წანაშე:<br>{{შილა|ავღანეთი}}<br>{{შილა|პაკისტანი}}<br>{{შილა|ნატო}}<br>{{შილა|ააშ}}<br>
|მუდანობა          =  დოხოლაფირო 70 ვითოში ადამიერი (2021)
|კონფლიქტეფი           =  [[ავღანეთიშ ომენოღალე ლჷმა (1992-2001)|ავღანეთიშ ომენოღალე ლჷმა]]<br />[[ავღანეთიშ ლჷმა (2001)|ავღანეთიშ ლჷმა]]<br />[[ვაზირისტანიშ ლჷმა]]<br />[[სირიაშ ომენოღალე ლჷმა]]<ref>[http://regnum.ru/news/1683567.html პაკისტანალი თალიბეფი ოკათჷნა სირიაშ კონფლიქტის]</ref><br />[[ჩეჩნეთიშ მაჟირა ლჷმა]]
|აქციეფი                = 
|საიტი                 = [http://shahamat.info/ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა] 
|სქოლიო           =
}}
'''თალიბანი''', ვარ-და '''თალიბანიშ ყარაფი''' (თულაბაშ ჩილათერი ფორმა, არაბული თალიბიშ მიარეშიანი ფორმა, „მოგურაფე“) — ისლამური ფუნდამენტალისტური პოლიტიკურ-რელიგიური პრო-პუშტუნეფიშ ყარაფი, ნამუთ დახე ედომუშამი [[ავღანეთი|ავღანეთის]] მართჷნდჷ [[1996]]–[[2001]] წანეფს. დიპლომატიური აღიარაფა ხვალე სუმი ქიანაშე მიღჷ: [[არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი]], [[პაკისტანი]] დო [[საუდიშ არაბეთი]]. [[გოეროშ უშქურანჯალაშ სხუნუ]]შით აღიარაფილი რე მუჭოთ ტერორისტული ორგანიზაცია.<ref>[http://www.un.org/sc/committees/1267/consolist.shtml Security Council Committee established pursuant to resolution 1267 (1999) concerning Al-Qaida and the Taliban and Associated Individuals and Entities]</ref> თალიბანს [[ააშ]]-ს ვა უღჷ ტერორისტული ორგანიზაციაშ ოფიციალური სტატუსი.<ref>[http://lenta.ru/lib/14162689/ ავღანეთის დო პაკისტანს მოქიმინჯე ისლამური გოართოიანაფა]</ref>

„თალიბანიშ ყარაფიქ“ გიჭყჷ [[1994]] წანაშ ზარსხულს, [[ყანდაარი|ყანდაარს]], ავღანეთის მიმალი ომენოღალე დოზანთალაფირჷ ლჷმაშ ბორჯის. დუდმაართაშე თალიბანს ოკათუდჷ ლჷმაშ ვეტერანეფი, ლტოლვილი პუშტუნეფი, ნამუეფქჷთ რელიგიური გონათუა პაკისტანურ მედრესეს მიღეს დო ხუჯდოკინელქ იჸუეს პაკისტანალი სპეცნინალაშით. თალიბეფიშ იდეოლოგია იკათუანდჷ ისლამურ ფუნდამენტალიზმის აბანობურ პუშტუნურ რჩქვანელობურეფწკჷმა ართო. თიმ ბორჯიშო თალიბეფიშ ღანკი რდჷ [[ისლამი|ისლამური]] ნორმეფიშ კჷნ ეიონწყუალა, თაშნეშე თინჩალაშ დორთა [[ავღანეთი|ავღანეთიშა]]. ყარაფის დუდენდჷ ლჷმაშ ვეტერანი — [[მოჰამედ ომარი]].

გვალე მალას თალიბეფქ გეჭოფეს [[ავღანეთი]]შ კაბეტი ნორთი. [[1996]] წანაშ პირელს, ნოღა [[ყანდაარი|ყანდაარს]] იმანჯჷ მუსლიმან თეოლოგეფიშ კათუაქ, სოდე მულა ომარი მირჩქინეს „მართალმორწუმეეფიშ მაზოჯალო“ დო ყარაფიქ დიჭყჷ [[ქაბული|ქაბულს]] მარენჯი პრეზიდენტიშ [[ბურჰანუდინ რაბანი]]შ სააწმარენჯო ლჷმა. თიმ წანაშ ეკენიას თალიბეფქ გეჭოფეს ნოღა [[ქაბული]] დო თი ბორჯიშე დოჭყაფილი [[2001]] წანაშახ, ფაქტობურო მართჷნდეს [[ავღანეთი|ავღანეთიშ სახენწჷფოს]].

ყარაფის ხუჯის უკინენდჷ [[პაკისტანი]], დო [[1996]] წანაშე დოჭყაფილი წოროხანდენდჷ [[ოსამა ბინ ლადენი|ოსამა ბინ ლადენწკჷმა]], ნამუშე თაშნეშე ღებულენდჷ ფინანსურ აზარას. [[2001 წანაშ 11 ეკენიაშ ტერორისტული აქტეფი]]შ უკული, ნამუქჷთ გოჭყვიდჷ დოხოლაფირო 3 ვითოშ ადამიერი, თალიბეფქ ბინ ლადენიშ გუმოჩამაშე ვარი გაცხადეს. თეშ გეშა, 2001 წანაშ გჷმათუთას, [[ნატო]]შ ჯარიშკოჩეფქ ანტითალიბანურ ჭყანეფწკჷმა ართო [[ავღანეთი|ავღანეთის]] დიჭყეს ოურდუმე ოპერაცია, ნამუშ შედეგო თალიბანიშ ხეშუულაფაქ გითოჸოთამილქ იჸუ.

თალიბანი მალიმორეფი ფართო სპექტრიშ მალიმორეფი რენა, თინეფი თარო ქიმინჯენა მორჩილი ბუნეფით დო ართიანწკჷმა მერსხილი რენა მოჯგირული რსხუეფით დო რელიგიური რწუმათ (მუსლიმი ფუნდამეტალისტეფი), მერსხილჷ რენა ბრელი ტერორისტულ ორგანიზაციეფწკჷმა, თინეფს შქას [[ალ-ყაიდა]]წკჷმა. თინეფიშ ობურჯაფე ქიმინუეფი თარო პარტიზანული ხასიათიშ რე დო ქიმინუაშ არანი რე [[ავღანეთი]] დო [[პაკისტანი]]. ავღანეთიშ რესპუბლიკას თალიბანი აკოჭიჭიხჷ ოთინჩალე მისიაქ დო თინეფიშ ქიმინუაშ არანი გოხურგელი რე.

თალიბეფს დორხველი ვებ-ხასჷლა უღჷნა, ნამუთ პუშტუშ, დარიშ, არაბულ, ურდუშ დო ინგლისურ ნინეფშა მუშენს. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და შხირას თალიბეფიშ ვებ-ხასჷლას [[ავღანეთი]]შ ხეშუულაფა ბლოკუნსჷნ, საიტიშ ადმინისტრატორეფი, ნამუეფჷთ ავღანეთიშ გალე მუშენა თე პრობლემას მალას ეიალენა. თალიბანი ჟურნალისტეფს ელექტრონულ ფოსტას რეგულარულო უჯღონანს. 1990-იან წანეფს, მუჟამსჷთ თალიბანქ ხეშუულაფაშა მორთჷნ, ავღანეთის ტელევიზია, მუსიკა დო კინოფილმეფი გოხურგეს. მარა, ლჷმაშ დოჭყაფაშე ვითი წანაშ უკული, თალიბეფი [[XXI ოშწანურა]]შ ტექნოლოგიურ მეჭირინაფეფს, სოციალური რშვილეფიშამო უკვე ძალამ ეფექტურო გჷმირინუანა.<ref>[http://www.amerikiskhma.com/content/article----1212-131521793/536809.html თალიბანი დო თეხანური ტექნოლოგიეფი]</ref>

== იდეოლოგია ==
თალიბეფიშ ოფიციალური რელიგია რე [[ისლამი]]შ თიჯგურა გემაჸვენჯალა, მუჭოთ რე [[აშარიტეფი|აშარიზმი]]; არძა, ნამუთ ათე იდეოლოგიას ვეგეჸუნსჷნ, თალიბეფიშ არზით — მეჩილათირი რე დო თხოზინს დოჸუნს. თალიბეფიშ კონტროლირაფილ ტერიტორიეფშა მიშმუღჷნა [[შარიათი]]შ ნორმეფი, ნამუშ რსულაფა კონწარო იკონტროლებჷ. გოხურგელი რდჷ ტელევიზია, მუსიკა დო მუსიკალური ინსტრუმენტეფი, სახუაფონი ხელუანობა, ალკოჰოლი, კომპიუტერეფი დო [[ინტერნეტი]], [[ჭარდაკი]], ჩე ფერიშ მუკაქუნალი (ჩე ფერი — თალიბეფიშ შილაშ ფერი რე), ღილე ფორმათ სექსიშ გოსხუნუა დო შხვა მუთუნი<ref>{{ვარე თანგილი 3|ემი ვალდმანი|Waldman A.||Amy Waldman}} [https://www.nytimes.com/2001/11/22/world/a-nation-challenged-the-law-no-tv-no-chess-no-kites-taliban-s-code-from-a-to-z.html A Nation Challenged: the Law; No TV, no Chess, No Kites: Taliban’s Code, from A to Z.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181112141606/https://www.nytimes.com/2001/11/22/world/a-nation-challenged-the-law-no-tv-no-chess-no-kites-taliban-s-code-from-a-to-z.html |date=2018-11-12 }} // [[New York Times]], 22.11.2001</ref>. ქომოლკოჩეფს უციოთ უღჷდესკო ოკო გოთანჯილი სიგჷრძაშ [[ბჟაკე ისლამს|ბჟაკე]]. ოსურეფს ვეშულებჷდეს მუშობა, ქომოლი სქესიშ ექიმწკჷმა კურნალუა, ჯარალობურ აბანეფს ღილე სახეთ გჷმორჩქინა დო უქომუნჯეთ ვარ-და მოჯგირე ქომოლი სქესიშ ადამიერიშ უმუშო გილულა; შანულამო რდჷ გოხურგელიб ოსურეფიშ გონათუაშა ჭირინაფა (2001 წანას, სკოლაშ მოგურაფუ ძღაბეფი ხვალე 1%-ის აკმადგინანდჷ).

2001 წანაშ 26 ფურთუთას, მოლა ომარქ გიშაშქ დეკრეტი, ქიანას მარენჯი არძა ვაისლამური ძეგლეფიშ აკორღვაფაშ გეშა<ref>* [https://utro.ru/articles/2001/02/27/1291.shtml Талибы разрушат памятники «неисламских» религий] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181112141359/https://utro.ru/articles/2001/02/27/1291.shtml |date=2018-11-12 }} // [[Утро.ру]], 27.02.2001
* [http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm Решение талибов уничтожить статуи Будды необратимо] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512195039/http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm |date=2013-05-12 }} // Пресс-центр, 01.03.2002
* [http://lenta.ru/world/2001/03/09/buddahs/ Талибы уничтожили статуи Будды в Бамиане] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100323061645/http://lenta.ru/world/2001/03/09/buddahs/ |date=2010-03-23 }} // [[Лента.ру]], 09.03.2001</ref>. დეკრეტიშ რინას რსულაფაშის, თიმ წანაშ მელახიშ თუთას, თალიბეფქ აფეთქეს [[ბამიანიშ ბუდაშ ნაწახნაკა|ბუდაშ ჟირი გიგანტური ნაწახნაკა]], ნამუთ ბამიანიშ კირდეს გიშაჭკირილქ იჸუ III დო VI ოშწანურეფს, ნამუქჷთ მოსოფელიშ ჯარალუაშ გოდღანუა გჷმიჭანჷ<ref>* [[მიხეილ ტულსკი|Тульский М.]] [http://www.ng.ru/events/2001-03-01/2_un-via-taliban.html ООН против талибов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181112141444/http://www.ng.ru/events/2001-03-01/2_un-via-taliban.html |date=2018-11-12 }} // [[Независимая газета]], 01.03.2011
* Тульский М., Карабааги О. [http://www.ng.ru/ng_religii/2001-03-14/1_taliby.html Талибы разрушают буддийские памятники] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181112141414/http://www.ng.ru/ng_religii/2001-03-14/1_taliby.html |date=2018-11-12 }} // [[Независимая газета]], 14.03.2011</ref>. Действия талибов были осуждены общественностью ряда мусульманских стран<ref>* [http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm Мусульманские страны осудили акт уничтожения талибами буддистских памятников архитектуры] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512195039/http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm |date=2013-05-12 }} // [[РБК]], 01.03.2002
* [http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm Муфтий Египта призвал талибов отменить решение об уничтожении памятников доисламского периода в Афганистане] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512195039/http://www.africana.ru/news/2001/03/02/buddy_taliby.htm |date=2013-05-12 }} // [[РБК]], 01.03.2002</ref>.

თალიბეფი გიშმულა [[ოსურეფიშ გონათუა]] გოხურგუაშ მოხუჯეთ. თინეფიშ გენთხაფაშ ობიექტეფი შხირას რე სკოლეფი; ხვალე [[2008]] წანას, [[პაკისტანი]]შ ოორუე-ბჟადალ რეგიონიშ [[სვატიშ ოლქი]]ს, აბანობური სახენწჷფომაღალი პოსტიშ პიჯიშ, შაუკატი იუსაიზაიშ ზიტყვეფით, თალიბეფქ მოჯალაგეს 170-შე უმოსი სკოლა, სოდე დოხოლაფირო 55 000 ბოში დო ძღაბი გურაფულენდჷ<ref>Khan J. (Writing by Kamran Haider; Editing by Robert Birsel and Sugita Katyal) [https://uk.reuters.com/article/uk-pakistan-schools/pakistani-taliban-blow-up-schools-in-swat-idUKTRE50I26720090119 Pakistani Taliban blow up schools in Swat] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181112184539/https://uk.reuters.com/article/uk-pakistan-schools/pakistani-taliban-blow-up-schools-in-swat-idUKTRE50I26720090119 |date=2018-11-12 }} // [[Reuters]], 19.01.2009</ref>.

== თაშნეშე ქოძირით ==

* [[სულთა ამირ თარარი]]
* [[რელიგიურ-პოლიტიკური ექსტრემიზმი]]
* [[ბამიანიშ ბუდაშ ნაწახნაკა]]
* [[პუშტუნეფი]]
* [[აბდულ ღანი ბარადარი]]
* [[თალიბანიშ გენთხაფეფი (2021)]]
* [[ოსურეფიშ ნებეფი ავღანეთიშ ისლამურ საამიეროს]]
* [[ვაზირისტანი]] — „თალიბეფიშ სადენწჷფო“

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{ბრიტანიკა|734615}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო|2}}

[[კატეგორია:თალიბანი]]
[[კატეგორია:ისლამიზმი]]
[[კატეგორია:ორგანიზაფილი დუნაშებუ]]
[[კატეგორია:ისლამური ტერორისტული ორგანიზაციეფი]]
[[კატეგორია:ავღანეთიშ ისტორია]]