Bước tới nội dung

Selena

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Bài này viết về ca sĩ nhạc Tejano. Đối với những định nghĩa khác, xem Selena (định hướng).
Selena
Selena năm 1995
SinhSelena Quintanilla
(1971-04-16)16 tháng 4, 1971
Lake Jackson, Texas, Hoa Kỳ
Mất31 tháng 3, 1995(1995-03-31) (23 tuổi)
Corpus Christi, Texas, Hoa Kỳ
Nguyên nhân mấtVết thương đạn bắn
Nơi an nghỉSeaside Memorial Park
Corpus Christi, Texas
Đài tưởng niệmMirador de la Flor
Tên khácSelena Quintanilla-Pérez
Nghề nghiệp
  • Ca sĩ
  • người viết lời bài hát
  • diễn viên
  • người phát ngôn
  • nhà thiết kế thời trang
Năm hoạt động1982 (1982)–1995 (1995)
Phối ngẫu
Chris Pérez
(cưới 1992⁠–⁠her death1995)
Cha mẹ
Người thânSuzette Quintanilla (chị gái), A.B. Quintanilla III (anh trai)
Websiteselenaqradio.com
Sự nghiệp âm nhạc
Thể loại
Hãng đĩa
Hợp tác với

Selena Quintanilla-Pérez (tiếng Tây Ban Nha: [seˈlena kintaˈniʝa ˈpeɾes] hoặc [seˈlena kintaˈniʎa ˈpeɾeθ]; (16 tháng 4 năm 1971 – 31 tháng 3 năm 1995), thường được biết đến với nghệ danh Selena, là một ca sĩ, người viết lời bài hát, người phát ngôn, người mẫu, diễn viên và nhà thiết kế thời trang người Mỹ. Được mệnh danh là "Nữ hoàng nhạc Tejano",[2] những đóng góp của cô đối với ngành công nghiệp âm nhạc và thời trang đã giúp cô trở thành một trong những nghệ sĩ Mỹ gốc México nổi tiếng nhất vào cuối thế kỷ 20. Tạp chí Billboard gọi cô là "Nghệ sĩ Latinh hàng đầu của thập niên 90" và là "Nghệ sĩ Latinh nổi bật nhất thập kỷ". Nhiều phương tiện truyền thông còn gọi cô là "Madonna của dòng nhạc Tejano" bởi phong cách thời trang của cô.[a] Cô cũng được xếp hạng là một trong những nghệ sĩ Latin có ảnh hưởng nhất mọi thời đại và được đánh giá là người có công trong việc phổ biến nhạc Tejano vào thị trường âm nhạc đại chúng.[6][7]

Là con út của gia đình Quintanilla, cô xuất hiện lần đầu tiên trên sân khấu âm nhạc vào năm 1980 với vai trò là thành viên của ban nhạc Selena y Los Dinos, bao gồm những anh chị của cô là A.B. Quintanilla và Suzette Quintanilla. Selena bắt đầu thu âm chuyên nghiệp vào năm 1982. Trong những năm 1980, cô thường bị chỉ trích và từ chối tại các địa điểm trên khắp Texas để biểu diễn nhạc Tejano - một thể loại nhạc đang được thống trị bởi nam giới lúc bấy giờ. Tuy nhiên, sự nổi tiếng của cô bắt đầu gia tăng sau khi cô chiến thắng Giải thưởng âm nhạc Tejano cho Giọng ca nữ của năm vào năm 1987, và tiếp tục thắng giải này trong 9 năm liên tiếp. Selena ký hợp đồng với EMI Latin vào năm 1989 và phát hành album đầu tay mang chính tên cô trong cùng năm, trong đó anh trai cô trở thành nhạc sĩ chính của cô.

Năm 1992, Selena phát hành album Entre a Mi Mundo, và đạt vị trí quán quân trên bảng xếp hạng ở Mexico trong 24 tuần liên tiếp. Bên cạnh thành công thương mại, nó cũng được các nhà phê bình âm nhạc đánh giá như là bước đột phá trong sự nghiệp âm nhạc của cô. Một trong những đĩa đơn của album, "Como La Flor", đã trở thành một trong những bài hát nổi tiếng nhất của cô. Live! (1993) đã giành một giải Grammy cho Album Mexican/Mexican-American xuất sắc nhất vào năm 1994, trở thành bản ghi âm đầu tiên của một nghệ sĩ Tejano làm được điều này. Năm 1994, Selena phát hành Amor Prohibido, trở thành một trong những album Latinh bán chạy nhất tại Hoa Kỳ. Nó nhận được những phản ứng tích cực từ các nhà phê bình âm nhạc, và đánh dấu kỷ nguyên thương mại đầu tiên của Tejano khi nó trở thành một trong những thể loại âm nhạc Latinh phổ biến nhất vào thời đó. Sau đó, Selena bắt đầu thu âm những bài hát tiếng Anh cho album đột phá của cô.

Bên cạnh âm nhạc, Selena đã có những hoạt động tích cực trong cộng đồng của cô và giành nhiều thời gian với mục đích công dân. Coca-Cola còn bổ nhiệm cô làm người phát ngôn ở Texas. Ngày 31 tháng 3 năm 1995, Selena đã bị sát hại bởi Yolanda Saldívar, một người bạn và là cựu nhân viên của Cửa hàng Selena Etc. của cô. Saldívar bị cảnh sát giam giữ trong khi đang cố gắng chạy trốn, và đe doạ tự sát, nhưng đã được thuyết phục để tự thú và bị kết án tù 30 năm. Saldívar hiện đang bị giam tại Mountain View Unit ở Gatesville, Texas. Hai tuần sau, George W. Bush—thống đốc bang Texas lúc bấy giờ—đã tuyên bố chọn ngày sinh nhật cô làm "ngày Selena" tại Texas. Album đột phá được phát hành sau khi cô qua đời, Dreaming of You (1995), ra mắt ở vị trí số một trên bảng xếp hạng Billboard 200, giúp Selena trở thành nghệ sĩ Latinh đầu tiên đạt được thành tích này. Năm 1997, Warner Bros ra mắt Selena, một bộ phim về cuộc đời và sự nghiệp của cô, với sự tham gia của Jennifer Lopez trong vai Selena và Lupe Ontiveros trong vai Saldívar. Tính đến năm 2012, Selena đã bán được hơn 60 triệu album trên toàn thế giới.[8][9]

Thơ ấu

[sửa | sửa mã nguồn]

Selena sinh tại Lake Jackson, Texas, con út trong một gia đình là tín đồ của Nhân chứng Jehovah. Cha cô là người Mexico, Abraham Quintanilla Jr.[10] và mẹ cô là Marcella Ofelia Samora, một phụ nữ Mỹ mang dòng máu México[11]. Selena bắt đầu biết hát từ khi 6 tuổi; khi lên 9, cha cô thành lập nhóm nhạc Selena y Los Dinos và cô đảm trách vai trò nhóm trưởng. Ban đầu nhóm nhạc biểu diễn tại nhà hàng của gia đình Quintanilla, PappaGayo's, tuy nhiên không lâu sau nhà hàng này đã đóng cửa. Gia đình Selena rơi vào tình trạng nợ nần và bị tịch thu nhà. Mang theo nhạc cụ trên một chiếc xe buýt cũ kỹ, họ chuyển tới Corpus Christi, Texas. Ở đây, họ biểu diễn tại bất cứ nơi đâu: những góc phố, đám cưới, các lễ quinceañera (buổi lễ kỷ niệm của các cô gái tuổi 15), và hội chợ[12]. Nỗ lực và tài năng của họ đã được đền đáp khi cô con gái 14 tuổi Selena được nhận thu âm một đĩa nhạc cho một công ty thu âm địa phương. Album này không được các cửa hàng bày bán và cha cô đã quyết định mua toàn bộ bản gốc. Nó được phát hành lại vào năm 1995 với tựa đề Mis Primeras Grabaciones.

Ở trường, Selena học khá giỏi, nhưng việc phải chu du khắp nơi để biểu diễn đã bắt đầu ảnh hưởng tới việc học hành của cô. Cha cô quyết định cho cô thôi học khi cô đang học dở lớp 8[2]. Selena tiếp tục học trên đường biểu diễn và năm 17 tuổi, cô được nhận bằng tốt nghiệp trung học từ Trường Hàm thụ Mỹ (The American School of Correspondence) tại Chicago, Illinois. Selena phát hành album thứ hai, Alpha, vào năm 1986.

Gặt hái thành công

[sửa | sửa mã nguồn]
"Como La Flor" (1993)
Ca khúc "Como La Flor" là một trong những bài hát tiếng Tây Ban Nha nổi tiếng nhất của Selena.
Trục trặc khi nghe tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Tại lễ trao giải thưởng nhạc Tejano năm 1987, Selena giành được giải "Giọng ca nữ của năm" và cô tiếp tục được trao giải này trong 7 năm tiếp sau đó[2][13]. Năm 1988 cô phát hành hai album, Preciosa và Dulce Amor. Năm 1989, José Behar, cựu giám đốc chi nhánh Sony Latin Music, đã ký kết hợp đồng giữa Selena với Capitol/EMI, một công ty thu âm do ông sáng lập. Ông từng nói rằng lý do ông quyết định hợp tác với Selena là vì ông cảm thấy mình đã tìm ra một Gloria Estéfan tiếp theo.[2] Cũng trong năm đó Selena ký hợp đồng với Coca-Cola để trở thành người phát ngôn quảng cáo cho hãng này tại tiểu bang nhà Texas, và các buổi công diễn của cô thu hút hàng nghìn khán giả.

Năm 1988, Selena gặp gỡ Chris Pérez, một nghệ sĩ ghi-ta có một ban nhạc riêng. Hai năm sau, gia đình Quintanilla thuê anh để chơi trong ban nhạc của Selena và họ nhanh chóng cặp đôi với nhau. Lúc đầu cha Selena không tán thành mối quan hệ của hai người và tính chuyện sa thải Pérez khỏi ban nhạc. Thế nhưng cuối cùng ông đã chấp thuận cho mối tình này[14]. Ngày 2 tháng 4 năm 1992, Selena và Pérez kết hôn tại hạt Nueces, Texas, và cô chính thức mang họ Pérez của chồng.

Năm 1990, Selena phát hành album tiếp theo, Ven Conmigo với những ca khúc sáng tác bởi Abraham Quintanilla, III, người anh trai và cũng là nhạc sĩ sáng tác ca khúc chính của Selena. Đây là album nhạc Tejano đầu tiên được chứng nhận đĩa vàng được thu âm bởi một nữ ca sĩ. Cũng trong khoảng thời gian này, một nữ y tá và người hâm mộ tên là Yolanda Saldívar tiếp cận cha của Selena, với ý tưởng thành lập một câu lạc bộ những người hâm mộ. Mong ước này đã trở thành hiện thực và Saldívar trở thành chủ tịch câu lạc bộ, và cô sau này cũng trở thành người quản lý những cửa hàng thời trang của Selena[12]. Selena phát hành một album thành công khác vào năm 1992, Entre a Mi Mundo và cũng được chứng nhận đĩa vàng[15]. Những nhạc phẩm từ album, chẳng hạn như "Como La Flor" đã giúp cô trở thành một ngôi sao. Album năm 1993 Selena Live! đã giành một giải Grammy ở hạng mục "Trình diễn nhạc Mexico-Mỹ xuất sắc nhất".

Selena phát hành album Amor Prohibido vào năm 1994. Album này lại tiếp tục nhận đề cử Grammy cho hạng mục "Album nhạc Mexico/Mexico-Mỹ xuất sắc nhất". Lúc này cô bắt đầu thiết kế thời trang và mở hai cửa hàng tên là Selena Etc., một ở Corpus Christi và một ở San Antonio. Cả hai cửa hàng đều được trang bị dịch vụ chăm sóc sắc đẹp. Tạp chí Hispanic Business tiết lộ rằng cô ca sĩ đã kiếm được hơn 5 triệu đô-la từ hai cửa hàng này[16]. Selena cũng xuất hiện cùng với Erik Estrada trong telenovela mang tên Dos Mujeres, Un Camino[12].

Selena và ban nhạc tiếp tục nhận được những thành công; Premio Lo Nuestro của tạp chí Billboard đã trao tặng họ tổng cộng 6 giải thưởng danh giá trong đó có giải "Nghệ sĩ Latin xuất sắc nhất" và "Bài hát của năm" cho ca khúc "Como La Flor". Hãng Coca-Cola phát hành một loại chai đặc biệt để kỷ niệm mối quan hệ làm ăn kéo dài 5 năm giữa Selena với hãng. Cũng lúc này, bản song ca giữa cô và Barrio Boyzz, "Dondequiera Que Estes", leo lên vị trí cao nhất bảng xếp hạng Latin, nhờ đó Selena tổ chức một chuyến lưu diễn qua thành phố New York của Mỹ, Argentina, Puerto Rico và các nước Trung Mỹ. Bài song ca với ca sĩ người El Salvador Alvaro Torres, "Buenos Amigos", cũng thu được thành công.

Selena trên bìa đĩa Amor Prohibido

Mùa thu năm 1994, đĩa Amor Prohibido vừa được phát hành đã thu được thành công thương mại và có tới 4 ca khúc nhạc Latin đạt vị trí quán quân, thay thế vị trí số 1 nắm giữ bởi album Mi Tierra của Gloria Estaphan. Album này bán được 400.000 bản tại Mỹ tính đến cuối năm 1994 và 50.000 bản tại Mexico, đạt được chứng nhận vàng[12]. Giai đoạn này, Selena phát triển kế hoạch thu âm một album tiếng Anh đầu tiên. Cô tiếp tục đi lưu diễn để quảng bá cho Amor Prohibido đồng thời bắt đầu chuẩn bị cho album này. Album tiếp theo của cô mang tên Selena Live! giành giải Grammy ở hạng mục "Album nhạc Mexico/Mexico-Mỹ xuất sắc nhất" tại lễ trao giải Grammy lần thứ 36.

Năm 1995 Selena xuất hiện với vai diễn nhỏ là một ca sĩ nhạc mariachi trong cảnh đầu tiên của bộ phim hài kịch tình cảm Don Juan DeMarco, với sự tham gia diễn xuất của các ngôi sao Marlon Brando, Johnny Depp và Faye Dunaway. Cũng trong năm này, vào tháng 2, Selena tổ chức một buổi hòa nhạc ở Houston Livestock Show và Rodeo tại Nhà thi đấu Houston, thu hút trên 65.000 người hâm mộ, nhiều hơn cả những ngôi sao nhạc đồng quê như George Strait, Vince Gill hay Reba McEntire. Mặc dù có lịch làm việc dày đặc nhưng Selena vẫn sắp xếp thời gian đi thăm các ngôi trường địa phương để nói chuyện với học sinh về tầm quan trọng của giáo dục. Cô cũng dành thời gian cho các tổ chức dân sự như D.A.R.E. và tổ chức một buổi hòa nhạc gây quỹ cho các bệnh nhân AIDS. Những việc làm mang tính cộng đồng này của cô ca sĩ đã chiếm được cảm tình và sự trung thành từ những người hâm mộ[17]. Selena dự định phát hành album tiếng Anh đầu tiên trong sự nghiệp của mình vào mùa hè năm 1995 nhưng lo ngại rằng người hâm mộ nghĩ rằng cô đang quay lưng lại với họ, Selena vẫn tiếp tục thu âm một album nhạc Tejano tiếp theo. Cô cũng lên kế hoạch mở thêm hai cửa hàng thời trang trong đó có một cửa hàng ở Monterrey, Mexico.

Qua đời

[sửa | sửa mã nguồn]
Tập tin:Selena memorial.jpg
Đài tưởng niệm Selena tại tiểu bang nhà Texas.

Đầu năm 1995, gia đình Quintanillas phát hiện Yolanda Saldívar, chủ tịch câu lạc bộ người hâm mộ Selena và quản lý các cửa hàng của cô, đang có những hành động biển thủ tiền của câu lạc bộ và quyết định sa thải. Không lâu sau vụ việc này, Selena đồng ý gặp riêng Saldívar tại khách sạn Days Inn ở hạt Corpus Christi[18] vào buổi sáng ngày 31 tháng 3 năm 1995 để nhận lại giấy tờ về thuế. Tại khách sạn, Selena yêu cầu xuất trình các giấy tờ tài chính bị thất lạc nhưng Saldívar tìm cách trì hoãn việc bàn giao với lý do cô này đã bị cưỡng hiếp tại Mexico[2]. Selena lái xe đưa Saldívar tới bệnh viện địa phương để kiểm chứng nhưng các bác sĩ không tìm thấy dấu hiệu nào cho thấy điều này[19]. Saldívar trở về khách sạn và một lần nữa Selena yêu cầu giấy tờ tài chính thất lạc.

Selena nói với Saldívar rằng cô này không còn đáng tin tưởng được nữa. Vào lúc 11:48 sáng, Yolanda rút một khẩu súng lục từ trong ví và nhắm vào Selena. Khi cô ca sĩ hoảng sợ và chạy khỏi phòng, Saldívar đã bắn một phát đạn vào lưng của cô. Với tất cả sức lực, Selena cố chạy ra hành lang kêu cứu. Cô ngã xuống sàn và nhân viên khách sạn gọi 911. Saldívar đuổi theo và gọi Selena là "đồ chó cái" ("bitch")[20]. Trước khi ngã gục, Selena đã nói Saldívar chính là hung thủ và đọc số phòng nơi cô bị bắn[21]. Sau khi xe cấp cứu và cảnh sát tới hiện trường, Selena được chở tới một bệnh viện địa phương. Viên đạn từ cái khẩu súng đã đi ngay trong vai phải của mình và cắt đứt động mạch. Cô đã tắt thở tại đây vì mất quá nhiều máu lúc 1:05 chiều, khi mới chỉ 23 tuổi[22].

Sau khi chết

[sửa | sửa mã nguồn]
"Dreaming of You" (1995)
Một trong những ca khúc tiếng Anh của Selena, "Dreaming of You" đạt vị trí 21 trên bảng xếp hạng Billboard Hot 100.
Trục trặc khi nghe tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Cái chết bất ngờ của Selena đã khiến cộng đồng người Mỹ gốc Latinh cũng như phi Latinh trên khắp nước Mỹ và nước ngoài rất bàng hoàng và thương tiếc. Nhiều hệ thống truyền hình đã hủy bỏ những chương trình thường nhật của họ để đưa tin về cô; Tom Brokaw đã gọi Selena là "Madonna của México"[23]. Nhiều buổi lễ vọng và tưởng niệm được tổ chức và các đài phát thanh ở Texas liên tục phát sóng các bài hát của cô[2]. Hơn 60.000 người đã tham dự đám tang của Selena, nhiều trong số này đến từ ngoài nước Mỹ[2]. Một trong số những ngôi sao khi được thông báo đã ngay lập tức gọi điện cho gia đình Quintanilla để nói lời chia buồn là Gloria Estefan, Julio Iglesias và Madonna[12]. Tạp chí People đã cho ấn hành một số đặc biệt để vinh danh cuộc đời và sự nghiệp âm nhạc của Selena với tựa Selena 1971–1995, Her Life in Pictures[2]. Một vài ngày sau đó, Howard Stern, một người dẫn chương trình phát thanh, đã nhạo báng vụ ám sát và việc chôn cất Selena cũng như chế giễu những người tham dự đám tang và chỉ trích âm nhạc của Selena. Stern nói rằng, "Thứ âm nhạc này chẳng có nghĩa lý gì đối với tôi. Ban nhạc Alvin and the Chipmunks còn có nhiều chất soul hơn... Người Tây Ban Nha đúng là có thị hiếu âm nhạc tồi tệ nhất. Họ không có chiều sâu". Phát ngôn của Stern đã gây xúc phạm và chọc giận cộng đồng Mỹ Latin trên toàn Texas[24]. Sau một lệnh bắt giữ vì tội có hành vi gây rối ("disorderly conduct") được ban bố, Stern đã chính thức đưa ra lời xin lỗi bằng tiếng Tây Ban Nha trên sóng phát thanh[25]. Hai tuần sau cái chết của Selena, ngày 12 tháng 4, George W. Bush, lúc đó là Thống đốc bang Texas đã chọn ngày sinh nhật 16 tháng 4 làm "ngày Selena" tại tiểu bang nhà.

Mùa hè năm đó, album Dreaming of You, một tuyển tập gồm các ca khúc tiếng Tây Ban Nha và bài hát mới bằng tiếng Anh của Selena đạt vị trí quán quân ở bảng xếp hạng Billboard 200 của Mỹ ngay trong tuần đầu tiên, đưa cô trở thành người Mỹ gốc Latin đầu tiên nhận được thành tích này[26]. Đây là album có doanh số cao trong tuần đầu cao thứ hai chỉ sau album HIStory của Michael Jackson[12]. Ngày đầu tiên phát hành, album bán được 175.000 bản, một kỷ lục cho nữ ca sĩ nhạc pop, và bán được 2 triệu đĩa trong năm đầu tiên[27]. Những ca khúc như "I Could Fall in Love" và "Dreaming of You" đã được phát rộng rãi trên các đài phát thanh tiếng Anh chính thống, giúp cho "Dreaming of You" đạt vị trí thứ 21 trên bảng xếp hạng Billboard Hot 100. Trong khi đó, "I Could Fall in Love" dù không leo được vào trong Hot 100 nhưng cũng đã đạt hạng 12 tại bảng xếp hạng Hot 100 Airplay và lọt vào tốp 10 bảng xếp hạng Adult Contemporary Chart. David Byrne đã tỏ lòng kính trọng với Selena trong chuyến lưu diễn cuối cùng trong sự nghiệp của mình với Tosca Strings bằng việc biểu diễn bản God's Child mà trước đây ông đã từng song ca với Selena trong album Dreaming of You của cô. Dreaming of You đã được RIAA chứng nhận 3 đĩa bạch kim (3x Platinum) nhờ bán được hơn 3 triệu đĩa tại thị trường Mỹ[28].

Tháng 10 năm 1995, tòa án thành phố Houston đã cáo buộc Saldívar tội giết người cấp độ một và tuyên án tù, với khả năng được đặc xá trong vòng tối đa 30 năm[29]. Khẩu súng dùng làm hung khí giết Selena sau đã bị phá hủy và các mảnh vụn được ném xuống vịnh Corpus Christi[30][31].

Di sản

[sửa | sửa mã nguồn]
Áp phích bộ phim Selena (1997). Nữ diễn viên Jennifer Lopez được hóa trang cho giống Selena để đóng bộ phim về cuộc đời của nữ ca sĩ.

Năm 1997, nữ diễn viên trẻ Jennifer Lopez thủ vai Selena trong bộ phim về cuộc đời của cô. Đạo diễn bởi Gregory Nava, bộ phim này nhận được phần lớn những lời nhận xét tích cực từ giới phê bình[32]. Trên 20.000 người đã đến diễn thử để được chọn vào vai Selena[33]. Bộ phim gây ra vài tranh cãi tại cộng đồng người Mexico-Mỹ vì họ cho rằng Lopez là người Puerto-Mỹ lại đi đóng vai một nữ ca sĩ mang dòng máu Mexico[34]. Mặc dù Lopez trở thành một ngôi sao nhạc pop nổi danh vài năm sau đó nhưng giọng hát của Selena vẫn được lồng trong suốt các bài hát của bộ phim[35]. Với vai diễn này, Lopez nhận được một đề cử giải Quả Cầu Vàng cho hạng mục "Nữ diễn viên xuất sắc nhất trong phim ca nhạc hoặc phim hài"[36].

Sân vận động Reliant tại Houston đã tổ chức một buổi hòa nhạc mang tên Selena ¡VIVE! để tưởng nhớ Selena vào ngày 7 tháng 4 năm 2005, một tuần sau ngày kỷ niệm 10 năm cô qua đời. Hơn 65.000 người hâm mộ đã tới xem cùng với sự góp mặt của các ngôi sao tên tuổi như Gloria Estefan, Pepe Aguilar, Thalía, Paulina Rubio, Ana Barbara, Alejandra Guzmán, Ana Gabriel, và Fey. Các nghệ sĩ đã biểu diễn đúng với phong cách nhạc của Selena, cũng như người anh trai A.B. Quintanilla, người biểu diễn cùng với ban nhạc Kumbia Kings của mình, đằng sau là cảnh Selena hát ca khúc "Baila Esta Cumbia". Được trình chiếu trực tiếp trên kênh truyền hình Univision, Selena ¡VIVE! là buổi diễn tiếng Tây Ban Nha thu hút và có tỉ lệ người xem cao nhất trong lịch sử truyền hình Mỹ. Buổi hòa nhạc kéo dài 3 tiếng này đã giành được 35.9 điểm trên thang chấm Nielsen[37].

Năm 2020, Selena: The Series, loạt phim về cuộc đời của cô do Moisés Zamora làm đạo diễn, được Netflix cho ra mắt. Mùa 2, cũng là mùa cuối cùng của loạt phim, ra mắt năm 2021.

Danh sách đĩa hát

[sửa | sửa mã nguồn]
Bài chi tiết: Danh sách đĩa hát của Selena

Đĩa phát hành lúc đầu

[sửa | sửa mã nguồn]
Năm Album
1984 Mis Primeras Grabaciones
1985 The New Girl in Town
1986 Alpha
1987 And the Winner Is...
1988 Preciosa
1988 Dulce Amor

Đĩa phát hành bởi EMI Music

[sửa | sửa mã nguồn]
Năm Album Phát hành lại
1989 Selena 2001
1990 Ven Conmigo 2002
1990 Mis Primeros Éxitos 2002
1992 Entre a Mi Mundo 2002
1993 Selena Live! 2002
1994 Amor Prohibido 2002

Phát hành sau khi mất

[sửa | sửa mã nguồn]
Năm Album
1995 Dreaming of You
1996 Siempre Selena
1999 All My Hits Vol.1
2002 Ones (CD/DVD)
2003 Greatest Hits (CD/DVD)
2004 Momentos Intimos
2005 Selena ¡VIVE!
2010 La Leyenda
2020 Selena: The Series Soundtrack

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ “La Mafia y Su Historia”. youtube.com. KXTN 107.5. ngày 31 tháng 3 năm 2016. Truy cập ngày 23 tháng 7 năm 2016.
  2. ^ a b c d e f g h Mitchell, Rick. "Selena". Houston Chronicle, 21 tháng 5 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  3. ^ Martin, Dale (ngày 16 tháng 7 năm 1999). “Selena Album Goes Mainstream”. The Victoria Advocate. Truy cập ngày 7 tháng 4 năm 2015.
  4. ^ “Selena Murder Trial Begins Monday”. MTV News. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 26 tháng 3 năm 2015.
  5. ^ Palomares, Sugey. “Hispanic Icons: Selena”. Rhapsody.com. Truy cập ngày 15 tháng 4 năm 2015.
  6. ^ Flores, Daniel (ngày 28 tháng 3 năm 2015). “Selena's Legacy: Queen of Tejano still reigns”. Valley Star News. Bản gốc lưu trữ ngày 29 tháng 4 năm 2015. Truy cập ngày 29 tháng 4 năm 2015. Đã định rõ hơn một tham số trong |archiveurl= và |archive-url= (trợ giúp)
  7. ^ “The 30 Most Influential Latin Artists of All-Time”. Billboard.com. Truy cập ngày 29 tháng 4 năm 2015.
  8. ^ “Still Missing Selena: Here Are 6 Reasons Why”. NBC News. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2015.
  9. ^ “A 17 años de su trágica muerte, Selena Quintanilla vuelve en grande” (bằng tiếng Tây Ban Nha). E!. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 10 năm 2013. Truy cập ngày 17 tháng 2 năm 2012.
  10. ^ HSA Banquet Features Father of Late Tejano Star Selena, Baylor University 4 tháng 11 năm 1999. Truy cập 13 tháng 10 năm 2006.
  11. ^ Ware, Susan. Notable American Women: A Biographical Dictionary, Harvard University Press 2005. ISBN 0-674-01488-X
  12. ^ a b c d e f Selena. Thompson Gale (Gale.com). Truy cập 6 tháng 6 năm 2006.
  13. ^ "Fans, Family Remember Selena". CBSNews.com, 17 tháng 10 năm 2002. Truy cập 9 tháng 7 năm 2006.
  14. ^ Patoski, Joe Nick. "Selena follows her heart". Houston Chronicle, 1 tháng 4 năm 1996. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  15. ^ Selena Pop Musician. Who2.com. Truy cập 5 tháng 6 năm 2006.
  16. ^ "Selena - Life Events" Lưu trữ 2006-05-13 tại Wayback Machine. Corpus Christi Caller Times, 27 tháng 3 năm 2005. Truy cập 7 tháng 6 năm 2006.
  17. ^ Selena Lưu trữ 2009-01-06 tại Wayback Machine. VH1.com. Truy cập 21 tháng 5 năm 2006.
  18. ^ "Testimony of Richard Fredrickson". Houston Chronicle, 13 tháng 10 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  19. ^ "ngày 12 tháng 10 năm 1995 testimony of Carla Anthony". Houston Chronicle, 12 tháng 10 năm 1995. Truy cập 21 tháng 5 năm 2008.
  20. ^ "ngày 12 tháng 10 năm 1995, the testimony of Norma Martinez". Houston Chronicle, 12 tháng 10 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  21. ^ "Friday, October 13, testimony of Shawna Vela". Houston Chronicle, 13 tháng 10 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  22. ^ Villafranca, Armando and Reinert, Patty. "Singer Selena shot to death". Houston Chronicle, 1 tháng 4 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  23. ^ "In the spirit of Selena: Tributes, a book and an impending film testify to the Tejano singer's enduring" Lưu trữ 2010-08-03 tại Wayback Machine. by Gregory Rodriguez Pacific News, 21 tháng 3 năm 1997. Truy cập 18 tháng 7 năm 2006.
  24. ^ Asin, Stephanie and Dyer, R.A. "Selena's public outraged: Shock jock Howard Stern's comments hit raw nerve." Houston Chronicle, 6 tháng 4 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  25. ^ Stern's Most Shocking
  26. ^ Hodges, Ann. "Selena legend lives on with TV movie' Lưu trữ 2009-02-04 tại Wayback Machine. Houston Chronicle, 6 tháng 12 năm 1996. Truy cập 20 tháng 5 năm 2006.
  27. ^ "In the spirit of Selena: Tributes, a book and an impending film testify to the Tejano singer's enduring". Houston Chronicle, 31 tháng 3 năm 1996. Truy cập 18 tháng 1 năm 2008.
  28. ^ “RIAA - Gold & Platinum”. RIAA. Truy cập ngày 4 tháng 1 năm 2009.
  29. ^ Graczyk, Michael. "Selena's killer gets life". Associated Press, 26 tháng 10 năm 1995. Truy cập 1 tháng 2 năm 2008.
  30. ^ National Briefing Southwest: Texas: Gun That Killed Singer Is To Be Destroyed The New York Times, 8 tháng 6 năm 2002. Truy cập 16 tháng 7 năm 2006.
  31. ^ Weapon Used to Kill Selena Destroyed Lưu trữ 2007-09-20 tại Wayback Machine The Daily Texan, 11 tháng 6 năm 2002. Truy cập 7 tháng 9 năm 2006.
  32. ^ Rotten Tomatoes reviews of Selena. Rotten Tomatoes, Truy cập 20 tháng 7 năm 2006.
  33. ^ "Scholar examines the spell of Selena" Lưu trữ 2007-04-10 tại Wayback Machine. Houston Chronicle, 28 tháng 4 năm 1996. Truy cập 5 tháng 6 năm 2006.
  34. ^ "Gale profile". Thompson Gale (Gale.com). Truy cập 20 tháng 7 năm 2006.
  35. ^ Selena movie review Lưu trữ 2012-10-12 tại Wayback Machine. Roger Ebert, Truy cập 20 tháng 7 năm 2006.
  36. ^ Awards for Selena (1997). IMDb.com. Truy cập 17 tháng 5 năm 2006.
  37. ^ Univision’s Selena ¡Vive! Breaks Audience Records Lưu trữ 2009-01-06 tại Wayback Machine. Univision, 4 tháng 11 năm 2005. Truy cập 6 tháng 6 năm 2006.

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Những phương tiện đã gọi Selena là "Madonna của dòng nhạc Tejano" bao gồm The Victoria Advocate,[3] The New York Times, MTV.com,[4] và Rhapsody.[5]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]

A-C

[sửa | sửa mã nguồn]

D-F

[sửa | sửa mã nguồn]

G-J

[sửa | sửa mã nguồn]

K-M

[sửa | sửa mã nguồn]

N-R

[sửa | sửa mã nguồn]

S-Z

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Segura, Denise A. (2007). Remembering Selena. Duke University Press. ISBN 978-0822341185. 
  • Sickels, Robert C. (2013). 100 Entertainers Who Changed America: An Encyclopedia of Pop Culture Luminaries. ABC-CLIO. ISBN 978-1598848311. 
  • Sobek, Maria (2012). Celebrating Latino Folklore: An Encyclopedia of Cultural Traditions, Volume 1. ABC-CLIO. ISBN 978-0313343391. 
  • Stacy, Lee (2002). Mexico and the United States. Marshall Cavendish. ISBN 978-0761474029. 
  • Tatum, Charles (2013). Encyclopedia of Latino Culture: From Calaveras to Quinceaneras. ABC-CLIO. ISBN 978-1440800993. 
  • Tiscareño-Sato, Graciela (2011). Latinnovating: Green American Jobs and the Latinos Creating Them. Gracefully Global Group. ISBN 978-0983476009. 
  • Tracy, Kathleen (2008). Jennifer Lopez: A Biography. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0313355158. 
  • Vargas, Deborah (2012). Dissonant Divas in Chicana Music: The Limits of la Onda. University of Minnesota Press. ISBN 978-0816673162. 

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Wikiquote có sưu tập danh ngôn về:
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Selena.
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Selena&oldid=71501206”