Khối phía Đông

Những nguyên nhân của cuộc Chiến tranh Lạnh
Một phần của một loạt bài về Chiến tranh Lạnh
Thế chiến II Các hội nghị thời chiến Khối phía Đông Bức màn sắt
Chiến tranh Lạnh (1947-1953)
Chiến tranh Lạnh (1953-1962)
Chiến tranh Lạnh (1962-1979)
Chiến tranh Lạnh (1979-1985)
Chiến tranh Lạnh (1985-1991)

Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, thuật ngữ Khối phía Đông (hay còn được gọi là Khối Xô Viết, Khối Cộng sản hoặc Khối Xã hội chủ nghĩa) đã được dùng để chỉ Liên Xô và các đồng minh của mình ở Trung và Đông Âu (Bulgaria, Tiệp Khắc, Đông Đức, Hungary, Ba Lan, România và - đến đầu thập niên 1960 - Albania).

Tên gọi "Khối phía đông" cũng đã được sử dụng để gọi chung tên của các quốc gia thành viên của Hiệp ước Warszawa (một liên minh quân sự do Liên Xô lãnh đạo) hoặc của tổ chức Comecon (Hội đồng Tương trợ Kinh tế) (một tổ chức kinh tế quốc tế của các nhà nước cộng sản). Các đồng minh của Liên Xô bên ngoài Đông Âu như Mông Cổ và thường là Cuba, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Bắc Việt Nam) và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (Bắc Triều Tiên) đôi khi được bao gồm trong Khối phía đông.

Các thuật ngữ Khối phía đông và Liên Xô đôi khi bị nhầm lẫn. Dù Liên Xô đã có nhiều ảnh hưởng kinh tế và chính trị lên các đồng minh của Khối phía đông, các quốc gia khác trong Khối phía đông chưa bao giờ là một nước cộng hòa thành viên của Liên Xô.

Lịch sử

Nó phát sinh sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc do sự lên ngôi của đảng cộng sản và các đảng công nhân ở các quốc gia dân chủ nhân dân. Đồng thời, không phải tất cả các quốc gia trong khu vực tự xưng là xã hội chủ nghĩa là một phần của Khối Đông phương: Nam Tư đã tách khỏi Liên Xô kể từ năm 1948 (xem chủ nghĩa Liên Xô-Nam Tư) và trở thành một trong những người khởi xướng Phong trào Không liên kết và Albania rời bỏ các hiệp hội trong thập niên 1960 Khối phía Đông - CMEA và ATS (xem chủ nghĩa ly giáo Xô-Albania).

Khối phía Đông đã chấm dứt sự tồn tại của nó sau cuộc cách mạng nhung của Pháp ở Tiệp Khắc và sự thống nhất của Đức vào năm 1990. Vào ngày 1 tháng 7 năm 1991, Hiệp ước Warsaw đã bị giải tán tại một cuộc họp ở Praha, nơi đưa dòng cuối cùng dưới sự tồn tại của Khối Đông phương.

Thể chế chính trị và kinh tế

Về chính trị, chúng đều là những quốc gia xã hội chủ nghĩa được lãnh đạo bởi một đảng cầm quyền. Tất cả các nước trong khối phía Đông có nền kinh tế bao cấp. Hầu hết hoặc tất cả tài sản đều thuộc về nhà nước và giá cả được các nhà làm kế hoạch kinh tế đặt ra, chứ không do thị trường định đoạt.

Nam Tư và Albania

Nam Tư chưa bao giờ là một phần của Khối phía đông hoặc của Hiệp ước Warszawa. Mặc dù Nam Tư tuyên bố là một quốc gia cộng sản, lãnh đạo của nước này, Thống chế Tito, đã lên nắm quyền lực thông qua các nỗ lực của ông từ một cuộc kháng chiến phi đảng phái trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Do không nhờ Hồng quân Liên Xô hỗ trợ, ông không phải đồng minh thân thiết với Liên Xô. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Nam Tư tự thiết lập thành một quốc gia trung lập và là một trong những sáng lập viên của Phong trào Không liên kết.

Tương tự, chính phủ Albania theo chủ nghĩa Stalin cũng lên nắm quyền lực một cách độc lập không phải nhờ Hồng quân mà nhờ một cuộc kháng chiến trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Albania đã cắt đứt quan hệ với Liên Xô đầu thập niên 1960 do kết quả của sự chia rẽ Trung-Xô, nên Albania đã liên minh với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và lập trường chống chủ nghĩa xét lại của Trung Quốc đại lục.

Các thành viên của Khối phía Đông

Quốc gia	Liên kết	Ngôn ngữ chính thức
Liên Xô	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Nga
Bulgaria	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Bulgaria
România	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng România
Đông Đức	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Đức
Hungary	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Hungary
Ba Lan	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Ba Lan
Tiệp Khắc	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Séc, tiếng Slovak
Albania	Thành viên của nhóm khối phía Đông	Tiếng Albania

Xem thêm

Tham khảo

x t s Khối Đông Âu
Liên bang Xô viết • Chủ nghĩa cộng sản
Sáp nhập hoặc trở thành CHXHCN Xô viết	Estonia • Latvia • Litva • Tây Belarus • Tây Ukraina • Đông Phần Lan • Moldavia
Quốc gia vệ tinh	Cộng hòa Nhân dân Hungary • Cộng hòa Nhân dân Ba Lan • Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc • Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa România • Cộng hòa Dân chủ Đức • Cộng hòa Nhân dân Xã hội chủ nghĩa Albania • Cộng hòa Nhân dân Bulgaria • Cộng hòa Liên bang Xã hội chủ nghĩa Nam Tư
Bộ phận của Liên Xô	Nga • Ukraina • Byelorussia
Các tổ chức liên quan	Cominform • COMECON • Khối hiệp ước Warsaw • WFTU • WFDY
Các cuộc nổi dậy và phản đối	Nổi dậy tại Đông Đức 1953 • Các cuộc phản đối Poznań năm 1956 • Sự kiện năm 1956 ở Hungary • Thảm sát Tbilisi 1956 • Mùa xuân Praha và Khối hiệp ước Warsaw tấn công Tiệp Khắc • Công đoàn Đoàn kết
Sự kiện thời Chiến tranh Lạnh	Kế hoạch Marshall • Phong toả Berlin • Chia rẽ Tito-Stalin • Đảo chính Tiệp Khắc năm 1948 • Khủng hoảng Bức tường Berlin năm 1961
Các điều kiện	Việc di dân và bỏ chạy từ khối phía đông • Sự phổ biến thông tin tại Khối Đông Âu • Chính trị Khối Đông Âu • Kinh tế Khối Đông Âu • Bấm số điện thoại tại Khối Đông Âu • Danh sách những người đào tẩu từ Khối Đông Âu
Suy tàn	Sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu • Bức tường Berlin sụp đổ • Cách mạng Hát • Liên Xô tan rã • Sự chia cắt Tiệp Khắc • Sự kiện tháng 1 năm 1991 (Litva) • Sự kiện tháng 1 năm 1991 (Latvia)

x t s Chiến tranh Lạnh
Hoa Kỳ Liên Xô NATO Khối Warszawa ANZUS METO SEATO NEATO Hiệp ước Rio Phong trào không liên kết
Thập niên 1940	Kế hoạch Morgenthau Cuộc nổi loạn của Quân đội Nhân dân kháng Nhật Xung đột chính trị Jamaica Dekemvriana Chiến tranh du kích ở các nước Baltic Chiến dịch Priboi Chiến dịch Jungle Chiếm đóng các nước Baltic Những người lính bị nguyền rủa Chiến dịch Unthinkable Vụ đào tẩu của Gouzenko Chia cắt Triều Tiên Cách mạng Dân tộc Indonesia Nam Bộ kháng chiến Chiến dịch Beleaguer Chiến dịch Blacklist Forty Khủng hoảng Iran 1946 Nội chiến Hy Lạp Kế hoạch Baruch Sự kiện Eo biển Corfu Khủng hoảng eo biển Thổ Nhĩ Kỳ Restatement of Policy on Germany Chiến tranh Đông Dương Bầu cử Quốc hội Ba Lan 1947 Thuyết Truman Hội nghị Quan hệ châu Á Khủng hoảng tháng 5 năm 1947 Chia cắt Ấn Độ Chiến tranh Ấn Độ-Pakistan 1947–1948 Chiến tranh Palestine 1947–1949 Nội chiến Lãnh thổ Ủy trị Palestine 1947–1948 Chiến tranh Ả Rập – Israel 1948 Cuộc di cư Palestine, 1948 Kế hoạch Marshall Hội đồng Tương trợ Kinh tế Đảo chính Tiệp Khắc năm 1948 Cuộc nổi dậy Al-Wathbah Chia rẽ Tito – Stalin Cuộc phong tỏa Berlin Sáp nhập Hyderabad Sự kiện Madiun Sự phản bội của phương Tây Bức màn sắt Khối phía Đông Khối phía Tây Nội chiến Trung Quốc Tình trạng khẩn cấp Malaya Đảo chính Syria tháng 3 năm 1949 Chiến dịch Valuable
Thập niên 1950	Bức màn tre Chủ nghĩa McCarthy Chiến tranh Triều Tiên Chiến tranh Lạnh Ả Rập (1952–1979) Cách mạng Ai Cập 1952 Đình công và biểu tình Iraq 1952 Nổi dậy Mau Mau Nổi dậy tại Đông Đức 1953 Đảo chính Iran 1953 Hiệp ước Madrid Tu chính án Bricker Đảo chính Syria 1954 Vụ Petrov Thuyết domino Hiệp định Genève 1954 Đảo chính Guatemala năm 1954 Bắt giữ tàu chở dầu Tuapse Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 1 Chiến tranh Jebel Akhdar Chiến tranh Algérie Kashmir Princess Hội nghị Bandung Hội nghị thượng đỉnh Genève (1955) Chiến tranh Việt Nam Tình trạng khẩn cấp Síp "Về sùng bái cá nhân và những hậu quả của nó" Biểu tình Poznań 1956 Sự kiện năm 1956 ở Hungary Tháng Mười Ba Lan Khủng hoảng Kênh đào Suez "Chúng tôi sẽ chôn vùi các ông" Chiến dịch Gladio Khủng hoảng Syria 1957 Khủng hoảng Sputnik Chiến tranh Ifni Cách mạng Iraq 14 tháng 7 Khủng hoảng Liban 1958 Khủng hoảng eo biển Đài Loan lần 2 Nổi dậy Mosul 1959 Nổi dậy Tây Tạng 1959 Nội chiến Lào Tranh luận nhà bếp Cách mạng Cuba Củng cố Cách mạng Cuba Chia rẽ Trung – Xô
Thập niên 1960	Khủng hoảng Congo Nổi dậy Simba Sự cố U-2 năm 1960 Sự kiện Vịnh Con Lợn Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1960 Chia rẽ Albania–Liên Xô Trục xuất Liên Xô khỏi Albania Xung đột Iraq - Kurd Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ nhất Khủng hoảng Berlin 1961 Bức tường Berlin Sáp nhập Goa Xung đột Papua Đối đầu Indonesia–Malaysia Chiến tranh cát Chiến tranh thuộc địa Bồ Đào Nha Chiến tranh giành độc lập Angola Chiến tranh giành độc lập Guinea-Bissau Chiến tranh giành độc lập Mozambique Khủng hoảng tên lửa Cuba El Porteñazo Chiến tranh Trung–Ấn Nổi dậy cộng sản Sarawak Cách mạng Ramadan Chiến tranh giành độc lập Eritrea Nội chiến Bắc Yemen Đảo chính Syria 1963 Vụ ám sát John F. Kennedy Tình trạng khẩn cấp Aden Khủng hoảng Síp 1963–1964 Chiến tranh Shifta Chiến tranh bẩn thỉu México Thảm sát Tlatelolco Nội chiến Guatemala Xung đột Colombia Đảo chính Brazil 1964 Nội chiến Dominica Chiến tranh du kích Rhodesia Các vụ giết người tại Indonesia 1965–1966 Chuyển sang Trật tự mới (Indonesia) Tuyên bố ASEAN Đảo chính Syria 1966 Đại Cách mạng Văn hóa vô sản Cách mạng Argentina Chiến tranh giành độc lập Namibia Xung đột Khu phi quân sự Triều Tiên Sự kiện 3 tháng 12 Chính quyền Quân sự Hy Lạp 1967–1974 Bạo loạn Hồng Kông 1967 Bạo lực chính trị Ý 1968–1988 Chiến tranh Sáu Ngày Chiến tranh Ai Cập–Israel Chiến tranh Dhofar Chiến tranh Al-Wadiah Nội chiến Nigeria Làn sóng biểu tình 1968 Bất ổn tại Pháp tháng 5 năm 1968 Mùa xuân Praha Sự cố USS Pueblo Khủng hoảng chính trị Ba Lan 1968 Nổi dậy cộng sản Malaysia (1968–1989) Khối Warszawa tấn công Tiệp Khắc Cách mạng 17 tháng 7 Đảo chính Peru 1968 Đảo chính Sudan 1969 Cách mạng Libya 1969 Chủ nghĩa cộng sản Gulyás Xung đột biên giới Trung–Xô Nổi dậy Quân đội Nhân dân mới (Philippines)
Thập niên 1970	Giảm căng thẳng Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân Tháng Chín Đen (Jordan) Alcora Exercise Đảo chính Syria 1970 Xung đột Tây Sahara Nội chiến Campuchia Nổi dậy cộng sản Thái Lan Biểu tình Ba Lan 1970 Bạo loạn Koza Realpolitik Ngoại giao bóng bàn Cuộc nổi dậy của JVP ở Sri Lanka (1971) Cách mạng sửa đổi (Ai Cập) Biên bản quân sự Thổ Nhĩ Kỳ 1971 Đảo chính Sudan 1971 Thoả thuận bốn cường quốc về Berlin Chiến tranh giải phóng Bangladesh Chuyến thăm Trung Quốc của Richard Nixon Chiến tranh Yemen lần thứ nhất Thảm sát München Nổi dậy ở Bangladesh 1972–1975 Nội chiến Eritrea lần thứ nhất Đảo chính Uruguay 1973 Đảo chính Afghanistan 1973 Đảo chính Chile 1973 Chiến tranh Yom Kippur Khủng hoảng dầu mỏ 1973 Cách mạng hoa cẩm chướng Tây Ban Nha chuyển sang chế độ dân chủ Metapolitefsi Đàm phán hạn chế vũ khí chiến lược Chiến tranh Iraq – Kurd lần thứ hai Thổ Nhĩ Kỳ xâm lược Síp Nội chiến Angola Diệt chủng Campuchia Biểu tình tháng 6 năm 1976 Nội chiến Mozambique Xung đột Oromo Chiến tranh Ogaden Nỗ lực đảo chính Somalia 1978 Chiến tranh Tây Sahara Nội chiến Ethiopia Nội chiến Liban Chia rẽ Trung Quốc-Albania Chiến tranh Đông Dương lần thứ ba Chiến tranh biên giới Việt Nam – Campuchia Chiến dịch Condor Chiến tranh bẩn thỉu Argentina Đảo chính Argentina 1976 Chiến tranh Ai Cập–Libya Mùa Thu Đức Chuyến bay 902 của Korean Air Lines Cách mạng Nicaragua Chiến tranh Uganda–Tanzania Nổi dậy NDF Chiến tranh Tchad–Libya Chiến tranh Yemen lần thứ hai Chiếm giữ Al-Masjid al-Haram Cách mạng Hồi giáo Cách mạng Saur Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979 Phong trào New Jewel Nổi dậy Herat 1979 Tập trận chung Seven Days to the River Rhine Đấu tranh chống lạm dụng chính trị về tâm thần học ở Liên Xô
Thập niên 1980	Nội chiến El Salvador Chiến tranh Liên Xô–Afghanistan Tẩy chay Olympic năm 1980 và năm 1984 Yêu cầu Gera Cách mạng Peru Thỏa thuận Gdańsk Nội chiến Eritrea lần thứ hai Đảo chính Thổ Nhĩ Kỳ 1980 Chiến tranh du kích Uganda Sự kiện Vịnh Sidra Thiết quân luật ở Ba Lan Xung đột Casamance Chiến tranh Falkland Chiến tranh biên giới Ethiopia–Somalia 1982 Chiến tranh Ndogboyosoi Hoa Kỳ xâm lược Grenada Tập trận Able Archer 83 "Chiến tranh giữa các vì sao" Hội nghị thượng đỉnh Genève (1985) Chiến tranh Iran-Iraq Nổi dậy Somalia Hội nghị thượng đỉnh Reykjavík Sự kiện Biển Đen 1986 Nội chiến Nam Yemen Chiến tranh Toyota Thảm sát Liệt Tự 1987 Chiến dịch Denver Cuộc nổi dậy của JVP 1987–1989 Cuộc nổi dậy của Quân kháng chiến của Chúa Sự cố va chạm ở Biển Đen năm 1988 Cuộc nổi dậy 8888 Contras Khủng hoảng Trung Mỹ Chiến dịch RYAN Chuyến bay 007 của Korean Air Lines Cách mạng Quyền lực Nhân dân Glasnost Perestroika Xung đột Bougainville Chiến tranh Nagorno-Karabakh thứ nhất Nội chiến Afghanistan (1989–1992) Hoa Kỳ xâm lược Panama Đình công Ba Lan 1988 Hiệp định bàn tròn Ba Lan Sự kiện Thiên An Môn Cách mạng 1989 Sự sụp đổ của Bức tường Berlin Sự sụp đổ của biên giới nội địa Đức Cách mạng Nhung Cách mạng România Cách mạng Hòa bình
Thập niên 1990	Cách mạng Dân chủ Mông Cổ 1990 Sự cố tàu Min Ping Yu số 5540 Chiến tranh Vùng Vịnh Min Ping Yu số 5202 Tái thống nhất nước Đức Thống nhất Yemen Sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản ở Albania Nam Tư tan rã Liên Xô giải thể Cuộc đảo chính tháng 8 Sự chia cắt Tiệp Khắc
Xem thêm	Quan hệ Hoa Kỳ-Liên Xô • Quan hệ NATO-Nga
Địa chính trị	Siêu cường quốc • Khối phía Đông • Khối phía Tây • Nhà nước cộng sản • Thế giới tự do • Phong trào không liên kết • Trung Quốc cộng sản • Hội nghị Ba Lục địa 1966 • Địa chính trị dầu mỏ
Tổ chức	Liên Hợp Quốc Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ASEAN ICU CIA Comecon EEC KGB Phong trào không liên kết SAARC Safari Club MI6 Stasi
Chạy đua	Chạy đua vũ trang • Chạy đua hạt nhân • Chạy đua vào không gian
Ý thức hệ	Chủ nghĩa tư bản (Trường phái kinh tế học Chicago • Kinh tế học Keynes • Chủ nghĩa tiền tệ • Kinh tế học tân cổ điển • Kinh tế học trọng cung • Chủ nghĩa Thatcher • Thuyết kinh tế của Reagan) Chủ nghĩa cộng sản (Chủ nghĩa Stalin • Chủ nghĩa Trotsky • Chủ nghĩa Mao • Tư tưởng Chủ thể • Chủ nghĩa Tito • Chủ nghĩa cộng sản cánh tả • Chủ nghĩa Guevara • Chủ nghĩa cộng sản châu Âu • Chủ nghĩa Castro) Dân chủ tự do • Dân chủ xã hội • Chủ nghĩa bảo hoàng
Tuyên truyền	Pravda • Izvestia • Đài Châu Âu Tự do/Đài Tự do • Khủng hoảng đỏ • Tiếng nói Hoa Kỳ • Tiếng nói nước Nga
Chính sách ngoại giao	Học thuyết Truman • Kế hoạch Marshall • Chính sách ngăn chặn • Học thuyết Eisenhower • Thuyết domino • Học thuyết Kennedy • Cùng tồn tại hòa bình • Ostpolitik • Học thuyết Johnson • Học thuyết Brezhnev • Học thuyết Nixon • Học thuyết Ulbricht • Học thuyết Carter • Học thuyết Reagan • Rollback
Mốc sự kiện • Chủ đề • Thể loại • Hình ảnh

x t s Các quốc gia Đông và Trung Âu thời kỳ cộng sản
	Albania Ba Lan Bulgaria Đức Hungary Nam Tư România Tiệp Khắc
	Nga Xô viết / Liên Xô: 1912-1927 1927-1953 1953-1985 1964-1982 1985-1991
	Byelorussia Ukraina
	Khối phía Đông Khối Warszawa Hội đồng Tương trợ Kinh tế