İçeriğe atla

Batman (il)

Koordinatlar: 38°04′55″K 41°24′26″D / 38.08194°K 41.40722°D / 38.08194; 41.40722
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yazdırılabilir sürüm artık desteklenmiyor ve görüntü oluşturma hataları olabilir. Lütfen tarayıcı yer işaretlerinizi güncelleyin ve bunun yerine varsayılan tarayıcı yazdırma işlevini kullanın.
Bu madde Batman il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Batman (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Batman
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeGüneydoğu Anadolu
İdare
 • ValiEkrem Canalp[1]
Yüzölçümü
 • Toplam4.477 km²
Nüfus
 • Toplam557.593
 • Yoğunluk139/km²
 • Kır
124.173
 • Şehir
433420
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu488
İl plaka kodu72
Resmî site
Batman Valiliği
Harita
Batman

Batman, Türkiye Cumhuriyeti'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir.

İlin nüfusu 620.278'dir. Bu nüfusun %84,27'i şehirlerde yaşamaktadır. İlde km²'ye 139 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 722'dir.)[3] İlin yüzölçümü 4.477 km²'dir.[4] İl merkezinin denizden yüksekliği 570 m.'dir.

2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 ilçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köyü vardır.

1990 yılına kadar Siirt iline bağlı olan Batman, 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Beşiri, Kozluk ve Sason ilçeleri Siirt'ten, Hasankeyf ve Gercüş ilçeleri ise Mardin'den alınıp Merkez'e bağlanarak Türkiye'nin 72. ili olmuştur.

Tarihçe

Batman tarihi itibarıyla yeni bir şehir olmasına karşın yerleşim alanında kurulan şehirlerin tarihi Sümerlere kadar uzanır. İluh Tepesi'nin bulunduğu alanda bir Sümer şehir yerleşiminin bulunduğu, ancak bataklık bir arazi üzerine kurulu olduğundan şehrin zaman içerisinde yeraltına göçtüğü düşünülmektedir. Ayrıca İluh Tepesi olarak adlandırılan Arazi, araştırmalar sonucunda doğal olmadığı ve yapay bir tepe olduğu kanıtlanmıştır. Batman'ın adını "batmak" teriminden bu nedenle almış olabileceği düşünülmektedir. 1940 yılında Batman civarında petrol bulunmuştur.

Coğrafya

İklim

Batman'ın iklim özellikleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde oluşundan dolayı genel anlamda Uzak Akdeniz İklimi kapsamındadır. Yıllık ortalama yağış miktarı 750–1000 mm civarındadır. Kışlar bazen sert ve soğuk geçmektedir. 1 Ocak 2007 tarihinde termometreler -24 dereceyi göstermiştir. İlkbahar aylarında Beşiri ve Batman ovalarında bol otluk olup İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nden mevsimlik Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan besiciliği göçü almaktadır. Ölçülen en yüksek sıcaklık 48.8 derece ile 10 Temmuz 1962'de kayda geçmiştir.

Yazlar sıcak geçmektedir. Yaz aylarında bazen şiddetli yağışlarda görülmektedir.

Dağlar

  • Sason Dağları (Aydınlık Dağları) — 2500 m
  • Mereto — 2967 m
  • Kuşaklı Dağı — 1947 m
  • Avcı Dağı — 2121 m
  • Meydanok Tepesi — 2042 m
  • Kortepe — 2082 m
  • Raman Dağı — 1288 m

Akarsular ve göller

Göletler

  • Gercüş - Kırkat Göleti (sulama)
  • Kozluk Ceffan Göleti (elektrik)
  • Batman-Güvercin Göleti (sulama)
  • Batman Baraj Gölü (sulama, elektrik)

Ekonomi

Doğu şehirlerinin birçoğunda olduğu gibi Batman'da da ekonomi genel olarak tarım ve hayvancılık üzerine bulunmaktadır. Son yıllarda Organize Sanayi Bölgesi'nde yaşanan genişleme ile birlikte yüzlerce yeni tekstil işletmesinin açıldığı şehirde, Batman Ticaret ve Sanayi Odası (BATSO) verilerine göre 9 bin kişi tekstil atölyelerinde çalışmaktadır. Yine BATSO verilerine göre, şehirdeki Organize Sanayi Bölgesi'nde 55 işletme bulunuyor.[7]

Türkiye'nin ilk petrol çıkarılan şehri olan Batman'da Batman Rafinerisi bulunmakta ve burada da 400'ü aşkın kişi çalışmaktadır.

TÜİK verilerine göre, yüzde 30,9 ile Türkiye'de işsizliğin en yüksek olduğu bölgede yer alan şehirler Mardin, Batman, Şırnak, Siirt'tir.[8]

Yönetim

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[9][10]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Batman Valisi, Ekrem CANALP'dir. 12.5.2022/209 sayılı kararla Edirne Valisi iken bu göreve atanmıştır.[11] Terör soruşturması kapsamında İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınan Mehmet Demir'in yerine Batman Belediyesi Başkan Vekili olarak da görev yapacaktır.[12]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Batman İl Genel Meclisi üye sayısı, 11'i AK Parti ve 11'i HDP olmak üzere 22’dir.[13]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Batman'ın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 1 AKP ve 4 HDP'dir.[14]

Valiler

№ Vali Görev Başlangıcı Görev Bitişi
1 Tuncer Perçinler 24 Temmuz 1990 18 Ağustos 1991
2 Sami Seçkin 15 Ağustos 1991 15 Şubat 1992
3 Zeki Şanal 24 Şubat 1992 17 Eylül 1993
4 Salih Coşkun Şarman 27 Eylül 1993 15 Ekim 1997
5 Necati Develioğlu 15 Ekim 1997 15 Ağustos 1998
6 Mustafa Temel Koçaklar 26 Ağustos 1998 19 Ocak 2000
7 İsa Parlak 21 Ocak 2000 6 Şubat 2003
8 Efkan Ala 13 Şubat 2003 14 Eylül 2004
9 Haluk İmga 15 Eylül 2004 22 Mart 2007
10 Recep Kızılcık 23 Mart 2007 23 Haziran 2009
11 Azmi Çelik 2 Haziran 2014 12 Haziran 2016
12 Ahmet Deniz 15 Haziran 2016 6 Kasım 2018
13 Hulusi Şahin 7 Kasım 2018 18 Mayıs 2022[15]
14 Ekrem Canalp 18 Mayıs 2022 Görevde

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[16])

Batman ilinin nüfusu 647.205'dir. Bu nüfusun %85,13'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 4.477 km2'dir. İlde km2'ye 145 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 753'dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı %7,57 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Gercüş(% 13,91) - Merkez (% 0,98)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 ilçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köy vardır.

2023 yılı sonunda Batman ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[17]

 km2'ye

düşen kişi

Beşiri 31.465 32.378 913 2,86 2 9 53 16.072 16.306 50,36 809 40
Gercüş 19.106 21.958 2.852 13,91 2 6 58 12.418 9.540 43,45 914 24
Hasankeyf 7.319 7.969 650 8,51 1 6 21 3.654 4.315 54,15 293 27
Kozluk 60.128 61.297 1.169 1,93 2 30 69 28.992 32.305 52,70 1101 56
Merkez 487.000 491.811 4.811 0,98 2 49 33 20.731 471.080 95,78 653 753
Sason 29.473 31.792 2.319 7,57 2 36 54 14.351 17.441 54,86 706 45
Batman 634.491 647.205 12.714 1,96 11 136 288 96.218 550.987 85,13 4476 145

İlin yıllara göre nüfusları

Batman il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1990[18] 344.669 52
  %56     193.621
151.048     %44  
2000[19] 456.734 45 %33
  %67     304.166
152.568     %33  
2007[20] 472.487 42 %3
  %72     342.452
130.035     %28  
2008[21] 485.616 40 %3
  %72     349.045
136.571     %28  
2009[22] 497.998 40 %3
  %73     362.154
135.844     %27  
2010[23] 510.200 40 %2
  %73     373.388
136.812     %27  
2011[24] 524.499 40 %3
  %74     388.523
135.976     %26  
2012[25] 534.205 39 %2
  %75     399.042
135.163     %25  
2013[26] 547.581 39 %3
  %77     420.833
126.748     %23  
2014[27] 557.593 38 %2
  %78     433.420
124.173     %22  
2015[28] 566.633 38 %2
  %78     444.209
122.424     %22  
2016[28] 576.899 37 %2
  %79     453.730
123.169     %21  
2017[28] 585.252 36 %1
  %79     462.893
122.359     %21  
2018[28] 599.103 36 %2
  %80     478.243
120.860     %20  
2019[28] 608.659 35 %2
  %81     492.312
116.347     %19  
2020[28] 620.278 34 %2
  %82     505.849
114.429     %18  
2021[28] 626.319 34 %1
  %82     514.191
112.128     %18  
2022[28] 634.491 34 %1


Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[29] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[30] Ulaşan Yollar[30]
Batman Merkez 1957 Beşiri 653 570 D.370-02, D.955-10
Beşiri Cumh.önce 809 751 17 D.370-02
Gercüş 1926 Midyat 914 955 62 D.955-11, 72.27, 72.29
Hasankeyf 1990 Gercüş 293 513 39 D.955-11
Kozluk 1938 Sason 1.101 874 59 /D.360-10=>72.03
Sason Cumh.önce 706 908 65 D.360-10=>72.04
BATMAN 1990 SİİRT 4.477

Yemek kültürü

Batman ve yöresinde genellikle Güneydoğuya has bütün yemekler bulunmakta ve tüketilmektedir. Kebap ve sulu yemekler tüketim fazla olan yemeklerdir. Güveç (tirşik), mehîr, imam bayıldı (buxenûç), içli köfte (kutilk), şam böreği (şamborek), yeşil mercimek çorbası (hebenîsk), kuru dolma (dolmê hışk), mirtoxî, gebol, avşork yörenin kendine has yemekleridir. Merkezde ünlü ciğerci, büryancı ve kavurmacılar bulunmaktadır. Tatlı olarak kadayıf, baklava gibi tatlılar tüketilmektedir. Hamur işleri olarak lahmacun tüketimi fazladır. Yöreye has yemeklerin sayısı oldukça fazladır.

Ulaşım

Batman'a Türkiye'nin her bölgesinden ulaşım mümkündür. Bölgenin birçok yerel otobüs firması ilk kalkış olarak Batman merkezi seçmekte bundan dolayı birçok firmayla ulaşım mümkündür. Batman Merkez ulaşımda bölgesine açılan bir noktadır. Havalimanı sayesinde hem batı illerine olan sefer artmış hem de fiyatlar azalmış durumda, hava yolu direkt bağlantı ile İstanbul, Ankara, İzmir ve yaz aylarında Antalya'ya ulaşım mevcuttur. Demiryolları bakımından meşhur Kurtalan Ekspresi'nin Kurtalan'dan önceki son durağıdır.

Spor

Ana madde: Batman'da spor

2021-2022 Sezonu sonunda, Futbol takımı Batman Petrolspor A.Ş., 2.Ligdedir. Hentbol erkekler süper liginde 1955 Batman Bld. GSK, 4.olmuştur. Futbol kadınlar 3.lig takımı 1955 Batman Bld.spor 2.lige çıkmıştır. Yine Batman Gençlikspor bölgesel ligden 2.lige çıkmıştır. BAL ve Kadın futbol 3.liginde birer takım yer almıştır. Bölgesel liglere katılan takım sayısı 4'tür. Batman BESYO, voleybol erkekler 3.liginde küme düşmüştür.

Ziraat Türkiye Kupası'nda 1955 Batman Bld.spor, ilk turda elenirken, Batman Petrolspor 4.turda Kasımpaşa'ya elenmiştir. Kadınlar Türkiye Kupası (kadınlar)'nda 1955 Batman Bld. GSK, yarı finalde Selka Eskişehir'e yenilerek Kupa 3.sü olmuştur.

Batman'ın önemli spor tesisleri: Yeni Batman Stadyumu (15.715), 19 Mayıs Kapalı Spor Salonu (2.000), Batman Atletizm Pisti (750)

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Valimiz Ekrem Canalp Göreve Başladı". Batman Valiliği. 18 Mayıs 2022. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015. 
  6. ^ a b Batman İli Resmi İnternet Sitesi http://www.batman.gov.tr/genel-bilgiler 25 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020. 
  11. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/05/202205121-1.pdf 12 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020. 
  15. ^ "Valimiz Hulusi Şahin Batman'a Veda Etti". Batman Valiliği. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  18. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  26. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  27. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Batman Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Batman Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Batman Nüfusu". nufusubu.com. 
  29. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  30. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Batman (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Batman_(il)&oldid=34413962" sayfasından alınmıştır