İçeriğe atla

Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Çince ismi
FurAyt (mesaj | katkılar)
53 değişiklik
Şöhret Zakir gideli 3 yıl geçti.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
18. satır: 18. satır:
|resmidili = [[Uygurca]], [[Standart Çince]]
|resmidili = [[Uygurca]], [[Standart Çince]]
|Sekreter = [[Ma Xingrui]] ([[:zh:马兴瑞|马兴瑞]])
|Sekreter = [[Ma Xingrui]] ([[:zh:马兴瑞|马兴瑞]])
|Vali = Şöhret Zakir ([[:ug:شۆھرەت زاكىر|شۆھرەت زاكىر]])
|Vali = [[Erkin Tuniyaz]]
|Yüzölçümü = 1 664 897.17<ref name="新疆">[http://www.gov.cn/test/2013-04/07/content_2371589.htm '''新疆''' — 中国政府网 (Xinjiang — Chinese Government Network)]</ref>
|Yüzölçümü = 1 664 897.17<ref name="新疆">[http://www.gov.cn/test/2013-04/07/content_2371589.htm '''新疆''' — 中国政府网 (Xinjiang — Chinese Government Network)]</ref>
|Yüzölçümüsıra = 1.
|Yüzölçümüsıra = 1.

Sayfanın 09.28, 2 Ocak 2022 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Sincan sayfasına bakınız.
Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Çince : 新疆维吾尔自治区
Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqu
Uygurca : شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى
Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni
Kısaltmalar: 新  (pinyin: Xīn)
شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى Shincang Uyghur Aptonom Rayoni bu haritada renklendirilmiştir.
Adın kökeni 新, xīn – yeni
疆, jiāng – sınır
"Yeni sınır"
İdari birim türü Özerk bölge
Başkenti
(ve en büyük şehri)		 Urumçi
ÇKP Komitesi Sekreteri Ma Xingrui (马兴瑞)
Vali Erkin Tuniyaz
Yüzölçümü 1 664 897.17[1] km² (1.)
Nüfusu (2020)
 - Nüfus yoğunluğu 		25.852.345[2] (24.)
11.8 kişi/km² (29.)
GSYİH (2015)
 - kişi başına 		CNY 427.4 milyar (25.)
CNY 19.798 (21.)
İGE (2015) 0.774 (orta) (21.)
Başlıca etnik gruplar Uygur – %48
Han – %36.4
Kazak – %7
Hui – %5
Kırgız – %0,9
Moğol – %0,8
Dongxiang – %0,3
Pamir – %0,2
Şibe – %0,2

Kaynak: 2015 Nüfus Sayımı[3]

İl düzeyi 14
İlçe düzeyi 99
Belde düzeyi† 1005
ISO 3166-2 CN-
Resmî websitesi
http://www.xinjiang.gov.cn (Çince)

Sincan Uygur Özerk Bölgesi (Çince (basitleştirilmiş): 新疆维吾尔自治区; Çince (geleneksel): 新疆維吾爾自治區; pinyin: Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū; Uygur Arap yazısı: شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى; Uygur Latin yazısı: Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni; Rusça: Синьцзян, Sin'tsjan), Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer,[4][5][6][7] Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

Mançuların kurduğu Çing Hanedanı Qianlong döneminde "Yeni Sınır" anlamına gelen "Shinkyang (Xinjiang)" (Mançu dilinde "Ice Jecen") adı verilmiştir. Ancak bu isim kimi zaman eleştirilmekte, "Doğu Türkistan" ya da "Çin Türkistanı" gibi isimlerin kullanılması savunulmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti ise bu tür isimlerin kullanılmasını ayrılıkçılık veya Pan-Türkizm olarak nitelemektedir.[8]

Bu bölgede Uygurlar, Han Çinlileri, Kazaklar, Huiler, Tacikler ve birçok diğer farklı halk yaşamaktadır.

Tarihçe

Hiung-nu Han Hanedanı Çatışması

Çin’in Han Hanedanı (MÖ 206 – 220) döneminde bölge merkezi Moğolistan steplerinde bulunan Hiung-nuların hakimiyeti altında bulunmaktaydı. MÖ 2. yüzyılda Çin bölgedeki yerel devletlerle Hiung-nu karşı ittifak oluşturmak amacıyla ilk defa Zhang Qian adında bir elçiyi batıya göndermiştir. Bundan sonra bölgenin hakimiyeti için Han Hanedanı ve Hiung-nu'lar arasında başlayan uzun mücadele Çin'in lehine sonuçlandı. MÖ 60 yılında Han Hanedanı bugünkü Bayin'gholin Moğol Özerk İli yakınlarındaki Vuley’de (乌垒/烏壘) kurulan Batı bölgeleri genel valiliği'ne (西域都护府/西域都護府) bağlanarak Çin himayesine girmiştir; Çin buradan başlayarak batıdaki Pamir Dağları'na kadar uzanan bölgeyi kontrolü altında tutmaktaydı.

Çin’de Wang Mang karışıklıklarının yaşandığı dönemde Vilayette isyanlar baş gösterdi ve 13 yılında bu bölge tekrar Hun hakimiyetine döndü. Daha sonra bölgeye defalarca sefer düzenleyen Han Hanedanı 74-76, 91-107 yılları arasında, ve 123’ten sonra vilayet yönetimini tekrar kurdu. Han Hanedanı’nın devrilmesinin ardından Batı bölgeleri genel valiliği Vey Hanedanı (265’e kadar) ve Batı Jin Hanedanı (265’ten sonra) tarafından devam ettirildi.

4. – 6. yüzyıllar arası

4. yüzyıldan başlayarak kuzeyden gelen göçebe akınlarına maruz kalan Batı Jin Hanedanı yıkılınca Kuzeybatı Çin’de Beş Barbar Onaltı Krallık denilen dönemde Han Çinlisi olmayan halklar tarafından çeşitli krallıklar kuruldu. Bunlardan Qian Liang, Qian Qin, Hou Liang ve Batı Liang, Batı bölgeleri genel valilği egemenliği altına almaya çalıştı. Sonunda Kuzey Çin’i egemenliği altında birleştiren Kuzey Vey Hanedanı bugünkü Doğu Türkistan’ın güneydoğusunu hakimiyeti altına aldı. Batı bölgeleri ise Shule, Yutian, Guizi ve Qiemo gibi yerel devletlerin elinde kalmıştı; buna karşılık Turpan çevresindeki orta bölgeler Kansu merkezli Kuzey Liang krallığının ardılı olan Gaochang’ın kontrolü altındaydı.

Sincan Uygur Özerk Bölgesi Başkenti Urumçi
Sincan'da bölgelerine göre nüfusun çoğunluğunu oluşturan etnik grupları gösteren harita.
Hotan'da bir Uygur kız çocuğu

Göktürk Kağanlığı

Ana madde: Göktürk Kağanlığı

5. yüzyılın sonlarına doğru bölgeye giren Tuyuhun ve Rouran boyları bu bölgedeki Çin egemenliğine son verdi. 6. yüzyılda Rouran hakimiyeti altındaki Altay bölgesinde Göktürkler tarih sahnesine çıktı. 1 yüzyıl içerisinde Rouranları yenerek nüfuzu batıda Aral Denizi, doğuda Baykal Gölünü aşan ve tüm Orta Asya’yı kapsayan geniş bir Göktürk İmparatorluğu kurdular. Kağanlığı 583'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı; bu bölge Batı Göktürk Kağanlığı'nın egemenliğinde kaldı. 609 yılında Çin'in Sui Hanedanı Tuyuhunları yenerek güneydoğu Doğu Türkistan'ı ele geçirdi.

Tang Hanedanı ve Hanlıklar

Ana madde: Tang Hanedanı

Çin’de 618 yılında kurulan Tang Hanedanı bölgede hızlı bir yayılma göstermiştir. 620'ler ve 630'lardan başlayarak Göktürkler üzerinde baskısını arttıran Tang Çin’i 657’de Batı Göktürk Kağanlığı’nın yıkılmasına yol açmıştır. Bu dönemde Anxi genel valiliği'ne (安西都护府/安西都護府; "huzurlu + batı şehir + koruma + merkez") bağlanmıştı. Ancak bu vilayet Tang Hanedanının sonuna kadar varlığını sürdürememiştir. 8. yüzyıldaki Anshi İsyanı döneminde, Tibet Tang Hanedanı'nın bu bölgeden Yunnan’a kadar olan geniş bir bölümünü ele geçirmişti. Bundan sonra Doğu Türkistan’ın güneyi Tibet’in kontrolüne girerken, bölgenin kuzey kısmı Uygur Kağanlığı’nın hakimiyetine girdi.

9. yüzyılın ortalarında Tibet ve Uygur Kağanlığı zayıflamaya başladı. Çeşitli Türk boylarının oluşturduğu Karahanlılar 10. ve 11. yüzyıllarda Batı Xinjiang’ın kontrolünü ele geçirdi. Bu arada 840'ta Uygur Kağanlığı'nın Kırgızlar tarafından parçalanmasından sonra kimi Uygur boyları bugünkü Turfan ve Urumçi çevresine yerleşir. Burada kurulan Uygur devleti kimi zaman çeşitli devletlerin himayesine girse de 13. yüzyıla kadar Doğu Türkistan’ın doğusuna hükmetmiştir. Kimi araştırmacılar Karahanlılar ve Uygurların arasındaki benzerliklere değinmektedir. Uygurlar da islam dinini seçerek doğuda yaşayan halkların dinlerine girmediler çünkü onların dinlerini seçerlerse kendi öz benliklerini yitireceklerini biliyorlardı.Bu yüzden kendisi gibi Türk olan Karahanlılara uymuşlardır.

1132'de, Mançurya'daki Kitan’nın ardılları Kuzey Çin'deki Jurchen'lerin baskısından kaçarak bu bölgeye girmiştir. Burada Karahıtay Hanlığı’nı kurarak Tarım Havzasının büyük bölümünü 13. yüzyıla kadar hakimiyetleri altında tutmuşlardır.

Moğol dönemi

Ana madde: Moğol dönemi

Moğolistan’ın hakimiyeti altında birleştiren Cengiz Han batıya doğru ilerlemeye başladığında Uygur devleti 1209’da Moğollara ittifak teklif eder. Cengiz Han’a vergi ve asker vermeyi öneren Uygurlar, buna karşılık Turfan - Urumçi bölgesinin egemenliğini elinde tutmayı başarır. 1218'de Cengiz Han Kara Hıtay devletini yıkar. Kara Hıtay'ın İslamiyete karşı baskıcı tutumları nedeniyle Cengiz Han Kaşgar bölgesinde bir kurtarıcı olarak karşılanır.

Cengiz Han’dan sonra Moğol İmparatorluğu oğulları arasında paylaşılır. Bu bölge ise Çağatay Hanlığı’nın payına düşmüştür. Ancak Moğolistan ve Çin'deki Yuan Hanedanı diğer Moğol Hanlıkları burada hak iddia eder. 15. yüzyılda Çağatay Hanlığı parçalanır; Gulca, Yarkand ve Turfan'da hükümdarlık kurulur.

17. yüzyılda Cungarlar (Oyratlar, Kalmıklar) bölgede bir İmparatorluk kurar. Bunlardan Kalmıklar egemenliklerini Çin Seddinden Don Nehri'ne, Himalayalar’dan Sibirya’ya kadar genişletir.

Mançu İmparatorluğu

Ana madde: Mançu İmparatorluğu

Çin’de Mançular tarafından kurulan Çing Hanedanı 18. yüzyılın ortalarında bölgenin hakimiyetini Cungarlar’ın elinden alır. Çing Hanedanı, Tarım Havzası ve Çungarya bölgesinde kendine bağlı küçük hanlıklar oluşturmak ister. Ancak 1758-1759 yıllarında çıkan isyanlar üzerine bu planını değiştirerek direkt merkeze bağlı bir askeri yönetim kurar. İki bölge birleştirilerek Gulca’daki İli Generali'nin yönetimine verilir.

Dungan İsyanı

Ana madde: Dungan İsyanı

19. yüzyılın ortalarında Rus Çarlığı Çin’in kuzey bölgelerine baskısını arttırır. Afyon Savaşı, Taiping İsyanı gibi karışıklıkların içinde bulunan Çin’in uç karakollardaki etkinliği büyük ölçüde kısıtlanmıştır. 1864’te Doğu Türkistan’da Çinli Müslümanların (Huiler) ve Uygurların başlattığı geniş çaplı isyanlar bölgede Çin egemenliğinin kalkmasına neden olur.

Kaşgar Emirliği

Ana madde: Kaşgar Emirliği

1865’da komşu Hokand Hanlığından Yakub Beg Kaşgar’a girer ve ardından gelen altı yıl boyunca neredeyse tüm Doğu Türkistanı’ı ele geçirir. Ancak 1871’de kargaşadan yararlanan Ruslar Gulca dahil olmak üzere zengin İli nehri vadisini işgal eder. Çing Hanedanı generali Zuo Zongtang 1875-1877 arasında bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirerek Yakub Beg'in hakimiyetine son verir.

Sincan Eyaleti

Ana madde: Sincan Eyaleti

1881’de diplomatik çabalarla Gulca bölgesi geri alınır. 1884’te Çing Hanedanı Sincan Eyaleti'ni (新疆省) kurarak burayı Çin idari sistemine bağlar.

Çing Hanedanının Ardından

Ana madde: Sincan Eyaleti (Çin Cumhuriyeti)

1912’de Çing Hanedanının yerini Çin Cumhuriyeti alır. Sincan’daki Qing valisi Yuan Dahua kaçarak yerini Yang Zengxin (杨增新/楊增新)'e bırakır. Sincan’ın Çin Cumhuriyetine devrini gerçekleştiren Yang Zengxin 1928'daki ölümüne kadar bölgenin valisi olarak kalır.

Gök Bayrak Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nde kullanılan bayrak, günümüzde Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin sembolü olarak kullanılmaktadır. Kullanımı Çin'de yasaklanmıştır.

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti

Ana madde: Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti

1930’larda patlak veren isyanlar 1933'te Kaşgar’da Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti)'nin ilanıyla sonuçlanır. Kısa süreli Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nin ardından Çinli bir savaşbeyi olan Sheng Shicai (盛世才) Doğu Türkistan’ın kontrolünü ele geçirir.

Doğu Türkistan Cumhuriyeti

Ana madde: Doğu Türkistan Cumhuriyeti

1944-1949 arasında Sincan’ın kuzeyinde bugünkü İli Kazak Özerk Bölgesi'nde Sovyetler Birliği'nin desteğiyle İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti kurulur. Doğu Türkistan Cumhuriyeti 1949’da Halk Kurtuluş Ordusu’nun Sincan’a girmesiyle birlikte sona erer.

1954'te kurulan Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu bölgenin Hanlaştırmasına yardımcı olmaktadır. 1 Ekim 1955'te Sincan Eyalet statüsünden çıkarılarak Özerk Bölge olarak ilan edilir.

Temmuz 2009 Urumçi Olayları

Ana madde: Temmuz 2009 Urumçi başkaldırıları

5 Temmuz 2009 günü Urumçi'de başlayan olaylardır. 25/26 Haziran 2009 tarihinde resmi kaynaklara göre iki Uygur'un hayatını kaybettiği olayları protesto etmek için toplanan Uygurlar ile buna tepki gösteren ve Çin'in en kalabalık etnik grubu olan Han'ların karşı karşıya geldiği olaylarda, resmi kaynaklara göre 197 kişi hayatını kaybetmiş, 1.721 kişi yaralanmıştır. Dünya Uygur Kurultayı lideri Rabiye Kadir ise, Washington'da yaptığı açıklamada "Edindiğimiz bilgilere göre ölü sayısı 1000'in üzerinde, kimileri de 3 bin rakamını telaffuz ediyor" demiştir.[kaynak belirtilmeli]

Süregelen gerginlikler

Ana madde: Uygur Sorunu
Ayrıca bakınız: Sincan yeniden eğitim kampları ve Uygur Soykırımı

Çin’in Doğu Türkistan siyasetinde çeşitli çevreler tarafından eleştirilmektedir. Uluslararası İnsan Hakları örgütleri ve bağımsızlık taraftarları Çin Halk Cumhuriyeti’nin bölgedeki Han Çinlisi olmayan kültürleri baskı altında tutuyor olmasını eleştirirler. Buna karşılık Sincan’da yaşayan birçok Han Çinlisi yerli etnik grupların kayrıldığı, kendilerine karşı ayrımcılık yapılmakta olduğunu söyler. 1949’dan beri bölgede birçok defa etnik çatışmalar meydana gelmiştir. Ayrıca Çin'in Lop Nur gölü (Lop-Nur nükleer test alanı) civarlarında nükleer denemeler yaptığı söylenmektedir. 1990’ların sonundan 2008 başına kadar olan dönemde durum göreceli olarak sakin olmuştur. 2008 yılı Mart ayında Doğu Türkistan'daki Müslümanlar ve Tibet'teki Budistler, Ağustos ayında Pekin'de yapılacak 2008 Yaz Olimpiyatları dolayısıyla, kendilerinin Çin işgali altında olduklarını çeşitli eylemlerle Dünya halklarına hatırlatmaya başlamışlardır.[9]

Coğrafya ve jeoloji

Sincan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin en büyük idari bölgesidir; Çin’in toplam yüzölçümünün altıda birinden fazlasını kaplar. Bölge Tianshan Dağları (Tanrı Dağları) tarafından iki havzaya bölünmüştür: Çungarya Havzası ve Tarım Havzası. Sincan’ın (aynı zamanda Çin’in) en alçak noktası deniz seviyesinin altında 155 metredir. En yüksek noktası ise, 8611 metre ile Keşmir sınırında yer almaktadır.

Biyolojik kaynaklar

Bölgede 699 yabanıl hayvan türü yaşamaktadır. Bu türlerin 137'si memeli, 85'i balık, 45'i sürüngen, yedisi ise amfibik sınıflara aittir[10] Dört binin üzerinde bitki türü barındıran bölge, aynı zamanda ekonomik değeri olan bitki türlerine de sahiptir.[10]

Önemli nehirler

İklim

Doğu Türkistan'ın deniz kıyılarından uzak kalması ve yüksek dağlarla çevrilmiş olması, çölleşmesine sebep olmuştur. Bu yüzden de kurak bir iklime sahiptir.

Doğal yaşam

Kırgızistan, güney Kazakistan, Tacikistan ve Sincan (Doğu Türkistan) içindeki Orta Asya dağlarında, doğal ortamda yabani bir elma türü Malus sieversii (Uygurca: شىنجاڭ ياۋا ئالمىسى, shinjang yawa almisi, шинҗаң йава алмиси; 新疆野苹果 xin jiang ye ping guo) yetişir.[11][12]

Sincan Merinos koyun (Uygurca: شىنجاڭ ئىنچىكە يۇڭلۇق قوي, shinjang inchike yungluq qoy, шинҗаң инчикә йуңлуқ қой)'larından diğer merinos türleri çoğalmıştır. İnce-yünü ve gövde ağırlığı olmak üzere iki amaçla üretilen bir koyun cinsidir.[13][14]

Yangihissar, Kertenkeleler alt takımından olan geckogillerden birine ismini verdiği, Yangihissar gecko (Cyrtopodion elongatus) tüm doğu Çin boyunca görülür.[15]

Xinjiang Juniper (Sincan ardıçı) denilen "Juniperus pseudosabina", "Juniperus semiglobosa" ve "Juniperus turkestanica" gibi ardıç türleri yetişir.

İdari yapılanma

Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin İdari Bölümleri
Bölüm kodu[16] İsim Çince
Pinyin 		Uygurca
Uygur Latin yazısı 		Alan
(km2) 		Nüfus
(2020 Nüfus
Sayımı)[2] 		Merkez İlçe düzeyi bölümler[17]
Semtler İlçe düzeyi şehirler İlçeler Özerk ilçeler
650000 Sincan Uygur Özerk Bölgesi 新疆维吾尔自治区
Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū		 شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى
Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni		 1.631.585,11 25.852.345 Urumçi Şehri 13 28 60 6
— İl düzeyi şehirler —
650100 Urumçi Şehri 乌鲁木齐市
Wūlǔmùqí Shì		 ئۈرۈمچى شەھىرى
Ürümchi Shehiri		 13.783,10 4.054.369 Tanrı Dağı Bucağı 7 1
650200 Karamay Şehri 克拉玛依市
Kèlāmǎyī Shì		 قاراماي شەھىرى
Qaramay Shehiri		 7.733,91 490.348 Karamay Bucağı 4
650400 Turfan Şehri 吐鲁番市
Tǔlǔfān Shì		 تۇرپان شەھىرى
Turpan Shehiri		 69.759,31 693.988 Karahoca Bucağı [en] 1 2
650500 Kumul Şehri 哈密市
Hāmì Shì		 قۇمۇل شەھىرى
Qumul Shehiri		 137.222,30 673.383 İvirgol Bucağı [en] 1 1 1
— Özerk iller —
652300 Sanci Hui Özerk İli 昌吉回族自治州
Chāngjí Huízú Zìzhìzhōu		 سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستى
Sanji Xuyzu Aptonom Oblasti		 73.484,64 1.613.585 Sanci Şehri 2 4 1
652700 Bortala Moğol Özerk İli 博尔塔拉蒙古自治州
Bó'ěrtǎlā Měnggǔ Zìzhìzhōu		 بۆرتالا موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى
Börtala Mongghul Aptonom Oblasti		 24.862,88 488.198 Bortala Şehri 2 2
652800 Bayangolin Moğol Özerk İli 巴音郭楞蒙古自治州
Bāyīnguōlèng Měnggǔ Zìzhìzhōu		 بايىنغولىن موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى
Bayingholin Mongghul Aptonom Oblasti		 471.480,28 1.613.979 Korla Şehri 1 7 1
653000 Kızılsu Kırgız Özerk İli 克孜勒苏柯尔克孜自治州
Kèzīlèsū Kē'ěrkèzī Zìzhìzhōu		 قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى
Qizilsu Qirghiz Aptonom Oblasti		 69.845,80 622.222 Atuş Şehri 1 3
654000 İli Kazak Özerk İli 伊犁哈萨克自治州
Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu		 ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاستى
Ili Qazaq Aptonom Oblasti		 56.522,92 2.848.393 Gulca Şehri 3 7 1
— İller —
652900 Aksu İli 阿克苏地区
Ākèsū Dìqū		 ئاقسۇ ۋىلايىتى
Aqsu Wilayiti		 127.816,66 2.714.422 Aksu Şehri 2 7
653100 Kaşgar İli 喀什地区
Kāshí Dìqū		 قەشقەر ۋىلايىتى
Qeshqer Wilayiti		 111.398,39 4.496.377 Kaşgar Şehri 1 10 1
653200 Hotan İli 和田地区
Hétián Dìqū		 خوتەن ۋىلايىتى
Hoten Wilayiti		 248.059,54 2.504.718 Hotan Şehri 1 7
654200 Tarbagatay İli 塔城地区
Tǎchéng Dìqū		 تارباغاتاي ۋىلايىتى
Tarbaghatay Wilayiti		 94.868,65 1.138.638 Çöçek Şehri 3 3 1
654300 Altay İli 阿勒泰地区
Ālètài Dìqū		 ئالتاي ۋىلايىتى
Altay Wilayiti		 117.709,61 668.587 Altay Şehri 1 6
— Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu yönetimi altındaki alanlar —
659001 Shihezi Şehri 石河子市
Shíhézǐ Shì		 شىخەنزە شەھىرى
Shixenze Shehiri		 457,11 635.582 Hongshan Bucağı [zh] 1
659002 Aral Şehri 阿拉尔市
Ālā'ěr Shì		 ئارال شەھىرى
Aral Shehiri		 3927,10 166.205 Jinyinchuan Lu Bucağı [zh] 1
659003 Tomşuk Şehri 图木舒克市
Túmùshūkè Shì		 تۇمشۇق شەھىرى
Tumshuq Shehiri		 1914,12 147.465 Jinxiu Bucağı [zh] 1
659004 Vujyaçü Şehri 五家渠市
Wǔjiāqú Shì		 ۋۇجياچۈ شەھىرى
Wujyachü Shehiri		 740,14 72.613 Renmin Lu Bucağı [en] 1
659005 Beitun Şehri 北屯市
Běitún Shì		 بەيتۈن شەھىرى
Beatün Shehiri		 1022,64 76.300 Beitun Kasabası [zh] 1
659006 Başegim Şehri 铁门关市
Tiĕménguān Shì		 باشئەگىم شەھىرى
Bashegym Shehiri		 590,25 50.000 Xingjiang Lu
(兴疆路)		 1
659007 Koşöküz Şehri 双河市
Shuānghé Shì		 قوشئۆگۈز شەھىرى
Qoshögüz Shehiri		 742,18 53.800 Hongxing Erlu
(红星二路)		 1
659008 Kökdala Şehri 可克达拉市
Kěkèdálā Shì		 كۆكدالا شەھىرى
Kökdala Shehiri		 995,30 75.000 Xingfu Lu
(幸福路)		 1
659009 Kurumkaş Şehri 昆玉市
Kūnyù Shì		 قۇرۇمقاش شەھىرى
Qurumqash Shehiri		 687,13 47.500 Kunyu Dadao Yuzao Lu
(昆玉大道玉枣路)		 1
659010 Huyanghe Şehri 胡杨河市
Húyánghé Shì		 خۇياڭخې شەھىرى
Xuyangxé Shehiri		 677,94 - Guangming Donglu
(光明东路)		 1
659011 Yeni Yıldız Şehri [zh] 新星市
Xīnxīng Shì		 يېڭى يۇلتۇز شەھىرى
Yengi Yultuz Shehiri		 - Lanxin Donglu
(兰新东路)		 1

Önemli şehirler

Nüfusu ve etnik yapısı

Xinjiang'daki etnik gruplar (2015)
Kaynak: 2015 Nüfus Sayımı [18]
Etnik grup Sayı Yüzde oran
Uygurlar (維吾爾族 Wéiwǔ'ěrzú) 10.019.758 46,42%
Hanlar (漢族 Hànzú) 8.416.867 38,99%
Kazaklar (哈薩克族 Hāsākèzú) 1.514.814 7,02%
Huiler (回族 Huízú) 980.359 4,54%
Kırgızlar (柯爾克孜族 Kē'ěrkèzīzú) 189.309 0,88%
Moğollar (蒙古族 Měnggǔzú)
Donşianlar (東鄉族 Dōngxiāngzú)
Daurlar (達斡爾族 Dáwò'ěrzú)		 179.615 0,83%
Tacikler (塔吉克族 Tǎjíkèzú) 39.493 0,21%
Sibolar (錫伯族 Xībózú) 42.790 0,20%
Mançular (滿族 Mǎnzú) 26.195 0,11%
Tujialar (土家族 Tǔjiāzú) 15.787 0,086%
Özbekler (烏孜別克族 Wūzībiékèzú) 16.669 0,066%
Ruslar (俄羅斯族 Éluósīzú) 11.672 0,048%
Miaolar (苗族 Miáozú) 7.006 0,038%
Tibetliler (藏族 Zàngzú) 6.153 0,033%
Zhuanglar (壯族 Zhuàngzú) 5.642 0,031%
Tatarlar (塔塔爾族 Tǎtǎ'ěrzú) 4.883 0,024%
Salarlar (撒拉族 Sālāzú) 3.762 0,020%
Diğerleri 129.190 0,600%

Xinjiang, nüfus açısından çeşitli bir yer ve birçok farklı ulus barındırmaktadır. Sağdaki tabloda Çin Hükümeti'nin resmi olarak tanıdığı farklı milletlerin Xinjiang'daki nüfus sayıları gösterilmektedir.

Ayrıca bakınız

Şablon:Portal

Kaynakça

  1. ^ 新疆 — 中国政府网 (Xinjiang — Chinese Government Network)
  2. ^ a b "新疆维吾尔自治区第七次全国人口普查公报（第二号）". 新疆维吾尔自治区统计局. 14 Haziran 2021. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021. 
  3. ^ Statistical Yearbook of Xinjiang in 2016 (Çince)
  4. ^ "Sayın Büyükelçimiz Çin'in Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin İnsan Haklarında Kaydettiği İlerleme ve Edindiği Başarılar Hakkında Gazetecinin Sorusuna Verdiği Cevap". Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği. 26 Şubat 2019. 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019. 
  5. ^ "Sayın Aierken Tuniyazi Denizaşırı Çinliler ile Görüştü". Çin Halk Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosluğu. 10 Temmuz 2019. 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019. 
  6. ^ "Xinjiang'a Genel Bakış". China Radio International Türkçe. 16 Mart 2016. 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019. 
  7. ^ "Çin'in Xinjiang". Çin'in Xinjiang. 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2019. 
  8. ^ http://www.reuters.com/article/worldNews/idUSPEK18373620080418?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0
  9. ^ http://www.hurriyet.com.tr/dunya/8640410.asp?gid=229&sz=45840
  10. ^ a b "Doğal Kaynaklar" (İngilizce). Çin İnternet Bilgilendirme Merkezi. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  11. ^ Malus sieversii (İngilizce)
  12. ^ World Conservation Monitoring Centre (1998).Malus sieversii (İngilizce)
  13. ^ "Xinjiang Fine Wool (pronounce as "Shin-Jang" (Xinjiang Merino)". 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2019. 
  14. ^ Xinjiang Reclamation Science Institute, Shihezi 832001, P.R.China
  15. ^ [1]12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  16. ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  17. ^ 中华人民共和国民政部 (August 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9. 
  18. ^ "Xinjiang 新疆". The China Story. Australian Centre on China in the World. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2017. 

Dış bağlantılar

Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri （Başkent: Urumçi）
İl düzeyi şehir, İl, Özerk il İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi： Tanrı Dağı Bucağı | Saybağ Bucağı | Yenişehir Bucağı | Şuymogu Bucağı | Tudun Haba Bucağı | Tapançeng Bucağı | Mitung Bucağı | Urumçi İlçesi
Karamay： Karamay Bucağı | Maydağ Bucağı | Cerenbulak Bucağı | Orku Bucağı
Turfan İli： Turfan | Toksun İlçesi | Piçan İlçesi
Kumul İli： Kumul (şehir) | Ara Türük İlçesi | Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli： Hotan (şehir) | Hotan İlçesi | Lop İlçesi | Niya İlçesi | Guma İlçesi | Çira İlçesi | Keriye İlçesi | Karakaş İlçesi
Aksu İli： Aksu (şehir) | Onsu İlçesi | Şayar İlçesi | Bay İlçesi | Avat İlçesi | Kuçar İlçesi | Kelpin İlçesi | Toksu İlçesi | Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli： Kaşgar | Maralbeşi İlçesi | Poskam İlçesi | Feyzivat İlçesi | Kağılık İlçesi | Yopurğa İlçesi | Kaşgar Yenişehir İlçesi | Mekit İlçesi | Yengisar İlçesi | Yarkent İlçesi | Kaşgar Kuna Şehir İlçesi | Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli： Atuş İlçesi | Akto İlçesi | Uluğçat İlçesi | Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli： Korla (şehir) | Hoçing İlçesi | Lopnur İlçesi | Hoşut İlçesi | Çerçen İlçesi | Bağraş İlçesi | Bügür İlçesi | Çakılık İlçesi | Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli： Sanci (şehir) | Fukang (şehir) | Guçung İlçesi | Manas İlçesi | Jimisar İlçesi | Hutubi İlçesi | Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli： Bortala | Çing İlçesi | Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir： Shihezi | Aral | Tomşuk | Vujyaçü
İli Kazak Özerk İli：
（İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı： Gulca | Kuytun | Gulca İlçesi | Tekes İlçesi | Nilka İlçesi | Moğolküre İlçesi | Künes İlçesi | Korgas İlçesi | Dokuztara İlçesi | Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli： Çöçek (şehir) | Usu (şehir) | Dörbiljin İlçesi | Çağantogay İlçesi | Saven İlçesi | Toli İlçesi | Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli： Altay (şehir) | Çinggil İlçesi | Jeminay İlçesi | Koktokay İlçesi | Burçin İlçesi | Burultokay İlçesi | Kaba İlçesi
(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sincan_Uygur_Özerk_Bölgesi&oldid=26830987" sayfasından alınmıştır