Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii im. gen. Karola Kaczkowskiego

Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii
im. gen. Karola Kaczkowskiego

WIHE
Military Institute of Hygiene and Epidemiology

Brama główna WIHiE przy ul. Kozielskiej
Data założenia	1960
Typ	badawczy
Patron	Karol Kaczkowski
Państwo	Polska
Adres	ul. Kozielska 4 01-163 Warszawa
Dyrektor	dr n. med. Jarosław Ucieklak
Położenie na mapie Warszawy Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii
Położenie na mapie Polski Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii
52°15′11,8800″N 20°57′39,6000″E
Strona internetowa

Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii imienia generała Karola Kaczkowskiego – instytut badawczy założony i nadzorowany przez Ministra Obrony Narodowej. Instytut jest także podmiotem leczniczym. Zasadniczym celem działalności podstawowej Instytutu jest prowadzenie badań naukowych oraz prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu (w tym m.in.: epidemiologii, farmakologii, fizjologii stosowanej, higieny, immunologii, medycyny regeneracyjnej, medycyny weterynaryjnej, mikrobiologii, nauki o żywieniu i nauki o żywności, radiobiologii i ochrony przed promieniowaniem jonizującym i niejonizujący oraz toksykologii). Prowadzone badania i prace mają szczególnie na względzie potrzeby Sił Zbrojnych RP oraz obszar bezpieczeństwa państwa. Instytut kładzie szczególny nacisk na zagrożenia związane użyciem broni masowego rażenia (biologicznej, chemicznej i radiologicznej).

Instytut ma główną siedzibę w Warszawie przy ul Kozielskiej (dzielnica Wola-Koło) oraz Puławach przy ul. Lubelskiej 2 zlokalizowany jest Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych.

Tradycje i historia

Patron

Gen. Karol Kaczkowski (ok. 1834r.)

Profesor medycyny Karol Kaczkowski (1797-1867) lekarz i epidemiolog, w okresie powstania listopadowego wraz ze studentami medycyny Uniwersytetu Warszawskiego ochotniczo wstąpił do wojska i zorganizował pierwsze zwarte oddziały medyczne, stworzył etapowy system pomocy medycznej rannym: od pola walk do szpitala. Mianowany Naczelnym Lekarzem Wojska Polskiego. W obliczu przywleczonej przez wojska rosyjskie drugiej pandemii cholery, generał opracował skuteczne procedury leczenia i zapobiegania szerzeniu się tej choroby (m.in. izolacja pacjentów, dezynfekcja z wykorzystaniem chloru).

Okres laboratorium sanitarnego

Tradycje Instytutu wywodzą się bezpośrednio od jednostek sanitarno-epidemiologicznych tworzonych w czasie II wojny światowej na froncie wschodnim w ramach Wojska Polskiego podległego ZSRR. Było to utworzone w Lublinie w styczniu 1945 Sanitarno Epidemiologiczne Laboratorium nr 9 Frontu (kierownik SELF 9: kpt prof. dr n. med. Edmund Mikulaszek) przy Szpitalu Ewakuacyjnym nr 42 (zakaźnym), które w już w lutym przeniesiono do Tworek koło Warszawy. Po zakończeniu wojny we wrześniu 1945 z SELF 9 oraz 28. Pogotowia Instruktorsko Dezynfekcyjnego, utworzono Centralne Laboratorium Sanitarno-Epidemiologiczne, które kolejno grudniu 1946 przeniesiono Łodzi i włączono do Wojskowego Centrum Wyszkolenia Medycznego. Od 10 lipca 1949 do 15 stycznia 1950 kierownikiem laboratorium był płk dr hab. Jan Andrzej Chomiczewski. W 195 laboratorium ponownie usamodzielniono, a w kolejnym roku rozbudowano strukturę i zmieniono nazwę na 34. Wojskowe Centralne Laboratorium Sanitarno-Higieniczne. W 1955 laboratorium pod kierunkiem ppłk. prof. dr. farm. Maksyma Nikonorowa przeniesiono do Warszawy na Powązki, nadając mu w 1957 charakter placówki naukowej.

Okres instytutu naukowego

W 1960 nastąpiły kolejne zmiany. Nadano nową nazwę Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii oraz patrona generała Karola Kaczkowskiego. W tym samym 1960 roku do Instytutu włączono Ośrodek Ochrony Radiologicznej i Radiobiologii zlokalizowany w II CSK WAM przy ul. Szaserów. W 1963 do Instytutu włączono Laboratorium Sanitarno-Higieniczne Wojsko Lotniczych w Krakowie (przeniesione do Warszawy w 1982r.). W tym samy roku utworzono Radę Naukową WIHE, a rok później nadano jej prawo do nadania stopnia naukowego doktora nauk medycznych, farmacji i nauk przyrodniczych, w roku 1972 także doktora habilitowanego. W kolejnych latach Instytut rozwijał się tych trzech lokalizacjach. W latach 1974–1979 przy ul. Kozielskiej wybudowano nowy budynek administracyjno-laboratoryjny. W 1990 do Instytutu włączono Ośrodek Naukowo-Badaczy Służby Weterynaryjnej w Puławach, który zmienił nazwę na Ośrodek Badań Weterynaryjnych WIHE. Ważnym wydarzeniem było w roku 1997 włączenie Instytutu w struktury Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi.

Likwidacja Wojskowej Akademii Medycznej w 2002 zaowocowała ponownym powołaniem przez MON instytutu jako samodzielnej jednostki naukowej (w ówczesnym systemie prawnym jako jednostki badawczo-rozwojowej). Jako samodzielny Instytut, WIHE utraciło charakter jednostki wojskowej oraz bezpośrednią podległość pod struktury wojskowe (choć organem tworzącym i nadzorującym pozostał MON). Stanowisko komendanta instytutu zastąpiono stanowiskiem dyrektora. Instytut od tej pory stał się poddanym prawom gospodarki rynkowej - tak jak inne instytuty czy jbr, musiał otworzyć się na aktywnie i konkurencyjne zabieganie o środki na badania naukowe i prace badawczo-rozwojowe.

W 2002 dzięki współpracy z Departamentem Obrony USA, oraz dofinansowaniu Komitetu Badań Naukowych w Puławach utworzono pierwsze w Polsce laboratorium mikrobiologiczne 3 stopnia hermetyczności (powszechnie określane jako "BSL-3"). W tym czasie zmieniono nazwę ośrodka w Puławach na Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych WIHE. W 2010 w ramach reformy nauki i szkolnictwa wyższego WIHE zmienił status z jednostki badawczo-rozwojowej na instytut badawczy. W 2021 przeniesiono jednostki organizacyjne z ul. Szaserów na ul. Kozielską. Od tej pory Instytut realizuje działalność w dwóch lokalizacjach w Warszawie i Puławach.

Aktywność Instytutu

Działalność naukowa i badawczo-rozwojowa

Instytut realizuje prace badawcze i badawczo-rozwojowe we wszystkich statutowych obszarach, konkurencyjnie pozyskując środki na badania z budżetu państwa (m.in. MON, MNiSW), krajowych i zagranicznych agencji granatowych (m.in. NCN, NCBiR, ABM, DARPA) i organizacji międzynarodowych (m.in. EDA, Departament Obrony USA, Komisja Europejska) oraz partnerów komercyjnych (przedsiębiorców).

Rada Naukowa WIHE

Instytut posiada Radę Naukową (obecnie 14 osobową), która organem stanowiącym, inicjującym, opiniodawczym i doradczym w zakresie działalności statutowej oraz w sprawach rozwoju pracowników naukowych i badawczych. Obecnie Instytut i Rada Naukowa posiada prawa do nadawania stopnia naukowego doktora nauk o zdrowiu (dziedzina: nauki medyczne i nauki o zdrowiu, dyscyplina: nauki o zdrowiu).

Działalność medyczna oraz wykrywanie czynników BMR

Instytut posiada hermetyczne laboratoria diagnostyczne (w tym medyczne laboratorium diagnostyczne) przygotowane do prowadzenia identyfikacji, badań i archiwizacji szczególnie niebezpiecznych czynników biologicznych (wirusy, bakterie i toksyny), w tym biologicznych czynników broni masowego rażenia (m.in. czynników etiologicznych wąglika, dżumy, cholery, tularemii, zatrucia jadem kiełbasianym i innych.

Działalność edukacyjno-ekspercka

Instytut realizuje działalność szkoleniową w tym szkolenia, kursy i konferencje. Instytut jest upoważniony do prowadzenia szkoleń w zakresie ochrony przed polem elektromagnetycznym, kursów wakcynologia praktyczna, kursów ochrony radiologicznej pacjenta i inspektora ochrony radiologicznej. Instytut jest jednostką akredytowaną do prowadzenia specjalizacji w dziedzinie epidemiologii dla lekarzy i pracowników w ochronie zdrowia oraz prowadzenia kursów w tym zakresie.

Realizacja zadań w unikanym obszarze badawczym pozwala na wsparcie eksperckie przez Instytut na korzyść administracji rządowej (w szczególności MON) lub samorządowej, a także udziału w realizacji zadań polityki pomocowej UE w krajach rozwijających się. Obejmuje to udział w tworzeniu legislacji, przewodników, instrukcji, pracach standaryzacyjnych lub transferze najlepszych praktyk (m.in. w zakresie bezpieczeństwa OPBMR, epidemiologii, bezpieczeństwa biologicznego (biological safety, biosecurity), reżimów non-proliferacyjnych).

Struktura

Lokalizacja ul. Kozielska, Warszawa

Zakłady Naukowe

• Zakład Farmakologii i Toksykologii
• Zakład Medycyny Regeneracyjnej i Biologii Komórki
• Zakład Ochrony Mikrofalowej
• Zakład Radiobiologii

Samodzielne Pracownie

• Pracownia Epidemiologii
• Pracownia Fizjologii Stosowanej
• Pracownia Genetyki i Biologii Molekularnej
• Pracownia Higieny Żywienia i Żywności
• Pracownia Immunologii Doświadczalnej
• Pracownia Nanobiologii i Biomateriałów
• Pracownia Parazytologii
• Pracownia Terapii Eksperymentalnych
• Pracownia Terapii Genowych

Lokalizacja ul. Lubelska, Puławy

• Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych

Ciekawostki

Obiekt "Alfa"

Eksperymentalny schron OPBMR wybudowany na terenie Instytutu w latach 70 w okresie zimnej wojny. W czasie zagrożenia bmr czy konfliktem nuklearnym oraz skażeniem ważnym aspektem jest ochrona stanowisk dowodzenia czy ludności. Wybudowany jako pierwszy z planowanej serii (Alfa, Beta, Gamma) to pełnowartościowy hermetyzowalny schron o powierzchni 150 m kw., wyposażony w śluzy, system dekontaminacji i filtrowentylacji. Prowadzono tam badania nad wpływem izolacji i zagrożenia oraz wytrzymałością organizmu ludzkiego na przebywanie w warunkach bytowania w schronie.

Odsłonięcie pomnika w 1931r.

Widok ogólny

Uroczysty apel

Pomnik generała Karola Kaczkowskiego

Postawiono go w 1931r. w 100 lecie bitwy o Olszynkę Grochowską na terenie koszar 1. Batalionu Sanitarnego przy Powązkowskiej 44. Został wtedy ufundowany przez kadrę oficerską tej jednostki. 20 czerwca 1960r. odrestaurowano go i przeniesiono na obecny teren Instytutu przy ul. Kozielskiej 4, oraz uroczyście odsłonięto w obecności rodziny generała Kaczkowskiego. Ma kształt kamiennego obelisku stojącego na prostopadłościennym postumencie umieszczonych na szerszym dwuwarstwowym cokole. Na obelisku umieszczony jest metalowy medalion z wizerunkiem popiersia gen. Karola Kaczkowskiego (autorstwa Wiktora Gontarczyka). Na postumencie umieszczono napisy (kapitalikami): [front] «KAROL KACZKOWSKI GENERAŁ SZTABS-LEKARZ WOJSKA POLSKIEGO W R. 1831»; [lewa strona] «SWEMV SZEFOWI W SETNĄ ROCZNICĘ OFICEROWIE ZAWODOWI I REZERWOWI 1. BATALJONV SANITARNEGO 25 II 1931 R.»; [tył] «NA TEREN WOJSKOWEGO INSTYTUTU HIGIENY I EPIDEMIOLOGII OBELISK PRZENIOSŁO I ODNOWIŁO WOJSKO POLSKIE 20 VI 1960»; [prawa strona] «DOBRA I SZYBKA POMOC LEKARSKA NA POLV WALKI WPŁYWA NA PODTRZYMANIE DVCHA ŻOŁNIERZA».

Odznaka pamiątkowa i oznaka rozpoznawcza

Decyzją nr 5/MON z dnia 21 stycznia 2019 roku w Wojskowym Instytucie Higieny i Epidemiologii wprowadzono odznakę pamiątkową oraz oznakę rozpoznawczą.

Oznaka Instytutu do roku 2019

Odznaka pamiątkowa nawiązuje do historycznej odznaki pamiątkowej 1 Batalionu Sanitarnego im. generała lekarza Karola Kaczkowskiego, stacjonującego przed II wojną światową na Powązkach. W odznace pamiątkowej wykorzystano barwę wiśniową, która jest historycznie związana z jednostkami wojska polskiego o specjalizacjach medycznych, farmaceutycznych i weterynaryjnych. Odznaka metalowa ma wymiary 40 mm na 40 mm, w kształcie kwadratu ustawionego na wierzchołku pionowo, obwiedzionego srebrną obwódką. W kwadracie znajduje się równoramienny krzyż ustawiony na skos z ramionami ze srebrnych podwójnych proporczyków rozdzielonych ciemnoniebieskimi żyłkami. W części centralnej znajduje się ciemnoniebieska tarcza z laską Eskulapa, stanowiącą tradycyjny symbol medycyny oraz sztuki lekarskiej. Pomiędzy ramionami krzyża umieszczono napisy z literami koloru złotego.

Odznaka pamiątkowa i warianty oznaki rozpoznawczej WIHiE od 2019r.

U góry znajduje się napis „WIHE” stanowiący skrót nazwy Instytutu, na dole wpisano ozdobny monogram „KK”, z inicjałami patrona. Po lewej stronie umieszczono rok bitwy o Olszynkę Grochowską „1831”, a po prawej stronie datę „1960”, rok założenia Instytutu.

Oznaka rozpoznawcza (tkana/haftowana) jest oparta na tarczy herbowej, otoczonej złotą linią. U góry jest skrót nazwy Instytutu, a laska Eskulapa jest obustronnie otoczona stylizacją wieńców laurowych barwy złotej. Wzór oznaki bezpośrednio nawiązuje do dotychczas wykorzystywanej oznaki Instytutu. Oznaka posiada wersję na mundur polowy w barwach ochronnych.

Komendanci

• płk prof. dr hab. farm. Maksym Nikonorow (1960–1970)
• płk prof. dr hab. Józef Kubica (1970–1978)
• gen. bryg. doc. dr hab. med. Tadeusz Obara (1978–1982)
• gen. bryg. prof. dr hab. med. Jerzy Bończak (1982–1984)
• płk doc. dr hab. med. Juliusz Reiss (1984–1985)
• płk prof. dr hab. Józef F. Kubica (1985–1991)
• płk prof. dr. hab. Jerzy Faff (1991–1996)
• płk prof. dr hab. Krzysztof Chomiczewski (1996–2002)
• płk doc. dr hab. n. med. Marek Krzysztof Janiak (2002)

Dyrektorzy

• płk doc. dr hab. n. med. Marek K. Janiak (2002–2007)
• płk dr n. med. Janusz Kocik (2007–2016)
• płk dr n. biol. Robert Zdanowski (2016–2019)
• płk dr n. med. Adam Ziemba (2019–2021)
• prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. inż. Marcin Sobczak (2021-2023)
• dr n. med Jarosław Ucieklak (od 2023)

Bibliografia

1. Praca zbiorowa; 65 lat Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii im. gen. Karola Kaczkowskiego, Wydawnicto BEL Studio Sp.z o.o., Warszawa 2010
2. Chomiczewski K, Bartoszcze M, Michalski A; Budowanie nowoczesnego systemu obrony przed bronią biologiczną Sił Zbrojnych RP zgodnego z wymaganiami NATO, Lekarz Wojskowy; 2019, 97(1), 56-64

Linki zewnętrzne

• www.wihe.pl
• Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii im. gen. Karola Kaczkowskiego w bazie instytutów badawczych Rady Głównej Instytutów Badawczych (RGIB).
• Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii im. gen. Karola Kaczkowskiego w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).