Pigafetta
 Pigafetta wyniosła | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
pigafetta | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pigafetta (Blume) Beccari Malesia 1: 89. 1877[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
P. filaris (Giseke) Beccari[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Pigafetta[6] (Pigafetta (Blume) Becc.) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych, czyli palm (Arecaceae). Obejmuje dwa gatunki[5][7][8][9]. Pigafetta wyniosła P. elata jest endemitem wyspy Celebes w Indonezji, a P. filaris rośnie na Molukach i Nowej Gwinei[10].
Oba gatunki są pionierskie – nasiona kiełkują w przypadku dostępu światła – w efekcie palmy te spotykane są w lukach drzewostanu, na pogorzeliskach, porzuconych polach, na osuwiskach, na polach lawowych i brzegach rzek i obrzeżach lasów[10][6]. Rosną do 1500 m n.p.m.[10] Roczne przyrosty na wysokość sięgają 1,2 m[6]. Ze względu na szybki wzrost sadzone są w formie reprezentacyjnych alei wzdłuż dróg na nowo budowanych osiedlach, uprawiane poza tym są jako ozdobne w parkach i na terenach rekreacyjnych[6]. Długie kłodziny są cenionym materiałem konstrukcyjnym, dawniej stosowane były zwłaszcza do budowy rusztowań[6], wciąż wykorzystywane są do budowy domostw, mebli i posadzek[10].
Nazwa rodzaju upamiętnia podróżnika, uczestnika i kronikarza wyprawy dookoła świata Ferdynanda Magellana – Antonio Pigafettę[6][10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Bardzo wysokie (osiągające 50 m wysokości), masywne i prosto rosnące palmy. Młode części pędu gęsto kolczaste w węzłach. Kolce są cienkie, elastyczne i długie. Międzywęźla na młodych częściach pędu nagie, gładkie i zielone, z wiekiem drewniejące i brązowiejące. Ślady liściowe okazałe. U nasady pnia często wyrastają ościste korzenie przybyszowe. Korowa część pędu bardzo twarda, z kolei rdzeń miękki[7][10].
- Liście
- Pierzastozłożone, silnie wygięte, skupione w pióropusz na szczycie pędu. Odpadają wraz z pochwami liściowymi – stąd pień gładki. Ogonek liściowy (prawdziwy obecny tylko u P. elata), pochwa liściowa i oś liścia pokryte są elastycznymi kolcami wyrastającymi w szeregach. Listki liczne, wydłużone, z pojedynczym, tęgim kilem, na brzegu z krótkimi ośćmi i długą ością na przedłużeniu żyłki centralnej. Jednolicie ubarwione z obu stron[7][10].
- Kwiaty
- Skupione w kwiatostany wyrastające między liśćmi. Palmy te są dwupienne – na różnych osobnikach rozwijają się tylko kwiaty męskie albo żeńskie. Rozgałęzienia kwiatostanu są jedno i dwukrotne, te zakończone kwiatami w dolnej części są nagie (mają formę szypułek). Kwiaty męskie są symetryczne. Zawierają trójlistkowy zewnętrzny i taki sam wewnętrzny okółek okwiatu (listki okółka zewnętrznego są szerokie i krótkie, wewnętrznego dłuższe i węższe[10]) oraz 6 pręcików. Kwiaty żeńskie kulistawe[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj klasyfikowany jest do monotypowego podplemienia Pigafettinae z plemienia Calameae i podrodziny Calamoideae w obrębie arekowatych Arecaceae[5][4].
- Wykaz gatunków[9]
- Pigafetta elata (Mart.) H.Wendl. – pigafetta wyniosła
- Pigafetta filaris (Giseke) Becc.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-03-25] (ang.).
- ↑ a b Salacca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-03-25].
- ↑ a b Genus: Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ a b c d Andrew Henderson: Palms of Southern Asia. Princeton, Oxford: The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 163-164. ISBN 978-0-691-13449-9.
- ↑ a b c d e f Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 248-250. ISBN 978-83-61320-17-3.
- ↑ a b c d e K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons. Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin, Heidelberg: Springer, 1998, s. 344. ISBN 978-3-642-08378-5.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 716, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-03-25].
- ↑ a b c d e f g h i Pigafetta (Blume) Becc.. [w:] PALMweb: Palms of the World Online [on-line]. [dostęp 2020-03-25].