Oblężenie Kołobrzegu

Oblężenie Kołobrzegu
	IV koalicja antyfrancuska
	; Pomnik Gneisenaua i Nettelbecka w Kołobrzegu (obecnie nieistniejący)
Czas	marzec – 2 lipca 1807
Miejsce	Twierdza Kołobrzeg i jej przedpola
Terytorium	Królestwo Prus
Wynik	twierdza nie zdobyta (pokój zakończył działania wojenne)
Strony konfliktu
Prusy; Wielka Brytania; Szwecja	Francja; Włochy; 1. pułk piechoty Legii Poznańskiej
Dowódcy
płk Lucadou; (do 29 kwietnia 1807);; mjr Gneisenau; (od 29 kwietnia 1807)	gen. Loison; gen. Pietro Teulié †; płk Sułkowski
Siły
6 500 żołnierzy;; do 230 dział;; silne wsparcie od strony morza	do 13 000 żołnierzy;; do 67 dział
	Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego miejsce bitwy
	Położenie na mapie Polski miejsce bitwy
	54°10′40,699″N 15°34′59,484″E/54,177972 15,583190

Oblężenie Kołobrzegu (niem. Belagerung Kolbergs) – czteromiesięczne oblężenie twierdzy Kołobrzeg przez wojska napoleońskie, podjęte na początku marca 1807 roku i trwające do 2 lipca 1807 roku.

Znaczenie strategiczne

Utrzymanie twierdzy Kołobrzeg było niezwykle istotne dla pruskich planów strategicznych. Miała tam lądować ekspedycja angielska na tyły Wielkiej Armii. Realizacja tego planu miała być punktem zwrotnym całej wojny.

Sytuacja poprzedzająca

Po klęsce Królestwa Prus w wojnie z Francją pod Jeną i Auerstedt (14 października 1806) armia pruska została niemal zupełnie rozbita, a dwór królewski Fryderyka Wilhelma III uciekł do Królewca. Ocalałe resztki pruskich regimentów ratowały się w kilku ostatnich niezdobytych twierdzach. 1 listopada 1806 Nowa Marchia została objęta statusem okupacyjnym i podzielona na departamenty. Już 9 listopada 1806 do Kołobrzegu (departament szczeciński) udał się niewielki oddział francuskiej kawalerii dla administracyjnego przejęcia twierdzy. Pruski komendant płk Lucadou, będący w bardzo zaawansowanym wieku, stanowczo odmówił poddania twierdzy i nakazał przygotowania do działań obronnych.

Fortyfikacje

Kołobrzeg miał bardzo dogodne położenie obronne: od północy Morze Bałtyckie, od zachodu rzeka Parsęta, a od południa mokradła, które w razie potrzeby można było dodatkowo zalać półmetrową warstwą wody przy pomocy Batardeau – nieistniejącego już dzieła fortyfikacyjnego, które dla Twierdzy Kołobrzeskiej pełniło potrójną rolę: zapory wodnej, którą zamykano koryto rzeki Parsęty, co powodowało wypełniania się fosy fortecznej, a także zalewanie okolicznych bagien; poza tym pełniło funkcję mostu, a ponadto w swej konstrukcji miało galerię strzelecką dla prowadzenia ognia wzdłuż rzeki.

W dogodnych podejściach dostępu broniły liczne budowle obronne, poniższe zachowały się do dziś:

Fort „Ujście” („Mūnde”) (1770–1774), typu bastionowego, murowana z cegły 3-kondygnacyjna cylindryczna wieża, przysypana warstwą ziemi. W części piwnicznej pośrodku studnia, na dwóch wyższych kondygnacjach po siedem równomiernie rozmieszczonych otworów strzelniczych. Dzieło fortyfikacyjne najdalej wysunięte na północ, położone w pasie wydm, na prawym brzegu Parsęty miało za zadanie bronić dostępu do portu, głównie od strony morza i zachodu. Na tym forcie wiele lat później (1945–1946) wybudowano latarnię morską.
Reduta Morast (1770–74) na północnym cyplu Wyspy Solnej, pomiędzy Parsętą i Kanałem Drzewnym; pięcioboczna, ceglana, z wałem ziemnym i fosą. Obiekt współpracujący z fortem „Ujście”.
Fort Wilczy (Wolfsberg) (obecnie amfiteatr) – budowany dopiero od początku oblężenia (marzec 1807), na wschód od miasta, w miejscu, które dotychczas było najsłabiej chronione i słusznie spodziewano się stamtąd głównego natarcia. Dzieło fortyfikacyjne na planie czteroramiennej gwiazdy, w której ramionach znajdowały się trzy blokhauzy. W projekcie majora inż. Mūllera był jeszcze jeden, czwarty blokhauz od strony miasta, ale zrezygnowano z niego – w trakcie budowy fortu Francuzi zbliżali się już do Kołobrzegu.

Partyzanckie podjazdy Schilla

Ranny pod Jeną chorąży Schill umknął przed Francuzami i przez Magdeburg, Szczecin dotarł do Kołobrzegu. Tu pod opieką pułkownika Lucadou odzyskał siły i z własnej inicjatywy (nielegalnie) utworzył korpus ochotników (freikorps), który już 7 lutego 1807 liczył 424 kawalerzystów (po dwa szwadrony dragonów i huzarów) oraz 268 piechurów i 32 artylerzystów z czterema działami. Liczne wycieczki i podjazdy korpusu Schilla mocno dawały się we znaki niewielkim siłom francuskim zaangażowanym na Pomorzu Szwedzkim w walki u ujścia Odry i Piany ze szwedzkim gen. Essenem.

Początek oblężenia i szturm miasta

Marszałek Mortier dowodzący VIII Korpusem Wielkiej Armii (zawiadującym wybrzeżem od ujścia Łaby do ujścia Parsęty) otrzymał rozkaz zorganizowania w Szczecinie grupy operacyjnej do zdobycia twierdzy Kołobrzeg. Początkowo do tego zadania przeznaczono kontyngenty badeńskie i polskiej Legii Północnej z gen. bryg. Ménardem jako dowódcą, wezwanym z twierdzy Kostrzyn. Zanim gen. Ménard zaczął wykonywać polecone zadania, został wraz ze swoją grupą skierowany pod Gdańsk, do X Korpusu Wielkiej Armii marszałka Lefebvre’a. W lutym 1807 do Kołobrzegu udała się dywizja włoska gen. Pietro Teulié, byłego (w latach 1800–1804) ministra wojny Republiki Włoskiej. Włosi, choć tworzyli korpus zbyt słaby do zdobycia tak przygotowanej, uzbrojonej i zabezpieczonej twierdzy, podjęli walkę, ale zupełnie nie radzili sobie z zaistniałymi warunkami. Należy pamiętać, że na początku lutego, rozgrywała się bitwa pod Iławą Pruską, a za miesiąc miało się rozpocząć oblężenie Gdańska. Natomiast na zachód od ujścia Odry, w okolicach Stralsundu szwedzki kontyngent wiązał znaczne siły VIII Korpusu Wielkiej Armii Napoleona, tak bardzo potrzebne do zdobycia Kołobrzegu. Jeszcze w lutym na głównodowodzącego oblężenia wyznaczono gen. Loisona, jednak w ślad za nim nie przysłano żadnych wzmocnień w ludziach i uzbrojeniu ofensywnym. Nic dziwnego, że nawet tak doświadczony dowódca, bohater wielu bitew i kampanii nie zdołał choćby zagrozić obrońcom Kołobrzegu. Zniecierpliwiony Napoleon Bonaparte rozkazał samemu marszałkowi Mortierowi zająć się osobiście oblężeniem. W tym samym czasie przybył kontyngent saski i polski 1 pułk piechoty Legii Poznańskiej księcia pułkownika Antoniego Sułkowskiego. Nadal jednak brakowało odpowiedniej oblężniczej artylerii. Na domiar złego, marszałek Mortier, który opracował ciekawe, nowatorskie plany zdobycia twierdzy, został zmuszony przekazać dowództwo z powrotem generałowi Loisonowi, ponieważ na Pomorzu Szwedzkim ponownie dał o sobie znać gen. Essen. W tej sytuacji twierdzy nie zdobyto. Wkrótce też zmagania francusko-pruskie zakończył pokój w Tylży.

Propaganda

Obrona Kołobrzegu w 1807 roku w historiografii Królestwa Prus i Niemiec, wbrew faktom była przedstawiana jako symbol męstwa narodu niemieckiego i zwycięskiej walki z okupantem. W okresie II wojny światowej do legendy bitwy nawiązała propaganda III Rzeszy. Obrona Kołobrzegu stała się m.in. inspiracją dla stworzenia monumentalnego filmu wojennego Kolberg. Miasto ponownie ogłoszono twierdzą i zakazano poddania się.

Zobacz też

Bibliografia

Hieronim Kroczyński: Twierdza Kołobrzeg, Barwa i Broń, Warszawa 2000, ISBN 83-900217-8-3.

Linki zewnętrzne

Mapa sztabowa okolic twierdzy Kołobrzeg z 1807 roku