Kultura natufijska

Zasięg terytorialny kultury natufijskiej

Pozostałość po ścianie natufijskiego domu

Kultura natufijska – kultura mezolitu bliskowschodniego. Nazwa pochodzi od stanowiska archeologicznego Wadi-an-Natuf, w Izraelu, z około IX tysiąclecia p.n.e. Kultura została zdefiniowana w latach 30. XX wieku w wyniku badań wykopaliskowych na Górze Karmel prowadzonych przez Dorothy Garrod.

Okres trwania i zasięg

Kultura ta rozwinęła się na podłożu kultury kebaryjskiej, wskazuje na to analiza zabytków kamiennych. Największy rozwój kultury przypadał na okres między 10 500 a 9000 p.n.e., schyłek nastąpił około 8300 p.n.e.

Do ciekawszych stanowisk tej kultury zalicza się stanowiska na Górze Karmel oraz w Mugharet el-Wad i Abu Hurejra. Ślady tej kultury odkryto w kilku miejscach na Bliskim Wschodzie, tak w jaskiniach i schroniskach skalnych (Mugharet el-Wad, Nahal Oren), jak i na terenach otwartych (Enan, Jerycho).

Narzędzia

Narzędzia z tego okresu są jeszcze głównie wytwarzane z kamienia (krzemień), rogu i kości. Są to głównie kamienne geometryczne mikrolity, dominują zbrojniki w kształcie wycinków koła i trójkątów oraz małe wiórki tylcowe stosowane jako wkładki segmentowe na ostrza do sierpów rogowych (których rękojeści były czasami rzeźbione w kształt głowy zwierzęcej). Stosowano także piki kamienne i motyki. W materiale rogowo-kostnym dominują harpuny, haczyki wędkarskie i szydła (czasami z perforowaną główką). Wyróżniono dwie fazy ewolucji przemysłu tej kultury. We wcześniejszej udział zbrojników w inwentarzu kamiennym dochodzi do 50%, stosowano tzw. retusz heluański. Po 9000 p.n.e., w fazie późniejszej, pojawiają się liczniejsze mikrorylce, przekłuwacze oraz groty strzał.

Gospodarka

Gospodarkę kultury natufijskiej określa się jako zbieracko-łowiecką, daje się obserwować przejście do wyspecjalizowanego i intensywnego zbieractwa oraz myślistwa.

Natufijczycy byli myśliwymi polującymi na gazele, antylopy oraz zbieraczami żołędzi, orzechów, orzeszków pistacjowych i dziko rosnących zbóż.

Część teorii zakłada, że około 9000 r. p.n.e., kiedy klimat stał się bardziej suchy, nad Eufratem doszło do pierwszych prób uprawy zbóż.

Rozwój rolnictwa

Istnieje teoria, ze nagła zmiana klimatu, tzw. młodszy dryas (około 10 800 do 9500 p.n.e.), spowodowała, że ludzie podjęli rolnictwo. Młodszy dryas stanowił przerwę w ocieplaniu klimatu trwającą około 1000 lat. Ta przerwa spowodowała susze w Lewancie. Ponieważ duża liczba osiadłych mieszkańców polegała na spożyciu dzikich zbóż, więc ludzie zaczęli, według tej teorii, „dopomagać” zbożom w przetrwaniu.

Osiedla

Osiedlano się zarówno w jaskiniach, jak i w obozowiskach otwartych, liczba tych drugich znacznie wzrasta w późniejszej fazie co bywa określane jako „wyjście z jaskiń”.

Zmienia się sposób zamieszkiwania jaskiń, nie ogranicza się już tylko do przestrzeni zakrytej. Zaczęto zagospodarowywać przestrzeń przed jaskiniami, nawet do 1000 m² np. w Hayonim w Galilei. W El-Uad znajdująca się przed jaskinią terasa o pow. 500 m² została zniwelowana i częściowo zamknięta murem z kamieni.

W terenie otwartym zamieszkiwali osiedla użytkowane przez lata (obozowiska macierzyste) o pow. od 900 m² np. w Rosz Zin do blisko 3000 m² w Rosz Horesza, w których dominującą formą domostwa była budowla wzniesiona na planie okręgu, częściowo wkopana w grunt. Każda większa osada posiadała satelickie obozowiska wykorzystywane w czasie zbierackich wypraw (obozy sezonowe) o pow. ok. 200 m². Środowiskiem, w którym się najchętniej osiedlali była strefa między nadmorskimi nizinami a linią wzgórz i wysoczyzn, co umożliwiało pełniejsze wykorzystanie zróżnicowanych zasobów środowiska naturalnego.

Udomowienie psa

W stanowiskach natufijskich znajdują się najwcześniejsze archeologiczne ślady udomowienia psa. Na stanowisku Ein Mallaha w Izraelu, datowanym na 10 000 lat p.n.e., znaleziono pochowane razem szczątki starszego człowieka i cztero- lub pięciomiesięcznego szczeniaka psiego. W innym miejscu (jaskinia Hayonim), odkryto ludzi pogrzebanych razem z dwoma psami.

Zobacz też

• prehistoria
• kultura Heluan

Bibliografia

• Michel Brézillon: Encyklopedia kultur pradziejowych. Warszawa: WAiF, 1981. ISBN 83-221-0143-0. Brak numerów stron w książce
• Piotr Bieliński: Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-05519-7. Brak numerów stron w książce