Tekst źródłowy strony Hipoteza wodnej małpy

{{Dopracować|Uzupełnić = 2023-09| pov=2023-09}}

'''Hipoteza wodnej małpy''' lub '''hipoteza przybrzeżna''' ([[język angielski|ang.]] ''The Aquatic Ape Hypothesis (AAH)'' lub ''waterside theories'') – [[hipoteza]] wywodząca pochodzenie [[Gatunek (biologia)|gatunków]] z rodzaju ''[[Homo]]'' ze środowiska wodnego, w którym miały [[Ewolucja|wyewoluować]] fizyczne cechy odróżniające ludzi od innych [[Człowiekowate|człowiekowatych]]. W środowisku naukowym AAH jest postrzegana jako typowy przykład [[pseudonauka|pseudonauki]]<ref name="Dunsworth">{{cytuj książkę |nazwisko= Dunsworth|imię= Holly M.|tytuł= Human Origins 101| wydawca= Bloomsbury Academic|rok= 2007|isbn= 978-0-313-33673-7|strony= 121|url=https://books.google.com/books?id=0juhJgGco5QC&pg=PA121 }}</ref><ref name="McNeill">{{cytuj książkę |nazwisko= McNeill|imię= Daniel|tytuł= The Face: A Natural History| wydawca= Little, Brown and Co.|rok= 2000|isbn= 0-316-58812-1|strony= 36–37|url=https://books.google.com/books?id=qcOvIc-LP_IC&pg=PA36 }}</ref><ref name=Trauth>{{Cytuj pismo |nazwisko = Trauth| imię = Martin H.|nazwisko2 = Maslin|imię2 = Mark A.|nazwisko3 = Deino |imię3 = Alan L.|nazwisko4 = Junginger|imię4 =Annett|nazwisko5 = Lesoloyia|imię5 =Moses|tytuł = Human evolution in a variable environment: The amplifier lakes of Eastern Africa |url =https://www.researchgate.net/publication/234204290 |czasopismo =Quaternary Science Reviews |wolumin = 29|numer = 23-24|strony =2981–2988 |rok =2010 |doi =10.1016/j.quascirev.2010.07.007 |bibcode = 2010QSRv...29.2981T}}</ref>.

== Historia ==
[[Anaksymander|Anaksymander z Miletu]] (ok. 610-546 p.n.e.) twierdził, że zwierzęta lądowe wywodzą się od zwierząt żyjących w środowisku wodnym. Współczesną wersję tej teorii zaproponował [[Max Westenhofer]] (''Der Eigenweg des Menschen'', 1942), a biolog [[Alister Hardy]] w 1960 przedstawił ją w środowiskach naukowych. Do rozpowszechnienia teorii przyczyniła się publicystka [[Elaine Morgan]]. Hipotezę wodnej małpy omawiał też [[Desmond Morris]].

== Założenia ==
Hipoteza zakłada, że przodkowie człowieka ewoluowali w ciepłym i wilgotnym środowisku wodnym lub wodno-lądowym, w [[strefa przybrzeżna|strefie przybrzeżnej]] (litoral), prawdopodobnie na terenie dzisiejszych [[Wielkie Rowy Afrykańskie|Wielkich Rowów Afrykańskich]] lub wzdłuż afrykańskich i azjatyckich wybrzeży [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]]. Brodzenie w płytkiej wodzie, częste pływanie i nurkowanie sprzyjało wytworzeniu wielu specyficznych dla człowieka cech anatomicznych i fizjologicznych, których nie stwierdzono u innych ssaków typowo lądowych, natomiast wiele z tych cech występuje u większości ssaków związanych ze środowiskiem wodnym. 

== Argumenty ==
=== Za ===
* '''[[skóra]]''' – brak owłosienia, sposób pocenia się oraz rozmieszczenie i grubość komórek tłuszczowych (dziesięć razy więcej tych komórek niż u innych małp) [[Tkanka podskórna|tkanki podskórnej]] podobne do spotykanego u ssaków wodnych wskazują na lepsze przystosowanie do przebywania i poruszania się w wodzie niż na lądzie
* '''[[dwunożność]]''' – częste pływanie sprzyjało wyprostowaniu kręgosłupa, a brodzenie w płytkiej wodzie - przyjęciu pionowej postawy i&nbsp;poruszaniu się na dwóch nogach 
* '''[[oddychanie zewnętrzne|oddychanie]]''' – człowiek potrafi kontrolować swój oddech (np. wstrzymanie oddechu przy nurkowaniu), oddychać nosem i ustami (obniżona [[krtań]]), cechy te są charakterystyczne dla ssaków wodnych i wodno-lądowych, Morgan uważa, że ta zdolność przyczyniła się do rozwoju ludzkiej [[Mowa (językoznawstwo)|mowy]]
* '''[[poród]]''' – stosunkowo duża czaszka [[płód|płodu]] przy wąskim kanale dróg rodnych kobiety niesie duże ryzyko powikłań w czasie porodu, środowisko wodne ułatwia poród i zmniejsza ryzyko śmierci matki i dziecka
* '''[[Pływanie (sport)|zdolność pływania]]''' – noworodki potrafią wstrzymywać oddech w wodzie i bez lęku pływać delikatnie zanurzone w pozycji brzuchem do dołu. Na jednej z wysp Oceanu Indyjskiego odkryto kamienne narzędzia datowane na 900 tys. lat i&nbsp;wykonane przez przedstawiciela gatunku ''[[Homo erectus]]''. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że aby się dostać na wyspę, trzeba pokonać liczący 19 km szerokości bardzo głęboki rów morski. Mało prawdopodobne, aby pitekantrop potrafił konstruować tratwy i&nbsp;w ten sposób pokonać przeszkodę wodną. Musiał więc ją przepłynąć wpław, a to z kolei wymagało bardzo dobrych umiejętności poruszania się w wodzie. Nie umieją tego inne małpy człekokształtne.
* '''[[odżywianie]]''' – organizm człowieka jest lepiej przystosowany do spożywania pokarmów obecnych w wodzie niż mięsa zwierząt lądowych (zapotrzebowanie na [[egzogenne kwasy tłuszczowe]] oraz brak obserwowanych u innych lądowych [[Zoofag|mięsożerców]] [[enzymy|enzymów]] neutralizujących działanie [[cholesterol]]u). Śledząc ewolucję człowieka, można zauważyć, że 200 tys. lat temu nastąpił nagły wzrost wielkości mózgu u pierwszych przedstawicieli gatunku Homo sapiens (jest on większy o ponad 50 proc. niż u Homo erectus). Taka radykalna zmiana, zdaniem brytyjskich naukowców, mogła nastąpić tylko w środowisku bogatym w dwa specyficzne kwasy tłuszczowe - [[Kwas dokozaheksaenowy|DHA]] i [[Kwas arachidonowy|AA]]. Odgrywają one bardzo ważną rolę w tworzeniu błon komórkowych neuronów i&nbsp;ścian naczyń krwionośnych. Odpowiednią ilość DHA i&nbsp;AA mogła dostarczyć wyłącznie dieta obfita w ryby i owoce morza.
* '''[[zęby]]''' – Marc Verhaegen z Centrum Studiów Antropologicznych w Putte w Belgii twierdzi, że budowa zębów hominidów, a dokładnie ich szkliwa, wykazuje zdumiewające podobieństwo do zębów ssaków przystosowanych do życia w środowisku bagien i nadbrzeżnej roślinności

Dodatkowo można wymienić posiadanie szczątkowej [[Błona pławna|błony pławnej]] między palcami rąk i&nbsp;nóg, płakanie łzami oraz odmienne od współczesnych małp wzory owłosienia (u człowieka opływowe)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Morris|imię= Desmond|autor link= |tytuł= Zwierzę zwane człowiekiem| rozdział= Małpa polująca| nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca= Wydawnictwo Prima|miejsce= Warszawa |rok= 1997|strony= |isbn= 83-7129-527-8}}</ref>.

=== Przeciw ===
Przeciwnicy AAH wskazują na praktyczny brak możliwości jej udokumentowania. Ewentualne ślady kopalne znajdowałyby się na terenach obecnie pokrytych wodą. Argumentom wysuwanym przez zwolenników AAH przeciwstawiane są założenia tzw. [[hipoteza sawanny|hipotezy sawanny]], według której małpy człekokształtne prowadzące nadrzewny tryb życia przyjęły postawę dwunożną na skutek przejścia do życia na [[Sawanna|sawannie]]. Zwolennicy AAH kontrargumentują zauważając, że według teorii sawannowej wraz z człekokształtnymi wiele gatunków (np. pawiany) zeszło z drzew, jednak tylko te pierwsze są dwunożne.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Zobacz też ==
* [[antropogeneza]]
* ''[[Oreopithecus bambolii]]''

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.riverapes.com/ Riverapes.com] (en)
* [http://users.ugent.be/~mvaneech/Symposium.html Symposium Water and Human Evolution] (en)
* [http://pin.primate.wisc.edu/aboutp/evol/aquatic.html Primate Info Net] (en)
* {{Cytuj stronę | url = http://www.primitivism.com/aquatic-ape.htm | tytuł = Aquatic Ape Theory | opublikowany = primitivism.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20171220142403/http://www.primitivism.com/aquatic-ape.htm | zarchiwizowano = 2017-12-20}} (en)
* [[Elaine Morgan]], [https://archive.ph/20130428044846/http://www.ted.com/talks/lang/pol/elaine_morgan_says_we_evolved_from_aquatic_apes.html ''I believe we evolved from aquatic apes'' (uważam, że wyewoluowaliśmy z małp wodnych)] – wykład audio/video na łamach [[TED (konferencja)|TED]] 2009
* Jerry Bergman, [https://crev.info/2020/04/aquatic-ape-theory-revised/#_edn2 ''Aquatic Ape Theory Revised''], April 23 2020 (en)

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Pseudonauka]]
[[Kategoria:Ewolucja]]
[[Kategoria:Paleoantropologia]]