Witamina K
Witamina K – grupa organicznych związków chemicznych, będących pochodnymi 2-metylo-1,4-naftochinonu, pełniących w organizmie funkcję niezbędnego składnika pokarmowego. Poprzez uczestnictwo w syntezie protrombiny w wątrobie, warunkuje ona prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi[1][2][3][4][5]. Uczestniczy także w metabolizmie układu kostnego[4]. Do witamin K zaliczane są dwa naturalne związki rozpuszczalne w tłuszczach:
- witamina K1 (filochinon) – w pozycji trzeciej posiada resztę fitylową;
- witamina K2 (menachinon) – wytwarzana przez bakterie jelitowe[2][3][4][5]; w pozycji trzeciej posiada resztę difarnezylową lub inne grupy izoprenowe.
Otrzymuje się również szereg pochodnych syntetycznych (rozpuszczalne łatwiej w tłuszczach lub rozpuszczalne w wodzie), np. witamina K3 (menadion)
Zapotrzebowanie dobowe na witaminę K wynosi około 60-80 μg[6]. W organizmie podlega ona procesowi regeneracji w wątrobie w cyklu witaminy K. Może być również produkowana przez bakterie znajdujące się w jelicie grubym.
Za jej odkrycie i wyjaśnienie chemicznej natury dwaj biochemicy – Edward Adelbert Doisy i Henrik Dam otrzymali w 1943 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny.
Występowanie
edytujWitaminy K występują w wielu produktach spożywczych, takich jak brokuły, selery zwyczajne[7], rzepa, szpinak, ogórek, mniszek lekarski[8], sałata, kapusta właściwa, lucerna, morszczyn, ziemniak, awokado, a także w jajkach, jogurcie, serze, wątrobie, oleju sojowym i szafranowym.
Skutki niedoboru
edytujZaburzenia krzepnięcia krwi (wydłużony czas gojenia się ran)[1][2][3][4], krwawienia[1], osteoporoza[9][a], zaburzenia pracy jelit[4], zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów[11][12].
Niedobór witamin K jest także przyczyną choroby krwotocznej noworodków (ang. vitamin K deficiency bleeding, VKDB), której zapobiega się podawaniem witaminy K[13][14]. Dane kliniczne wskazują, że jednorazowy zastrzyk domięśniowy bezpośrednio po urodzeniu jest znacznie skuteczniejszy niż wielodniowe podawanie doustne[14]. W Polsce taki sposób postępowania wprowadzono w 2016 roku[13].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2004, s. 30–31. ISBN 83-7350-059-6.
- ↑ a b c Biologia. Czesław Jura, Jacek Godula (redaktorzy). Wyd. VII (przekład). Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 889. ISBN 978-83-7073-412-1.
- ↑ a b c Barbara Bukała: Biologia. Fizjologia zwierząt z elementami fizjologii człowieka. Kraków: Wydawnictwo Szkolne Omega, 2005, s. 149–150. ISBN 83-7267-192-3.
- ↑ a b c d e Biologia. Vademecum maturalne 2011. Monika Balcerowicz (red.). Gdynia: Operon, 2010, s. 219–211. ISBN 978-83-7680-166-7.
- ↑ a b Encyklopedia Biologia. Agnieszka Nawrot (red.). Kraków: Wydawnictwo GREG, s. 600. ISBN 978-83-7327-756-4.
- ↑ Edward Bańkowski, Biochemia. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich i magisterskich, wyd. 2, Wrocław: MedPharm Polska, 2014, ISBN 978-83-7846-003-9, OCLC 860448248.
- ↑ Full Report (All Nutrients): 11143, Celery, raw (Apium graveolens). [w:] National Nutrient Database for Standard Reference Release 28 [on-line]. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2016-12-12]. (ang.).
- ↑ Nutrition Facts and Analysis for Dandelion greens, raw [online], nutritiondata.self.com [dostęp 2016-05-24].
- ↑ Yoshihiro Sato i inni, Menatetrenone and vitamin D2 with calcium supplements prevent nonvertebral fracture in elderly women with Alzheimer’s disease, „Bone”, 36 (1), 2005, s. 61–68, DOI: 10.1016/j.bone.2004.09.018, PMID: 15664003 (ang.).
- ↑ Yoshihiro Sato i inni, RETRACTED: Menatetrenone and vitamin D2 with calcium supplements prevent nonvertebral fracture in elderly women with Alzheimer’s disease, „Bone”, 106, 2018, s. 213, DOI: 10.1016/j.bone.2017.10.007, PMID: 29150013.
- ↑ Jakob Linseisen, Sabine Rohrmann, Katharina Nimptsch, Dietary intake of vitamin K and risk of prostate cancer in the Heidelberg cohort of the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC-Heidelberg), „The American Journal of Clinical Nutrition”, 87 (4), 2008, s. 985–992, DOI: 10.1093/ajcn/87.4.985 (ang.).
- ↑ Witamina K1 i K2 – której z nich potrzebujemy? [online], CHEERS, 13 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-24] (pol.).
- ↑ a b Teresa Jackowska, Jarosław Peregud-Pogorzelski, Profilaktyka krwawienia z niedoboru witaminy K. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pediatrii i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (2016), „Pediatria Polska”, 91 (6), s. 602–605, DOI: 10.1016/j.pepo.2016.10.003.
- ↑ a b Mauri Witt i inni, Prophylactic Dosing of Vitamin K to Prevent Bleeding, „Pediatrics”, 137 (5), 2016, e20154222, DOI: 10.1542/peds.2015-4222, PMID: 27244818 (ang.). + Errata, „Pediatrics”, 138 (4), 2016, e20162475, DOI: 10.1542/peds.2016-2475, PMID: 27940894.
