Umar al-Baszir

sudański polityk
To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 21 lis 2024. Od tego czasu wykonano 1 zmianę, która oczekuje na przejrzenie.

Umar Hasan Ahmad al-Baszir (arab. عمر حسن احمد البشير, ʿUmar Ḥasan Aḥmad al-Bašīr; ur. 1 stycznia 1944 w Husz Bannace) – sudański wojskowy i polityk, prezydent Sudanu od 30 czerwca 1989 do 11 kwietnia 2019. Doszedł do władzy w wyniku zamachu stanu i w ten sam sposób utracił ją 30 lat później[2].

Umar al-Baszir
Ilustracja
Umar al-Baszir (2009)
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1944
Husz Bannaka

Prezydent Sudanu
Okres

od 30 czerwca 1989
do 11 kwietnia 2019

Przynależność polityczna

Kongres Narodowy

Poprzednik

Ahmad al-Mirghani

Następca

Ahmad Awad ibn Auf[1]

Odznaczenia
Order Republiki Serbii II klasy
Umar Hasan Ahmad al-Baszir
marszałek marszałek
Data i miejsce urodzenia

1 stycznia 1944
Husz Bannaka

Przebieg służby
Lata służby

1960–2013

Siły zbrojne

Siły Zbrojne Sudanu

Główne wojny i bitwy

I wojna domowa w Sudanie,
wojna Jom Kipur,
II wojna domowa w Sudanie,
sudański konflikt graniczny (od 2011),
konfrontacja graniczna między Sudanem i Sudanem Południowym (2012)

Umar al-Baszir w towarzystwie żołnierzy podczas wizyty w Dżubie, 4 stycznia 2011
Umar al-Baszir z prezydentem Rosji Władimirem Putinem, 23 listopada 2017

Kariera wojskowa

edytuj

Urodził się 1 stycznia 1944 w małej miejscowości na północy Sudanu. W 1960 roku wstąpił w szeregi wojsk sudańskich, natomiast w 1966 roku ukończył Sudańską Akademię Wojskową w Chartumie.

W 1973 roku walczył wraz z siłami egipskimi w konflikcie z Izraelem. W latach 1975–1979 pełnił obowiązki attaché wojskowego w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Następnie w latach 1979–1981 jako dowódca garnizonu, w latach 1981–1987 stał na czele brygady spadochronowej w Chartumie.

Zamach stanu

edytuj

30 czerwca 1989 wraz z grupą oficerów przeprowadził zamach stanu przeciwko premierowi Sadikowi al-Mahdiemu. Zamach ten miał na celu zapobiec ugodzie z Ludową Armią Wyzwolenia Sudanu (SPLA). Generał Baszir sprzeciwił się realizacji porozumienia, które umożliwiało wprowadzenie prawa świeckiego na południu kraju. Baszir ogłosił się szefem Rewolucyjnej Rady Ocalenia Narodowego, składającej się z 15 członków i wydał dekret konstytucyjny rozwiązujący rząd. W kolejnych dekretach doprowadził do rozwiązania partii politycznych oraz związków zawodowych. W obawie przed niezadowoleniem społeczeństwa i próbami obalenia, wprowadził stan wyjątkowy oraz zakaz demonstracji antyrewolucyjnych.

W kwietniu 1990 roku zostało straconych 31 oficerów policyjnych i wojskowych po domniemanej próbie zamachu stanu. Dziennikarze i dyplomacja oskarżała Baszira, że był to jedynie pretekst dla usunięcia podejrzanych oficerów. W marcu 1991 roku uchwalono ustawę wprowadzającą prawo szariatu we wszystkich prowincjach kraju z wyjątkiem południa.

Prezydentura

edytuj

16 października 1993 Rewolucyjna Rada Ocalenia Narodowego uległa rozwiązaniu. W wyborach generalnych przeprowadzonych w Sudanie między 2 a 17 marca 1996, Baszir został wybrany na urząd prezydenta kraju uzyskując 75,4% głosów w pierwszej turze.

W 1998 roku prezydent Baszir założył wraz z Hasanem at-Turabim partię Kongresu Narodowego. At-Turabi został zawieszony w funkcji przewodniczącego ugrupowania po tym, jak zdołał wprowadzić ustawę ograniczającą władze prezydenta i nawoływał do bojkotu jego reelekcji. W wyborach prezydenckich rozpisanych między 13 a 23 grudnia 2000, Baszir uzyskał reelekcję zdobywając 86,5% głosów. W grudniu 2001 roku Baszir nakazał aresztować Hasana at-Turabiego pod zarzutem próby przejęcia władzy po tym, jak jego nowa partia – Ludowy Kongres Narodowy (PNC), podpisała porozumienie z SPLA. Uwolniony został dopiero w październiku 2003 roku w trakcie rozmów pokojowych mających na celu zakończenie wieloletniej wojny domowej na południu kraju[3].

14 lipca 2008, główny prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego, Luis Moreno-Ocampo oskarżył Umara al-Baszira o współodpowiedzialność za zbrodnie ludobójstwa podczas toczącego się na południu kraju konfliktu zbrojnego i inspirowanie masakr w zachodniosudańskiej prowincji Darfur oraz złożył wniosek o wysłanie za nim listu gończego. MTK wydał nakaz aresztowania 3 marca 2009[4].

30 stycznia 2011 w kraju wybuchły antyrządowe manifestacje na fali Arabskiej Wiosny przeciwko złej sytuacji materialnej, pogłębiającemu się kryzysowi związanemu z secesją Sudanu Południowego oraz autorytarnym rządom al-Baszira.

23 marca 2012 Umar al-Baszir został ciężko ranny po tym, jak jego transporter opancerzony ostrzelano z wyrzutni RPG. Ewakuowano go śmigłowcem. Ogłosił, iż to Amerykanie chcieli go zabić. Powiedział także, że nie ugnie się przed nikim[5].

W wyborach generalnych w Sudanie, które zostały przeprowadzone między 13 a 16 kwietnia 2015, Umar al-Baszir zdobył 94,05% głosów i już w pierwszej turze zapewnił sobie kolejną, 5-letnią kadencję na stanowisku[6].

Utrata władzy

edytuj

11 kwietnia 2019 Umar al-Baszir został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu[7][8][9].

14 grudnia 2019 został skazany na 2 lata więzienia za korupcję i pranie brudnych pieniędzy[10]. Władze Sudanu odmówiły ekstradycji al-Baszira do Holandii, gdzie miałby ponieść karę za zbrodnie ludobójstwa[10]. 22 grudnia 2019 prokurator generalny Sudanu ogłosił rozpoczęcie przeciwko niemu postępowania w sprawie zbrodni popełnionych podczas konfliktu w Darfurze[11].

11 lutego 2020 władze Sudanu zgodziły się na przekazanie Umara al-Baszira Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze, gdzie ma zostać on osądzony za zbrodnie przeciwko ludzkości[12]. Ostatecznie nie został on przekazany[13].

21 lipca 2020 rozpoczął się jego krajowy proces, w którym oskarżono al-Baszira na podstawie art. 96 kodeksu karnego z 1983 roku, o przeprowadzenie zamachu stanu w 1989 roku[14].

Przypisy

edytuj
  1. Jako przewodniczący Tymczasowej Rady Wojskowej
  2. Zamach stanu w Sudanie. Prezydent odsunięty od władzy po 30 latach [online], Onet Wiadomości, 11 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-11] (pol.).
  3. Profile: Sudan's President Bashir. [dostęp 2012-06-06].
  4. Odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa jednostki w świetle kazusu O. Al-Bashira, A. Haruna i A. Kushayba
  5. Poker, którego stawką jest zbrodnia - Konflikty - WP.PL [online], konflikty.wp.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-03] (pol.).
  6. Omer al-Bashir Declared Winner of Sudan’s Elections. sudanow.info.sd. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)]., Sudan News Agency, 2015-04-27
  7. Statehouse in panic as Uhuru friend Sudan’s Omar al Bashir overthrown by the Military VP arrested. [online], kenya-today.com [dostęp 2019-04-11] (ang.).
  8. Stepping down as Sudan's president [online], Anadolu Agency [dostęp 2019-04-11] (ang.).
  9. DEVELOPING: Unconfirmed reports say President Omar al-Bashir has stepped down, Sudan awaits official announcement [online], www.news24.com [dostęp 2019-04-11] (ang.).
  10. a b Abdi Latif: Sudan’s Ousted Leader Is Sentenced to Two Years for Corruption. New York Times, 2019-12-13T20:39:01-05:00. [dostęp 2019-12-15]. (ang.).
  11. Abdi Latif: Sudan to Investigate Darfur Atrocities Under Ousted Leader. New York Times, 2019-12-22T15:59:04-05:00. [dostęp 2019-12-24]. (ang.).
  12. Jason Burke Africa, Sudan says it will send former dictator Omar al-Bashir to ICC, „The Guardian”, 11 lutego 2020, ISSN 0261-3077 [dostęp 2020-02-11] (ang.).
  13. Sudan’s jailed former strongman Omar al-Bashir is taken to a hospital in the north for better care [online], AP News, 25 września 2024 [dostęp 2024-11-21] (ang.).
  14. Robert Stefanicki, Były dyktator Sudanu Omar al-Baszir zamiast do Hagi może trafić na szubienicę [online], wyborcza.pl, 22 lipca 2020 [dostęp 2020-07-23].