Sitowate

Sitowate
	; Sit rozpierzchły
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	sitowate
	Nazwa systematyczna
	Juncaceae Juss.; Gen. Pl.: 43. 04.08.1789
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sitowate (Juncaceae Juss.) – rodzina roślin jednoliściennych. Liczy ok. 440 gatunków skupionych w 7 rodzajach^[2]. Rozpowszechnione są one na całym świecie, przy czym w strefie tropikalnej głównie na obszarach górskich. Najbardziej zróżnicowane są w strefie klimatu chłodnego umiarkowanego oraz w górach. Najczęściej zasiedlają siedliska wilgotne^[3]. We florze Polski występują tylko dwa rodzaje roślin należące do tej rodziny: sit i kosmatka^[4]. Znaczenie ekonomiczne jest niewielkie – niektóre gatunki wykorzystywane są w plecionkarstwie i są sadzone jako rośliny ozdobne^[3].

Morfologia

Kosmatka polna

Oxychloe clandestina

Sit skupiony

Pokrój: Byliny i rośliny jednoroczne, zwykle rosnące w kępach, często z kłączami. Łodyga cylindryczna i zwykle pełna^[3].
Liście: Skupione zwykle tylko u nasady łodygi, skrętoległe, zwykle w trzech rzędach, rzadko (u Distichia) dwurzędowe. Z pochwą liściową u nasady. Blaszka liściowa płaska, cylindryczna lub zredukowana (wówczas liść ograniczony tylko do pochwy). Liście spłaszczone trawiaste, całobrzegie, z żyłkowaniem równoległym, bez języczka^[3].
Kwiaty: Rzadko pojedyncze, zwykle skupione w wierzchotkach tworzących kwiatostany złożone główkowate lub wiechowate. Kwiaty obupłciowe, rzadko jednopłciowe (Distichia, Rostkovia), trzykrotne, promieniste, bardzo drobne. Okwiat składa się z dwóch okółków po 3 listki. Są one wolne, zwykle zielono-brązowe lub czarne, rzadko błoniaste. U Marsippospermum wewnętrzny okółek okwiatu jest mniejszy od zewnętrznego. Pręcików jest zwykle 6, rzadko 3. Są one nadległe listkom okwiatu, wolne. Pylniki są dwukomorowe, wewnątrzpylne, pękają podłużnymi bruzdami, nitka od nasady główki wnika między pylniki w postaci łącznika (basifixed). Słupek powstaje z trzech owocolistków zrośniętych i tworzących górną zalążnię zawierającą liczne zalążki. Szyjka słupka pojedyncza lub trzy, znamiona trzy^[3].
Owoce: Torebka z trzema przegrodami, zawierająca zwykle liczne, kuliste lub spłaszczone nasiona. Bielmo jest obecne, zarodek jest prosty^[3].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina sitowate (Juncaceae). Rodzina stanowi grupę siostrzaną dla rodziny ciborowatych Cyperaceae, wraz z którymi tworzy grupę siostrzaną rodziny turniowatych Thurniaceae^[2].

wiechlinowce

	pałkowate Typhaceae

	bromeliowate Bromeliaceae

Rapateaceae

	łuczydłowate Xyridaceae

	niedotrawowate Eriocaulaceae

majakowate Mayacaceae

turniowate Thurniaceae

	sitowate Juncaceae

	ciborowate Cyperaceae

rześciowate Restionaceae

biczycowate Flagellariaceae

wiechlinowate Poaceae

	Ecdeiocoleaceae

	żuanwiliowate Joinvilleaceae

Podział rodziny na rodzaje według APweb

W obrębie rodziny wyróżnianych jest siedem rodzajów z 430 gatunkami, spośród których najwięcej (ok. 300) należy do parafiletycznego rodzaju Juncus^[5]^[6].

Distichia Nees & Meyen
Juncus L. – sit
Luzula DC. – kosmatka
Marsippospermum Desv.
Oxychloe Phil.
Rostkovia Desv.

Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd sitopodobne (Juncanae Takht.), rząd sitowce (Juncales Dumort.), podrząd Juncineae Engl., rodzina sitowate (Juncaceae Juss.)^[5].

Zastosowanie

Łodygi różnych gatunków sitów (np. sit rozpierzchły, sztywny i bałtycki) wykorzystywane są do wiązania i wyplatania. Niektóre gatunki sitów i kosmatek sadzone są jako rośliny ozdobne^[3].

Zobacz też

sitniczka, sitowie, sitnik, sitowiec – rodzaje roślin z rodziny ciborowatych.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 374-376. ISBN 1-57808-351-6.
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ ^a ^b Crescent Bloom: Juncaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-14]. (ang.).
↑ List of Genera in JUNCACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2024-12-10] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).

[singh-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 374-376. ISBN 1-57808-351-6.

[checklist-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[A-5] Crescent Bloom: Juncaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-14]. (ang.).

[6] List of Genera in JUNCACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2024-12-10] (ang.).

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]