Wikipedia

Rośliny pasożytnicze

Rośliny pasożytnicze, parazytofity – rośliny korzystające z wody i soli mineralnych oraz substancji organicznych wytworzonych przez inne organizmy, które stają się ich żywicielami. Stanowią nieliczną procentowo grupę gatunków, ogromna bowiem większość roślin to gatunki autotroficzne.

Zaraza drobnokwiatowa – pasożyt całkowity
Jemioła – półpasożyt nadrzewny
Gnidosz okółkowy – półpasożyt wysokogórski
Zaraza żółta – pasożyt lepiężników
Szelężnik mniejszy – półpasożyt korzeniowy
Łuskiewnik różowy – pospolicie występujący podziemny pasożyt całkowity
Świetlik wyprężony – półpasożyt
Pszeniec gajowy – półpasożyt

Rodzaje pasożytów roślinnych

edytuj

Ocenia się, że na świecie istnieje ok. 3 tys. gatunków roślin pasożytniczych. Wyróżnia się wśród nich:

  • pasożyty obligatoryjne (bezwzględne) – do przeprowadzenia cyklu życiowego wymagają gospodarza.
  • pasożyty fakultatywne (względne) – mogą dopełnić cykl życiowy niezależnie od gospodarza.

Rośliny pasożytnicze dzieli się także ze względu na zdolność do fotosyntezy:

  • pasożyty całkowite – rośliny bezzieleniowe, które w ogóle nie przeprowadzają fotosyntezy, lecz wszystkie potrzebne do życia substancje organiczne czerpią z organizmu żywiciela. Żywicielem może być inna roślina lub, w przypadku myko-heterotrofów, określony gatunek grzyba.
  • półpasożyty (synonimy: semiparazyty, pasożyty częściowe) – posiadają zielony chlorofil i przeprowadzają fotosyntezę, a z organizmu żywiciela pobierają tylko niektóre niezbędne im do życia składniki, np. wodę i sole mineralne. Niektóre półpasożyty (np. szelężnik) mogą żyć samodzielnie bez żywiciela, jednak wówczas nie są w stanie wytworzyć kwiatów. Świetliki co prawda wytwarzają kwiaty, ale drobne, również nasiona są drobniejsze.

Parazytofity mogą pasożytować na różnych częściach roślin. Wyróżnia się dwie grupy:

  • pasożyty korzeniowe – ich ssawki wnikają do korzeni roślin. Wiele gatunków z tej grupy (np. z rodziny zarazowatych), żyje pod ziemią, a pęd nadziemny pojawia się krótkotrwale, tylko na okres niezbędny do wytworzenia nasion. Niektóre jednak, np. szelężnik żyją cały czas nad ziemią.
  • pasożyty pędowe – ich ssawki wnikają do pędów nadziemnych. Przedstawicielem jest np. kanianka. Po wykiełkowaniu z nasiona jej ssawki wnikają do gleby i z nasiona wyrasta długi, cienki pęd, który zatacza koła, aż trafi na roślinę żywicielską. Wówczas pędy kanianki owijają się wokół łodygi żywiciela zapuszczając ssawki. Po pewnym czasie kanianka traci łączność z ziemią, stając się pasożytem całkowitym. Jeżeli w krótkim czasie po wykiełkowaniu nie napotka żywiciela, obumiera.

Zgodnie z tym podziałem pasożyty całkowite są zawsze obligatoryjne i można je rozróżniać ze względu na zasiedlane części roślin, np.:

Półpasożytów dotyczą obydwa pozostałe podziały, czyli np.:

Tryb życia

edytuj

Najważniejszą cechą budowy umożliwiającą parazytofitom pasożytniczy tryb życia jest posiadanie specjalnych ssawek (haustorium). Wchłaniają one wodne roztwory soli i substancji organicznych z organizmu żywiciela oraz wydzielają specjalne enzymy umożliwiające inwazję do jego organizmu. U pasożytniczych roślin nadrzewnych, jak np. u jemioły, ważnym przystosowaniem jest też wytwarzanie kleistych owoców, które mogą przykleić się do gałęzi drzew.

Parazytofity cechuje zwykle wybiórczość co do organizmu żywiciela. Przeważnie pasożytują na ściśle określonym gatunku, lub grupie spokrewnionych gatunków, np. zaraza błękitnawa pasożytuje tylko na bylicy polnej. Mniej wyspecjalizowany jest np. łuskiewnik różowy, który pasożytuje na korzeniach wielu gatunków drzew.

Nasiona wielu roślin pasożytniczych kiełkują tylko wtedy, gdy znajdą się w pobliżu rośliny żywicielskiej. Po wykiełkowaniu wytwarzają ssawki, którymi przytwierdzają się do żywiciela i wnikają do jego organizmu pobierając z niego potrzebne im składniki. Ponieważ nie muszą przeprowadzać fotosyntezy, nie posiadają chlorofilu, a liście zwykle mają zredukowane do łusek.

Konsekwencją pasożytniczego trybu życia jest uproszczenie budowy ciała rośliny. Nie musząc wytwarzać skomplikowanych struktur niezbędnych do procesu fotosyntezy, niemal całą energię pobraną od żywiciela parazytofity mogą przeznaczyć na wytworzenie kwiatów i nasion. Tak jest np. u rosnącej w tropikach pasożytniczej raflezji, która wytwarza największe na świecie kwiaty (o średnicy do 1m i wadze do 7 kg). Ponieważ nie muszą przeprowadzać fotosyntezy, mogą rosnąć w miejscach silnie, lub nawet całkowicie zacienionych.

Znaczenie

edytuj

Na rośliny żywicielskie rośliny pasożytnicze wywierają niekorzystny wpływ. Pobierając z nich wodę z solami mineralnymi oraz składniki pokarmowe osłabiają je, a nawet mogą doprowadzić do ich śmierci, szczególnie pasożyty całkowite. Jeśli chodzi o półpasożyty, często nie obserwuje się ich szkodliwego wpływu na żywiciela, jednak jeśli występują w dużym zagęszczeniu (np. jemioła), wówczas również osłabiają żywiciela, a ponadto zacieniając go zmniejszają wydajność jego fotosyntezy.

W gospodarce człowieka rośliny pasożytnicze nie znalazły większego zastosowania. Jemioła używana jest jako roślina lecznicza i do celów dekoracyjnych. Niektóre, np. kilka gatunków kanianek, mogą zmniejszać plony roślin uprawnych, mogą także powodować zatrucia ludzi, a szczególnie zwierząt, które jedzą paszę z zakażonych tymi roślinami upraw, są bowiem roślinami trującymi.

Gatunki pasożytów całkowitych we florze polskiej

edytuj

Gatunki półpasożytów we florze polskiej

edytuj

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rośliny_pasożytnicze&oldid=73080602”