Reja (mitologia)
Reja (także Rea; gr. Ῥεία Rheía, Ῥέα Rhéa, łac. Rhea) – w mitologii greckiej jedna z tytanid, bogini płodności. Opiekunka dzieci. Utożsamiana z Kybele[1].
| bogini płodności, opiekunka dzieci | |
 Rhea, 1888 | |
| Inne imiona |
Rea, Rheía, Rhéa |
|---|---|
| Występowanie | |
| Atrybuty |
rydwan ciągnięty przez dwa lwy |
| Teren kultu | |
| Odpowiednik |
Ops (rzymski) |
| Rodzina | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Rodzeństwo |
Kronos, Okeanos, Krios, Hyperion, Kojos, Japet, Teja, Temida, Fojbe, Mnemosyne, Tetyda |
| Dzieci | |
Rea w mitologii
edytujUchodziła za córkę Uranosa (Nieba) i Gai (Ziemi). W najwcześniejszej tradycji była silnie kojarzona z Gają i Kybele, Wielką Matką, w klasycznej mitologii stała się rodzicielką wielu bogów i bogiń. Była siostrą i żoną Kronosa, matką Demeter, Hadesa, Hery, Hestii, Posejdona i Zeusa, a także Daktylów. Jej rzymską odpowiedniczką była Ops[2].
Brat Rei, Kronos, a później jej mąż, wykastrował ich ojca Uranosa. Po tym czynie Kronos ponownie uwięził hekatonchejrów i cyklopów w Tartarze[3] i nakazał pilnować więźniów potworowi Campe (Kampe)[2]. On i Rea zasiedli na tronie jako król i królowa bogów[2].
Rea urodziła kilkoro dzieci, które spłodziła z Kronosem: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa, Posejdona, ale wszystkie połknął zaraz po narodzinach, ponieważ dowiedział się od swojej matki, że jedno z jego potomków odbierze mu tron. Lecz gdy narodził się Zeus, Rea wraz z Gają (Ziemią) obmyśliła plan ocalenia dziecka, tak, by Kronos mógł ponieść karę za zło wyrządzone własnym dzieciom. Rea narodziła Zeusa na Krecie, a Kronosowi podała do połknięcia kamień zawinięty w pieluchy[2]. Istnieją dwie wersje miejsca urodzenia Zeusa - na Górze Ajgajon[4] lub Ida na Krecie[3], drugi przekaz (za tą wersją opowiada się Kallimach) mówi, że Zeus urodził się W Arkadii[2].
Rea schowała Zeusa w grocie na Górze Ida na Krecie[3][5] lub w grocie Dikte na Górze Ajgejskiej[4]. Istnieją różne wersje mitu o tym, co później działo się z dzieckiem:
- Był pod opieką Gai. Rea po urodzeniu Zeusa pomodliła się do Gai i uderzyła berłem o skałę. Wypłynął stąd strumień, w którym matka wykąpała nowonarodzone dziecko. Oddała go Matce Ziemi, która zabrała go na Kretę, ukryła w grocie i pozostawiła pod opieką nimf[3].
- Był karmiony przez kozę imieniem Amalteja, podczas gdy grupa kreteńskich kuretów lub frygijskich Korybantów[6], żołnierzy lub pomniejszych bóstw tańczyła, krzyczała i klaskała w ręce, aby Kronos nie słyszał dziecięcego płaczu[2].
- Był pod opieką nimfy Adamantei lub Adrastei i jej siostry Io[4], która karmiła go kozim mlekiem kozy Amaltei, która też była nimfą[4]. Podczas gdy Kronos wędrował po ziemi, niebie i morzu i pożerał dzieci Rei, Adamantea ukrywała Zeusa spuszczając go na linie z drzewa, tak aby dziecko znalazło się pomiędzy niebem, ziemią i morzem, niewidoczny dla ojca[4].
Zeus pokonał Kronosa i zmusił go do wyplucia swych połkniętych dzieci, (poradził matce aby podała mężowi środek wymiotny)[3], a następnie, po tytanomachii zrzucił ojca z tronu[2].
Kult Rei
edytujWedług Homera, Rea była matką bogów, choć nie tak uniwersalną matką jak Kybele, z którą później była utożsamiana[6]. Pierwotnym centrum jej kultu była Kreta, gdzie według mitu schowała Zeusa przed Kronosem[2].
W sztuce Rea jest zwykle przedstawiana jako tęga niewiasta w rydwanie ciągniętym przez dwa lwy, w diademie z wież obronnych na głowie, czasem w identyczny sposób, co Kybele[6]. W rękach trzymała gałąź lub wieniec dębowy i klucz[3]. Lwy były często rzeźbione na miejskich bramach, z których najsłynniejsza jest Lwia Brama w Mykenach[7]. W Olimpii była świątynia Matki Bogów - Metroon[6][3].
Zobacz też
edytujRea Sylwia – matka Romulusa i Remusa
Przypisy
edytuj- ↑ Nowa encyklopedia PWN, T. 5, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, ISBN 83-01-11968-3.
- ↑ a b c d e f g h Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1990, ISBN 83-04-01069-0.
- ↑ a b c d e f g Jan Parandowski, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn: Wydawnictwo Puls, 1992.
- ↑ a b c d e Robert Graves, Mity greckie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
- ↑ Wanda Markowska, Mity Greków i Rzymian, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1973.
- ↑ a b c d Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Zdzisław Piszczek). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1988, ISBN 83-01-03529-3.
- ↑ Nowa encyklopedia PWN, T. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11966-7.