Formacje trawiaste
Formacje trawiaste – bezdrzewne formacje roślinne, w których dominującą rolę pełnią trawy. Wykształcają się tam, gdzie warunki klimatyczne i siedliskowe uniemożliwiają rozwój formacjom leśnym. Czynnikami ograniczającymi występowanie lasów i zarazem warunkującymi utrzymywanie się formacji trawiastych są: niskie temperatury, znaczna zmienność sezonowa klimatu, niewielka ilość opadów, długotrwałe zalewy wód, silne wiatry i lawiny[1]. Granica między strefą formacji trawiastych a strefą lasów może być kształtowana przez występowanie cyklicznych pożarów. Na Środkowym Zachodzie Stanów Zjednoczonych występował tzw. półwysep preriowy, czyli wysunięty w głąb strefy leśnej pas strefy trawiastej, który zanikł od czasu systematycznego gaszenia naturalnych pożarów[2]. Również silna presja dużych roślinożerców może uniemożliwić przekształcenie formacji trawiastej w leśną. Ma to miejsce np. na obszarach o dużym zagęszczeniu słoni, które w tej sytuacji są gatunkiem kluczowym, odpowiedzialnym za utrzymanie takiej fizjonomii ekosystemu[3]. Wypas również jest odpowiedzialny za utrzymanie niektórych formacji trawiastych w strefie umiarkowanej, co dotyczy m.in. muraw bliźniczkowych[4]. Formacje trawiaste występują na lądach od obszarów okołobiegunowych po strefę tropikalną zajmując na Ziemi w sumie ok. 3200 milionów ha[1]. Formacje trawiaste dzieli się na strefowe lub azonalne odpowiednio do rozmieszczenia czynników warunkujących ich występowanie[5].
Strefowe formacje trawiaste
edytujSawanna
edytuj
Formacja z dominacją traw, choć także z większym lub mniejszym udziałem rosnących pojedynczo lub grupami krzewów i drzew. Sawanny kształtują się w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach, gdzie w ciągu roku występuje regularnie okres bezdeszczowy. Roczna suma opadów może wynosić od 200 do 1500 mm, a temperatury są wysokie, w okresie deszczowym wynoszą 18–24 °C, a w suchym 14–20 °C[5]. Różne typy sawann występują na rozległych obszarach Afryki i Ameryki Południowej, mniejsze powierzchnie zajmują w Ameryce Środkowej, Australii oraz na Archipelagu Malajskim[6].
Step
edytujFormacja bezdrzewna z przewagą traw i zróżnicowanym udziałem zielnych roślin kserofilnych. Kształtuje się pod wpływem klimatu kontynentalnego w strefie umiarkowanej. Stepy zajmowały pierwotnie rozległe obszary Eurazji od wybrzeży Morza Czarnego po północne Chiny. W Ameryce Północnej określane są mianem prerii, a w Południowej pampy (pampasów). Na półkuli południowej wyróżnia się także formacje o charakterze przejściowym między stepami i górskimi halami – tussock (na obszarze okołoantarktycznym) i paramo (w Andach). W strefie przejściowej między stepami i lasami strefy umiarkowanej kształtuje się lasostep[6].
Azonalne formacje trawiaste
edytuj
Rośliny trawiaste odgrywają dominującą rolę w wielu zbiorowiskach kształtujących się wzdłuż wybrzeży morskich na siedliskach zasolonych, zwłaszcza na nadmorskich marszach, ale także na wydmach[5]. Głównym czynnikiem warunkującym występowanie formacji trawiastych w strefie umiarkowanej i chłodnej są wylewy wód w dolinach rzecznych, gdzie długotrwałe wylewy wraz z działaniem lodu podczas powodzi roztopowych i zimowych warunkują występowanie naturalnych łąk przyrzecznych[6][5]. Na obszarach górskich ponad górną granicą lasu kształtują się przystosowane do krótkiego okresu wegetacji murawy halne, zwykle bardzo bogate florystycznie i barwne[6].
W strefie umiarkowanej wiele azonalnych siedlisk trawiastych (ewentualnie budowanych przez zbliżone fizjonomicznie rośliny, zwłaszcza turzycowate) ma charakter półnaturalny lub antropogeniczny, a ich istnienie warunkowane jest przez użytkowanie – koszenie lub wypas[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Maria Grynia (red.): Łąkarstwo. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1995, s. 10–19. ISBN 83-86363-02-9.
- ↑ Charles Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczeń i liczebności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 125–128. ISBN 83-01-12041-X. (pol.).
- ↑ Charles Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczeń i liczebności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 507. ISBN 83-01-12041-X. (pol.).
- ↑ Joanna Perzanowska: *6230 – *Bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion – płaty bogate florystycznie). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Jacek Herbich (red.). T. 3: Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 140–158. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ a b c d Zbigniew Podbielkowski: Szata roślinna Ziemi. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz SC, 1997, seria: Wielka Encyklopedia Geografii Świata. ISBN 83-86600-37-3.
- ↑ a b c d Władysław Szafer: Ogólna geografia roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.
- ↑ Leszek Kucharski: Trwałe użytki zielone w programie rolnośrodowiskowym. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2010, seria: Biblioteczka programu rolnośrodowiskowego 2007-2013. ISBN 978-83-62164-36-3.