Wikipedia

Cmentarz Wojenny w Arnhem-Oosterbeek

Cmentarz Wojenny w Arnhem-Oosterbeek (znany też jako Cmentarz Spadochroniarzy, ang. Airborne Cemetery) – cmentarz znajdujący się pod opieką Komisji Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów w Oosterbeek, położony niedaleko miasta Arnhem w Holandii. Został założony w 1945 roku i liczy obecnie 1764 groby z czasów II wojny światowej, oprócz czterech późniejszych niewojennych pochówków oraz dwóch grobów byłych pracowników Komisji. Większość osób pochowanych na cmentarzu to żołnierze alianccy polegli w operacji Market Garden, alianckiej próbie przekroczenia Renu w 1944 r. lub podczas wyzwalania miasta w następnym roku. Zwłoki zabitych w tych bitwach wciąż odkrywa się w okolicy, dlatego liczba osób pochowanych na cmentarzu stale rośnie.

Cmentarz Wojenny w Arnhem-Oosterbeek
Airborne War Cemetery
Ilustracja
Cmentarz Spadochroniarzy
Państwo

 Holandia

Miejscowość

Oosterbeek

Typ cmentarza

wojskowy

Liczba pochówków

1770

Data otwarcia

1945

Zarządca

Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów

Położenie na mapie Holandii
Mapa konturowa Holandii, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Wojenny w Arnhem-Oosterbeek”
Ziemia51°59′35″N 5°50′54″E/51,993056 5,848333
Multimedia w Wikimedia Commons

Tło

edytuj
Główny artykuł: Operacja Market Garden.

We wrześniu 1944 r. alianci rozpoczęli operację Market Garden, próbę ominięcia linii Zygfryda i wkroczenia do Zagłębia Ruhry, przemysłowego centrum Niemiec, w wykonaniu brytyjskiej 2 Armii. Operacja wymagała od I Korpusu Powietrznodesantowego zdobycia kilku mostów nad rzekami i kanałami w Holandii, umożliwiając siłom naziemnym szybkie przemieszczanie się przez południe Holandii i przeprawę przez Ren[1].

Brytyjska 1 Dywizja Powietrznodesantowa miała za zadanie zabezpieczyć najodleglejsze cele – mosty nad dolnym Renem w Arnhem[2]. Dywizja została zrzucona na ten teren 17 września i niewielką siłą była w stanie opanować most drogowy w Arnhem[3]. Jednak nieoczekiwana obecność żołnierzy II Korpusu Pancernego SS spowodowała, że alianci nie byli w stanie w pełni zrealizować swoich zadań, a więc po dziewięciu dniach, nie nawiązawszy kontaktu ze zbliżającymi się siłami lądowymi, dywizja została wycofana 25 września[4].

Podczas dziewięciu dni bitwy zginęło prawie 2 tys. żołnierzy alianckich (niektórzy z nich zmarli wskutek odniesionych ran lub będąc w niewoli już po zakończeniu operacji). Wśród nich było ponad 1174 żołnierzy brytyjskiej 1 Dywizji Powietrznodesantowej, 219 lotników Pułku Pilotów Szybowcowych, 92 żołnierzy polskiej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, 368 lotników Royal Air Force, 79 zaopatrzeniowców z Royal Army Service Corps(inne języki), 25 żołnierzy XXX Korpusu oraz 27 wojskowych z amerykańskiego IX Dowództwa Transportu Piechoty[5]. Dokładna liczba poległych Niemców nie jest znana, ale uważa się, że wynosi co najmniej 1300[6]. Dodatkowo uważa się, że podczas bitwy zginęło 453 holenderskich cywilów[7].

Cmentarz

edytuj
 
Krzyż Poświęcenia (ang. Cross of Sacrifice), główny monument na cmentarzu w Oosterbeek

Z powodu wycofania się aliantów z Arnhem zdecydowana większość ich zabitych musiała zostać pozostawiona na polu bitwy. Pochowano ich tutaj w prostych grobach polowych (trochę większych niż okopy indywidualne) lub w masowych grobach wykopanych przez Niemców[8]. Mieszkanka Arnhem, Kate Ter Horst, której dom był używany jako punkt opatrunkowy podczas bitwy, znalazła groby 57 żołnierzy w swoim ogrodzie, gdy wróciła do niego po wojnie[9]. Po wyzwoleniu Arnhem w kwietniu 1945 r. jednostki rejestracji grobów brytyjskiej 2 Armii przeniosły się w te okolice i zaczęły lokalizować zabitych alianckich wojskowych[10]. Niewielkie pole na północ od Oosterbeek zostało zaoferowane w dzierżawę wieczystą przez rząd holenderski Imperialnej Komisji Grobów Wojennych (obecnie Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów) w czerwcu 1945 r. i tam pochowano zmarłych[10]. Wiele osób poległych podczas wyzwolenia Arnhem również pochowano w tym samym miejscu. Cmentarz został ukończony w lutym 1946 r., pierwotnie z grobami oznaczonymi metalowymi krzyżami, które zostały zastąpione kamiennymi nagrobkami w 1952 r.[11] Większość Niemców pochowano po bitwie na cmentarzu niedaleko Arnhem, ale po wojnie przeniesiono ich na niemiecki cmentarz wojenny(inne języki) w Ysselsteyn(inne języki)[12].

 
Cmentarz z lotu ptaka

Komisja Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów odnotowała 1759 grobów na cmentarzu Arnhem-Oosterbeek w 2004 r. 1450 z nich to żołnierze Brytyjskiej Wspólnoty Narodów: Brytyjczycy, Kanadyjczycy, Australijczycy i Nowozelandczycy. Cmentarz jest także miejscem spoczynku 73 polskich żołnierzy (wielu ekshumowano i przeniesiono z Driel, ku rozczarowaniu mieszkańców tego miasta)[13] oraz 8 holenderskich cywilów – zarówno zabitych w walkach, jak i niektórych byłych pracowników Komisji. 244 groby są niezidentyfikowane[14]

 
Grób spadochroniarza 1 SBS, kpt. Ignacego Gazurka

W 2003 r. w okolicy odnaleziono 138 żołnierzy alianckich bez oznaczonego pochówku i pochowano ich na Kanadyjskim Cmentarzu Wojennym w Groesbeek(inne języki)[15]. Jednak pozostałości bitwy są odkrywane nawet dzisiaj, a ciała żołnierzy grzebane na Cmentarzu Spadochroniarzy[16]. Kiedy zostają odnalezione, ekshumuje się szczątki, a personel Dutch Graves Registration próbuje je zidentyfikować przed pochówkiem[16]. Jeden żołnierz kanadyjskiego Pułku Granicznego został odnaleziony i pochowany na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek w 2005 r.[17], a drugi, wcześniej niezidentyfikowany, został ponownie pochowany w 2006 r.[18]

Pięciu uczestników bitwy o Arnhem zostało odznaczonych Krzyżem Wiktorii, czterech z nich pośmiertnie. Trzej spoczywają teraz na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek[13]: por. John Hollington Grayburn z 2. batalionu Pułku Spadochronowego; por. lotnictwa David Samuel Anthony Lord z 271 Dywizjonu RAF-u i kpt. Lionel Ernest Queripel z 10. batalionu Pułku Spadochronowego. Sierż. Lance John Daniel Baskeyfield z 2. batalionu Pułku South Staffordshire nie ma znanego grobu i jest upamiętniany na pomniku w Groesbeek. Mjr Robert Henry Cain, również z 2 batalionu South Staffordshire, przeżył bitwę i został pochowany na wyspie Man w 1974 r.[19]

Naprzeciwko Cmentarza Spadochroniarzy znajduje się cywilny cmentarz z niewielkim udziałem Komisji Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów, zawierający groby dziewięciu lotników zestrzelonych na krótko przed bitwą[13]. Jest także miejscem spoczynku Lipmanna Kessela(inne języki), chirurga z 16 Polowego Szpitala Spadochronowego(inne języki), który chciał zostać pochowany w pobliżu leczonych przez niego ludzi po swojej śmierci, co nastąpiło w 1986 r[13] Podobnie na cmentarzu Moscowa(inne języki) siedem kilometrów na wschód znajdują się groby trzydziestu sześciu załóg lotniczych zabitych przed bitwą i jednego niezidentyfikowanego żołnierza[20]. Nie wszyscy polegli alianccy żołnierze z bitwy pod Arnhem są pochowani na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek. Około 300 wojskowych, którzy zginęli w powietrzu podczas przelotu do stref zrzutu, próbując uciec z niewoli lub zmarli z ran, pochowano na cmentarzach cywilnych w Holandii, Belgii, Wielkiej Brytanii i USA. Sześćdziesięciu żołnierzy, którzy zmarli w obozach jenieckich po bitwie, pogrzebano w Niemczech[8].

 
Uroczystości na cmentarzu w 1963 r.

Najnowsze uroczystości pogrzebowe na cmentarzu wojskowym w Arnhem-Oosterbeek miały miejsce w 2016 r., kiedy ponownie pochowano sześciu brytyjskich spadochroniarzy, wcześniej pogrzebanych jako nieznani i później zidentyfikowanych[21] oraz rok później, kiedy na tej samej zasadzie odbył się pochówek jednego żołnierza[22].

Upamiętnienie spadochroniarzy

edytuj

Latem 1945 r. kilkuset weteranów bitwy zostało oderwanych od operacji Doomsday w Norwegii i wróciło do Arnhem, aby wziąć udział w kręceniu filmu wojennego Ich jest chwała (ang. Theirs Is the Glory)[23]. Będąc tam, uczestniczyli w pierwszym wydarzeniu upamiętniającym poległych w bitwie na cmentarzu w Arnhem-Oosterbeek[24]. To wydarzenie powtarzano cyklicznie co roku; uczestniczyli weterani, lokalni mieszkańcy i ponad tysiąc dzieci w wieku szkolnym, które składały kwiaty na grobach żołnierzy[24]. Po 25. rocznicy bitwy w 1969 r. Pułk Spadochronowy zwrócił się do holenderskich organizatorów z propozycją zakończenia ceremonii, uważając, że bitwa jest już częścią historii[25]. Holendrzy gwałtownie i emocjonalnie zareagowali przeciwko temu pomysłowi, dlatego ceremonia wciąż odbywa się tam co roku[24][25][26].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 26.
  2. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 38.
  3. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 64.
  4. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 177.
  5. ↑ Middlebrook 1994 ↓, s. 339–440.
  6. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 167.
  7. ↑ Middlebrook 1994 ↓, s. 441.
  8. ↑ a b Waddy 1999 ↓, s. 191.
  9. ↑ Waddy 1999 ↓, s. 145.
  10. ↑ a b Waddy 1999 ↓, s. 190.
  11. ↑ Alan W. Cooper: Air Battle for Arnhem. Barnsley: Pen and Sword Aviation, 2012. (ang.).
  12. ↑ Middlebrook 1994 ↓, s. 450.
  13. ↑ a b c d Middlebrook 1994 ↓, s. 470–471.
  14. ↑ The Arnhem Oosterbeek War Cemetery. Commonwealth War Graves Commission. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).
  15. ↑ Operation Market Garden The Battle for Arnhem, 17 – 25 September 1944. Commonwealth War Graves Commission. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).
  16. ↑ a b Steer 2003 ↓, s. 141
  17. ↑ The Airborne Museum – Soldier Arthur Foster re-interred in The Netherlands. 2005-05-20. [dostęp 2019-11-21].
  18. ↑ World War II soldier honoured in The Netherlands. Ministry of Defence, 2006-06-15. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).
  19. ↑ Unit Histories: 1st British Airborne Division Arnhem, September 1944. [dostęp 2019-11-21].
  20. ↑ Middlebrook 1994 ↓, s. 474.
  21. ↑ Victoria Finan: The soldiers who went a bridge too far: Lost bodies of a British ‘band of brothers’ who fought at Arnhem – in disastrous WWII battle that inspired iconic movie – are found in an unmarked grave after 72 years. Daily Mail, 2016-09-13. [dostęp 2020-02-03]. (ang.).
  22. ↑ ‘Unknown’ Battle of Arnhem soldier identified after 73 years. BBC, 2017-08-22. [dostęp 2020-02-03]. (ang.).
  23. ↑ Baynes 1993 ↓, s. 175.
  24. ↑ a b c Waddy 1999 ↓, s. 192.
  25. ↑ a b Johnstone 1977 ↓, s. 167
  26. ↑ Paratroops mark Battle of Arnhem. BBC News, 2009-09-19. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_Wojenny_w_Arnhem-Oosterbeek&oldid=70317123”