Kreodonty

Kreodonty, pradrapieżne, pramięsożerne (†Creodonta) – rząd kopalnych ssaków drapieżnych różnej wielkości. Pierwsze kreodonty przypominały ssaki owadożerne. U późniejszych rozwinęły się łamacze, ale w odmiennej formie niż u ssaków drapieżnych (Carnivora).

Kreodonty

{{{nazwa łacińska}}}
Cope, 1875
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Rząd	kreodonty
Rodziny
Hyaenodontidae Oxyaenidae

{{Zwierzę infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa łacińska = | TSN = Nieznane pola: "opis", "łacińska" oraz "szczep".

Pojawiły się w paleocenie, zaczęły wymierać w oligocenie, nieliczne dotrwały do miocenu.

Była to ważna grupa drapieżników żyjących 55–33 milionów lat temu w Afryce, Europie, Azji i Ameryce Północnej. W oligoceńskiej Afryce była to dominująca grupa drapieżników. Rywalizowały z grupą Mesonychia, a także entelodontami, które przeżyły na przełomie oligocenu i miocenu, by w końcu ustąpić właściwym drapieżnym (Carnivora). Ostatni rodzaj wyginął 8 milionów lat temu, po czym wszystkie ich nisze ekologiczne zostały zajęte przez przedstawicieli Carnivora.

Ewolucja

Kreodonty były domniemanymi przodkami właściwych drapieżnych, jednak wg nowszych badań wspólny przodek obu rzędów występował wcześniej. W obu kladach występowały tnące jak nożyce zęby przystosowane do rozdrabniania mięsa, dzięki czemu opanowały one swe nisze ekologiczne. Część badań popiera tezę, że mamy tu do czynienia ze zwierzętami posiadającymi różnych przodków, podobnych do siebie jedynie dzięki konwergencji, a nie z potomkami jednego przodka. Ten zaś, jeśli istniał, pojawił się już w kredzie, radiacja miała miejsce jednak dopiero w kenozoiku. Jak już wspomniano, od 55 do 35 Ma były to dominujące drapieżniki, w eocenie zwiększające różnorodność i liczebność. Dopiero w środkowym oligocenie nieznacznie poczęły usuwać się mezonychom i olbrzymim drapieżnym ptakom w Ameryce Północnej, Eurazji i Afryce, a w końcu ich miejsce zajęły właściwe drapieżne. Ostatni rodzaj, Dissopsalis, zakończył istnienie 8 Ma.

Środowisko

Zwierzęta te panowały na 4 kontynentach, przypominały dzisiejsze drapieżne.

Występowały wśród nich formy zbliżone do kotów - Oxyaenidae (Oxyaena – występujące od paleocenu do końca eocenu) – oraz formy przypominające psy lub hieny – Hyaenodontidae (np. Hyaenodon) – znane od paleocenu do miocenu. Niektóre gatunki były wyspecjalizowanymi drapieżnikami i padlinożercami. Przedstawiciele podrodziny Mechaeroidinae wykształcili szablaste kły.

Największym przedstawicielem rzędu jest Megistotherium, będący jednocześnie jednym z ostatnich przedstawicieli całej grupy.

Obecnie ich nisze ekologiczne zajmują kotowate, łasicowate, niedźwiedziowate, hienowate i psowate.

Przyczyny wyginięcia

Nie zostało do końca wyjaśnione, dlaczego grupa ta została wyparta przez drapieżne. Przyczyną mogły być mniejsze rozmiary mózgu oraz inny, mniej wydajny energetycznie sposób poruszania się, kreodonty były stopochodne. Te drobne minusy okazały się znaczące w skali milionów lat. Poza tym szkielet pradrapieżnych w odcinku lędźwiowym i krzyżowym był gorzej przystosowany do biegu niż u Carnivora. Dochodzi do tego inny układ zębów. Dzisiejsze drapieżne są bardziej wyspecjalizowane w kierunku mięsożerności, zwłaszcza kotowate.

Bibliografia

• The Velvet Claw: A Natural History of the Carnivores, David Macdonald, BBC Books, ISBN 0-563-20844-9
• David Lambert and the Diagram Group. The Field Guide to Prehistoric Life. New York: Facts on File Publications, 1985. ISBN 0-8160-1125-7