Naar inhoud springen

Christelijk-Historische Unie: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
kGeen bewerkingssamenvatting
 
(34 tussenliggende versies door 20 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox politieke partij Nederland
{{Infobox politieke partij Nederland
| naam = Christelijk-Historische Unie
| naam = Christelijk-Historische Unie
| afbeelding = Christian Historical Union.svg
| logo = Christelijk-Historische Unie logo 1950 (driehoekig).svg
| oprichting = [[9 juli]] [[1908]]
| oprichting = [[9 juli]] [[1908]]
| opheffing = [[11 oktober]] [[1980]]
| opheffing = [[11 oktober]] [[1980]]
| partijvoorzitter = <small>[[Alexander Frederik de Savornin Lohman|jhr. A.F. de Savornin Lohman]] (1908-1910)<br />[[Johannes Theodoor de Visser|J.Th. de Visser]] (1910-1918)<br />[[Jan Schokking]] (1918-1925; 1927-1932)<br />[[Jan Rudolph Slotemaker de Bruïne|J.R. Slotemaker de Bruïne]] (1925-1926; 1932-1933)<br />[[Dirk-Jan de Geer|jhr. D.J. de Geer]] (1933-1939)<br />[[Hendrik Willem Tilanus|H.W. Tilanus]] (1939-1958)<br />[[Henk Beernink]] (1958-1966)<br />[[Arnold Tilanus|A.D.W. Tilanus]] (1966-1968)<br />[[Johan van Hulst|J.W. van Hulst]] (1969-1972)<br />[[Otto Willem Arnold van Verschuer|O.W.A. baron van Verschuer]] (1972-1977)<br />[[Luck van Leeuwen|L.M. van Leeuwen]] (1977-1980)<br /></small>
| partijvoorzitter = [[Alexander Frederik de Savornin Lohman]] (1908-1910)<br />[[Johannes Theodoor de Visser]] (1910-1918)<br />[[Jan Schokking]] (1918-1925; 1927-1932)<br />[[Jan Rudolph Slotemaker de Bruïne]] (1925-1926; 1932-1933)<br />[[Dirk-Jan de Geer]] (1933-1939)<br />[[Hendrik Willem Tilanus]] (1939-1958)<br />[[Henk Beernink]] (1958-1966)<br />[[Arnold Tilanus]] (1966-1968)<br />[[Johan van Hulst]] (1969-1972)<br />[[Otto Willem Arnold van Verschuer]] (1972-1977)<br />[[Luck van Leeuwen]] (1977-1980)
| richting = [[Centrum-rechts]]<br /><small>(Volgens [[Tweede Wereldoorlog|vooroorlogse]] opvattingen: "[[Rechts (politiek)|Rechts]]")</small>
| richting = [[Centrumrechts]]<br /><small>(Volgens [[Tweede Wereldoorlog|vooroorlogse]] opvattingen: "[[Rechts (politiek)|Rechts]]")</small>
| ideologie = [[Christendemocratie]]<br />[[Traditionalisme (politiek)|Traditioneel conservatisme]]<br />[[Orangisme (Republiek)|Orangisme]]<br />[[Conservatief-liberalisme]]
| ideologie = [[Christendemocratie]]<br />[[Traditionalisme (politiek)|Traditioneel conservatisme]]<br />[[Orangisme (Republiek)|Orangisme]]<br />[[Conservatief-liberalisme]]
| fusie = [[Friese Bond]] (1898-1908)<br />[[Christelijk-Historische Partij]] (1903-1908)
| fusie = [[Friese Bond]] (1898-1908)<br />[[Christelijk-Historische Partij]] (1903-1908)
| splitsing = [[Vrij Christelijk-Historischen]] (1946)
| splitsing =
| jongeren = Federatie van Christelijk Historische Jongeren
| opgegaan = [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]
| jongeren = Federatie van Christelijk Historische Jongeren
| wetenschappelijkbureau = jhr. mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1955-1980)
| wetenschappelijkbureau = jhr. mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1955-1980)
| internationaal =
| internationaal =
| eurofractie = [[Fractie van de Europese Volkspartij (christendemocraten)|Fractie van de Europese Volkspartij]] (v.a. 1976)
| eurofractie = [[Fractie van de Europese Volkspartij (christendemocraten)|Fractie van de Europese Volkspartij]] (v.a. 1976)
| euroorganisatie = Nouvelles Equipes Internationales<br />[[Europese Volkspartij]] (v.a. 1976)
| euroorganisatie = Nouvelles Equipes Internationales<br />[[Europese Volkspartij]] (v.a. 1976)
| website =
| leden =
| leden =
| actief in = {{NL}}
}}
}}

De '''Christelijk-Historische Unie''' ('''CHU''') was een [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se [[protestants-christelijk]]e [[politieke partij]], die in 1908 werd opgericht en tot 1980 als zelfstandige partij heeft bestaan.
De '''Christelijk-Historische Unie''' ('''CHU''') was een [[Nederland]]se [[protestants-christelijk]]e [[politieke partij]], die in 1908 werd opgericht en tot 1980 als zelfstandige partij heeft bestaan.


==Geschiedenis==
==Geschiedenis==
De CHU werd op [[9 juli]] [[1908]] opgericht, als fusie van de [[Christelijk-Historische Partij]] (opgericht 1903) en de [[Friese Bond|Bond van kiesverenigingen op Christelijk-Historischen grondslag in de provincie Friesland]] (opgericht 1898). De partij kwam voort uit de [[vrij-antirevolutionairen]] van [[jonkheer|jhr.]] [[Alexander de Savornin Lohman]], die als vooraanstaand [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Kamerlid]] voor de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]] in conflict was gekomen met zijn eigen partij. Dit conflict ging o.a. over de invoering van het algemeen [[Stemrecht|kiesrecht]] en de politieke strategie van de ARP, namelijk de [[Antithese (politiek)|antithese]]: een bondgenootschap van de protestanten met de katholieken tegenover de [[secularisme|seculiere]] politieke partijen. De Savornin Lohman was tot zijn dood in 1924 het belangrijkste gezicht van de CHU.
De CHU werd op [[9 juli]] [[1908]] opgericht, als fusie van de [[Christelijk-Historische Partij]] (opgericht 1903) en de [[Friese Bond|Bond van kiesverenigingen op Christelijk-Historischen grondslag in de provincie Friesland]] (opgericht 1898). De partij kwam voort uit de [[vrij-antirevolutionairen]] van [[Alexander de Savornin Lohman]], die als vooraanstaand [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Kamerlid]] voor de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]] in conflict was gekomen met zijn eigen partij. Dit conflict ging onder andere over de invoering van het algemeen [[Stemrecht|kiesrecht]] en de politieke strategie van de ARP, namelijk de [[Antithese (politiek)|antithese]]: een bondgenootschap van de protestanten met de katholieken tegenover de [[secularisme|seculiere]] politieke partijen. De Savornin Lohman was tot zijn dood in 1924 het belangrijkste gezicht van de CHU.


De CHU rekruteerde haar aanhang voornamelijk uit de leden van de [[Nederlandse Hervormde Kerk (hoofdbetekenis)|hervormde kerk]]. Zij telde veel [[adel (hoofdbetekenis)|adel]]lijke personen onder haar aanhang. In tegenstelling tot de ARP was het partijverband van de CHU altijd zeer losjes, waardoor de CHU-fractie vaak verdeeld stemde.
De CHU rekruteerde haar aanhang voornamelijk uit de leden van de [[Nederlandse Hervormde Kerk (hoofdbetekenis)|hervormde kerk]]. Zij telde veel [[adel (hoofdbetekenis)|adellijke]] personen onder haar aanhang. In tegenstelling tot de ARP was het partijverband van de CHU altijd zeer losjes, waardoor de CHU-fractie vaak verdeeld stemde.


De Unie had een gematigd-[[conservatisme|conservatief]] karakter. Samen met de ARP en de [[Roomsch-Katholieke Staatspartij]] (RKSP) vormde ze de rechterzijde in de Nederlandse politiek. CHU-leider jhr. [[Dirk Jan de Geer]] was in het [[interbellum]] tweemaal minister-president.
De Unie had een gematigd-[[conservatisme|conservatief]] karakter. Samen met de ARP en de [[Roomsch-Katholieke Staatspartij]] (RKSP) vormde ze de rechterzijde in de Nederlandse politiek. CHU-leider [[Dirk Jan de Geer]] was in het [[interbellum]] tweemaal minister-president.


[[Bestand:Christelijk-Historische Unie logo 1966.svg|thumb|left|upright=0.6|Logo vanaf 1966]]
⚫
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de CHU onder de leiding van [[Hendrik Willem Tilanus|Tilanus "de Oudere"]] en [[Arnold Tilanus|Tilanus "de Jongere"]]. Een bekend CHU-parlementariër was [[freule]] [[Christine Wttewaall van Stoetwegen]]. In de [[1970-1979|jaren 70]] werd onder leiders als [[Berend Jan Udink]] en Kruisinga een steeds rechtsere koers gevaren. Terwijl de partners KVP en ARP [[gedoogsteun]] gaven aan het [[kabinet-Den Uyl]], koos de CHU voor de [[oppositie (politiek)|oppositie]]. ''"Gedoopte liberalen"'', werden de leden wel genoemd.


⚫
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de CHU onder de leiding van [[Hendrik Willem Tilanus|Tilanus "de Oudere"]] en [[Arnold Tilanus|Tilanus "de Jongere"]]. Een bekend CHU-parlementariër was [[freule]] [[Christine Wttewaall van Stoetwegen]]. In de [[1970-1979|jaren 70]] werd onder leiders als [[Berend Jan Udink]] en [[Roelof Kruisinga]] een steeds rechtsere koers gevaren. Terwijl de partners KVP en ARP [[gedoogsteun]] gaven aan het [[kabinet-Den Uyl]], koos de CHU voor de [[oppositie (politiek)|oppositie]]. ''"Gedoopte liberalen"'', werden de leden wel genoemd.
⚫
De krant die met de [[verzuiling|zuil]] van de CHU was gelieerd, was het dagblad [[De Nederlander (CHU)|De Nederlander]] en later [[De Nederlander (CHU)|De Nieuwe Nederlander]].


⚫
De krant die met de [[verzuiling|zuil]] van de CHU was gelieerd, was het dagblad [[De Nederlander (CHU)|De Nederlander]], later hernoemd naar ''De Nieuwe Nederlander''.
⚫
In [[1980]] gingen de CHU, de ARP en de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP) op in een nieuwe politieke partij, het [[Christen-Democratisch Appèl]] (CDA).


⚫
In 1980 gingen de CHU, de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]] en de [[Katholieke Volkspartij (Nederland)|Katholieke Volkspartij]] (KVP) op in een nieuwe politieke partij, het [[Christen-Democratisch Appèl]] (CDA).
==Bolwerken==
⚫
De CHU haalde de hoogste percentages stemmen in de provincies [[Friesland (hoofdbetekenis)|Friesland]], [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Overijssel]]. Met name het westen en zuidwesten van Friesland, het huidige [[Steenwijkerland]], [[Zuid-Beveland]], [[Walcheren (hoofdbetekenis)|Walcheren]], [[Marken (Markermeer)|Marken]] en de Veluwe waren bolwerken van de partij.


==Eeuwfeest 2008==
==Bolwerken==
⚫
De CHU haalde de hoogste percentages stemmen in de provincies [[Friesland (hoofdbetekenis)|Friesland]], [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Overijssel]]. Met name het westen en zuidwesten van Friesland, het huidige [[Steenwijkerland]], [[Zuid-Beveland]], [[Walcheren (hoofdbetekenis)|Walcheren]], [[Marken (Waterland)|Marken]] en de Veluwe waren bolwerken van de partij.
In oktober 2008, honderd jaar na de oprichting, werd een boek gepresenteerd over de geschiedenis van de CHU, mede geschreven door [[historicus]] [[Gerrit Voerman]] van het [[Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen|DNPP]]. Volgens Voerman was vanuit historisch-wetenschappelijke kring weinig aandacht besteed aan de ''"apolitieke partij"''. De ''"machtspolitici van de KVP"'' en ''"de [[mannetjesputter]]s van de ARP"'' trokken veel meer de aandacht. De CHU kende tal van ''"eigenzinnige types"'', maar had ook ''"een stijl die wars was van scherpslijperij"''. Voormalig CHU-er [[Wim Deetman]], lid van de [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]], overhandigde het eerste exemplaar aan minister [[Ernst Hirsch Ballin]], die als katholieke CDA-representant ''"het belang van de herinnering aan de verscheidenheid binnen de partij"'' benadrukte. Deetman haalde een partij-[[adagium]] aan: ''"het gaat niet om de majoriteit van het getal, maar om de autoriteit van het Woord van God"'' en noemde het een typerende CHU-opvatting dat de overheid ''"een goddelijke roeping"'' heeft en dat de staatkunde is gebaseerd op het Woord van God, ook al kan de interpretatie ervan uiteenlopen. CHU'ers waren als [[dualisme (hoofdbetekenis)|dualisten]] in de Kamer ''"echte volksvertegenwoordigers"'' met het besef dat ze de burger niet naar de mond moeten praten, maar het publieke belang dienen.<ref>Piet H. de Jong ''Honderden oud-CHU'ers vieren virtueel eeuwfeest'' in Nederlands Dagblad donderdag 9 oktober 2008, pag.3</ref><ref>Pieter Jan Dijkman ''CHU ers vieren denkbeeldig eeuwfeest'' in Reformatorisch Dagblad donderdag 9 oktober 2008, pag.5</ref><ref>''Meer dan vijftig jaar gescheiden'' in Friesch Dagblad maandag 13 oktober 2008</ref>.


==Vrouwenbeweging en jeugdafdeling==
==Vrouwenbeweging en jeugdafdeling==
Regel 44: Regel 45:


==Feiten en cijfers==
==Feiten en cijfers==
=== Zetels in de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] ===
=== Zetels in de Tweede Kamer ===
[[Bestand:CHU 1948.jpg|thumb|Affiche voor de Tweede Kamerverkiezingen 1948]]
Van de honderd leden van de Tweede Kamer:
Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het districtenstelsel:
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1909|1909]] - 12 zetels
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1913|1913]] - 9 zetels
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1917|1917]] - 9 zetels
Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het stelsel van [[evenredige vertegenwoordiging]] en het [[Nederlandse Grondwet#Grondwetsherziening van 1917|algemeen mannenkiesrecht]]:

* [[Tweede Kamerverkiezingen 1918|1918]] - 7 zetels (6,6%)

Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en het [[Nederlandse Grondwet#Grondwetsherziening van 1922|algemeen kiesrecht]]:
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1922|1922]] - 11 zetels (10,9%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1925|1925]] - 11 zetels (9,9%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1929|1929]] - 11 zetels (10,6%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1933|1933]] - 10 zetels (9,2%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1937|1937]] - 8 zetels (7,5%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1946|1946]] - 8 zetels (7,8%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1946|1946]] - 8 zetels (7,8%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1948|1948]] - 9 zetels (9,1%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1948|1948]] - 9 zetels (9,1%)
Regel 59: Regel 74:
{{Bronvermelding kort|[https://www.parlement.com/id/vhscnvgaut06/chu_en_de_tweede_kamerverkiezingen CHU en de Tweede Kamerverkiezingen tussen 1946 en 1980]}}
{{Bronvermelding kort|[https://www.parlement.com/id/vhscnvgaut06/chu_en_de_tweede_kamerverkiezingen CHU en de Tweede Kamerverkiezingen tussen 1946 en 1980]}}


=== Zetels in de [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]] ===
=== Zetels in de Eerste Kamer ===
Van de vijftig leden van de Eerste Kamer:
Van de vijftig leden van de Eerste Kamer:
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1946|1946]] - 5 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1946|1946]] - 5 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1948|1948]] - 5 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1948|1948]] - 5 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1951|1951]] - 6 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1951|1951]] - 6 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1952|1952]] - 6 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1952|1952]] - 6 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1955|1955]] - 6 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1955|1955]] - 6 zetels
Van de vijfenzeventig leden:
Van de vijfenzeventig leden:
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1956 (oktober)|1956]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1956 (oktober)|1956]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1960|1960]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1960|1960]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1963|1963]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1963|1963]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1966|1966]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1966|1966]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1969|1969]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1969|1969]] - 8 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1971|1971]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1971|1971]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1974|1974]] - 7 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1974|1974]] - 7 zetels


Regel 79: Regel 94:
==Bekende personen==
==Bekende personen==
[[Minister-president]]:
[[Minister-president]]:
* [[Dirk Jan de Geer|Jhr. Dirk Jan de Geer]]
* [[Dirk Jan de Geer]]


[[Minister]]s:
[[Minister]]s:
* [[Koos Andriessen]]
* [[Koos Andriessen]]
* [[Frans Beelaerts van Blokland|Jhr. Frans Beelaerts van Blokland]]
* [[Frans Beelaerts van Blokland (1872-1956)|Frans Beelaerts van Blokland]]
* [[Albert Christiaan Willem Beerman]]
* [[Albert Christiaan Willem Beerman]]
* [[Henk Beernink]]
* [[Henk Beernink]]
Regel 104: Regel 119:
* [[Johannes Anthonie de Visser]]
* [[Johannes Anthonie de Visser]]


[[staatssecretaris (Nederland)|Staatssecretaris]]sen:
[[staatssecretaris (Nederland)|Staatssecretarissen]]:
* [[Michael Rudolph Hendrik Calmeyer]]
* [[Michael Rudolph Hendrik Calmeyer]]
* [[Isaäc Nicolaas Theodoor Diepenhorst]]
* [[Isaäc Nicolaas Theodoor Diepenhorst]]
* [[Bert Haars]]
* [[Bert Haars]]
* [[Joop Haex]] (een katholiek!)
* [[Joop Haex]]
* [[Roelof Kruisinga]]
* [[Roelof Kruisinga]]
* [[Durk van der Mei]]
* [[Durk van der Mei]]
Regel 114: Regel 129:


Eerste Kamervoorzitters:
Eerste Kamervoorzitters:
* 1904 - 1914 [[Jan Elias Nicolaas Schimmelpenninck van der Oye|Jan Elias Nicolaas baron Schimmelpenninck van der Oye]]
* 1904 - 1914 [[Jan Elias Nicolaas Schimmelpenninck van der Oye]]
* 1929 - 1946 [[Willem Lodewijk de Vos van Steenwijk|Willem Lodewijk baron de Vos van Steenwijk]]
* 1929 - 1946 [[Willem Lodewijk de Vos van Steenwijk]]


Tweede Kamervoorzitter:
Tweede Kamervoorzitter:
* 1909 - 1912 [[Frederik van Bylandt|Frederik graaf van Bylandt]]
* 1909 - 1912 [[Frederik van Bylandt]]


Fractievoorzitters Tweede Kamer:
Fractievoorzitters Tweede Kamer:
* 1908 - 1921 [[Alexander de Savornin Lohman|Jhr. Alexander Frederik de Savornin Lohman]]
* 1908 - 1921 [[Alexander de Savornin Lohman]]
* 1921 - 1925 [[Jan Schokking]]
* 1921 - 1925 [[Jan Schokking]]
* 1925 - 1929 [[Johannes Theodoor de Visser]]
* 1925 - 1929 [[Johannes Theodoor de Visser]]
Regel 140: Regel 155:
Fractievoorzitters Eerste Kamer:
Fractievoorzitters Eerste Kamer:
* 1923 - 1929 Willem Lodewijk baron de Vos van Steenwijk
* 1923 - 1929 Willem Lodewijk baron de Vos van Steenwijk
* 1929 - 1946 [[Bonne de Savornin Lohman|Jhr. Bonne de Savornin Lohman]]
* 1929 - 1946 [[Bonne de Savornin Lohman]]
* 1946 - 1946 [[Rommert Pollema]]
* 1946 - 1946 [[Rommert Pollema]]
* 1946 - 1959 [[Gualthérus Kolff]]
* 1946 - 1959 [[Gualthérus Kolff]]
Regel 149: Regel 164:


==Literatuur==
==Literatuur==
* [[Marcel ten Hooven]] en [[Ron de Jong]], ''Geschiedenis van de Christelijk-Historische Unie 1908-1980'', 2008, 400 p., [[Boom (uitgeverij)|Boom]] - Amsterdam, {{ISBN|978-90-850-6649-1}}<ref>[http://www.trouw.nl/nieuws/politiek/article1873898.ece/De_eigenaardigste_partij.html De eigenaardigste partij], [[Trouw (krant)|Trouw]], 8 okt 2008</ref><ref>[http://www.trouw.nl/cultuur/boeken/article1875209.ece/_De_CHU__meer_een_levenshouding__dan_een_politieke_keuze_.html De CHU: meer een levenshouding dan een politieke keuze], [[Jan Kuijk]], Trouw, 11 okt 2008</ref><ref>[[Gerry van der List]] ''Lieve conservatieven'' in Elsevier 18 oktober 2008 (jrg.64, nr.42), pag.122</ref>.
* [[Marcel ten Hooven]] en Ron de Jong, ''Geschiedenis van de Christelijk-Historische Unie 1908-1980'', 2008, 400 p., [[Boom (uitgeverij)|Boom]] - Amsterdam, {{ISBN|978-90-850-6649-1}}<ref>[https://www.trouw.nl/nieuws/politiek/article1873898.ece/De_eigenaardigste_partij.html De eigenaardigste partij], [[Trouw (krant)|Trouw]], 8 okt 2008</ref><ref>[https://www.trouw.nl/cultuur/boeken/article1875209.ece/_De_CHU__meer_een_levenshouding__dan_een_politieke_keuze_.html De CHU: meer een levenshouding dan een politieke keuze], Jan Kuijk, Trouw, 11 okt 2008</ref><ref>[[Gerry van der List]] ''Lieve conservatieven'' in Elsevier 18 oktober 2008 (jrg.64, nr.42), pag.122</ref>
* [[Willem Pekelder]] ''Voor volk en geweten; de Christelijk-Historische Unie'' in de Groene Amsterdammer 17 oktober 2008 (jrg.132, nr.42).
* [[Willem Pekelder]] ''Voor volk en geweten; de Christelijk-Historische Unie'' in de Groene Amsterdammer 17 oktober 2008 (jrg.132, nr.42)
* M.R.H. Calmeyer ''Herinneringen: memoires van een christen, militair en politicus'', uitg. Sdu, Den Haag (1997) <small>{{ISBN|90-12-08440-7}}</small>
* M.R.H. Calmeyer ''Herinneringen: memoires van een christen, militair en politicus'', uitg. Sdu, Den Haag (1997), {{ISBN|90-12-08440-7}}
* A.Rh. van Deursen 'Overheid en publiek belang: jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, Christelijk-Historische Unie en reformatorische politiek, uitg. Marnix van St. Aldegonde Stichting, Wetenschappelijk Studiecentrum van de RPF, Nunspeet (1994) <small>{{ISBN|90-72016-19-X}}</small>
* A.Rh. van Deursen 'Overheid en publiek belang: jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, Christelijk-Historische Unie en reformatorische politiek, uitg. Marnix van St. Aldegonde Stichting, Wetenschappelijk Studiecentrum van de RPF, Nunspeet (1994), {{ISBN|90-72016-19-X}}
* Hans van Spanning ''In dienst van de theocratie. Korte geschiedenis van de Protestantse Unie en de Centrumgespreksgroep in de CHU'',uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, (1994) <small>{{ISBN|90-239-1469-4}}</small>.
* Hans van Spanning ''In dienst van de theocratie. Korte geschiedenis van de Protestantse Unie en de Centrumgespreksgroep in de CHU'',uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, (1994), {{ISBN|90-239-1469-4}}
* Hans van Spanning ''De Christelijk-Historische Unie (1909-1980). Enige hoofdlijnen uit haar geschiedenis'' (1988).
* Hans van Spanning ''De Christelijk-Historische Unie (1909-1980). Enige hoofdlijnen uit haar geschiedenis'' (1988).
* W.F. de Gaay Fortman (red.) ''Jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, 29 mei 1837-11 juni 1924'', uitg. Kok, Kampen (1987) <small>ISBN90-242-5231-8</small>
* W.F. de Gaay Fortman (red.) ''Jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, 29 mei 1837-11 juni 1924'', uitg. Kok, Kampen (1987), {{ISBN|90-242-5231-8}}
* Jan Wieten ''Dagblad en doorbraak: De Nederlander en De Nieuwe Nederlander'' <small>{{ISBN|90-242-0924-2}}</small>
* Jan Wieten ''Dagblad en doorbraak: De Nederlander en De Nieuwe Nederlander'', {{ISBN|90-242-0924-2}}
* A.J. van Dulst (red.) ''Herinneringen aan de Unie waarin we ons thuis voelden'' Werkgroep Christelijk-Historische Karakteristieken, uitg. Stichting Uniepers, Den Haag (1980).
* A.J. van Dulst (red.) ''Herinneringen aan de Unie waarin we ons thuis voelden'' Werkgroep Christelijk-Historische Karakteristieken, uitg. Stichting Uniepers, Den Haag (1980)
* Hans van Spanning & B. Woelderink, red.K. de Vries & E. Bleumink ''Unie in het vizier: een korte kenschets van de ontwikkelingen in de Christelijk-Historische Unie na de Tweede Wereldoorlog'', uitg. Semper Agendo, Apeldoorn (1968)
* Hans van Spanning & B. Woelderink, red.K. de Vries & E. Bleumink ''Unie in het vizier: een korte kenschets van de ontwikkelingen in de Christelijk-Historische Unie na de Tweede Wereldoorlog'', uitg. Semper Agendo, Apeldoorn (1968)
* (''brochure'') ''Het vrijheidsbegrip bij C.H.U. en V.V.D.'' uitg. Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1959).
* (''brochure'') ''Het vrijheidsbegrip bij C.H.U. en V.V.D.'' uitg. Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1959)
* P.A. Diepenhorst ''Trouw en met ere: de ontwikkelingsgang der antirevolutionaire of christelijk-historische richting in vogelvlucht'', uitg. Ruys, Amsterdam (1952)
* P.A. Diepenhorst ''Trouw en met ere: de ontwikkelingsgang der antirevolutionaire of christelijk-historische richting in vogelvlucht'', uitg. Ruys, Amsterdam (1952)
* J.J.R. Schmal ''Christelijk-Historisch ook nu - Inleidende Beschouwingen'', uitg. Blommendaal, Den Haag (1948)
* J.J.R. Schmal ''Christelijk-Historisch ook nu - Inleidende Beschouwingen'', uitg. Blommendaal, Den Haag (1948)
* J.R. Snoeck Henkemans ''Geschiedenis en beginsel van de Christelijk-Historische Unie'' uitg. Persvereeniging "Koningin en Vaderland", Apeldoorn
* J.R. Snoeck Henkemans ''Geschiedenis en beginsel van de Christelijk-Historische Unie'' uitg. Persvereeniging "Koningin en Vaderland", Apeldoorn (1929, herz. editie 1934)
(1929, herz. editie 1934)
* C.E. van Koetsveld ''De Christelijk-Historische Unie'', uitg. Hollandia, Baarn (1909, herz. editie 1918)
* C.E. van Koetsveld ''De Christelijk-Historische Unie'', uitg. Hollandia, Baarn (1909, herz. editie 1918)
* J. Haafkens ''Toelichting op het program der christelijk-historische partij'', uitg. Höveker & Wormser, Amsterdam (1905)
* J. Haafkens ''Toelichting op het program der christelijk-historische partij'', uitg. Höveker & Wormser, Amsterdam (1905)


==Zie ook==
{{Appendix}}
* [[Lijst van Europarlementariërs voor de CHU]]
* [[Lijst van partijleiders van de CHU]]

== Externe link ==
* [https://www.rug.nl/research/dnpp/politieke-partijen/chu/ De Christelijk-Historische Unie op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen]

== Referenties ==
{{References}}

{{Navigatie christelijke partijen Nederland}}
{{Navigatie christelijke partijen Nederland}}
{{Navigatie Christen-Democratisch Appèl}}
{{Navigatie Christen-Democratisch Appèl}}
{{Navigatie CHU}}
{{Navigatie protestantse zuil}}
{{Commonscat|Christelijk-Historische Unie}}
{{Commonscat|Christelijk-Historische Unie}}


Huidige versie van 28 dec 2024 om 01:34

Christelijk-Historische Unie
Logo
Personen
Partijvoorzitter Alexander Frederik de Savornin Lohman (1908-1910)
Johannes Theodoor de Visser (1910-1918)
Jan Schokking (1918-1925; 1927-1932)
Jan Rudolph Slotemaker de Bruïne (1925-1926; 1932-1933)
Dirk-Jan de Geer (1933-1939)
Hendrik Willem Tilanus (1939-1958)
Henk Beernink (1958-1966)
Arnold Tilanus (1966-1968)
Johan van Hulst (1969-1972)
Otto Willem Arnold van Verschuer (1972-1977)
Luck van Leeuwen (1977-1980)
Geschiedenis
Opgericht 9 juli 1908
Opheffing 11 oktober 1980
Fusie van Friese Bond (1898-1908)
Christelijk-Historische Partij (1903-1908)
Opgegaan in CDA
Algemene gegevens
Actief in Vlag van Nederland Nederland
Richting Centrumrechts
(Volgens vooroorlogse opvattingen: "Rechts")
Ideologie Christendemocratie
Traditioneel conservatisme
Orangisme
Conservatief-liberalisme
Jongeren­organisatie Federatie van Christelijk Historische Jongeren
Wetenschappelijk bureau jhr. mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1955-1980)
Europese fractie Fractie van de Europese Volkspartij (v.a. 1976)
Europese organisatie Nouvelles Equipes Internationales
Europese Volkspartij (v.a. 1976)
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Nederland

De Christelijk-Historische Unie (CHU) was een Nederlandse protestants-christelijke politieke partij, die in 1908 werd opgericht en tot 1980 als zelfstandige partij heeft bestaan.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

De CHU werd op 9 juli 1908 opgericht, als fusie van de Christelijk-Historische Partij (opgericht 1903) en de Bond van kiesverenigingen op Christelijk-Historischen grondslag in de provincie Friesland (opgericht 1898). De partij kwam voort uit de vrij-antirevolutionairen van Alexander de Savornin Lohman, die als vooraanstaand Kamerlid voor de ARP in conflict was gekomen met zijn eigen partij. Dit conflict ging onder andere over de invoering van het algemeen kiesrecht en de politieke strategie van de ARP, namelijk de antithese: een bondgenootschap van de protestanten met de katholieken tegenover de seculiere politieke partijen. De Savornin Lohman was tot zijn dood in 1924 het belangrijkste gezicht van de CHU.

De CHU rekruteerde haar aanhang voornamelijk uit de leden van de hervormde kerk. Zij telde veel adellijke personen onder haar aanhang. In tegenstelling tot de ARP was het partijverband van de CHU altijd zeer losjes, waardoor de CHU-fractie vaak verdeeld stemde.

De Unie had een gematigd-conservatief karakter. Samen met de ARP en de Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP) vormde ze de rechterzijde in de Nederlandse politiek. CHU-leider Dirk Jan de Geer was in het interbellum tweemaal minister-president.

Logo vanaf 1966

Na de Tweede Wereldoorlog kwam de CHU onder de leiding van Tilanus "de Oudere" en Tilanus "de Jongere". Een bekend CHU-parlementariër was freule Christine Wttewaall van Stoetwegen. In de jaren 70 werd onder leiders als Berend Jan Udink en Roelof Kruisinga een steeds rechtsere koers gevaren. Terwijl de partners KVP en ARP gedoogsteun gaven aan het kabinet-Den Uyl, koos de CHU voor de oppositie. "Gedoopte liberalen", werden de leden wel genoemd.

De krant die met de zuil van de CHU was gelieerd, was het dagblad De Nederlander, later hernoemd naar De Nieuwe Nederlander.

In 1980 gingen de CHU, de ARP en de Katholieke Volkspartij (KVP) op in een nieuwe politieke partij, het Christen-Democratisch Appèl (CDA).

Bolwerken

[bewerken | brontekst bewerken]

De CHU haalde de hoogste percentages stemmen in de provincies Friesland, Zeeland en Overijssel. Met name het westen en zuidwesten van Friesland, het huidige Steenwijkerland, Zuid-Beveland, Walcheren, Marken en de Veluwe waren bolwerken van de partij.

Vrouwenbeweging en jeugdafdeling

[bewerken | brontekst bewerken]

Anders dan de ARP bestonden er binnen de CHU minder bezwaren tegen vrouwen in de politiek. In 1922 werd mevr. Frida Katz in de Tweede Kamer gekozen. In 1935 kwam de Centrale van Christelijk Historische Vrouwengroepen tot stand. Mevr. Katz werd de eerste voorzitter van de vrouwenbeweging. Na de oorlog nam jkvr. Wttewaall van Stoetwegen de leiding van de vrouwenbeweging over. Het tijdschrift van de Christelijk Historische Vrouwengroepen was Vrouwengeluiden.

Er was ook een jeugdafdeling: de Federatie van Christelijk Historische Jongeren. Het tijdschrift heette De Christelijk-Historische Jongeren.

Feiten en cijfers

[bewerken | brontekst bewerken]

Zetels in de Tweede Kamer

[bewerken | brontekst bewerken]
Affiche voor de Tweede Kamerverkiezingen 1948

Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het districtenstelsel:

Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en het algemeen mannenkiesrecht:

  • 1918 - 7 zetels (6,6%)

Van de honderd leden van de Tweede Kamer gekozen volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging en het algemeen kiesrecht:

  • 1922 - 11 zetels (10,9%)
  • 1925 - 11 zetels (9,9%)
  • 1929 - 11 zetels (10,6%)
  • 1933 - 10 zetels (9,2%)
  • 1937 - 8 zetels (7,5%)
  • 1946 - 8 zetels (7,8%)
  • 1948 - 9 zetels (9,1%)
  • 1952 - 9 zetels (8,9%)

Van de honderdvijftig leden:

  • 1956 - 13 zetels (8,4%)
  • 1959 - 12 zetels (8,1%)
  • 1963 - 13 zetels (8,5%)
  • 1967 - 12 zetels (8,1%)
  • 1971 - 10 zetels (6,3%)
  • 1972 - 7 zetels (4,4%)

Bron: CHU en de Tweede Kamerverkiezingen tussen 1946 en 1980

Zetels in de Eerste Kamer

[bewerken | brontekst bewerken]

Van de vijftig leden van de Eerste Kamer:

Van de vijfenzeventig leden:

Bron: Zetelverdeling Eerste Kamer 1946-heden

Bekende personen

[bewerken | brontekst bewerken]

Minister-president:

Ministers:

Staatssecretarissen:

Eerste Kamervoorzitters:

Tweede Kamervoorzitter:

Fractievoorzitters Tweede Kamer:

Fractievoorzitters Eerste Kamer:

Literatuur

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Marcel ten Hooven en Ron de Jong, Geschiedenis van de Christelijk-Historische Unie 1908-1980, 2008, 400 p., Boom - Amsterdam, ISBN 978-90-850-6649-1[1][2][3]
  • Willem Pekelder Voor volk en geweten; de Christelijk-Historische Unie in de Groene Amsterdammer 17 oktober 2008 (jrg.132, nr.42)
  • M.R.H. Calmeyer Herinneringen: memoires van een christen, militair en politicus, uitg. Sdu, Den Haag (1997), ISBN 90-12-08440-7
  • A.Rh. van Deursen 'Overheid en publiek belang: jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, Christelijk-Historische Unie en reformatorische politiek, uitg. Marnix van St. Aldegonde Stichting, Wetenschappelijk Studiecentrum van de RPF, Nunspeet (1994), ISBN 90-72016-19-X
  • Hans van Spanning In dienst van de theocratie. Korte geschiedenis van de Protestantse Unie en de Centrumgespreksgroep in de CHU,uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, (1994), ISBN 90-239-1469-4
  • Hans van Spanning De Christelijk-Historische Unie (1909-1980). Enige hoofdlijnen uit haar geschiedenis (1988).
  • W.F. de Gaay Fortman (red.) Jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, 29 mei 1837-11 juni 1924, uitg. Kok, Kampen (1987), ISBN 90-242-5231-8
  • Jan Wieten Dagblad en doorbraak: De Nederlander en De Nieuwe Nederlander, ISBN 90-242-0924-2
  • A.J. van Dulst (red.) Herinneringen aan de Unie waarin we ons thuis voelden Werkgroep Christelijk-Historische Karakteristieken, uitg. Stichting Uniepers, Den Haag (1980)
  • Hans van Spanning & B. Woelderink, red.K. de Vries & E. Bleumink Unie in het vizier: een korte kenschets van de ontwikkelingen in de Christelijk-Historische Unie na de Tweede Wereldoorlog, uitg. Semper Agendo, Apeldoorn (1968)
  • (brochure) Het vrijheidsbegrip bij C.H.U. en V.V.D. uitg. Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohmanstichting (1959)
  • P.A. Diepenhorst Trouw en met ere: de ontwikkelingsgang der antirevolutionaire of christelijk-historische richting in vogelvlucht, uitg. Ruys, Amsterdam (1952)
  • J.J.R. Schmal Christelijk-Historisch ook nu - Inleidende Beschouwingen, uitg. Blommendaal, Den Haag (1948)
  • J.R. Snoeck Henkemans Geschiedenis en beginsel van de Christelijk-Historische Unie uitg. Persvereeniging "Koningin en Vaderland", Apeldoorn (1929, herz. editie 1934)
  • C.E. van Koetsveld De Christelijk-Historische Unie, uitg. Hollandia, Baarn (1909, herz. editie 1918)
  • J. Haafkens Toelichting op het program der christelijk-historische partij, uitg. Höveker & Wormser, Amsterdam (1905)

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
[bewerken | brontekst bewerken]

Referenties

[bewerken | brontekst bewerken]
  1. ↑ De eigenaardigste partij, Trouw, 8 okt 2008
  2. ↑ De CHU: meer een levenshouding dan een politieke keuze, Jan Kuijk, Trouw, 11 okt 2008
  3. ↑ Gerry van der List Lieve conservatieven in Elsevier 18 oktober 2008 (jrg.64, nr.42), pag.122
Zie de categorie Christelijk-Historische Unie van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Christelijk-Historische_Unie&oldid=68643612"