Kransslagader: verschil tussen versies
Update MeSH ID en een van de referenties geactualiseerd. |
|||
| (14 tussenliggende versies door 10 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox bloedvat |
{{Infobox bloedvat |
||
| naam = Kransslagader |
| naam = Kransslagader |
||
| latijn = Arteria coronaria |
| latijn = ''Arteria coronaria'' |
||
| Latijn1 = arteria coronaria cordis<ref name="Pinkhof2012"/><br> |
| Latijn1 = ''arteria coronaria cordis''<ref name="Pinkhof2012"/><br> |
||
arteria cordis coronaria<ref name="Schreger1805">Schreger, C.H.Th.(1805). ''Synonymia anatomica. Synonymik der anatomischen Nomenclatur. |
''arteria cordis coronaria''<ref name="Schreger1805">Schreger, C.H.Th.(1805). ''Synonymia anatomica. Synonymik der anatomischen Nomenclatur. Fürth: im Bureau für Literatur.''</ref><br> |
||
arteria cardiaca<ref name="Schreger1805"/><br /> |
''arteria cardiaca''<ref name="Schreger1805"/><br /> |
||
| Oudgrieks1 = |
| Oudgrieks1 = |
||
| Nederlands1 = kroonslagader<ref name= |
| Nederlands1 = kroonslagader<ref name="VD2005">Boon, T. den & Geeraerts, D. (Red.) (2005). ''Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse Taal'' (14e editie). Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie BV.</ref> |
||
| soort = [[Slagader]] |
| soort = [[Slagader]] |
||
| afbeelding = Gray492.png |
| afbeelding = Gray492.png |
||
| onderschrift = vooraanzicht met de arteria coronaria dextra en de ramus interventricularis anterior |
| onderschrift = vooraanzicht met de ''arteria coronaria dextra'' en de ''ramus interventricularis anterior'' |
||
| afbeelding2 = Gray491.png |
| afbeelding2 = Gray491.png |
||
| |
| GrayPage = 546 |
||
| |
| MeshID = D003331 |
||
| MeshName = Coronary Vessels |
|||
| TA2 = 4130 |
|||
}} |
}} |
||
De '''kransslagaders'''<ref name="Pinkhof2012">Everdingen, J.J.E. van, Eerenbeemt, A.M.M. van den (2012). ''Pinkhof Geneeskundig woordenboek'' (12de druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.</ref> of '''arteriae coronariae'''<ref name="FCAT">Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). ''Terminologia Anatomica''. Stuttgart: Thieme</ref> zijn twee uit de [[aorta]] ontspringende [[slagader]]s die de [[hartspier]] van bloed voorzien. De |
De '''kransslagaders'''<ref name="Pinkhof2012">Everdingen, J.J.E. van, Eerenbeemt, A.M.M. van den (2012). ''Pinkhof Geneeskundig woordenboek'' (12de druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.</ref> of '''''arteriae coronariae'''''<ref name="FCAT">''Federative Committee on Anatomical Terminology'' (FCAT) (1998). ''Terminologia Anatomica''. Stuttgart: Thieme</ref> zijn twee uit de [[aorta]] ontspringende [[slagader]]s van de [[coronaire bloedsomloop]] die de [[hartspier]] van [[bloed (hoofdbetekenis)|bloed]] voorzien. De linkerkransslagader splitst na de hoofdstam in twee takken, de ''ramus interventricularis anterior'' en de ''ramus circumflexus''. |
||
De kransslagaders worden beschouwd als ''eindslagaders'', omdat ze de enige bloedtoevoer naar de hartspier zijn. Er is maar weinig reserve, als er een slagader wordt afgesloten, resulteert dit vaak onmiddellijk in een kritieke toestand. |
|||
Een kransslagader kan door [[atherosclerose]] vernauwd of verstopt raken, waardoor pijn op de borst optreedt (''[[angina pectoris]]'') bij een vernauwing, of een [[hartinfarct]] door verstopping. De vernauwing kan in beeld worden gebracht met een [[hartkatheterisatie]] (coronairangiografie of CAG), of met een [[CT-scan]]. De kransslagaders zijn eindslagaders, omdat ze de enige bloedtoevoer naar de hartspier zijn. Er is maar weinig reserve, als er een slagader wordt afgesloten, resulteert dit vaak onmiddellijk in een kritieke toestand. |
|||
== Anatomie van de kransslagaders == |
|||
| ⚫ | |||
Niet alle dieren met een [[hart (hoofdbetekenis)|hart]] hebben ook een kransslagader. Zo beschikt geen van de [[weekdieren]] die een hart hebben erover. Van de [[gewervelden]] beschikken [[amfibieën]] over [[huidademhaling]] en de meeste hebben dan ook geen kransslagader. Bij vissen beschikken vooral de snelle roofvissen er wel over en vissen die in [[Hypoxie (water)|zuurstofarm water]] leven. Ook de [[zebravis]] heeft een kransslagader. [[Zoogdieren]], [[reptielen]] en [[vogels (hoofdbetekenis)|vogels]] hebben wel kransslagaders, aangezien ze afhankelijk zijn van [[Long (orgaan)|longademhaling]] en een [[dubbele bloedsomloop]] hebben. De [[Atrium (hart)|rechterboezem]] en [[Ventrikel (hart)|rechterhartkamer]] pompen daarbij zuurstofarm bloed naar de longen en kunnen daardoor geen zuurstof opnemen uit het bloed voor de eigen hartspier.<ref>{{Citeer tijdschrift | taal = en | auteur = Reese, D.E.; Mikawa, T.; Bader, D.M. | titel = Development of the Coronary Vessel System | tijdschrift = Circulation Research | volume = 91 | pagina's = 761–768. | datum = 2002 | url = https://www.ahajournals.org/doi/pdf/10.1161/01.RES.0000038961.53759.3C}}</ref> |
|||
== Anatomie == |
|||
| ⚫ | |||
===Varianten=== |
===Varianten=== |
||
Bij vier procent van de mensen wordt een derde kransslagader gevonden, het verloop van deze arterie is gelijk aan een ramus circumflexus, alleen |
Bij vier procent van de mensen wordt een derde kransslagader gevonden, het verloop van deze arterie is gelijk aan een ''ramus circumflexus'', alleen ontspringt deze arterie niet uit de hoofdstam van de linkercoronairarterie zoals gebruikelijk, maar rechtstreeks uit de aortawortel.<br /> |
||
Heel zeldzaam is de aanwezigheid van slechts één coronairarterie, ofwel monocoronair. Doorgaans ontspringt deze uit de linker sinus aortae, waarbij er een aftakking doorgaans voor de pulmonaalarterie langs naar het rechterdeel van de atrioventriculaire groeve loopt en verder het gebruikelijke beloop heeft van een rechtercoronairarterie.<br /> |
Heel zeldzaam is de aanwezigheid van slechts één coronairarterie, ofwel monocoronair. Doorgaans ontspringt deze uit de linker ''sinus aortae'', waarbij er een aftakking doorgaans voor de pulmonaalarterie langs naar het rechterdeel van de atrioventriculaire groeve loopt en verder het gebruikelijke beloop heeft van een rechtercoronairarterie.<br /> |
||
Soms is er een verdubbeling van de kransslagader, er zijn dan twee parallel verlopende slagaders, in plaats van |
Soms is er een verdubbeling van de kransslagader, er zijn dan twee parallel verlopende slagaders, in plaats van een. Ook kan het voorkomen dat beide kransslagaders ontspringen uit één sinus, afhankelijk van de loop van de kransslagaders kan dit meer of minder onschuldig zijn. Dit soort afwijkingen zijn aangeboren. |
||
=== Dominante kransslagader === |
=== Dominante kransslagader === |
||
De slagader die de ''ramus descendens posterior'' van bloed voorziet is de dominante kransslagader.<ref name="Hurst">{{cite book | last=Fuster | first=V | coauthors=Alexander RW, O'Rourke RA | title=Hurst's The Heart | publisher=McGraw-Hill | year=2001 | page=53 | edition=10th | isbn=0-07-135694-0}}</ref> Als deze ''ramus descendens posterior'' een tak is van de rechterkransslagader (85%), |
De slagader die de ''ramus descendens posterior'' van bloed voorziet, is de dominante kransslagader.<ref name="Hurst">{{cite book | last=Fuster | first=V | coauthors=Alexander RW, O'Rourke RA | title=Hurst's The Heart | publisher=McGraw-Hill | year=2001 | page=53 | edition=10th | isbn=0-07-135694-0}}</ref> Als deze ''ramus descendens posterior'' een tak is van de rechterkransslagader (85%), is het systeem rechtsdominant is. Is het een tak van de linkerkransslagader (20%), dan is het linksdominant. Wordt deze ''ramus descendens posterior'' door beide van bloed voorzien (10%), dan is het codominantie.<ref name="Hurst"/> Anatomisch zou de slagader die de [[Atrioventriculaire knoop|AV-knoop]] van bloed voorziet de dominante zijn, meestal is dit de rechter. |
||
Anatomisch zou je de slagader die de [[Atrioventriculaire knoop|AV-knoop]] van bloed voorziet de dominante moeten noemen, meestal is dit de rechter. |
|||
== Bloedstroom |
== Bloedstroom == |
||
Tijdens het samentrekken van de kamer ([[Systole (hart)|systole]]), worden de takken van de kransslagaders die aan de binnenzijde onder het endocard (dus binnen de hartspier) liggen, dichtgedrukt door de hoge druk die dan ontstaat. De doorbloeding van de hartspier moet dus plaatsvinden tijdens de ontspanning van de hartspier, de [[diastole (hart)|diastole]], wanneer de vaten in de hartspier open zijn en geen hoge druk te verduren hebben. |
Tijdens het samentrekken van de kamer ([[Systole (hart)|systole]]), worden de takken van de kransslagaders die aan de binnenzijde onder het endocard (dus binnen de hartspier) liggen, dichtgedrukt door de hoge druk die dan ontstaat. De doorbloeding van de hartspier moet dus plaatsvinden tijdens de ontspanning van de hartspier, de [[diastole (hart)|diastole]], wanneer de vaten in de hartspier open zijn en geen hoge druk te verduren hebben. [[Ischemie]] is het tekortschieten van de bloedstroom naar de hartspier. Mannen voelen dit vaak als pijn op de borst, vrouwen als benauwdheid. Dit is [[angina pectoris]]. Bij een myocardinfarct of [[hartinfarct]] sterven er hartspiercellen af. De meeste bloedvaten vernauwen in reactie op [[noradrenaline]]. De kransslagaders zijn voornamelijk voorzien van bètareceptoren en verwijden juist als reactie op stimulatie door adrenaline. Alfa-agonisten geven daardoor maar weinig vaatvernauwing. |
||
Wanneer de bloedstroom naar de hartspier tekortschiet, noemen we dat [[ischemie]]. Mannen voelen dit vaak als pijn op de borst, vrouwen als benauwdheid. Dit heet [[angina pectoris]]. Wanneer er hartspiercellen afsterven spreken we van een myocardinfarct of [[hartinfarct]]. |
|||
De meeste bloedvaten vernauwen in reactie op [[noradrenaline]]. De kransslagaders zijn voornamelijk voorzien van bètareceptoren en verwijden juist als reactie op stimulatie door adrenaline. Alfa-agonisten geven daardoor maar weinig vaatvernauwing. |
|||
==Anastomoses== |
==Anastomoses== |
||
| ⚫ | Een [[anastomose]] is een verbinding tussen twee slagaders. Er is wel enige verbinding tussen de takken van de twee kransslagaders, maar functioneel zijn het eindslagaders. De anastomosen functioneren niet zo dat de een de afsluiting van de ander kan compenseren, wat de bloedvaten elders, zoals in de hand, wel kunnen. Wanneer een gebied bloed krijgt van twee slagaders, kan geleidelijke afsluiting van een van de twee wel opgevangen worden. In het meest gangbare patroon van kransslagaders zijn er drie gebieden met anastomosen: |
||
Een [[anastomose]] is een verbinding tussen twee slagaders. |
|||
* Kleine takken van de ''ramus anterior descendens'', een tak van de linkerkransslagader, ontmoet de rechterkransslagader in de groeve tussen de beide hartkamers. |
|||
| ⚫ | Er is wel enige verbinding tussen de takken van de twee kransslagaders, maar functioneel zijn het |
||
* Meer naar boven is er een anastomose tussen de ''ramus circumflexus'' (van de linkerkranslagader) en de rechter kransslagader in diezelfde groeve. |
|||
* Er is ook een anastomose tussen takken van de twee kransslagaders in het tussenschot. |
|||
Er is ook een anastomose tussen takken van de twee kransslagaders in het tussenschot. |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Anatomy Heart English Tiesworks.jpg|Anatomie van hart en kransslagaders |
Bestand:Anatomy Heart English Tiesworks.jpg|Anatomie van hart en kransslagaders |
||
Bestand:Gray497.png| Oorsprong van de kransslagaders bij de aortaklep |
Bestand:Gray497.png| Oorsprong van de kransslagaders bij de aortaklep |
||
Bestand:Coronary arteries.svg| Kransslagaders met rode tekst en andere oriëntatiepunten blauw |
Bestand:Coronary arteries.svg| Kransslagaders met rode tekst en andere oriëntatiepunten blauw |
||
Bestand:Cardiac vessels.png| Schematisch overzicht van de doorbloeding van het hart; boven de voorzijde, onder de onderzijde |
Bestand:Cardiac vessels.png| Schematisch overzicht van de doorbloeding van het hart; boven de voorzijde, onder de onderzijde |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
Huidige versie van 18 nov 2024 om 14:20
| Kransslagader | ||||
|---|---|---|---|---|
| Arteria coronaria | ||||
| Slagader | ||||
| ||||
vooraanzicht met de arteria coronaria dextra en de ramus interventricularis anterior
| ||||
| ||||
| Synoniemen | ||||
| Latijn | arteria coronaria cordis[1] | |||
| Nederlands | kroonslagader[3] | |||
| Naslagwerken | ||||
| Gray's Anatomy | p.546 tekst foto | |||
| MeSH | D003331: Coronary Vessels | |||
| TA2 | 4130 | |||
| ||||
De kransslagaders[1] of arteriae coronariae[4] zijn twee uit de aorta ontspringende slagaders van de coronaire bloedsomloop die de hartspier van bloed voorzien. De linkerkransslagader splitst na de hoofdstam in twee takken, de ramus interventricularis anterior en de ramus circumflexus.
Een kransslagader kan door atherosclerose vernauwd of verstopt raken, waardoor pijn op de borst optreedt (angina pectoris) bij een vernauwing, of een hartinfarct door verstopping. De vernauwing kan in beeld worden gebracht met een hartkatheterisatie (coronairangiografie of CAG), of met een CT-scan. De kransslagaders zijn eindslagaders, omdat ze de enige bloedtoevoer naar de hartspier zijn. Er is maar weinig reserve, als er een slagader wordt afgesloten, resulteert dit vaak onmiddellijk in een kritieke toestand.
Niet alle dieren met een hart hebben ook een kransslagader. Zo beschikt geen van de weekdieren die een hart hebben erover. Van de gewervelden beschikken amfibieën over huidademhaling en de meeste hebben dan ook geen kransslagader. Bij vissen beschikken vooral de snelle roofvissen er wel over en vissen die in zuurstofarm water leven. Ook de zebravis heeft een kransslagader. Zoogdieren, reptielen en vogels hebben wel kransslagaders, aangezien ze afhankelijk zijn van longademhaling en een dubbele bloedsomloop hebben. De rechterboezem en rechterhartkamer pompen daarbij zuurstofarm bloed naar de longen en kunnen daardoor geen zuurstof opnemen uit het bloed voor de eigen hartspier.[5]
Anatomie
[bewerken | brontekst bewerken]De twee kransslagaders ontspringen uit het eerste deel – de aortawortel – van de aorta, vlak boven de aortaklep. De linkerkransslagader ontspringt daarbij uit de linker sinus aortae, de rechter uit de rechter.
Varianten
[bewerken | brontekst bewerken]Bij vier procent van de mensen wordt een derde kransslagader gevonden, het verloop van deze arterie is gelijk aan een ramus circumflexus, alleen ontspringt deze arterie niet uit de hoofdstam van de linkercoronairarterie zoals gebruikelijk, maar rechtstreeks uit de aortawortel.
Heel zeldzaam is de aanwezigheid van slechts één coronairarterie, ofwel monocoronair. Doorgaans ontspringt deze uit de linker sinus aortae, waarbij er een aftakking doorgaans voor de pulmonaalarterie langs naar het rechterdeel van de atrioventriculaire groeve loopt en verder het gebruikelijke beloop heeft van een rechtercoronairarterie.
Soms is er een verdubbeling van de kransslagader, er zijn dan twee parallel verlopende slagaders, in plaats van een. Ook kan het voorkomen dat beide kransslagaders ontspringen uit één sinus, afhankelijk van de loop van de kransslagaders kan dit meer of minder onschuldig zijn. Dit soort afwijkingen zijn aangeboren.
Dominante kransslagader
[bewerken | brontekst bewerken]De slagader die de ramus descendens posterior van bloed voorziet, is de dominante kransslagader.[6] Als deze ramus descendens posterior een tak is van de rechterkransslagader (85%), is het systeem rechtsdominant is. Is het een tak van de linkerkransslagader (20%), dan is het linksdominant. Wordt deze ramus descendens posterior door beide van bloed voorzien (10%), dan is het codominantie.[6] Anatomisch zou de slagader die de AV-knoop van bloed voorziet de dominante zijn, meestal is dit de rechter.
Bloedstroom
[bewerken | brontekst bewerken]Tijdens het samentrekken van de kamer (systole), worden de takken van de kransslagaders die aan de binnenzijde onder het endocard (dus binnen de hartspier) liggen, dichtgedrukt door de hoge druk die dan ontstaat. De doorbloeding van de hartspier moet dus plaatsvinden tijdens de ontspanning van de hartspier, de diastole, wanneer de vaten in de hartspier open zijn en geen hoge druk te verduren hebben. Ischemie is het tekortschieten van de bloedstroom naar de hartspier. Mannen voelen dit vaak als pijn op de borst, vrouwen als benauwdheid. Dit is angina pectoris. Bij een myocardinfarct of hartinfarct sterven er hartspiercellen af. De meeste bloedvaten vernauwen in reactie op noradrenaline. De kransslagaders zijn voornamelijk voorzien van bètareceptoren en verwijden juist als reactie op stimulatie door adrenaline. Alfa-agonisten geven daardoor maar weinig vaatvernauwing.
Anastomoses
[bewerken | brontekst bewerken]Een anastomose is een verbinding tussen twee slagaders. Er is wel enige verbinding tussen de takken van de twee kransslagaders, maar functioneel zijn het eindslagaders. De anastomosen functioneren niet zo dat de een de afsluiting van de ander kan compenseren, wat de bloedvaten elders, zoals in de hand, wel kunnen. Wanneer een gebied bloed krijgt van twee slagaders, kan geleidelijke afsluiting van een van de twee wel opgevangen worden. In het meest gangbare patroon van kransslagaders zijn er drie gebieden met anastomosen:
- Kleine takken van de ramus anterior descendens, een tak van de linkerkransslagader, ontmoet de rechterkransslagader in de groeve tussen de beide hartkamers.
- Meer naar boven is er een anastomose tussen de ramus circumflexus (van de linkerkranslagader) en de rechter kransslagader in diezelfde groeve.
- Er is ook een anastomose tussen takken van de twee kransslagaders in het tussenschot.
-
Anatomie van hart en kransslagaders -
Oorsprong van de kransslagaders bij de aortaklep -
Kransslagaders met rode tekst en andere oriëntatiepunten blauw -
Schematisch overzicht van de doorbloeding van het hart; boven de voorzijde, onder de onderzijde
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Coronary Circulation op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ a b Everdingen, J.J.E. van, Eerenbeemt, A.M.M. van den (2012). Pinkhof Geneeskundig woordenboek (12de druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
- ↑ a b Schreger, C.H.Th.(1805). Synonymia anatomica. Synonymik der anatomischen Nomenclatur. Fürth: im Bureau für Literatur.
- ↑ Boon, T. den & Geeraerts, D. (Red.) (2005). Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse Taal (14e editie). Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie BV.
- ↑ Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme
- ↑ (en) Reese, D.E.; Mikawa, T.; Bader, D.M. (2002). Development of the Coronary Vessel System. Circulation Research 91: 761–768.
- ↑ a b Fuster, V, Alexander RW, O'Rourke RA (2001). Hurst's The Heart, 10th. McGraw-Hill, p. 53. ISBN 0-07-135694-0.
· 
· 