Brontekst bekijken van Planten

{{Taxobox
| type = plant
| beeld0 = 
{{afbeelding multi
  | total_width  = {{Infobox/afbeeldingbreedte}}
  | border = infobox
  | perrow = 2/2/2
  | caption_align = center
  | image1 = Frühling blühender Kirschenbaum.jpg
  | caption1 = [[Bedektzadigen]]
  | image2 = CharaGlobularis.jpg
  | caption2 = [[Charofyten]]
  | image3 = RedMoss.jpg
  | caption3 = [[Mossen]]
  | image4 = Glaucocystis nostochinearum.jpg
  | caption4 = [[Glaucofyten]]
  | image6 = Fern detail.jpg
  | caption6 = [[Varens]]
  | image5 = Pinus sylvestris (Scots pine) 7 (38564615155).jpg
  | caption5 = [[Naaktzadigen]]               
  }}
| fossiel=<br>[[Mesoproterozoïcum]]<ref>{{Citeer journal |auteur = Strother PK, Battison L, Brasier MD, Wellman CH. |date=2011|title=Earth's earliest non-marine eukaryotes |journal=Nature|volume=473|issue=7348 |pages=505–509 |doi=10.1038/nature09943 |pmid=21490597}}</ref> — [[holoceen|heden]]
| domein= [[Eukaryoten|Eukaryota]]
| clade domein1=[[Archaeplastida]]
| clade domein2=[[Viridiplantae]]
| taxon = [[Rijk (biologie)|Rijk]]
| w-naam = Plantae
| auteur = [[Herbert Copeland|H. Copeland]]
| datum = 1956
}}

De '''planten''' (Plantae) vormen een [[rijk (biologie)|rijk]] van [[eukaryoten]] die hun energie verkijgen uit [[fotosynthese]] en zich meestal niet kunnen voortbewegen. Bijna alle planten bezitten [[chloroplast]]en in hun cellen, waarmee ze energie uit zonlicht kunnen vangen om [[koolhydraten]] te vormen uit koolstofdioxide en water. De chloroplasten zijn in de loop van de evolutie ontstaan uit [[cyanobacteriën]], in een proces genaamd [[endosymbiose]].

In de moderne biologie wordt het plantenrijk vaak gelijkgesteld met de clade [[Viridiplantae]] (groene planten). Hiertoe behoren de [[groenwieren]] en de [[embryofyten]] of landplanten – met hierbinnen de [[mossen]], [[lycofyten]], [[varens]], [[naaktzadigen]] zoals coniferen en [[bedektzadigen]]. Op basis van moleculair-genetisch onderzoek wordt de Viridiplantae samen met twee kleinere algengroepen, de [[roodwieren]] en [[glaucofyten]], in de supergroep [[Archaeplastida]] geplaatst. Al deze organismen kenmerken zich door een [[Fotoautotroof|foto-autotrofe]] levenswijze, wat hen van de [[schimmels]] en de [[dieren (biologie)|dieren]] onderscheidt.

Er zijn ongeveer 380.000 plantensoorten beschreven, waarvan de overgrote meerderheid [[zaadplanten|zaden vormen]]. Deze zaadplanten zijn zeer divers in groeiwijze en levenscyclus, van minuscule waterplanten tot metershoge [[boom (plant)|bomen]]. Groene planten zijn verantwoordelijk voor de productie van een belangrijk deel van de [[dizuurstof|zuurstof]] in de atmosfeer. Als ecologische [[producent (ecologie)|producent]]en staan ze aan de basis van vrijwel alle ecosystemen op Aarde. Vele organismen, waaronder dieren, voeden zich met plantaardig materiaal of zijn afhankelijk van organismen die van planten leven.

Bij de uitdrukking 'bloemen en planten' gaat het in het gewone spraakgebruik vaak om [[kruidachtig]]e soorten van de [[bedektzadigen]], bijvoorbeeld [[snijbloem]]en, [[sierplant]]en, [[kamerplant]]en en [[tuin]]planten. Deze worden dan voor een deel geplaatst tegenover de [[houtige plant]]en zoals de struiken en bomen. Samen vormen ze slechts een klein deel van de Viridiplantae. De wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van planten heet [[botanie]].

== Omgrenzing ==
De term 'planten' kan min of meer losjes gebruikt worden, zonder dat wordt aangegeven of het om een oude omgrenzing, om de meer moderne, of om een nog nauwer begrensde groep gaat, bijvoorbeeld alleen de [[vaatplanten]], de [[zaadplanten]], de [[bedektzadigen]] of zelfs de [[Anthophyta|bloemplanten]].

Historisch gezien is de definitie van de 'planten' aan verandering onderhevig geweest. Met 'planten' werd vaak bedoeld: alle organismen die traditioneel door plantkundigen worden bestudeerd, de [[Meercellig organisme|meercellige]] [[Eukaryoten|eukaryote]] [[Fotosynthese|fotosynthetiserende]] [[organisme]]s (soms zelfs samen met de [[schimmels]]). 

Oorspronkelijk omvatten de planten (in de oude, ruime betekenis) ongeveer, dus [[Embryophyta|landplanten]] zoals [[vaatplanten]], [[mossen]], [[groenwieren]], [[schimmels]] en [[korstmos]]sen, [[blauwalgen]], [[diatomeeën]], [[bruinwieren]] en [[roodwieren]]. Op deze manier opgevat is de term plant een ecologische term, net zoals de term [[algen]]. Oudere teksten gebruiken vaak deze traditionele omgrenzing.

De [[Fotosynthese|fotosynthetische]] [[prokaryoten]] (de [[blauwalgen]] of cyanobacteriën) worden niet meer tot de planten gerekend. Dit geldt tevens voor een hele reeks van groepen van [[protisten]], zoals de [[roodwieren]] of de [[bruinwieren]]. De [[schimmels]] werden oorspronkelijk ook tot de planten gerekend, maar volgens meer recente opvattingen zijn ze nauwer verwant aan de [[Dieren (biologie)|dieren]]. De schimmels worden nu dan ook in een eigen [[Rijk (biologie)|rijk]] ingedeeld: ''[[Schimmels|Fungi]]'' in de [[Supergroep (biologie)|supergroep]] van de ''[[Unikonta]]'', samen met de rijken van de dieren en de ''[[Amoebozoa]]''. 

Hoewel in moderne opvattingen de planten het [[Rijk (biologie)|rijk]] ''[[Viridiplantae]]'' omvatten, is het is ook mogelijk om de gehele [[Supergroep (biologie)|supergroep]] ''[[Archaeplastida]]'' op te vatten als planten, dus inclusief [[algen]]groepen als de [[kranswieren]], de [[groenwieren]] en de [[roodwieren]].

Vóór de opkomst van de [[moleculaire biologie]] was het [[Systematiek (biologie)|systematisch]] onderzoek aan de verschillende plantengroepen en in het bijzonder de [[fylogenie]], gebaseerd op [[Plantenmorfologie|morfologische]] en [[Plantenanatomie|anatomische]] kenmerken en op de analyse van de [[Levenscyclus|levenscycli]]. Traditionele methoden worden nog steeds gebruikt bij het onderzoek aan uitgestorven, [[fossiel]]e planten.

<gallery widths="240px" heights="220px" class="center">
Rhynia stem.jpg|''[[Rhynia|Rhynia gwynne-vaughanii]]'' {{†}}, dwarsdoorsnede van een 'stengel'.
SpirodelaPolyrhiza2.jpg|[[Veelwortelig kroos]], bestaande uit afgeplatte stengels en wortels (onder water).
CAS Macrocystis 4.JPG|''[[Macrocystis pyrifera]]'' (reuzenkelp), een [[Bruinwieren|bruinwier]] met 'stengels' en 'bladeren'.
</gallery>

== Bouwplan ==
=== Zaadplanten ===
{{Zie hoofdartikel|Plantenmorfologie|Beschrijvende plantkunde}}
De typische [[Bouwplan (biologie)|bouw]] van [[zaadplanten]] omvat drie hoofdorganen: wortels, stengels en bladeren.
* [[Wortel (plant)|wortels]], ondergronds (zelden bovengronds)
* [[Stengel]]s, bovengronds (soms ondergronds), deze dragen de bladeren
* [[Blad]]eren, langs de stengels

Op de drie hoofd[[Orgaan|organen]] bestaan veel variaties, vaak afhankelijk van hun functie. [[Bloem (plant)|Bloemen]] zijn te beschouwen als omgevormde stengels met bladeren. Organen als wortels, bladeren of stengels kunnen ontbreken of sterk [[Rudimentair (anatomie)|gereduceerd]] zijn.

=== Varens en wolfsklauwen ===
Planten uit andere groepen, zoals de [[varens]] en de [[Lycopsida|wolfsklauwen]] hebben een iets andere bouw, waarvoor vaak een eigen terminologie bestaat. Om deze bouw en de evolutie daarvan goed te kunnen verklaren is voor deze groepen in het verleden de [[teloomtheorie]] opgesteld.

=== Mossen ===
Sterker afwijkend zijn de [[levermossen]], [[mossen]], [[hauwmossen]] omdat het bij deze planten om [[Haploïdie|haploïde]] [[gametofyt]]en gaat en niet zoals bij de voorgaande groepen om [[Diploïdie|diploïde]] [[sporofyt]]en. Bij de bebladerde levermossen en bij mossen zijn er structuren die sterk gelijken op [[stengel]]s en [[blad]]eren, maar met [[Wortel (plant)|wortels]] vergelijkbare structuren zijn er niet. Bij hauwmossen en de thalleuze levermossen bestaat de plant uit een min of meer vlak en gelobd [[thallus]]. 

=== Algen ===
{{Zie ook|Zie ook [[Algen]]}}
Een zeer heterogene groep wordt gevormd door de [[algen]], die een hiervan afwijkende bouw en [[generatiewisseling]] hebben. Het meest verwant aan de planten zijn de [[groenwieren]] en de [[kranswieren]].

== Taxonomische indeling ==
De formele [[botanische nomenclatuur]] (naamgeving) van planten wordt tegenwoordig geregeld door de ''International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants'' (ICBN).

Tegenwoordig worden in de [[biologie]] bijna uitsluitend fylogenetische [[classificatie]]systemen gevolgd die de planten aan de hand van hun afstamming indelen. Hierbij gelden alleen de [[groenwieren]] (''Chlorophyta''), de [[kranswieren]] (''Charophyta'') en de ''Prasinophyta'' naast de landplanten (''[[Embryophyta]]'') als echte planten, te weten de ''[[Archaeplastida]]'' of ''Primoplantae''. Al deze [[organisme]]n bevatten [[Chlorofyl|chlorofyl a en b]] en slaan fotosynthetisch geproduceerde suikers in de vorm van [[zetmeel]] op in [[plastide]]n zoals [[chloroplast]]en en [[leukoplast]]en. De [[celwand]]en van deze organismen bestaan uit het [[macromolecuul]] [[cellulose]] (een [[polymeer]] van [[Glucose|druivensuiker]]).

Wanneer [[plantaardige cel]]len delen, moeten zij een nieuwe [[celwand]] vormen tussen beide [[dochtercel]]len. Dit wordt bewerkstelligd door de vorming van een [[fragmoplast]]: een systeem van langs de as van de celdeling georiënteerde [[microtubulus|microtubuli]], die helpt bij het begeleiden van de afzetting van [[cellulose]]. Dit is ook een belangrijk verschil met de groenwieren, die een [[fycoplast]] tijdens de mitose vormen, waarbij de microtubuli loodrecht liggen op de as van de celdeling. Alleen planten en kranswieren hebben [[celdeling]] met behulp van een fragmoplast.

=== Moderne indeling ===
Tegenwoordig wordt een indeling als de onderstaande gebruikt, waar de wat nauwer omgrensde groep van planten is te vinden binnen de [[Archaeplastida]]:
{{Tabel domeinen en supergroepen in de biologie}}

Een indeling van de supergroep ''[[Archaeplastida]]'' = ''[[Primoplantae]]''
{| class="toccolours"
|
{{Stamboom2}}
* Supergroep ''[[Archaeplastida]]'' = ''[[Primoplantae]]'', {{WoordKleur|#9FF89F|solid|medium|lightgreen}}deze groep met alles wat hieronder valt kan 'planten' worden genoemd</span>
** Rijk [[Rhodoplantae]]
*** Stam [[Roodwieren|''Rhodophyta'' = Roodwieren]]
*** Stam ''[[Cyanidiophyta]]''
*** {{Stamboom2/einde tak}} Stam ''[[Glaucophyta]]''
** {{Stamboom2/einde tak}}  Rijk [[Chloroplastida|''Viridiplantae'' = ''Chloroplastida'']] = ''Chlorobiota'' = ''Chlorobionta'', {{WoordKleur|#9FF89F|solid|medium|lightgreen}}ook deze groep met alles wat hieronder valt kan 'planten' worden genoemd</span>
*** Stam ''[[Prasinophyta]]''
*** Stam [[Groenwieren|''Chlorophyta'' = Groenwieren]]
*** Stam [[Kranswieren|''Charophyta'' = Kranswieren]]
*** {{Stamboom2/einde tak}} clade ''[[Embryophyta]]'', {{WoordKleur|#9FF89F|solid|medium|lightgreen}}ook deze groep met alles wat hieronder valt kan 'planten' worden genoemd, maar ook wel landplanten</span>
**** Stam [[Levermossen|''Hepatophyta'' = Levermossen; ''Hepaticae'']], bijvoorbeeld ''Riccia'' ([[Watervorkje]]), ''Marchantia'' ([[Parapluutjesmos]])
**** Stam [[Hauwmossen|''Anthocerotophyta'' = Hauwmossen]], een kleine groep van [[Thallus|thalleuze]], levermosachtige planten
**** Stam [[Mossen|''Bryophyta'' = Bladmossen]]; ook wel echte mossen, bijvoorbeeld ''Sphagnum'' ([[Veenmos]]), ''Mnium'' ([[Sterremos]]), ''Tortula muralis'' ([[Gewoon muursterretje]])
**** {{Stamboom2/einde tak}} clade [[Vaatplanten|''Tracheophyta'', Vaatplanten]], hogere planten, alle landplanten behalve mossen, hauwmossen en levermossen
***** {{†}} Stam ''[[Rhyniophyta]]''
***** {{†}} Stam ''[[Zosterophyllophyta]]''
***** {{†}} Stam ''[[Trimerophyta]]''
***** Stam ''[[Lycopsida|Lycopodophyta]]'', met [[Wolfsklauwfamilie|Wolfsklauwen]] en [[Paardenstaartenfamilie|Paardenstaarten]]
***** Stam [[Pteropsida|''Pteridophyta'' = Varens]]
***** {{†}} Stam ''[[Progymnospermophyta]]''
***** {{Stamboom2/einde tak}} clade [[Zaadplanten|''Spermatophyta'' = Zaadplanten; ''Spermatopsida'']] = ''[[Phanerogamen|Phanerogamae]]''
****** {{†}} Stam [[Zaadvarens|''Pteridospermophyta'' = Zaadvarens]]
****** Stam [[Palmvarens|''Cycadophyta'' = Palmvarens]]
****** {{†}} Stam ''[[Cycadeoidophyta]]''
****** Stam ''[[Ginkgoales|Ginkgophyta]]''
****** Stam [[Coniferen|''Coniferophyta'' = ''Coniferen'']], Naaldbomen, ''[[Coniferae]]'', ''Coniferales'')
****** Stam ''[[Gnetales|Gnetophyta]]'' (met ''[[Gnetaceae|Gnetum]]'', ''[[Ephedra]]'' en ''[[Welwitschia mirabilis|Welwitschia]]'')
****** {{Stamboom2/einde tak}} Stam [[Bedektzadigen|''Angiospermophyta'' = Bedektzadigen]] of [[Anthophyta|''Anthophyta'' = Bloemplanten]]; inwendig zaaddragende planten met bloemen
******* clade [[Eenzaadlobbigen]]
******* {{Stamboom2/einde tak}} clade [['Nieuwe' tweezaadlobbigen]]
{{Stamboom2/einde}}
|}

=== Bedektzadigen ===
Er zijn in het verleden verschillende indelingen gebruikt, die regelmatig ook nog worden aangepast (bijvoorbeeld het [[Engler-systeem]] en het [[Wettstein-systeem]]). [[Arthur Cronquist]] publiceerde in 1981 het [[Cronquist-systeem]]. In de negentiger jaren is door de [[Angiosperm Phylogeny Group]] een nieuwe indeling gepubliceerd (zie ook het boek van W.S. Judd en anderen), gebaseerd op het [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] van chloroplasten bij [[bedektzadigen]]. De nieuwste indeling is [[APG IV-systeem|APG IV]] (2016): dit wordt ten dele in de [[Nederlandstalige Wikipedia]] gebruikt. De indeling omvat een klein gedeelte van de planten (de [[bedektzadigen]]), maar dus niet de [[naaktzadigen]], de [[varens]], de blad[[mossen]], de [[levermossen]] en de [[hauwmossen]].

=== Oudere indelingen ===
In de literatuur zijn allerlei andere indelingen te vinden. Zo is er de tweedeling ''Thallophyta'' versus ''Cormophyta'', waarbij de ''Cormophyta'' de planten zijn met een opbouw vanuit een centrale [[stengel]] met daaraan [[bladeren]] (ze hebben meestal ook een wortel). De ''[[Thallophyta]]'' zijn dan alle andere plantvormen ([[algen]], [[zeewier|wieren]], [[korstmossen]], [[paddenstoelen]], [[schimmels]], enz). De naam ''Thallophyta'' heeft betrekking op een niet-natuurlijke eenheid (een zogenaamde [[parafyletisch]]e groep) en wordt eigenlijk niet meer gebruikt. De naam ''Cormophyta'' heeft wel betrekking op een natuurlijke groep, maar deze wordt tegenwoordig veelal ''[[Embryophyta]]'' genoemd. Een systeem dat de naam ''Cormophyta'' gebruikte is het [[Wettstein-systeem]].

{{Historische namen van plantengroepen}}

Een andere tweedeling is die in ''Cryptogamae'' versus ''Phanerogamae'', waarbij de ''Phanerogamae'' de [[zaadplanten]] zijn, tegenwoordig meestal ''Spermatophyta'' of ''Spermatopsida'' geheten.<ref>de ''[[Heukels' Flora van Nederland|Heukels]]'' kiest voor de naam ''Spermatopsida''.</ref> De Cryptogamen zijn dan de rest, de lagere planten zonder eenvoudig herkenbare voortplantingsorganen. De Cryptogamen vormen geen natuurlijke eenheid, maar de naam wordt nog steeds gebruikt omdat het een gemakkelijke verzamelterm die een aantal moeilijker in te delen organismes onder één noemer samenbrengt (varens, wolfsklauwen, mossen, korstmossen, algen, protisten).

Ook de naam ''Plantae'' is tamelijk verouderd. Bij zijn indeling in drie rijken (dieren, planten en mineralen) gebruikte Linnaeus de naam ''Plantae'' voor een groep die vandaag de dag buitengewoon ruim gedefinieerd lijkt.

De wat verouderde indeling, waarin de planten nog voorkomen is:
{{Tabel rijken in de biologie}}

=== Flora ===
{{Zie hoofdartikel|Flora (plantkunde)}}
[[Flora (plantkunde)|Flora's]] zijn in eerste instantie [[Systematiek (biologie)|systematische]] inventarisaties van [[Taxon|taxa]] ([[soort]]en, [[Geslacht (biologie)|geslachten]], [[Familie (biologie)|families]]), die voorkomen in een bepaald gebied, bijvoorbeeld België, Nederland. Het betreft traditioneel beperkte groepen, zoals [[kranswieren]], [[korstmos]]sen, [[mossen]], [[levermossen]], of [[vaatplanten]].

{{Zie hoofdartikel|Flora (overzichtswerk)}}
Meestal zijn deze soortenlijsten voorzien van [[determinatie]]sleutels en van [[Plantenmorfologie|morfologische]], [[Plantengeografie|plantengeografische]] en [[Ecologie|ecologische]] gegevens. Op een dergelijke publicatie is de benaming [[Flora (overzichtswerk)|flora]] overgegaan. Vaak zijn de taxonomische indelingen aangepast voor lokaal gebruik en zijn namen in de lokale taal of talen toegevoegd. 

Voor het Nederlandse (taal-)gebied zijn verschillende flora's gemaakt, onder andere:
* De voorloper van de huidige ''[[Heukels' Flora van Nederland]]'' gebruikte vanaf 1934 het [[Wettstein-systeem|systeem van Wettstein]] in ''Handbuch der systematischen Botanik'';<ref>2 Bände, 1901-08; 3. Auflage 1924, 4. Auflage 1933–1935</ref> een nauw verwant systeem is dat van [[Englersysteem|Engler]], in ''Die natürlichen Pflanzenfamilien''.
* De indeling in de ''[[Heukels' Flora van Nederland]]'', 1996, gaat uit van Cronquist, maar in een aangepaste versie. Het [[Cronquist-systeem]] (1981) gebruikt de naam ''Magnoliophyta'' voor de [[bedektzadigen]] en ''Magnoliopsida'' voor de dicotylen, en onderscheidt zes onderklassen in de dicotylen (onder andere de ''[[Magnoliidae]]'').De Heukels gebruikt de naam ''Magnoliopsida'' voor de bedektzadigen en ''Magnoliidae'' voor de dicotylen, verder worden de oorspronkelijke onderklassen in [[Rang (plantkunde)|rang]] teruggezet tot superorden.
* Daarentegen baseert de 23<sup>ste</sup> druk van ''[[Heukels' Flora van Nederland]]'', 2005, zich op een ander systeem. Het [[APG II-systeem]]<ref>APG (2003). ''An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II.'' [[Botanical Journal of the Linnean Society]], '''141''': 399-436.</ref> is grotendeels gebaseerd op chloroplast-DNA.<br />Dit APG II-systeem gebruikt boven het niveau van [[rang (plantkunde)|orde]] geen formele [[Botanische naam|botanische namen]], maar gebruikt namen van [[clade]]s: angiosperms, [['Nieuwe' tweezaadlobbigen|eudicots]], [[rosids]], [[Fabiden|eurosids I]]. Deze ''Heukels' Flora van Nederland'' gebruikt een licht aangepaste versie van dit systeem, een vertaling van de weergave in ''The Plant-book'', 2006). Hierin zijn de [[zaadplanten]] de klasse ''Spermatopsida'' geworden. Tussen klasse en orde worden geen rangen gebruikt, maar Nederlandstalige namen voor [[clade]]s, zoals Bedektzadigen, Tweezaadlobbigen, [[Rosiden]], [[Fabiden]].<br />Ondertussen is er in 2016 het [[APG IV-systeem]] gepubliceerd.<ref>{{nl}} {{aut|The Angiosperm Phylogeny Group. M.W. Chase, M.J.M. Christenhusz, M.F. Fay, J.W. Byng, W.S. Judd, D.E. Soltis, D.J. Mabberley, A.N. Sennikov, P.S. Soltis, P.F. Stevens}} (2016) [https://academic.oup.com/botlinnean/article-lookup/doi/10.1111/boj.12385 ''An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV'']</ref> Het is de opvolger van het [[APG III-systeem]].
* In 2022 is de [[Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging|KNNV]] begonnen met de uitgave van de ''[[Nova Flora Neerlandica]]'', omdat, ondanks dat de Nederlandse flora goed bekend is, er nog geen standaardwerk beschikbaar was met een uitgebreide behandeling en alle recente gegevens van alle plantensoorten. ''Nova Flora Neerlandica'' is bedoeld als het standaardwerk over de flora van Nederland.

De nomenclatuur van de hogere [[Taxon|taxa]] kan licht tot verwarring leiden: zo gaat de ''Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden'' uit van de bloemplanten (''[[Anthophyta]]''), en plaatst deze in de [[zaadplanten]] (''[[Spermatophyta]]''). De schade zal meevallen wanneer er beschrijvende namen gebruikt worden (zie Art. 16 van de ''[[ICBN]]'') zoals ''Spermatophyta'' (zaadplanten) of ''Spermatopsida'', ''Angiospermae'' (bedektzadigen) of ''Anthophyta'' (bloemplanten), alsook ''Monocotyledones'' en ''Dicotyledones''. Het is echter in de mode geraakt om een naam te gebruiken gevormd uit een familienaam, zoals ''Magnoliopsida'', ''Magnoliidae'' (vanuit de familienaam ''Magnolicaceae''): deze familienaam moet op zijn beurt gebaseerd zijn op een genusnaam. Het enige onderlinge verschil tussen zulke namen is de uitgang welke de rang aangeeft, en rang kan veranderen met elke publicatie van wéér een systeem. Volgens de Heukels van 1996 zijn ''Magnoliopsida'' de [[bedektzadigen]], de bloeiende planten, volgens de flora van België zijn het echter de [[tweezaadlobbigen]]: dat is geen inhoudelijk verschil van inzicht maar alleen een (gering) verschil van opschrijven. Dergelijke namen zeggen dus alleen iets binnen een vooraf gedefinieerd (maar vluchtig) kader.

== Vegetatie ==
{{Zie hoofdartikel|Vegetatie|Vegetatiekunde}}
[[Vegetatie]] zijn alle planten die op zich een bepaalde plek hebben gevestigd en zich daar uit zichzelf (spontaan) hebben gerangschikt. Planten treden vaak op in karakteristieke groepen, de zogenaamde [[plantengemeenschap]]pen. Vaak vormt de vegetatie als [[primaire producent]] de basis van een (land-)[[ecosysteem]].

De term aanplant wordt gewoonlijk voor door de mens doelbewust geplante begroeiing gebruikt, de termen plantengroei en begroeiing zijn meer neutraal en kan zowel op vegetatie als op aanplant slaan.

== Levensprocessen ==
[[Bestand:Young little plant.JPG|thumb|Een jong plantje]]
[[Bestand:Dead plant in pots.jpg|thumb|Uitgedroogde, afgestorven potplanten]]
{{Zie hoofdartikel|Plantenfysiologie|Fotosynthese|Plantaardige cel}}
De bouwstoffen van een plant worden voor een belangrijk deel uit de lucht opgenomen. Door [[fotosynthese]] zet een plant met behulp van energie uit zonlicht [[koolstofdioxide]] en water om in suikers ([[glucose]]) met als bijproduct [[Dizuurstof|zuurstofgas]]. Deze suikers vormen de belangrijkste stof waarvan een plant gebouwd wordt. Het fotosyntheseproces vindt plaats in de [[chloroplast]]en die zich in alle groene delen van een plant bevinden. [[Chlorofyl|Bladgroen of chlorofyl]] is een [[biologisch pigment]] dat samen met andere rode en gele pigmenten planten helpen om zo veel mogelijk licht te vangen.

De wortels van de [[vaatplanten]] nemen water op met de daarin opgeloste [[Anorganische voedingsstoffen|mineralen]] zoals [[Fosfaat|fosfaten]] en [[Nitraat|nitraten]]. De opgenomen water en voedingsstoffen transporteert de plant door [[vaatbundel]]s met [[xyleem]] en [[floëem]]. Het xyleem vervoert water met opgeloste mineralen naar de rest van de plant en het floëem transporteert suikers en andere voedingsstoffen naar plaatsen waar ze gebruikt of opgeslagen worden zoals de wortels. Er bestaan ook [[vleesetende plant]]en. Deze halen hun stikstofbevattende voedingsstoffen niet uit grond, maar uit gevangen [[insecten]].

De meeste planten hebben zuurstof nodig om te groeien zowel bij de bovengrondse delen als bij de wortels. Er zijn maar weinig planten die zonder zuurstof bij de wortels kunnen overleven. Waterplanten hebben vaak luchtkanalen door de plant naar de wortels. Voorbeelden van planten die in een zuurstofarm milieu kunnen groeien met de wortels zijn [[waterplant]]en, [[tredplant]]en en [[mangrove]]s.

De groei van een plant hangt af van een aantal factoren. Als eerste is de groei [[Genetica|genetisch]] bepaald. De mate van groei wordt verder bepaald door de omgeving. [[Abiotische factor]]en zoals licht, temperatuur, de aanwezigheid van water en de aanwezigheid van voedingsstoffen hebben invloed op de groeisnelheid van de plant.

[[Biotische factor]]en hebben ook invloed op de plant.
* Planten [[Concurrentie (ecologie)|concurreren]] met andere planten om licht, water, ruimte en voedingsstoffen.
* Sommigen planten hebben dieren zoals vogels en insecten nodig om te kunnen overleven of voort te planten.
* Door dieren kan een plant schade oplopen, bijvoorbeeld door [[Tredplant|betreding]] en [[begrazing]].
* De vruchtbaarheid van de bodem wordt bepaald door schimmels en bacteriën, wat weer invloed heeft op de groei van de plant.
* Andere organismen kunnen [[Parasiet|parasiteren]] op planten, wat nadelig is voor de groei.
* Wortels van de meeste planten kunnen bepaalde [[mycorrhiza]]schimmels of bacteriën nodig hebben voor de groei.
{{clearright}}
{{Zijbalk levensduur zaadplanten}}
Planten kunnen worden ingedeeld volgens hun [[levensvorm]] en hun [[Levensduur (plant)|levensduur]]:
* [[Monocarpisch|Eenmaal bloeiende planten]]
** [[Eenjarige plant|Eenjarig]]
** [[Tweejarige plant|Tweejarig]]
** [[Meerjarige plant|Meerjarig]]
* [[Overblijvende plant]]en (bloeien meerdere malen)
** [[Vaste plant]]en, overblijvende kruiden
** [[Houtige plant]]en zoals struiken en bomen

De groeisnelheid van de plant is erg divers. Sommige mossen groeien ongeveer 0,001 mm/h terwijl veel bomen met een snelheid van 0,025–0,250 mm/h groeien. Sommige planten zoals [[kudzu]] (''Pueraria lobata'') groeien met de snelheid van 12,5 mm/h.

Planten beschermen zichzelf tegen vorst en uitdroging door [[antivries-eiwitten]], hitteschok-eiwitten en suikers. ''[[Late Embryogenesis Abundant]]'' (LEA) zorgt ervoor dat eiwitten niet samenklonteren als gevolg van uitdroging of bevriezing.

== Plantenecologie ==
Planten zorgen door [[fotosynthese]] voor het overgrote deel van alle energie in [[Ecosysteem|land-ecosystemen]]. In zee zijn het meest fotosynthetische groepen [[algen]] die zorgen voor de energieomzetting. Door fotosynthese is in de loop van de tijd de samenstelling van de atmosfeer veranderd. De meeste dieren en andere organismen zijn afhankelijk van zuurstof. Toen planten gedurende het [[Ordovicium]] (485-443 [[Mega-annum|Ma]]) aan land kwamen werden ze de belangrijkste zuurstofproducenten op het land en vormden ze de [[Producent (ecologie)|producenten]] en zo basis van de voedselketens in ecosystemen. Bovendien zijn planten noodzakelijk voor de primaire [[Consument (ecologie)|consumenten]] ([[Herbivoor|herbivoren]]), de dieren omdat ze onderdak, voedsel en zuurstof afnemen van de plant.

Planten zijn het belangrijkst in de [[waterkringloop]]. Doordat sommigen planten mechanismen ontworpen hebben om stikstof te binden spelen ze ook een grote rol in de [[stikstofkringloop]]. De wortels van een plant spelen bovendien een belangrijke rol in de ontwikkeling van de bodem en het voorkomen van [[erosie]].

== Studies ==
[[Plantkunde|Plantkunde of botanie]] is in de oudere, vage omgrenzing de studie van het plantenrijk. Over het algemeen wordt de [[mycologie]] hier niet meer onder begrepen, meestal dan weer met de uitzondering daarop van de [[lichenologie]].

[[Floristiek]] is de studie van de [[Verspreidingsgebied|verspreiding]] van de [[Flora (plantkunde)|wilde flora]] (van het spontane voorkomen van planten) en dus een onderdeel van de [[plantengeografie]].

{{Appendix|2=
{{References}}
;Literatuur
* {{de}} [[Ernst Haeckel|{{aut|Haeckel, E.H.P.A.}}]]; '''1866''': ''Generale Morphologie der Organismen'', Verlag von Georg Reimer. pp. vol.1: i–xxxii, 1–574, pls I–II; vol. 2: i–clx, 1–462, pls I–VIII.
* {{nl}} [[Kees Kalkman|{{aut|Kalkman C.}}]] '''1972''': ''Mossen en vaatplanten: bouw, levenscyclus en verwantschappen van de Cormophyta.'' A. Oosthoek's uitgeversmaatschappij N.V., Utrecht
* {{nl}} [[Joseph Lanjouw|{{aut|Lanjouw, J.}}]] '''1968''': ''Compendium van Pteridophyta en Spermatophyta.'' Academische Paperback. [[Oosthoek (encyclopedie)|Oosthoek]]'s Uitgeversmaatschappij NV
* {{nl}} {{aut|Stoffers, A.L. red.}} '''1982''': [http://edepot.wur.nl/309599 ''Compendium van de Spermatophyta.'' Bohn, Scheltema & Holkema. Utrecht / Antwerpen]
;Externe links
* [http://www.itis.gov/ ''Integrated Taxonomic Information System''] (Taxonomisch informatiesysteem)
* [https://web.archive.org/web/20051027054224/http://www.kulak.ac.be/nl/KULAKAlgemeen/Natuur ''KULAK: bio-campus. De natuur op en buiten de Universitaire Campus te Kortrijk'']
* [http://www.nederlandsesoorten.nl/ ''Het Nederlands Soortenregister, het overzicht van de Nederlandse biodiversiteit'']
* [http://www.groeninfo.com/ ''Alles over tuinieren'' Groeiinfo.com]
}}
{{Navigatie eukaryoten}}
{{Navigatie plantkunde}}
{{Wikt|plant}}
{{Commonscat|Plantae}}
{{Wikispecies|Plantae}}

[[Categorie:Planten| ]]
[[Categorie:Botanische nomenclatuur]]