13. März

De 13. März is de 72. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner. In en Schaltjohr is dat de 73. Dag.

März

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Wat passeert is

Politik un Sellschap

• 483: Felix II. wurrd to'n Paapst wählt.
• 1569: In’n Drütten Hugenottenkrieg winnt de Katholiken de Slacht vun Jarnac.
• 1707: Frankriek kapituleert in’n Spaansch Arffolgkrieg na de Slacht vun Turin vun wegen de militärschen Stärk vun Eugen vun Savoyen sien Truppen.
• 1809: Na den Verlust vun Finnland un de Besetten vun Pommern warrt de swedsche König Gustav IV. Adolf dör en Verswören vun de Offizieren vun’n Throon stött un op Slott Gripsholm fangen sett.
• 1848: In Wien geiht de Märzrevolutschoon los, de sik in de folgend Tiet över dat ganze Kaiserdom Öösterriek utwiet. An’n lieken Avend peddt de Staatskanzler Fürst vun Metternich torüch un flücht na London.
• 1881: De russ’sche Zar Alexander II. kummt bi en Sprengstoffanslag vun de Narodnaja Wolja üm. Sien Söhn Alexander III. warrt Nafolger.
• 1914: De düütsche Kolonie Togo warrt vun franzöösche un engelsche Truppen innahmen.
• 1962: Dat US-amerikaansche leggt den Geheimplan Operation Northwood vör, mit den se en Invasion in Kuba dörsetten wüllt. Man, Präsident John F. Kennedy lohnt den Plan af.
• 1996: De Amoklöper Thomas Hamilton geiht in’t schottsche Dunblane mit en Revolver op Schölers un Lehrers los un bringt dorbi 16 Minschen üm.

Weertschap

• 1829: To’n Schippern op de Donau un ehr Nevenströöm warrt in’t Kaiserdom Öösterriek de Eerste Donau-Dampschippfohrts-Sellschap grünnt, de later to de weltwiet gröttste Binnenschipperee warrt.
• 1979: Torüchwirkend to’n 1. Januar gellt nu dat Europääsch Geldsoortsystem (EWS) as geldpolitisch Tosamenarbeit vun de Länner in de Europääsch Gemeenschoppen.

Kunst, Kultur un Bowark

• 1772: Dat börgerlich Truerspeel Emilia Galotti vun Gotthold Ephraim Lessing warrt in Bronswiek ooropföhrt.
• 1797: De komische Oper Médée vun Luigi Cherubini warrt in Paris ooropföhrt.
• 1841: De Oper Il Proscritto vun Otto Nicolai warrt in Mailand ooropföhrt.
• 1847: De Oper Griselda vun Federico Ricci warrt in Venedig ooropföhrt.
• 1894: In’t Pariser Varietétheater Divan Fayounau warrt de eerste professionelle Striptease-Dans wiest. De Künstlerin mutt dorför en Geldstraaf betahlen.
• 1988: In Japan warrt de 54 km lange Seikan-Tunnel twüschen Honshū un Hokkaidō in Bedriev nahmen, wat de längste Iesenbahntunnel vun de Welt is.

Wetenschoppen un Technik

• 1781: Wilhelm Herschel deckt unvermodens den sövten Planeten vun uns Sünnsystem, Uranus, op.
• 1930: Clyde Tombaughs Opdecken vun’n Pluto vun’n 18. Februar warrt publik maakt.
• 1931: De düütsche Ingeneur Reinhold Tiling un sien Mitarbeiter Karl Poggensee kriegt den eersten Start vun en Faststoffrakete tostannen.
• 1969: De Apollo 9 kummt mit de Astronauten James McDivitt, David Randolph Scott un Russell Louis Schweickart na Andocköven in’t All torüch na Eer.
• 2006: In London kummt dat bi en klinische Studie vun de Firma TeGenero vun den nee’ entwickelten Antikörper TGN1412 to en Twüschenfall. Söss Probanden sweevt eenige Daag in’n Levensgefahr.

Katastrophen

• 1961: Bi en Floot kamt in Babi Jar 145 Minschen üm.
• 1992: En Eerdbeven in de törkschen Region Erzincan köst ruchweg 650 Minschen dat Leven.
• 2012: Bi en Busunglück in en Straatentunnel in den Swiezer Kanton Wallis kommt 28 Minschen to Dood, dorvan 22 belgisch Schoolkinner.

Boren

• 1271: Guta von Habsburg, böhmisch Königin.
• 1560: Willem Ludwig vun Nassau-Dillenborg, Greve vun Dillenborg un Stattholler vun de nedderlannschen Provinzen Freesland, Grunneng, Drenthe un Oaveriessel († 1620)
• 1683: John Theophilus Desaguliers, Naturphilosoph.
• 1700: Michel Blavet, franzöösch Fleitspeler un Komponist.
• 1720: Charles Bonnet, Swiezer Naturwetenschoppler un Philosoph.
• 1741: Joseph II., röömsch-düütsch Kaiser († 1790)
• 1781: Joseph Johann von Littrow, düütsch Astronom.
• 1781: Karl Friedrich Schinkel, preuß’sch Architekt un Maler.
• 1804: Joseph Otto Entres, düütsch Bildhauer.
• 1822: Moritz von Strachwitz, düütsch Dichter.
• 1823: Otto Gildemeister, Bremer Börgermeester, Senator un Schriever († 1902)
• 1842: Valentin Joseph Boussinesq, franzöösch Mathematiker un Physiker.
• 1855: Percival Lowell, US-amerikaansch Astronom († 1916)
• 1862: Wilhelm Weigand, düütsch Dichter un Schriever.
• 1878: Otto Hönigschmid, tschechisch-öösterrieksch Chemiker
• 1880: Hermann Teuchert, düütsch Germanist un Dialektoloog († 1972)
• 1898: Henry Hathaway, US-amerikaansch Filmspeelbaas.
• 1901: Gebhard Seelos, düütsch Politiker.
• 1907: Ernst Wilhelm Borchert, düütsch Schauspeler.
• 1907: Ludwig Biermann, düütsch Physiker.
• 1925: Zbigniew Messner, poolsch Politiker un Ministerpräsident
• 1925: Roy Haynes, US-amerikaansch Jazzmusiker († 2024)
• 1929: Joseph Mascolo, US-amerikaansch Schauspeler († 2016)
• 1931: Wolfgang Kohlhaase, düütsch Speelbaas un Schriever
• 1933: Eberhard Storeck, düütsch Synchroonsnacker, Dialogregisseur un Dialogbookschriever († 2015)
• 1935: Dieter Tiedemann, düütsch Politiker un Senatur vun Bremen
• 1940: Herbert Schui, düütsch Politiker un Bundsdagsafordneter († 2016)
• 1943: Giancarlo De Sisti, italieensch Footballspeler un -trainer
• 1955: Bruno Conti, italieensch Footballnatschonalspeler
• 1959: Till Backhaus, düütsch Politiker un Landweertschapsminister in Meckelnborg-Vörpommern
• 1970: Alexander Michailowitsch Samokutjajew, russisch Kosmonaut
• 1974: Franziska Schenk, düütsch Iesflinklöperin un Moderatorin
• 1988: Dominik Landertinger, öösterrieksch Biathlet
• 1989: Harry Melling, engelsch Schauspeler

Storven

• 1516: Wladislaw II., König vun Böhmen un Ungarn.
• 1711: Nicolas Boileau, franzöösch Schriever.
• 1719: Johann Friedrich Böttger, düütsch Chemiker.
• 1808: Christian VII., König vun Däänmark un Norwegen.
• 1813: Georg Adolf Suckow, düütsch Naturforscher.
• 1848: Johann Cornies, Föhrer vun de mennonitsch Siedlers in Russland (* 1789)
• 1864: Sophie Dethleffs, plattdüütsch Dichterin (* 1809)
• 1879: Adolf Anderssen, düütsch Schachmeester (* 1818)
• 1881: Alexander II., Zar vun Russland.
• 1898: Julius Schulhoff, tschechisch Pianist un Komponist.
• 1901: Benjamin Harrison, 23. Präsident vun de USA (* 1833)
• 1944: Josef Öman, sweedsch Maler un Grafiker (* 1844)
• 1945: Guus van Hecking-Colenbrander, nedderlannsch Footballnatschonalspeler (* 1887)
• 1945: Johanna Tesch, düütsch Politikerin.
• 1971: Rockwell Kent, US-amerikaansch Maler.
• 1975: Ivo Andrić, jugoslawisch Maler.
• 1976: Murtala Mohammed, Militärdiktater un Staatspräsident vun Nigeria.
• 1987: Bernhard Grzimek, Düütsch Veehdokter, Deertenfilmer un Schriever un Rutgever vun Deertenböker
• 1991: Jimmy McPartland, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1907)
• 1994: Sandra Paretti, düütsch Schrieverin
• 2003: Ingo Buding, düütsch Tennisspeler (* 1942)
• 2011: Virginia Klinekole, US-amerikaansch Politikerin (* 1924)
• 2012: Michael Hossack, US-amerikaansch Musiker (* 1946)
• 2022: William Hurt, US-amerikaansch Schauspeler (* 1950)