Отоманско Царство
Отоманско Царство
| |
|---|---|
| ок. 1299–1922 | |
Motto:
| |
| Химна: различна[2][3] | |
 Граници на Отоманското Царство (1683) (Видете: Список на територии) | |
| Статус | Царство |
| Главен град | |
| Говорени јазици | |
| Вероисповед | |
| Демоним(и) | Отомански |
| Уредување |
|
| Султан | |
• ок. 1299–1323/4 (прв) | Осман I |
• 1918–1922 (последен) | Мехмед VI |
| Калиф | |
• 1517–1520 (прв) | Селим I[20][б 7] |
• 1922–1924 (последен) | Абдул Меџит II |
| Голем Везир | |
• 1320–1331 (прв) | Алејдин-паша |
• 1920–1922 (последен) | Ахмед Тевфик-паша |
| Legislature | Диван (до 1876; 1878–1908)Генерално Собрание (1876–1878; 1908–1920)никој, владеел со декрет (1920–1922) |
• Неизбран Горен дом | Сенат (1876–1878; 1908–1920) |
• Избран Долен дом | Комора на пратеници (1876–1878; 1908–1920) |
| Историја | |
• Основање | ок. 1299[21] |
| 1402–1413 | |
| 29 мај 1453 | |
| 1876–1878 | |
| 1908–1920 | |
| 23 јануари 1913 | |
| 1 ноември 1922 | |
• Основање на Република Турција [б 9] | 29 октомври 1923 |
| 3 март 1924 | |
| Површина | |
| 1481[22] | Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“ (Грешка во изразот: Неочекуван оператор < sq mi) |
| 1521[22] | Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“ (Грешка во изразот: Неочекуван оператор < sq mi) |
| 1683[22][23] | Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“ (Грешка во изразот: Неочекуван оператор < sq mi) |
| 1913[22] | Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“Грешка во изразот: Непрепознаен интерпункциски знак „,“ (Грешка во изразот: Неочекуван оператор < sq mi) |
| Население | |
• 1912[24] | 24,000,000 |
| Валута | варијанти: акче, пара, алтин, куруш (пијастир), лира |
.svg)
Отоманско Царство или Османлиско Царство [б 11] (отомански турски: دولتْ علیّه عثمانیّه Devlet-i Âliye-yi Osmâniyye;[26] турски: Osmanlı İmparatorluğu), исто така од современите историчари позната и како Турска Империја[27] — мултиетничка држава[б 12] што постоела во периодот од 1299 до 1922 година, или вкупно 624 години[28] како империјална монархија, или до 24 јули 1923 година, де јуре како држава[29].Таа била наследена од страна на Република Турција,[30] која официјално била прогласена на 29 октомври 1923 година.
Отоманското Царство е едно од најголемите царства кое контролирало голем дел од Југоисточна Европа, Западна Азија и Северна Африка, помеѓу 14 и почетокот на 20 век. Царството, исто така, го контролирал источниот дел на Средна Европа од 16 век до крајот на 17 век[31]. Царството било основано на крајот на 13 век во северозападна Анадолија во градот Согут (денешна провинција Билеџик) од туркоманскиот[32] племенски водач Осман I,[33] По 1354 година, Османлиите преминале во Европа и со освојувањето на Балканот, Отоманскиот бејлик бил трансформиран во трансконтинентално царство. Османлиите ставиле крај на Византија со освојувањето на Цариград во 1453 година од страна на Мехмед II[34] (неброејќи го неговиот татко Ертугрул), иако како династија не била прогласена сѐ до 1383 година кога Мурат I се самопрогласил за султан. Дотогаш, владетелите се нарекувале бегови или поглавари. Според династијата, и народот се нарекувал Турци-Османлии.
Под владеењето на Сулејман Величествениот, Отоманското Царство го означило врвот на својата моќ и просперитет, како и највисокиот развој на своите владини, социјални и економски системи[35]. На почетокот на 17 век, царството содржело 32 провинции и бројни вазални држави. Некои од нив подоцна биле апсорбирани во Отоманското Царство, додека на други им биле доделени различни видови автономија во текот на вековите.[б 13] Со Цариград (денешен Истанбул) како главен град и контрола на земјиштето околу медитеранскиот басен, царството било во центарот на интеракциите помеѓу Блискиот Исток и Европа шест векови.
Иако некогаш се сметало дека царството влегло во период на опаѓање по смртта на Сулејман Величествениот, овој став повеќе не е поддржан од мнозинството академски историчари.[37] Поновиот академски консензус претпоставува дека царството продолжило да одржува флексибилна и силна економија, општество и војска во текот на 17 и во поголемиот дел од 18 век.[38] Меѓутоа, за време на долгиот период на мир од 1740 до 1768 година, отоманскиот воен систем заостанувал зад оној на неговите европски ривали, Хабсбуршкото и Руското Царство[39]. Последователно, Османлиите претрпелеа тешки воени порази кон крајот на 18 и почетокот на 19 век. Успешната Грчка војна за независност завршила со деколонизација на Грција по Лондонскиот протокол (1830) и Цариградскиот договор (1832). Овој и други порази ја поттикнало османлиската држава да иницира сеопфатен процес на реформи и модернизација познат како Танзимат. Така, во текот на 19 век, османлиската држава станала многу помоќна и организирана внатрешно, и покрај тоа што претрпела дополнителни територијални загуби, особено на Балканот, каде што се појавиле голем број нови држави.[40]
Комитетот за единство и напредок (КЕН) ја воспоставил Втората уставна ера во Младотурската револуција во 1908 година, претворајќи го царството во уставна монархија, кое спровело конкурентни повеќепартиски избори. Меѓутоа, по катастрофалните Балкански војни, тогаш радикализираната и националистичка КЕН ја презела владата во државниот удар во 1913 година, создавајќи еднопартиски режим. КЕН направил сојуз со Германија, надевајќи се дека ќе избегне дипломатската изолација која придонела за нејзините неодамнешни територијални загуби, и на тој начин се приклучила на Првата светска војна на страната на Централните сили[41]. Додека царството можело во голема мера да се одржи за време на судирот, тоа се борело и со внатрешно несогласување, особено со Арапското востание во неговите арапски територии. За тоа време, османлиската влада извршила геноцид врз Ерменците, Асирците и Грците[42]. Поразот на царството и окупацијата на дел од нејзината територија од страна на сојузничките сили по Првата светска војна резултирало со негова поделба и губење на неговите јужни територии, кои биле поделени меѓу Обединетото Кралство и Франција. Успешната турска војна за независност, предводена од Мустафа Кемал Ататурк против окупаторските сојузници, довела до појава на Република Турција во срцето на Мала Азија и укинување на отоманската монархија.[43]
Отоманското Царство во многу аспекти се смета за исламски наследник на Источната Римското Царство.[44]
Име
[уреди | уреди извор]Зборот Отоман е историска англикизација на името на Осман I, основачот на царството и на владејачката династија. Името Осман претставува турската форма на арапското име Утман (عثمان). На отомански турски јазик, царството било познато како Devlet-i ʿAlīye-yi ʿOsmānīye (دولت عليه عثمانیه), букв. 'Возвишена Отоманска Држава', или Devlet-i ʿOsmānīye (دولت عثمانيه), букв. 'Отоманска Држава'.
Турскиот збор за „отомански“ (Osmanlı) првично се однесува на племенските следбеници на Осман во XIV век. Зборот подоцна започнал да се користи за да се однесува на воено-административната елита на царството. Спротивно на тоа, терминот „Турк“ (Türk) се користел за да се идентификува анадолското селско и племенско население и се сметал за омаловажувачки термин кога се применувал за урбани, образовани поединци.[45]:26[46] Во раниот современ период, образован турски говорител со урбано живеење, кој не бил припадник на воено-административната класа, честопати се нарекувал себеси ниту како Османлиец ниту како Турчин, туку како Руми (رومى) или „Римјанин“, што значи жител на територијата на поранешната Византија на Балканот и Анадолија. Терминот Руми исто така се користел за да се однесува на турски говорители од страна на другите муслимански народи од царството и пошироко[47]:11. Како што се применува за отоманските турски говорители, овој термин почнал да испаѓа од употреба на крајот на 17 век, и наместо тоа, зборот сè повеќе се поврзувал со грчкото население на царството, значење што го има и денес во Турција.[48]:51
Во Западна Европа, имињата Отоманско Царство, Турско Царство и Турција често се користеле наизменично, при што Турција како термин бил сè повеќе фаворизиран и во формални и неформални ситуации. Оваа дихотомија била официјално завршена во 1920-1923 година, кога новоформираната турска влада со седиште во Анкара го избрала името Турција како единствено официјално име. Во моментов, повеќето научни историчари ги избегнуваат термините „Турција“, „Турци“ и „Турски“ кога се однесуваат на Османлиите, поради мултинационалниот карактер на царството.[49]
Историја
[уреди | уреди извор]Периодот од 1299 до 1453 година
[уреди | уреди извор]Периодот од создавањето до интерегнумот
[уреди | уреди извор]Дел од темата |
|---|
| Историја на Отоманското Царство |
.svg) |
Потеклото на Отоманците може да се проследи назад во 11 век, кога на територијата на Анадолија опстојувале неколку мали муслимански емирати со туркиско потекло. Главната цел на овие т.н. анадолски бејлици била да ги одбранат своите територии од страна на Византија. Во текот на тој период, во освоените земји во Анадолија се населиле голем број на туркиски народи.[50] Меѓутоа, во 1073 година и по победата на Селџучкото Царство во битката кај Манцикерт, овие анадолски бејлици добиле можност да прогласат своја независност од Селџуците. Поеѓу овие помали кнежевства било и кнежевството со престолнина во Согут. Тоа било предводено од страна на Ертугрул. Кога во 1281 година починал, неговиот син Осман станал негов наследник. Со оглед на тоа што Румскиот Султанат опаѓал во 13 век, Анадолија била поделена на бројни независни турски кнежевства познати како Анадолски бејлици. Еден од овие бејлици, во регионот на Битинија, на границата на Византија, бил предводен од турскиот племенски водач Осман (р. 1323/4), фигура со нејасно потекло од која потекнува името на царството.[51]:444 Раните следбеници на Осман се состоеле и од турски племенски групи и од византиски отпадници, а најголем дел од нив, но не сите, биле преобратени во ислам[52]:59[53]:127. Многу бргу по овие настани, новиот водач се прогласил за врховен бег и основал нова династија, наречена според него Османлиска династија. Така, Осман станал првиот владетел на Османлиското Царство во 1299 година.[54] Во 1265 година, византискиот град Согут бил освоен од страна на Осман бег.[55] Византискиот пораз во битката кај Бафеј во 1302 година придонел и за подемот на Осман. Не е добро познато на кој начин раните Османлии доминирале над своите соседи, поради недостигот на извори што преживеале од овој период. Според Отоманските тези за светата војна, кои станале популарни во текот на 20 век, заслугата за нивниот успех го гледа во нивното собирање верски војници да се борат за нив во име на исламот, но тоа повеќе не е општо прифатено. Ниту една друга хипотеза не привлекла широко прифаќање.[56]:5, 10[57]:104
Во векот по смртта на Осман I, османлиската власт започнала да се протега од Анадолија и на Балканот. Најраните судири започнале за време на Византиско-отоманските војни, водени во Анадолија кон крајот на 13 век, пред да навлезат во Европа во средината на 14 век, проследени со бугарско-отоманските војни и српско-отоманските војни започнати во средината на 14 век. Голем дел од овој период се карактеризира со отоманска експанзија на Балканот.[58]:95–96
Синот на Осман, Орхан, продолжил со проширување на своите територии на сметка на Византија. Орхан го освоил северозападниот анадолски град Бурса во 1326 година, по чие освојување Бурса станала нова престолнина на османлиската држава и ја заменила византиската контрола во регионот. Во 1331 година паднала Никеја, а во 1337 паднала Никомедија. Во негово време, земјата започнала да се организира како држава во која биле пуштени односно изработени првите ковани пари, била направена модернизирана војска. Орхан се оженил за Теодора, ќерка на византискиот принц Јован VI Кантакузин. Во 1346 година Орхан отворено го поддржал Јован VI во симнувањето од престолот на Јован V Палеолог. Кога тој дошол на престолот, на Отоманците им било дозволено да го окупираат напуштениот Галиполе. Во следната деценија, Отоманците започнале колонизација на Тракија со муслиманско население. Сепак, византискиот цар бил принуден да потпише договор со Орхан, според кој Византија ја признала загубата на Тракија.
Наследник на Орхан бил Мурат I. Првата поголема офанзива на новиот султан Мурат I била во 1365 година во Битката кај Одрин. Византиската армија повторно доживеала пораз, со кое бил ставен почетокот на отоманското присуство на Балканот и Европа. Веднаш по битката, престолнината на Отоманците била пренесена од Бурса во Адријанопол, денешен Одрин. Ова преместување на престолнината на Отоманците им овозможило место при идните напади на балканските земји. Во 1354 година Отоманците ги поминале Дарданелите. Ова бил голем момент од нивното напредување по морски пат, бидејќи во голема мера го ограничиле поморскиот пат кон Цариград, остварувајќи значајни победи против Венецијанската Република. Во Маричката битка (1371) Отоманците извојувале убедлива победа против христијаните од Балканот. По ова, Македонија и делови од јужна Србија потпаднале под отоманска власт. Важниот пристанишен град Солун бил освоен од Венецијанците во 1387 година и ограбен. Отоманската победа на Косово во 1389 година ефективно го означил крајот на српската моќ во регионот, отворајќи го патот за отоманската експанзија во Европа. Според голем дел од историчарите, Косовската битка била една од најзначајните победи на царството[59][60][61][62][63][64] Во оваа битка загинал султанот Мурат., каде загинал султанот Мурат, а за нов султан бил избран Бајазит I.
Битката кај Никопол за бугарското Видинско Царство во 1396 година, која нашироко се смета за последна голема крстоносна војна во средниот век, не успеала да го запре напредувањето на Османлиите[65].
Како што Османлиите ги проширувале своите тертории кон Балканот, освојувањето на Цариград станало клучна цел. Османлиите веќе ја освоиле контролата врз речиси сите поранешни византиски земји што го опкружувале градот, но силната одбрана на стратешката позиција на Цариград на Босфорскиот теснец го отежнувала освојувањето. Во 1402 година, на Византијците привремено им олеснало кога турко-монголскиот водач Тимур, основач на Тимуридското Царство, го нападнал Отоманското Царство од исток. Во битката кај Анкара во 1402 година, Тимур ги поразил османлиските сили и го зел султанот Бајазит I како затвореник[66], фрлајќи го царството во неред. Граѓанската војна која следеле, позната и како Фетрет Деври, траела од 1402 до 1413 година додека синовите на Бајазит се бореле за престолот. Војната завршила кога Мехмед се појавил како султан и ја врати османлиската власт.[67]:363
Балканските територии изгубени од Османлиите по 1402 година, вклучувајќи ги Солун, Македонија и Косово, подоцна биле повторно освоени од Мурат II помеѓу 1430-тите и 1450-тите. На 10 ноември 1444 година, Мурат ја одбил крстоносната војна во Варна победувајќи ги унгарските, полските и влашките војски под водство на Владислав III (крал на Полска и Унгарија) и Јанош Хунади во битката кај Варна, иако Албанците под Скендербег продолжиле да се спротивставуваат. Четири години подоцна, Јанош Хунади подготвил друга војска од унгарски и влашки сили за напад на Турците, но повторно бил поразен во Втората битка за Косово во 1448 година.[68]:29
Според современата историографија, постои директна врска помеѓу брзото отоманско воено напредување и последиците од Црната смрт од средината на 14 век. Византиските територии, каде што биле извршени првичните османлиски освојувања, биле исцрпени демографски и воено поради избувнувањето на чума, што ја олеснило отоманската експанзија. Дополнително, ловот на робови претсставувало главната економска движечка сила зад османлиското освојување. Некои автори од 21 век го репериодизираат османлиското освојување на Балканот во фазата акинџи, која се карактеризира со континуиран лов на робови и уништување, проследено со фаза на административна интеграција во Отоманското Царство[69][70][71], каде што се случила пандемијата на бубонска чума помеѓу 1347 и 1349 година.[70][71][72]
Османлиски интеррегнум
[уреди | уреди извор]
По Анагорската битка, во Отоманското Царство се дошло до интеррегнум - меѓувлада, период кој траел повеќе од една деценија. По битката, синовите на Бајазит побегнале на различни страни. Така, Сулејман со Големиот везир Али-паша и јаничарскиот ага се засолниле во Бурса а потоа и во Едрене каде се самопрогласил за султан. Мехмед се зацврстил во Амасија и борејќи се против Монголците, успеал да поврати некои од претходно изгубените територии. Иса се засолнил во Бурса и ја зацврстил својата власт во Караманија. Мустафа мистериозно исчезнал, додека пак Муса Челеби кој бил заробен заедно со својот татко, по неколку месеци се вратил со останките на султанот. Според пишаните извори, во времето кога тој пристигнал во Анадолија, тој ги пронашол своите браќа Мехмед и Иса скарани, помеѓу кои била започната војна. Во таа војна Иса бил победен и затоа тој побегнал кај својот брат Сулејман во Едрене. Сулејман многу бргу го прифатил, со кое го ставил на чело на една армија која тргнала во поход против Мехмед. Иса, во Битката кај Ески Шехир бил поразен. Во самата битка тој бил заробен а подоцна и погубен во 1406 година,[73] Тогаш Сулејман со својата армија преминал во Анадолија борејќи се против своите двајца браќа Мехмед и Муса, кои биле во тоа време во сојуз. Во исто време, во анадолскиот регион пристигнал влијателниот шејк Бедредин Симави.
Војната завршила во 1413 година, кога Мехмед Челебија се појавил како победник и тој бил прогласен за султан под името Мехмед I.
Стабилизација и освојување на Цариград
[уреди | уреди извор]
Кога Мехмед Челебија остварил победа над своите браќа, во 1413 година тој бил крунисан за нов султан во Едрене како Мехмед I. Неговата прва задача била да ја врати гордоста и силата на Отоманското Царство. Мехмед престолнината на царството ја преместил од Бурса во Едрене. Албанските племиња успеале да се обединат во една држава, Босна и Молдавија биле потполно независни. Унгарија сѐ уште ги држела своите амбиции кон Балканот, а Венеција пак крајбрежните делови.
По доаѓањето на престолот на Мурат II, Отоманското Царство започналo воен поход против востанијата кои избувнувале на Балканот, особено во Србија. Во 1422 година Мурат безуспешно го опседнал Цариград, а по повеќегодишна опсада, во 1430 година го освоил Солун. Наспроти ова, тој безуспешно водел војни против Скендербег, на територијата на денешна Албанија и Македонија.
Неговиот наследник, Мехмед II на отоманскиот престол се качил во 1451 година, по смртта на Мурат. Мехмед успеал да потпише мировен договор со Венеција и Унгарија. Откако го обезбедил тоа, тој се свртел кон престолнината на Византија, Цариград. Во текот на летото во 1452 година Мехмед II (чиј прапрадедо Бајазит I изградил тврдина на азиската страна на Босфор) решил да изгради нова тврдина на европската страна на Босфорот со што го зацврстил отоманското влијание кај теснецот. Посебно важен аспект на градењето на оваа тврдина е тоа што на Цариград му се скратила можноста да добива помош од колиниите на Џенова кои во тоа време постоеле на брегот на Црно Море. Новата твдрина била наречена Римска тврдина (турски: Rumeli Hisarı).
Конечната опсада на Цариград започнала на 2 април 1453 година. По скоро два месеци војна и битки, на 29 мај престолнината била заземена. По заземањето на Цариград, Мехмед го изградил Топкапи-сарај и престолнината на Отоманското Царство била преместена од Едрене во Цариград. Мехмед бил прогласен за новиот Римски цезар, замислувајќи се себеси како наследник на престолот на Римското Царство. Црквата Света Софија била претворена во џамија. Мехмед и дозволил на Источната православна црква да ја задржи својата автономија и земјиште во замена за прифаќање на отоманската власт.[74] Поради тензијата меѓу државите од Западна Европа и Византија, мнозинството од православното население го прифатило отоманското владеење како подобро од венецијанското владеење.[74] Албанскиот отпор останал главна пречка за отоманската експанзија на Италијанскиот Полуостров.[75] Кроја која била освоена по смртта на Скендербег.
Периодот од 1453 до 1566 година
[уреди | уреди извор]
.jpg)
Во 15 и 16 век, Отоманското Царство влегло во период на експанзија. Царството напредувало под владеење на линија на посветени и ефективни султани. Исто така, економски царството процветало поради неговата контрола на главните копнени трговски патишта меѓу Европа и Азија.[77]:111[б 14]
Во 1481 година, султанот Мехмед II неочекувано починал. На негово место, на престолот застанал неговиот поголем син Бајазит II. Според законите на Отоманското Царство, тоа означувало смртна пресуда за Џем, кој бил помал брат на Бајазит. Во тоа не се согласил Џем, па затоа во околината на Караман успеал да мобилизира одредена војска и да тргне кон Бурса. По неколкумесечната војна, Бајазит успеал да ја мобилизира својата војска и да го порази на својот брат кај Јенишехир. Во 1499 година избила Отоманско-венецијанска војна, која траела до 1503 година кога Отоманците ги добиле последните венецијански упоришта на Пелопонез и некои градови по должината на јадранскиот брег. Кон почетокот на 16 век започнала ѝ војна со Мамелуците, која завршила со победа на империјата во 1513 година.
Претходно, во периодот од 1509-1512, во империјата избувнала граѓанска војна. Во времето на војната, Бајазит II бил султан на империјата. Војната се водела помеѓу неговите синови Ахмед и Селим. Во 1509 година Ахмед успеал да ги порази Сафавидите и нивните сојузници во Мала Азија. По ова тој се упатил кон Цариград. Плашејќи се за својата безбедност, Селим организирал бунт во Тракија, но бил поразен од страна на Бајазит и принуден да побегне во Крим (1511). По ова Бајазит дознал дека Ахмед се приближува кон престолнината, па затоа одбил да му ги отвори портите на градот. Селим се вратил од Крим и со поддршка од јаничарите, најпрвин го поразиле а подоцна и го убиле Ахмед. По овој настан, Бајазит абдицирал од престолот (25 април 1512).
Новиот султан, Селим I (1512–1520), успеал да ги освои современите држави Сирија, Либан и Египет, вклучувајќи го и светиот град Ерусалим, како и Каиро, престолнината на Абасидите, и персискиот шах Исмаил од Сафавидска Персија[78]:91–105. По ова, тој се прогласил за калиф. Отоманското Царство воспоставило своја морнарица во Црвено Море. Ова главно се споровело поради поморските војни со Португалија кои се воделе главно за трговијата. Во текот на овој период, царството се натпреварувало со големите европски колонијални сили, во Индиски Океан[79]:55–76. Голем број на флоти, со војници и оружје, биле испраќани за поддршка на муслиманските владетели во Ачех.
Наследник на Селим I бил Сулејман I (1520–1566). Во негово време, тој ги освоил најсветите муслимански градови Мека, Медина, Ерусалим, Дамаск и Багдад. Во август 1521 година била освоена речиси цела Србија. Во 1522 година бил заземен Родос. На 29 август 1526 година започнала Мохачката битка. Отоманците ги поразиле сојузничките христијански сили предводени од Лајош II. Битката го означил крајот на Кралство Унгарија. Од 1541 година Сулејман го контролирал поголемиот дел до денешна Унгарија, како и Трансилванија, Влашка и Молдавија кои станале вазалства на султанот. Сулејман водел три воени походи против Сафавидското Царство во Персија и Ирак. Во 1534 година бил заземен градот Багдад. Вториот поход (1548-1549) резултурал со освојување на Тебриз и Азербејџан, провинцијата Ван и делови од денешна Грузија. Третиот поход се случил во 1555 година, кој завршил со договорот од Амасија, според кој биле признаени границите на Отоманското Царство. Според договорот, Западна Ерменија, западен Курдистан и Западна Грузија паднале под отоманска власт,[80] додека јужен Дагестан, Источна Ерменија, Источна Грузија и Азербејџан останале персиски.[81]
Една од најнеуспешните војни и битки на Сулејман I била Опсадата на Виена во 1529 година.[82]:50 Во 1532 година, тој извршил уште еден напад кон Виена, но бил одбиен во Кесег.[83][84]
Во текот на неговото владеење биле спроведени воени походи во Средоземното Море[85], Северна Африка во кој биле заземани Тунис, Алжир и Триполитанија. Во овој период, Отоманското Царство станало доминантно во Средоземно Море.[86]:61 Отоманската морнарица исто така обезбедила контрола и над Црвено Море и Персискиот Залив во 1554 година. Османлиите се вклучиле во мултиконтинентални верски војни кога Шпанија и Португалија биле обединети под Пиринејскиот сојуз. Османлиите биле носители на титулата калиф, што значи дека биле водачи на сите муслимани ширум светот. Иберијците биле водачи на христијанските крстоносци, и затоа двете сили биле заклучени во светски судир. Освен во Средоземно, двете сили се судриле и во Индискиот Океан,[87] каде што Иберијците ја обиколиле Африка за да стигнат до Индија. Исто така, Иберијците поминале преку ново-христијанизираната Латинска Америка и испратиле експедиции кои го минувале Пацификот со цел да ги христијанизираат поранешните муслимански Филипини и да ги користат како база за понатамошни напади на муслиманите на Далечниот Исток.[88] Во овој случај, Османлиите испратиле војски да му помогнат на неговиот најисточен вазал и територија, Султанатот Аче во Југоисточна Азија.[89]:84[90]
Во 1541 година бил опсаднат градот Будим. Опсадата резултирала со освојување на градот Будим. По оваа победа била воспоставена контрола над средна Унгарија. Битката е дел од т.н. Мала војна во Унгарија. Франција и Отоманското Царство, обединети со взаемно противење на владеењето на Хабсбурговците, станале силни сојузници. Француските освојувања на Ница (1543) и Корзика (1553) се случиле како заедничко здружување помеѓу силите на францускиот крал Франсоа I и Сулејман, а биле командувани од отоманските адмирали Хајредин Барбароса и Драгут.[91] Еден месец пред опсадата на Ница, Франција ги поддржала Османлиите со артилериска единица за време на отоманското освојување на Естергом во северна Унгарија во 1543 година. По понатамошниот напредок на Турците, хабсбуршкиот владетел Фердинанд I официјално го признал османлиското владеење во Унгарија во 1547 година. Сулејман I починал од природна смрт во својот шатор за време на опсадата на Сигетвар во 1566 година.
До крајот на владеењето на Сулејман, царството се простирало на приближно 2.273.720 км2), протегајќи се на три континенти.[92]:545
Периодот од 1566 до 1683 година
[уреди | уреди извор]По смртта на Сулејман I, негов наследник станал неговиот син Селим II (1566-1574), кој се оддал на харемовиот живот. Во практика неговото царство било управувано од страна на Мехмед-паша Соколовиќ. Следните султани, Мурат III и Мехмед III продолжиле да живеат типичен дворски живот. Ахмед I на престолот застанал во 1603 година, станувајќи првиот султан којшто не извршил братоубиство. Својот брат Мустафа I го прогласил за негов наследник бидејќи неговиот син Осман бил премногу млад. Мустафа I по само три месеци бил сменет од страна на Осман II. Осман II ја обезбедил источната граница со потпипшшување на мировен договор со Иран. Тој ја предводел инвазијата над Полска. По Битката кај Хотин, Отоманците биле поразени и Осман бил принуден да се врати во престолнината во срам, обвинувајќи ги јаничарите за поразот.
Во втората половина на 16 век, Отоманското Царство се нашло под зголемен притисок од инфлацијата и брзо зголемувањето на трошоците за војување што влијаело и на Европа и на Блискиот Исток. Овие притисоци довеле до серија кризи околу 1600 година, ставајќи голем притисок врз османлискиот систем на владеење.[93]:413–414 Царството претрпело низа трансформации во неговите политички и воени институции како одговор на овие предизвици, овозможувајќи успешно да се прилагоди на новите услови од 17 век и да остане моќно, и воено и економски.[37][94]:10
Откривањето на нови поморски трговски патишта од страна на западноевропските држави им овозможило да го избегнат отоманскиот трговски монопол. Португалското откритие на ’ртот на Добрата Надеж во 1488 година иницирало низа отоманско-португалски поморски војни во Индискиот Океан во текот на 16 век. И покрај зголеменото европско присуство во Индискиот Океан, отоманската трговија со истокот продолжила да цвета. Каиро, особено, имал корист од подемот на јеменското кафе како популарна стока за широка потрошувачка. Како што се појавиле кафулињата во градовите и населбите низ царството, Каиро се развил во главен центар за неговата трговија, придонесувајќи за неговиот континуиран просперитет во текот на 17 и поголемиот дел од 18 век.[95]:507–508
За време на Иван IV (1533–1584), Царството Русија се проширило кон Волга и Касписките региони на сметка на татарските ханови. Во 1571 година, кримскиот хан Девлет I Гирај, под команда на Османлиите, ја запалил Москва.[96] Следната година, инвазијата била повторена, но одбиена во битката кај Молоди. Отоманското Царство продолжило да ја напаѓа Источна Европа во серија напади[97] и останала значајна сила во Источна Европа до крајот на 17 век.[98]
Османлиите решиле да го освојат Венецијански Кипар и на 22 јули 1570 година, Никозија била опколена; 50.000 христијани загинале, а 180.000 биле поробени.[99]:67 На 15 септември 1570 година, османлиската коњаница се појавила пред последното венецијанско упориште на Кипар, Фамагуста. Венецијанските бранители се спротивставувале 11 месеци против сила од 200.000 луѓе со 145 топови; 163.000 топовски гранати ги погодиле ѕидините на Фамагуста пред да падне во рацете на Османлиите во август 1571 година. Опсадата на Фамагуста однела 50.000 отомански жртви.[100]:328 Во меѓувреме, Светата лига составена од претежно шпанска и венецијанска флота извојувала победа над османлиската флота во битката кај Лепанто (1571), во близина на југозападна Грција; Католичките сили убиле над 30.000 Турци и уништиле 200 нивни бродови.[101]:24 Тоа претставувало запрепастувачки, главно симболичен,[102] удар за сликата на отоманската непобедливост, слика која победата на витезите од Малта над отоманските освојувачи во опсадата на Малта од 1565 година неодамна почнала да се менува.[103] Битката била многу поштетна за османлиската морнарица во искористувањето на искусната работна сила отколку загубата на бродови, кои биле бргу заменети.[104]:53 Османлиската морнарица се опоравила брзо, убедувајќи ја Венеција да потпише мировен договор во 1573 година, според кој договор Османлиите да прошириле и консолидирале својата позиција во Северна Африка.[105]
Спротивно на тоа, границата на Хабсбурговците останала скоро непроменета, главно поради зацврстување на одбраната на Хабсбурговците.[110] Долгата турска војна против Хабсбуршка Австрија (1593–1606) ја создала потребата за поголем број отоманска пешадија опремена со огнено оружје, што резултирало во релаксација на политиката за вработување. Ова придонело за појава на проблеми со недисциплина и целосна бунтовност во рамките на корпусот, кои никогаш не биле целосно решени. Беа регрутирани и неправилни стрелци (Секбан), а при демобилизацијата се претвориле во бунтовници, кои започнале низа на востанија (1590–1610), кои предизвикале широка анархија во Анадолија кон крајот на 16 и почетокот на 17 век.[111]:24 Со порастот на населението на царството од 30 милиони луѓе до 1600 година, недостигот на земјиште поставило дополнителен притисок врз владата. И покрај овие проблеми, османлиската држава останала силна, а нејзината војска не пропаднала или претрпела големи порази. Единствените исклучоци биле кампањите против Сафавидите од Персија, каде што биле изгубени неколку од отоманските источни провинции, а некои засекогаш. Оваа војна од 1603–1618 на крајот резултирала во договорот на Насух-паша, според кој бил отстапен целиот Кавказ, освен западна Грузија.[112] Договорот со кој бил означен крајот на војната во Крит, ја чинела Венеција голем дел од Далматија, нејзини острови и самиот Крит. (Загубите од војната изнесувале 30.985 венецијански војници и 118.754 турски војници.) [113]:33
За време на неговото кратко владеење, Мурат IV (1623–1640) го вратил Ирак (1639) од Сафавидите. [114] Добиениот договор од Зухаб од истата година решително го поделил Кавказ и соседните региони помеѓу двете соседни земји, бидејќи веќе бил дефиниран во мирот на Амасија во 1555 година.[115][116]
Султанатот на жените (1533–1656) претставувал период во кој мајките на младите султани ја поседувале моќта во име на нивните синови. Најистакнатите жени од овој период биле Косем Султан и нејзината снаа Турхан Хатиџе, чие политичко ривалство кулминирало со убиството на Косем во 1651 година. [117] За време на Ќопрулскиот период (1656–1703), ефективната контрола на царството била пренесена на низа големи везири од семејството Ќопруловци. Ќопруловците забележале обновен воен успех со авторитет обновен во Трансилванија, освојувањето на Крит завршено во 1669 година, и експанзија во јужна Украина, со упориштата на Хотин и Каменец Подолски.[118]
Овој период на обновена доверливост завршил во 1683 година кога големиот везир Кара Мустафа-паша со огромна војска да се обидел да ја освои Виена во Големата турска војна од 1683-1699 година. Оваа битка го означил почетокот на хегемонијата на Хабсбурговците во Средна Европа. Полскиот крал Јан III Собиески бил на чело на обединетите полско-австриско-германски сили против османлиската армија. Во годините по битката, Хабсбуршката Монархија ја ослободила јужна Унгарија и Трансилванија од османлиска власт. Војната завршила со договорот од Карловци на 26 јануари 1699 година, ставајќи крај на Големата турска војна.[119] Османлиите ја предале контролата врз значајни територии во Средна Европа, а некои од нив биле изгубени трајно. [120] Мустафа II (1695–1703) го предводел контранападот од 1695-1696 година во Унгарија, но бил поразен кај Сента (во денешна Србија) на 11 септември 1697 година.[121]
Периодот од 1683 до 1827 година
[уреди | уреди извор]Покрај загубата на Банат и привремената загуба на Белград (1717–1739), отоманската граница на Дунав и Сава останала стабилна во текот на 18 век. Сепак, руската експанзија претставувала голема и растечка закана. Според тоа, кралот Карл XII од Шведска бил прифатен како сојузник во Отоманското Царство по неговиот пораз на Русите во битката кај Полтава од 1709 година во Централна Украина (дел од Големата Северна војна од 1700–1721). [122] Карл XII го убедил отоманскиот султан Ахмед III да прогласи војна против Русија, што резултирала во османлиска победа во кампањата на реката Прут од 1710–1711 година, во Молдавија.[123]
По австро-турската војна, договорот од Пожаревац ја потврдил загубата на Банат, Србија и „Мала Влашка“ (Олтина) во Австрија. Договорот исто така открил дека Отоманското Царство ќе преминат во дефанзивна форма на владеење и најверојатно нема да претставуваат понатамошна закана за Европа. [124] Австро-руско-турската војна (1735–1739), која била завршена со договорот од Белград во 1739 година,[125] резултирала во османлиско закрепнување на Северна Босна, Хабсбуршка Србија (вклучително и Белград), Олтенинија и јужните делови на Банат на Темишвар; Но, царството го загубило пристаништето Азов, северно од полуостровот Крим, во корист на Русите. По овој договор Отоманското Царство успеало да ужива во генерација на мир, бидејќи Австрија и Русија биле принудени да се справат со подемот на Прусија. [126]
Во текот на овој период започнале образовни и технолошки реформи, вклучително и формирање на високообразовни институции, како што е Техничкиот универзитет во Истанбул.[127] Во 1734 година било основано артилериско училиште за да се пренесат артилериски методи во западен стил, но исламското свештенство успешно се спротивставило под основите на теодицејата.[128] Во 1754 година, артилериското училиште било повторно отворено на полутајна основа.[129] Во 1726 година, Ибрахим Мутеферика ги убедил големиот Невшехирли Дамат Ибрахим-паша, големиот муфтијата и свештенството за ефикасноста на печатот, а на Мутеферика подоцна му била дадена дозвола од султанот Ахмед III за објавување на необјаснети книги (и покрај спротивставувањето на некои калиграфи и верски водачи).[130] Печатницата на Мутеферика ја објавила својата прва книга во 1729 година и, до 1743 година, издала 17 дела во 23 тома, секоја од нив помеѓу 500 и 1.000 примероци.[130][131]
Во Северна Африка, Шпанија го освоила Оран од автономниот Алжир. Бегот на Оран добил војска од Алжир, но не успеал да го поврати Оран; Опсадата предизвикала смрт на 1.500 Шпанци, па дури и повеќе Алжирци. Шпанците исто така масакрирале многу муслимански војници.[132] Во 1792 година, Шпанија го напуштила Оран, предавајќи го повторно на Алжир.
Во периодот од 1768 до 1774 година се водела Руско-турската војна, која завршила со Ќучуккајнарџискиот договор. Според договорот, Керч и неколку други црноморски пристаништа од Кримскиот полуостров биле отстапени на Русија, а остатокот од Кримското ханство било прогласено за независно. Дозволено било на руските трговски бродови да пловат во турските води. Молдавија и Влашка биле вратени под властта на султанот.[133] До крајот на 18 век, по голем број порази во војните со Русија, некои луѓе во Отоманското Царство дошле до заклучок дека реформите на Петар Велики им дале предност на Русите, а Османлиите останале далеку зад западните технологии.[129]
.jpg)
Селим III (1789–1807) ги направил првите големи обиди за модернизација на армијата, но неговите реформи биле попречени од верското раководство и Јаничарите. Султанот основал нов пешадиски корпус Низам, направил девалвација на парите, конфискувал голем број на имоти и ги зголемил даноците. Отоманското Царство започнало да отвора амбасади во европските престолнини. Напорите на Селим го чинеле неговиот престол и неговиот живот, но неговиот наследник Махмуд II продолжил со реформите. Султанот Махмуд II (1808-1839) продолжил со реформите на својот претходник. Во 1826 година по негова заповед бил ликвидиран јаничарски корпус, спахиите и организирал нова коњаница и артилерија. Освен тоа, вој вовел и реформи во морнарицата. Неколку големи везири и членови на Високата порта отворено го поддржувале султанот и неговите реформи. Најпрвин била реформирана централната власт, Високата Порта добила нови министерства, војската добила нова униформа.
Додека султанот се обидувал да го модернизира царството, на Балканот започнале организирани борби против отоманслата власт. Српската револуција го одбележил почетокот на националното будење на балканските народи. Во 1811 година, фундаменталиститте Вахаби на Арабија, предводени од семејството ел-Сауд, започнале востание против Османлиите. Не можејќи да ги победи бунтовниците, Високата Порта му наредила на Мухамед Али-паша од Кавала, гувернер на Египет, да ја поврати Арабија. Во 1818 година, тој го задушил востанието. По т.н. Второ српско востание, Србија добила независност (де јуре 1830).[134][135] Во 1821 година започнала грчката револуција, која вклучувала и делови во Македонија, Крит, Пелопонез и Кипар. Бунтот што потекнува од Молдавија како пренасочување бил проследено со главната револуција во Пелопонез, која, заедно со северниот дел на Заливот на Коринт, станале првите делови на Отоманското Царство кое се стекнале со независност (во 1829 година). Во 1830 година, Французите го нападнале Алжир. Кампањата што траела 21 денови, резултирала во над 5.000 алжирски воени жртви,[136] и околу 2.600 француски.[136][137] Пред француската инвазија, вкупното население на Алжир најверојатно се движило помеѓу 3.000.000 и 5.000.000.[138] До 1873 година, населението на Алжир (со исклучок на неколку стотици илјади ново пристигнати француски доселеници) се намалило на драстично 2.172.000.[139] Во 1831 година, Мухамед Али-паша започнал револт против султанот Махмуд II поради неговото одбивање да му даде гувернерство над поголем дел од Сирија и Крит, кои султанот му го ветил како замена доколку испрати воена помош за да го спушти грчкиот револт (1821–1829). Тоа на крајот завршило со официјалната независност на Грција во 1830 година. Самиот Мухамед Али-паша ја загубил својата флота во битката кај Наварино во 1827 година. Така започнала првата Османлиско-египетска војна (1831–1833), за време на која Мухамед Али-паша, под команда на неговиот син Ибрахим-паша, ја победил отоманската армија додека се движел во Анадолија, стигнувајќи до градот Ќутахија на само 320 км од главниот град, Цариград.[140]:95 Во очај, султанот Махмуд апелирал до традиционалната ривалска Русија за помош, барајќи од царот Николај I да испрати експедитивна сила за да му помогне. Русите ја испратиле експедитивната сила што го спречила Ибрахим-паша да маршира понатаму кон Цариград[140]:96. Договорот на Хункар Искелеси бил потпишан помеѓу Руското и Отоманското Царство во 1833. Договорот довел до создавање сојуз меѓу двете сили како гаранција дека Османлиите ќе ги затворат Дарданелите за било кои странски воени бродови доколку Русите го побарале тоа од нив. Договорот имал значајна последица во однос на царството во неговите надворешни односи, особено со Велика Британија. Овие настани го означиле почетокот на повторливата шема каде на Големата Порта и била потребна помош од странски сили за да се заштити.[140]:95–96
Во 1839 година, Отоманското Царство се обидело да го врати Египетскиот пашалак, но нејзините сили првично биле поразени, што довело до ориенталната криза од 1840 година. Мухамед Али-паша имал блиски односи со Франција, а стремежот тој да стане султан на Египет го принудило целиот Левант да дозволи да падне во француската сфера на влијание.[140]:96Бидејќи Големата Порта се покажала неспособна да го победи Мухамед Али-паша, Британското и Австриското Царство обезбедиле воена помош, а втората египетско-отоманска војна (1839–1841) завршила со османлиска победа и обновување на отоманската власт над Египет и Левант.[140]:96
До средината на 19 век, Отоманското Царство било наречено „болниот човек на Европа“. Три суверени држави – Кнежевство Србија, Влашка и Молдавија – тргнале кон де јуре независност во текот на 1860-тите и 1870-тите.
Периодот од 1828 до 1908 година
[уреди | уреди извор]
Периодот од 1828 до 1908 година, во историјата на Отоманското Царство е познат како период на пад на царството. Во текот на овој период, царството се соочило со предизвиците на одбрана на земјата од странските напади и окупации. Поради фактот што Османлиите сè повеќе започнале да ги губат своите позиции во Европа, царството започнало да гради сојузништва со европски земји, како што се Франција, Холандија, Велика Британија. Таков е примерот со Кримската војна од 1853 година, кога Османлиите во сојуз со Обединетото Кралство на Велика Британија и Ирска, Втората Француска Република и Кралството Сардинија војувале против Руското Царство.
Кримската војна го предизвикала масовното иселување на Кримските Татари. Од вкупното татарско население кое броело околу 300.000 во Тавридсакта област, околу 200.000 Татари биле преселени во Отоманското Царство.[141] Кон крајот на Кавкаските војни, голем број на Черкези ги напуштиле своите домови во Кавказ и принудно заминале во Отоманското Царство. Во текот на XIX век, иселувањето или протерувањето на муслиманското население од Балканот, Кавказ, Крим и Крит кон денешна Турција станало честа појава.
За време на периодот на Танзиматот, (1839-1876), османлиските власти вовеле уставни реформи во царството, како и осовременување на војската, банкарскиот систем, биле заменети занаетчиските дејности со изградба на неколку модерни фабрики, замена на верскиот закон со секуларен закон[142]. Во 1856 година бил донесен реформски акт наречен Хатихумјун. Според овој акт, во царството се ветувало верска и национална рамноправност на сите народности во царството, слобода на вероисповед и мислење, мешани судови, право на христијаните да стапуваат на државни должности, да служат во османлиската војска и да имаат свои претставници во Државниот совет. Тој предвидувал и црковни реформи, замена на натуралните даноци кон црковните великодостојници со парични суми, реорганизација на државната администрација, судството, полицијата и даночната политика, воведување на редовен буџет од приходи и расходи на државата, поправка на патиштата, унапредување на земјоделството и трговијата и друго. Освен тоа, било формирано ново ерменско национално собрание.[143] Отоманското Министерство за пошта било основано во Истанбул во 1840 година. Американскиот пронаоѓач Семјуел Морз добил отомански патент за телеграфот во 1847 година, издаден од султанот Абдул Меџид I, кој лично го тестирал пронајдокот.[144]
.jpg)
Христијанското население, поради своето повисоко образовно ниво, започнало да се повлекува пред муслиманското мнозинство, што довело до многу незадоволство.[145] Во 1861 година имало 571 основни и 94 средни училишта за османлиските христијани, со вкупно 140.000 ученици, бројка што значително го надминувала бројот на муслимански деца во тоа време на училиште, кои дополнително биле попречени од количината на времето поминато на учење арапски јазик и Исламска теологија.[145] Авторот Норман Стоун сугерира дека арапската азбука, во која турскиот бил пишуван до 1928 година, не била несоодветна да ги одразува звуците на турскиот (кој е турски наспроти семитскиот јазик), што им наметнувало дополнителни тешкотии на турските деца. За возврат, високото образовно ниво на христијаните им овозможило да играат поголема улога во економијата, со порастот на значајноста на групите, какво што било например семејството Сурсок.[145][146] Во 1911 година, од 654 компании за големопродажба во Истанбул, 528 биле во сопственост на етнички Грци.[145] Во многу случаи, христијаните и Евреите добивале заштита од европските конзули и државјанства, што значи дека биле заштитени од османлискиот закон и не подлежеле на истите економски прописи како и нивните муслимански соседи.[147]
Периодот на реформите својот врв го достигнал кога бил донесен Отоманскиот устав (турски :Kanûn-u Esâsî), кој бил напишан од страна на членовите на Младотурците. Тој бил изгласен на 23 ноември 1876 година. Според уставот, во рацете на султанот останала апсолутната власт, и самите министри останале да бидат одговорни пред него. Првата уставна ера од историјата на царството била краткотрајна. Во 1876 година, султанот Абдул Азис бил симнат од власт од страна на неколку либералните кругови во царството. Тој абдицирал во корист на Мурат V. Сепак, новиот султан бил ментално болен и од престолот бил соборен по само неколку месеци. Негов наследник станал Абдул Хамид II (1876-1909). Во време на неговото владеење во империјата стапил насила првиот Отомански устав, на 23 декември 1876 година.[148] Исто така бил создаден и првиот отомански парламент.
Кримската војна (1853–1856) била дел од долготрајниот натпревар меѓу големите европски сили за влијание врз териториите на Отоманското Царство во опаѓање. Финансискиот товар на војната ја натерало османлиската држава да издаде странски заеми во износ од 5 милиони фунти на 4 август 1854 година.[149]:32[150]:71 Војната предизвика егзодус на Кримските Татари, од кои околу 200.000 се преселиле во Отоманското Царство во континуираните бранови на емиграција.[151]:79–108 Кон крајот на Кавкаските војни, 90% од Черкезите биле етнички исчистени[152] и протерани од нивните татковини во Кавказ, бегајќи во Отоманското Царство,[153] што резултирало со населување од 500.000 до 700.000 Черкези во Турција.[154][155][156] Некои черкески организации даваат многу поголеми бројки, вкупно 1–1,5 милиони депортирани или убиени. Кримските Татарски бегалци кон крајот на 19 век одиграле особено забележлива улога во обидот да се модернизира османлиското образование и во прво промовирање и на пантуркизмот и на чувството за турски национализам.[157]
Во овој период, Отоманското Царство потрошило само мали суми од јавните средства за образование; на пример, во 1860–1861 година само 0,2% од вкупниот буџет бил инвестиран во образованието.[158]:50 Додека османлиската држава се обидувала да ја модернизира својата инфраструктура и армија како одговор на надворешните закани, таа се отворила за поинаков вид закана: онаа на доверителите. Како што напишал историчарот Јуџин Роган, „единствената најголема закана за независноста на Блискиот Исток во 19 век не биле војските на Европа туку нејзините банки“ [159] Османлиската држава, која почнала да се задолжува со Кримската војна, била принудена да прогласи банкрот во 1875 година.[160] До 1881 година, Отоманското Царство се согласило неговиот долг да биде контролиран од Отоманската управа за јавен долг, совет со претседателство наизменично меѓу Франција и Британија. Телото контролирало делови од отоманската економија и ја искористило својата позиција за да обезбеди европскиот капитал да продолжи да продира во царството, често на штета на локалните отомански интереси.[160]
Османлиските бошибозуци брутално го задушиле бугарското востание од 1876 година, масакрирајќи до 100.000 луѓе во процесот.[161]:139 По неуспехот на Цариградската конференција, царството претрпело пораз по Руско-турската војна од 1877-1878, по која царството засекогаш ја изгубила Бугарија со потпишувањето на Санстефанскиот мировен договор (3 март 1878 година). Во почетокот на 1878 година уставот бил суспендиран и парламентот распуштен. Бил воспоставен тирански режим во останатите делови на Отоманското Царство (претежно Македонија). Танзиматските реформи не го сопрел национализмот во Дунавските кнежевства и Кнежевство Србија, кои биле полунезависни за речиси шест децении. Во 1875 година, Црна Гора и Србија, заедно со Обединетото кнежевство Влашка и Молдавија ја прогласиле својата независност од Отоманското Царство. Во Македонија, како и во останатите балкански земји, исто така избувнале неколку востанија. Така, во 1876 и 1877 година избувнале Разловечкото востание и Кресненското востание. Едно од наголемите востанија на македпнскиот народ избувнало во 1903 година, познато како Илинденско востание. Востанијата главно биле насочени против османлиската тиранија и желбата за создавање на нова држава на Балканот. Вилаетите Босна и Новопазарски санџак делумно биле окупирани од страна на силите на Австроунгарија по потпишувањето на Берлинскиот конгрес во 1878 година, но тие номинално останале во границите на царството. И покрај присуството на отомански војници, Босна во 1908 година била анексирана кон Австроунгарија по т.н. Босанска криза. По Берлинскиот конгрес Кипар ѝ бил доделен на Велика Британија.
Од 1894 до 1896 година, меѓу 100.000 и 300.000 Ерменци кои живееле низ целото царсво биле убиени во т.н. Хамидски масакри.[162]:42 Во 1897 година населението било 19 милиони, од кои 14 милиони (74%) биле муслимани. Дополнителни 20 милиони живееле во провинции кои останале под номиналната власт на султанот, но биле целосно надвор од неговата вистинска моќ.
Како што Отоманкото Царство постепено се намалувало, 7-9 милиони муслимани од неговите поранешни територии на Кавказ, Крим, Балканот и медитеранските острови мигрирале во Анадолија и Источна Тракија.[163] Откако царството било поразено во Првата балканска војна (1912–1913), ги изгубила сите нејзини балкански територии освен Источна Тракија (Европска Турција). Ова резултирало со бегство на околу 400.000 муслимани заедно со отоманските војски кои се повлекувале (при што многумина починале од колера донесена од војниците), а 400.000 немуслимани побегнале од територијата која сè уште била под османлиска власт.[164] Џастин Мекарти проценува дека од 1821 до 1922 година, 5,5 милиони муслимани починале во југоисточна Европа, со протерување на 5 милиони.[165][166][167]
Периодот од 1908 до 1922 година
[уреди | уреди извор]Младотурска револуција
[уреди | уреди извор]
Периодот од историјата на Отоманското Царство од 1908 до 1922 година е познат како периот на распаѓање на царството. Почетокот на овој период се одликува со започнување на Младотурската револуција во 1908 година.
Овој период започнал со т.н. Втора уставна ера, кој придонел за промена на уставот кој бил донесен во 1876 година и создавање на отомански парламент и првите политички партии. Младотурците од една страна преминале од илегала во основање на свое партии, а од друга страна била основани етнички партии на малцинствата. Новите држави на Балканот, со поткрепа на Руското Царство сакале целосно да ја протерат османлиската власт во Албанија, Македонија и Тракија. Добивајќи профит од граѓанскиот судир, Австроунгарија официјално ја анектирaла Босна и Херцеговина во 1908 година. Последниот од отоманските пописи бил извршен во 1914 година.
И покрај воените реформи кои ја реконституирале армијата, земјата ги загубила своите северноафрикански територии и Додеканезите во Османлиско-италијанската војна (1911). Во 1912 година избувнала т.н. Прва балканска војна, која завршила со потпишување на Лондонскиот мировен договор во 1913 година. Според него, Албанија на 27 декември 1912 била призната за независна држава, а предлогот за Македонија не бил прифатен. Во Тракија, двете главни бугарски војски удриле со сета сила на Лозенград и Едрене. По завршувањето на Првата балканска војна, помеѓу сојузничките сили започнала нова т.н. Втора балканска војна. Царството се соочило со континуирани немири во годините што довеле до Првата светска војна, вклучувајќи го и инцидентот на 31 март и два дополнителни државни удари во 1912 и 1913 година.
Прва светска војна
[уреди | уреди извор]| Отоманското Царство Првата светска војна |
|---|
 |
Веднаш по завршувањето на Балканските војни, многу бргу започнала Првата светска војна. Во Првата светска војна, Османлиите се приклучиле кон Централните сили, сè со цел повраќање на загубените територии. Младотурската влада потпишала таен договор за создавање на сојуз помеѓу Отоманското Царство и Германија во август 1914 година. На 29 октомври се случил првиот напад во Црното Море. Така, Руското Царство (2 ноември 1914 година)[168], Франција (5 ноември 1914 година)[168] и Британија (5 ноември 1914 година)[168], му објавиле војна на Отоманското Царство.
Во текот на првите години од војната следувале неколку успеси на страната на Османлиите, како заземањето на Галиополи и Кут. По ова, следувал Кавкаскиот поход, во кој Османлиите биле катастрофално поразени од страна на Русија. САД никогаш не објавила војна на Османлиското Царство.[169]
Геноциди
[уреди | уреди извор]
Во 1915 година, османлиската влада и курдските племиња во регионот започнале со истребување на нејзиното етничко ерменско население, што резултирало со смрт на 1,5 милиони Ерменци во ерменскиот геноцид.[174][175] Геноцидот бил извршен за време и по Првата светска војна и бил спроведен во две фази: големо убивање на работоспособното машко население преку масакр и подложување на воените регрути на принудна работа, проследено со депортација на жени, деца, стари лица кон сириската пустина. Водени од воена придружба, депортираните биле лишени од храна и вода и биле подложени на периодични грабежи, силувања и систематски масакр.[176][177] Големи масакри биле извршени и врз грчкото и асирското малцинство во царството како дел од истата кампања на етничко чистење.[178]
Арапско востание
[уреди | уреди извор]Арапското востание започнало во 1916 година со британска поддршка. Тоа го свртел бранот против Османлиите на Блискоисточниот фронт, каде што се сметало дека Османлиите имале предност во првите две години од војната. Врз основа на кореспонденцијата Мекмахон-Хусеин, договор меѓу британската влада и Хусеин бин Али, Шариф од Мека, бунтот бил официјално инициран во Мека на 10 јуни 1916 година[б 15]. Арапската националистичка цел била да се создаде единствена обединета и независна арапска држава која ќе се протега од Алеп, Сирија до Аден, Јемен, територија која Британците ветиле дека ќе ја признаат.
Шарифиската армија, предводена од Хусеин и Хашемитите, со воена поддршка од британско-египетските експедициски сили, успешно се борела и го протерала отоманското воено присуство од поголемиот дел од Хеџаз и Задјордан. Бунтот на крајот довел до освојување на Дамаск и воспоставување на краткотрајна монархија предводена од Фејсал, синот на Хусеин.
По Сајкс-пикотовиот договор, Британците и Французите подоцна го поделиле Блискиот Исток на мандатни територии. Немало обединета арапска држава, и покрај гневот на арапските националисти.
Турска војна за независност
[уреди | уреди извор]
Поразеното во Првата светска војна Отоманско Царство потпишало примирје во Мудрос на 30 октомври 1918 година. Окупацијата на Цариград од здружените британски, француски, италијански сили, заедно со окупацијата на Измир од страна на грчките сили во војната го дал почетокот на Турската војна за независност, која траела од 1919 до 1922 година. На чело на Турското национално движење застанал Мустафа Кемал-паша.[180]
Мустафа Кемал побарал национални избори за да се воспостави нов турски парламент, кој ќе има свое седиште во Анкара. На 12 февруари 1920 последниот отомански парламент се собрал во главниот град. Парламентот бил распуштен од страна на британските сили, откако бил прогласен за Misak-i Milli („Национален пакт“). На 10 август 1920 година, Големиот везир Дамат Ферид-паша го потпишал Договорот од Севр. Со тој договор се завршиле плановите за поделба на Отоманското Царство, вклучувајќи го и региони Турските родољупци ги сметале за важни делови. Мустафа Кемал инсистирал на целосна независност и заштитата на интересите на мнозинството на Турците на турската почва. Тој го убедил Собранието да ја собе национална армија. Армијата се соочила со окупација на сојузничките сили и се борела на три фронта: француско-турскиот, грчко-турскиот и турско-ерменскиот фронт. По серијата битки за време на грчко-турската војна, грчката армија стигнала до реката Сакарја, само осумдесет километри западно од Собранието. На 5 август 1921 година, Мустафа Кемал бил промовиран како командант на силите од страна на Собранието. Во август 1922, Кемал започнал со силни напади врз грчките војници и турските сили ја повратил контролата на Измир на 9 септември 1922 година. На 10 септември 1922, Мустафа Кемал испратил телеграма до Лигата на нации во која се велело дека Анкарската владата нема да биде одговорна за масакрите извршени за време на војната за независност.
Султанатот бил укинат на 1 ноември 1922 година, а последниот султан, Мехмед VI (владеел 1918–1922 година), ја напуштил земјата на 17 ноември 1922 година. Калифатот бил укинат на 3 март 1924 година.
Конференцијата во Лозана започнала на 21 ноември 1922 година. Турски претставник Исмет Инону одбил секаков предлог што би бил компромис за турскиот суверенитет, главните прашања во врска со контролата на турски финансии, Босфорот, правдата, и слично. На 24 јули 1923 година, Договорот од Лозана бил потпишан. Крајниот исход на војната за независност било прогласувањето на Република Турција на 29 октомври 1923 година.
Прогонство и потомци
[уреди | уреди извор]Во 1947 година, на потомците на Османлиската династија им било доделено правото да се здобијат со турско државјанство од страна на Големото турско собрание. Мехмед Орхан, син на Мехмед Абдил Кадир починал во 1994 година оставајќи го внукот на османлискиот султан Абдулхамид II, Ертугрул Осман, како најстар преживеан член на сменетата династија. Осман долги години одбивал да го зеде турскиот пасош, нарекувајќи се себеси како граѓанин на Османлиското Царство. Сепак, и покрај тоа што тој не го прифатил турскиот пасош, на прашањето дали тој самиот лично сака да го обнови царството, тој одговорил негативно. Тој рекол дека „демократијата работи добро во Турција“. Во 1992 година, тој за првпат се вратил во Турција, и во 2002 година станал турски граѓанин.[181] На 23 септември 2009 година, Осман починал на својата 97 година од животот, како последниот преживеан наследник на прогонетата османлиска власт. Главно поради ова, тој се нарекува “последниот Отоманец“.[182]Харун Осман во моментот е најстариот преживеан член на поранешната владејачка класа.[183] Живее во Истанбул и има девет внуци.[184]
Историографска расправа
[уреди | уреди извор]Неколку историчари, како што се британскиот историчар Едвард Гибон и грчкиот историчар Димитри Кицикис, тврдат дека по падот на Цариград, османлиската држава го презела приматот на византиската (римска) држава и дека Отоманското Царство во суштина било продолжение на Источното Римско Царство под маската на турските муслимани.[185] Американскиот историчар Сперос Врјонис пишува дека османлиската држава се фокусирала на „византиско-балканска база со фурнир на турскиот јазик и исламската религија“.[186] Кицикис и американскиот историчар Хит Лори тврдат дека раната османлиска држава била предаторска конфедерација отворена и за византиските христијани и за турските муслимани чија примарна цел била да се земе плен и робови, наместо да се шири исламот, и дека исламот дури подоцна станал примарна карактеристика на царството.[187][188][189] Други историчари го следеле водството на австрискиот историчар Пол Витек, кој го нагласува исламскиот карактер на раната османлиска држава, гледајќи ја како „џихадска држава“ посветена на проширување на муслиманскиот свет.[186] Многу историчари предводени во 1937 година од турскиот историчар Мехмет Фуат Ќопрулу ја застапувале тезата „Гази“, според која раната османлиска држава била продолжение на начинот на живот на номадските турски племиња кои дошле од Источна Азија во Анадолија преку Средна Азија и Блискиот Исток во многу поголем обем. Тие тврделе дека најважните културни влијанија врз османлиската држава потекнуваат од Персија.[190]
Британскиот историчар Норман Стоун сугерира многу континуитети меѓу источното римско и отоманско царство, како на пример дека зеугарионскиот данок на Византија станал османлиски данок Ресм-и чифт, дека системот за поседување земјиште проноија што го поврзувал износот на земјиштето што некој го поседува со нечија способноста да се подига коњаница станал османлискиот тимарски систем, а мерењето на османлиската земја dönüm бил исто како и византиската стрема. Стоун, исто така, тврди дека иако сунитскиот ислам бил државна религија, отоманската држава ја поддржувала и контролирала Источната православна црква, која во замена за прифаќање на таа контрола станала најголемиот земјопоседник на Отоманското Царство. И покрај сличностите, Стоун тврди дека клучна разлика е тоа што земјишните грантови според тимарскиот систем на почетокот не биле наследни. Дури и откако станале наследни, сопственоста на земјиштето останало многу несигурно, а султанот ги укинувал земјишните грантови кога сакал. Стоун тврди дека оваа несигурност во владеењето на земјиштето силно ги обесхрабрувало Тимариотите да бараат долгорочен развој на нивната земја, и наместо тоа ги навело да усвојат стратегија за краткорочна експлоатација, која имала штетни ефекти врз отоманската економија.
Управување
[уреди | уреди извор]
Државното уредување пред реформите во 19 и 20 век во Отоманското Царство се засновувалo на многу едноставен систем кој имал два главни центри: воената администрација и државната администрација. Султанот ја имал највисоката позиција во системот, како врховна глава на целото царство. Граѓанскиот систем бил заснован на локалните административни единици врз основа на карактерот на регионот. Отоманците практикувале систем во земјата (исто како и Византиското Царство) во кој имале целосна контрола врз свештенството. Одредени предисламски турски традиции од исламски Иран, кои продолжиле да се практикуваат, оставиле важно место во отоманските административни кругови.[193] Според отоманското општество и разбирање, примарната одговорност на државата била да го брани и да го прошири во земјата исламот, како и да се обезбеди безбедност и хармонија во рамките на своите граници еден општ контекст на династичкиот суверенитет на управување.[194]
Отоманската династија или Куќата на Осман, била без преседан и неспоредлив во исламскиот свет по својата големина и времетраење.[195] Во Европа, само Хабсбуршката куќа имала слично непрекината линија на суверени владетели од исто семејство кои владееле толку долго, и во истиот период, помеѓу крајот на 13 и почетокот на 20 век. По потекло, Отоманската династија имала туркиски карактер. Со текот на времето, династијата ги изгубила својот туркиски карактер, главно поради тоа што голем број на султани се оженувале со различни етноси, па дури и различни по вероисповед. Во единаесет наврати, султанот бил сменет (заменет со друг султан од отоманската династија, кои биле или неговиот брат, син или внук на поранешниот султан) бидејќи неговите непријатели го доживувале како закана за државата. Имало само два обиди во отоманската историја да се собори владејачката отоманска династија, и двата биле неуспешни, што укажува на политички систем кој подолг период можел да управува со своите револуции без непотребна нестабилност.[194] Како таков, последниот отомански султан Мехмед VI (р. 1918–1922) бил директен машки потомок на првиот османлиски султан Осман I (р. 1323/4), што било неспоредливо во Европа (на пример машката линија на Хабсбуршката куќа изумрела во 1740 година) и во исламскиот свет. Примарната цел на царскиот харем била да обезбеди раѓање на машки наследници на османлискиот престол и да обезбеди продолжување на директната машка линија на отоманските султани во идните генерации.
Највисоката позиција во исламот, калифот, била заземена од страна на султанот. Првите османлиски владетели всушност не се нарекувале султани, туку бегови. Мурат I бил првиот владетел со титула султан, односно цар. Највисоката позиција во исламот, калифот, ја барале султаните започнувајќи од Селим I,[20] кога бил воспоставен Отоманскиот Калифат. Отоманскиот султан, падишах или „господар на кралевите“, служел како единствен регент на царството и се сметал за олицетворение на неговата влада, иако тој не секогаш имал целосна контрола. Царскиот харем бил една од најважните сили на османлискиот двор. Со него управувал мајката на султанот (валиде). Од време на време, таа се вклучувала во државната политика. Извесно време, жените од харемот ефективно ја контролирале државата во периодот кој е познат како „Султанат на жените“. Силниот образовен систем на школата во палатата бил насочен кон елиминирање на неподобните потенцијални наследници и воспоставување поддршка меѓу владејачката елита за наследник. Училиштата во палатата, каде се едуцирале и идните администратори на државата, не биле единствена патека кон врвот на власта. Медресата била одредена за муслиманите каде завршувале образувани научници и државни службеници според исламската традиција. Финансискиот товар на медресата бил поддржан од вакафи, дозволувајќи им на децата од сиромашните семејства да се преселат на повисоки социјални нивоа и приходи.[196] По османлиското зазимање на Румелија, голем број на христијански деца помеѓу осум и дваесет години, биле собирани од отоманските власти за потребите на јаничарскиот корпус. Тие биле школувани во Ендерун [197] Годишно биле регрутирани околу 3.000 деца. Овој процес на присилно одзимање на христијанските деца од Балканот се нарекува данок во крв.[198]
Иако султанот бил врховен монарх, политичката и извршната власт на султанот била делегирана. Политиката на државата имала голем број советници и министри собрани околу советот познат како Диван. Диванот, во годините кога османлиската држава сè уште била бејлик, бил составен од старешините на племето. Диванот претставувал совет каде се состанувале сите везири и расправале околу политичките прашања на империјата. Големиот везир имал должност да го извести султанот околу мислењето на Диванот за определени прашања. Султанот своите решенија обично ги зимал со советување на везирот, но во никој случај не му бил потчинет. Во некои случаи, и самиот султан го закажувал советот на везирите, доколку имал некои важни соопштенија или дилеми. Во текот на 14 век, Диванот се состоел од три везири, а во 17 век нивниот број бил единаесет, од кој четри везири служиле како Везири на Домот, како најважни министри по Големиот Везир. Понекогаш, на заседанијата на Диванот присуствувале и генералите на јаничарите.Неговиот состав подоцна бил изменет за да вклучи воени офицери и локални елити (како верски и политички советници). Започнувајќи од 1320 година, бил назначен голем везир кој презел одредени одговорности на султанот. Големиот везир имал значителна независност од султанот со речиси неограничени овластувања за назначување, разрешување и надзор. Почнувајќи од крајот на 16 век, султаните се повлекле од политиката и Големиот везир станал де факто шеф на државата.[199]
Оваа администрација била очигледна дури и во дипломатската кореспонденција, која првично била преземена на грчки јазик на запад.[200]
Туграта била краснописен монограм, печат или потпис на султан кој бил ставен на сите официјални документи и преписки. Исто така, тој бил врежан на неговиот печат и бил врежан на монетите ковани за време на неговото владеење. Биле создадени многу елаборирани украсени верзии за важни документи кои исто така биле уметнички дела во традицијата на османлиското осветлување, како што е примерот на Сулејман Величествениот. Првата тугра му припаѓала на Орхан I (1284–1359), вториот владетел на и таа еволуирала сè додека не достигнала класична форма во туграта на султанот Сулејман Величествениот (1494–1566).[201]
Право
[уреди | уреди извор]
Османлискиот правен систем го прифатил верскиот закон над своите поданици. Во исто време Канунот, династичкиот закон, коегзистирал со религиозниот закон или шеријатот.[203][204] Отоманското Царство отсекогаш било организирано околу систем на локална јуриспруденција. Правната администрација во Отоманското Царство била дел од една поголема шема за балансирање на централната и локалната власт.[205] Отоманската моќ се вртела клучно околу администрирањето на правата на земјиштето, што и дало простор на локалната власт да ги развие потребите на локалниот милет[205]. Комплексноста на јурисдикцијата на Отоманското Царство имла за цел да дозволи интеграција на различни културни и религиозни групи. Отоманскиот систем имал три судски системи: еден за муслиманите, еден за немуслиманите, вклучувајќи ги и Евреите и христијаните кои владееле над нивните соодветни верски заедници и „трговскиот суд“. Целиот систем бил регулиран одозгора со помош на административниот канун, т.е. закони, систем заснован на турските Јаса и Торе, кои биле развиени во предисламскиот период.[206][207]
Меѓутоа, овие судски категории не биле целосно ексклузивни; на пример, исламските судови, кои биле основните судови на царството, можеле да се користат и за решавање на трговски судир или спорови меѓу припадниците од различни религии, а Евреите и христијаните честопати оделе кај нив за да добијат посилна пресуда за некое прашање. Отоманската држава имала тенденција да не се меша во немуслиманските верски правни системи, и покрај тоа што законски имала глас да го стори тоа преку локалните гувернери. Исламскиот шеријатски закон бил развиен од комбинација на Куранот; хадисот или зборовите на пророкот Мухамед; иџма, или консензус на членовите на муслиманската заедница; киџас, систем на аналогно расудување од претходни преседани; и локални обичаи. И двата системи се предавале на правните факултети, кои се наоѓале во Истанбул и Бурса.
Отоманскиот исламски правен систем бил поставен поинаку од традиционалните европски судови. Претседавач со исламските судови би бил кадија, или судија. Од затворањето на иџтихадот, или „Портата на толкувањето“, кадиите низ земјата помалку се фокусирале на правниот преседан, а повеќе на локалните обичаи и традиции во областите што ги управувале. Сепак, на османлискиот судски систем му недостасувал апелациона структура, што довело до стратегии за јурисдикција на случаи каде што тужителите можеле да ги пренесат своите спорови од еден судски систем во друг додека не постигнат одлука што била во нивна полза.
Кон крајот на 19 век, османлискиот правен систем доживеал суштински реформи. Овој процес на правна модернизација започнал со едиктот од Ѓулхане од 1839 година.[208] Овие реформи вклучувале „фер и јавно судење на сите обвинети без разлика на религијата“, создавање систем на „одвоени надлежности, религиозни и граѓански“ и потврдување на сведочењето на немуслиманите.[209] Биле донесени и конкретни земјишни законици (1858), граѓански законици (1869–1876), како и законик за граѓанска постапка.
Овие реформи биле во голема мера засновани на француски модели, како што било наведено со усвојувањето на тристепениот судски систем. Наведен како Низамије, овој систем бил проширен на локално ниво на судија со конечното објавување на Меџеле, граѓански законик кој ги регулирал бракот, разводот, алиментацијата, тестаментот и други прашања од личен статус. Во обид да се разјасни поделбата на судските надлежности, административниот совет утврдил дека верските прашања треба да ги решаваат верските судови, а статутните прашања треба да ги решаваат судовите Низамије.
Војска
[уреди | уреди извор]Дел од темата |
|---|
| Вооружени сили на Отоманското Царство |
|
| Регрутирање |
Првата воена единица на Отоманското Царство била војската, која била основана и организирана од стрна на Осман I од племињата кои ги населувале ридовите во западна Анадолија во доцниот 13 век. Воениот систем со непосредното проширување на царството станувал сè посложен. Војската на Османлиското Царство се состоела претежно од платеници и регрутанти. Главните воени единици биле Јаничарите, Спахиите, Акинџиите и Мехтерите. Отоманската армија можеби никогаш не користела најнапредни и современи орудија во светот, но сепак била една од првите кои во своите битки и војни користела топови и мускети. Отоманците започнале да користат фалконети, кои биле со краток дострел, за време на Опсадата на Цариград во 1422 година. Отоманската коњаница зависела повеќе од самата брзина и подвижност отколку од тешките оклопи. Кавалеријата користела лакови и кратки мечеви. Од нив, најмногу се користеле арапскиот и туркменскиот коњ.[210][211] и често применувала тактики слични на оние на Монголското Царство, како што е „преправањето“ дека силите се повлекуваат додека во исто време всушност се прави опкружување на непријателските сили во формација на полумесечина и потоа го прават вистинскиот напад. Отоманската армија продолжила да биде ефективна борбена сила во текот на 17 и почетокот на 18 век,[212][213] а падот на ефикасноста и силата на отоманската армија се почувствувала во средината на 17 век, по Големата турска војна. Во текот на XVIII век следувале неколку успеси против Венецијанската Република, но по овие победи Османлиите биле поразени во поредните Руско-турски војни.
Осовременувањето на отоманската војска започнала во текот на XIX век. Во 1826 година султанот Махмуд II го укинал јаничарскиот корпус и основал современата отоманска војска. Овој нов воен ред бил познат под името Низам-и Кедид (нов поредок). Во исто време, отоманската војска била првата воена институција која ангажирала странски експерти и испраќала свои офицери за обука во западните европски земји. Следствено, движењето на Младотурците започнало во времето кога тие студенти се вратиле од Западна Европа.
Отоманската морнарица значително придонела за проширување на териториите на царството на европскиот континент. Таа го иницирала освојувањето на Северна Африка, пред сè Алжир и Египет во 1517 година. Во почетокот на XIX век, Отоманското Царство започнала да ги губи своите територии. Во 1821 била изгубена Грција, а во 1830 Алжир. Со тоа започнала да опаѓа и поморската власт и контрола над далечните прекуморски територии на империјата. Султанот Абдул Азис (1861-1876) се обидел да ја обнови некогашната моќна отоманска морнарица, по примерот на флотите на Франција и Велика Британија. Во Бароу, Обединетото Кралство ја изградила првата подморница во 1886 година за Отоманското Царство.[214]
Сепак, колапсот на отоманската економија не можело долго да ја одржи силата на флотата. Султанот Абдул Хамид II не им верувал на адмиралите кои застанале на страната на реформистот Митат-паша и тврдел дека големата и скапа флота не била од корист против Русите за време на Руско-турската војна. Тој го заклучил најголемиот дел од флотата во Златниот Рог, каде што бродовите се распаѓале во следните 30 години. По Младотурската револуција во 1908 година, Комитетот за унија и напредок се обидел да развие силна османлиска поморска сила. Фондацијата на Отоманската морнарица била основана во 1910 година за да купи нови бродови преку јавни донации.
Отоманското воздухопловство било основано помеѓу јуни 1909 година и јули 1911 година,[215][216] како една од првите во светот. Царството своите први пилоти за прв пат заочнала да ги обучува на 3 јули 1912 година во Цариград, преку создавањето на академијата Хава Окулу. Образовната академија забрзано напредувала во воената авијациона програма, зголемувајќи го бројот на пилоти и авиони. Во мај 1913 година започнала првата светска обука на специјализирани пилоти од страна на академијата. Во јуни 1914 година била основана нова воена академија која се викала Дениз Хава Окулу. Со избувнувањето на Првата светска војна, модернизацијата на воздухопловните сили запрела. Во текот на Првата саветска војна, отоманските воздухопловни сили се бореле на повеќе фронтови, од Галиција на запад до Кавказ на исток и Јемен на југ.
Административна поделба
[уреди | уреди извор]
Административната поделба на Отоманското Царство претставува територијална поделба на царството која се засновала на воената администрацији но со цивилна управа. Оваа поделба не ги опфаќала вазалните и потчинетите држави.
Првобитната организација своите корени ги имала уште во времето на настанувањето на царството, како вазална држава на Селџуците во централана Анадолија. Проширувањата настанале врз основа на веќе постоечката административна структура на Селџуците, во која наследните владеачи на овие територии ја имале титулата бег. Овие бегови (локални водачи) продолжиле да владеат под сузеренство на Отоманските султани. Титулата бег од тогаш не се однесувала само на постоечките и поранешните владеачи туку и на новите управници кои султанот ги поставувал на местото на оние кои ги разрешувал.
Отоманското Царство на почетокот било поделено на суверени санџаци и санџаци доделени на султановите синови.[217] Со санџаците управувале санџак-бегови, воени управници кои добивале од страна на султанот знаме, или барјак таканаречен санџак. Како што се ширело царството низ Европа, се појавила потреба за формирање на нови административни единици од повисоко ниво. За време на владеењето на Мурат I (владеел од 1359-1389), беглер-беговите биле одредувани да управуваат со Румелија, т.е. со европскиот дел на царството. По формирањето на беглербегаците,[218] санџаците станале второстепени административни единци. Беглербеговите покрај тоа што имале обврска да управуваат со доделената територија, биле и команданти на сите воени трупи на својата територија.
Како што слабеело царството, административната структура била разнишена. Со Отоманскиот закон од 1864, како дел од танзиматските реформи,[219] била направена реформа на административната поделба во која ејалетите станале мали вилаети со кои управувале валии.[220] Вилаетите биле поделени на санџаци, муташарифати и вазални држави како што биле Србија, Романија и Црна Гора, кои останале надвор од овој административен систем. После крајот на Танзиматот од 1885, анадолската област со кое управувала царството била поделена на 15 вилаети, едан санџак и едан утершафлик на Цариградскиот вилает (и двата од азиската страна на Босфор). Секој вилает бил поделен на неколку санџаци, кази и нахии.[221]
Економија
[уреди | уреди извор].JPG)
Отоманската влада намерно водела политика за развој на Бурса, Едрене и Истанбул, последователни османлиски престолнини, во големи трговски и индустриски центри, сметајќи дека трговците и занаетчиите биле неопходни во создавањето на нова метропола[222]. За таа цел, Мехмед II и неговиот наследник Бајазит II го зголемиле мигрирањето на евреите од различни градови по Европа и ги утврдиле во Цариград и други пристанишни градови, како што е Солун, во кој се создала најголемата еврејска населба во светот. На многу места во Европа, еврејското население страдало од христијанските владетели, посебно по завршувањето на Реконквистата во Шпанија.
.jpg)
Отоманската економија била тесно поврзана со основните принципи на државата и општеството на Блискиот Исток, каде крајна цел на државата била задржување и проширување на власта на владетелот, а начинот да се дојде до неа бил да се добијат богати ресурси на приходи преку правење на продуктивни класи просперитетни[223]. Крајна цел била да се зголемат државните приходи, доколку тоа е возможно, без појава на општествени неред и да се задржи традиционалната организација на општеството недопрена. Отоманската економија значително се проширила во раниот современ период, со особено високи стапки на раст во првата половина на XVIII век. Годишниот приход се зголемил за четири пати помеѓу 1523 и 1748 година, приспособен на инфлацијата.[224]
Организацијата на ризницата и канцеларијата биле развиени од повеќе од која било друга исламска влада и до 17 век тие биле водечка организација меѓу сите нивни современици.[199] Оваа организација развила писарска бирократија (позната како „луѓе на перото“) како посебна група, делумно високо обучени улеми, која се развила во професионално тело.[199] Ефективноста на ова професионално финансиско тело стои зад успехот на многу големи отомански државници.[225]
Разработувањето и организирањето на економијата во царството бил во најголем степен најуспешна работа. До 17 век, Отоманското Царство било поддржана со најголем економски развој помеѓу другите исламски царства и било помеѓу најдобрите економии во Европа. Организацијата се засновала на бирократијата.[199] Делотворноста на овој финансиски професионален систем стоел зад успехот на многу големи отомански државници.[226]
Едно од најголемите причини за големиот раст на економијата се согледува во геополитичката структура. Отоманското Царство очигледно претставувалo сериозна пречка за одвивањето на трговијата меѓу Европа и Азија, но и сериозна закана за опстанокот на христијанскиот свет. Царството се наоѓалo помеѓу истокот и западот, по кој начин го блокирала патот кон исток на шпанските и португалските морепловци кои патувале за откривање на нови територии и нови богатства, познати како Големите географски откритија. Во времето кога Кристофер Колумбо во 1492 година патувал кон Бахамските острови, Османлиското Царство билo во најголем подем коe се простиралo на три континенти. Современите историчари сметаат дека промената на односот помеѓу отоманците и Средна Европа се должи на откривањето на нови морски патишта. Ова довело до пад на економијата на Османлиското Царство.
Со развивање на трговски центри и рути, охрабрувајќи ги луѓето да ја прошират областа на обработеното земјиште во земјата и меѓународната трговија преку нејзините доминации, државата ги извршувала основните економски функции. Но, во сето тоа доминирале финансиските и политичките интереси на државата. Во рамките на општествениот и политичкиот систем во кој живеле, отоманските администратори не можеле да ја видат пожелноста на динамиката и принципите на капиталистичката и меркантилната економија што се развивала во Западна Европа.[227]
Економскиот историчар Пол Баироч тврди дека слободната трговија придонела за деиндустријализација во Отоманското Царство. За разлика од протекционизмот на Кина, Јапонија и Шпанија, Отоманското Царство имало либерална трговска политика, отворена за странски увоз. Ова потекнувало од капитулациите на Отоманското Царство, кои датирале од првите трговски договори потпишани со Франција во 1536 година и понатаму со капитулациите во 1673 и 1740 година, кои ги намалиле давачките на 3% за увоз и извоз. Либералните отомански политики биле пофалени од британските економисти, како што е Џон Рамзи МекКалок во неговиот трговски речник (1834), но подоцна биле критикувани од британските политичари како премиерот Бенџамин Дизраели, кој ја навел земјата како „пример за направената повреда со неограничена конкуренција“ во дебатата за законите за пченка од 1846 година.[228]
Една од најголемите финансиски области во престолнината била т.н. Банкарска улица каде се наоѓале голем број на познати банки, финансиски институции и осигурителни компании, вклучувајќи ги ѝ Отоманската Централна банка (се одржала како Банка-и Османи до 1856 година, а подоцна и реорганизирана како Банка-и Османи-и Шахане во 1863 година [229] и Отоманската берза од 1866 година.[230].
Демографија
[уреди | уреди извор]Вкупниот број на население на Отоманското Царство до ден денес претставува прашање кое е дебатирано од страна на голем број истражувачи и историчари. За скоро половина милениум од своето постоење, населението на царството не можело точно да се пресмета, освен доколку се исклучат бројките за работното способно население. Ова главно се должело на постојаното менување на границите на царството како и на неброењето на сите жители кои живееле во неа. Ова пред сè се однесува на жените, кои не биле броени во сите неофицијални пописи.
| Година | Население |
|---|---|
| 1520 | 11,692,480[231] |
| 1566 | 15,000,000[232] |
| 1683 | 30,000,000[233] |
| 1831 | 7,230,660[231] |
| 1856 | 35,350,000[231] |
| 1881 | 17,388,604[231] |
| 1906 | 20,884,000[231] |
| 1914 | 18,520,000 |
| 1919 | 14,629,000 |
Проценка на населението за царството од 11.692.480 за периодот 1520–1535 година била добиена со броење на домаќинствата во османлиските регистри за десеток и множење на овој број со 5..[234] Од нејасни причини, населението во 18 век било помало од она во 16 век.[231] Проценката од 7.230.660 за првиот попис одржан во 1831 година се смета за сериозно недоволно пребројување, бидејќи овој попис имал за цел само да ги регистрира можните регрути.
Пописите на отоманските територии започнале дури на почетокот на 19 век. Бројките од 1831 година наваму се достапни како официјални пописни резултати, но пописите не го опфатиле целото население. На пример, пописот од 1831 година ги броел само мажите и не го опфатил целото царство.[235][231] За претходните периоди, проценките за големината и распространетоста на населението се засноваат на набљудуваните демографски обрасци.[236]
.jpg)
Сепак, населението започнало да расте и достигнало 25-32 милиони до 1800 година, со околу 10 милиони во европските провинции (првенствено на Балканот), 11 милиони во азиските провинции и околу 3 милиони во африканските провинции. Густината на населението била поголема во европските провинции, двојно поголема од онаа во Анадолија, која пак била тројно поголема од густината на населението во Ирак и Сирија и пет пати поголема од густината на населението во Арабија.[237]
Кон крајот на постоењето на царството, очекуваниот животен век изнесувал 49 години, во споредба со средината на 25 години во Србија на почетокот на 19 век.[238] Епидемиските болести и гладот предизвикале големи нарушувања и демографски промени. Во 1785 година околу една шестина од египетското население умрело од чума, а Алеп забележал намалување на населението за дваесет проценти во 18 век. Шест глада го погодиле само Египет помеѓу 1687 и 1731 година, а последниот глад што ја погодил Анадолија бил четири децении подоцна.[239]
Подемот на пристанишните градови доживеало кластерирање на населението предизвикано од развојот на парабродовите и железничките пруги. Урбанизацијата се зголемила од 1700 до 1922 година, со растење на градовите. Подобрувањата во здравството и санитарните услови ги направиле попривлечни за живеење и работа. Пристанишните градови како Солун, забележале пораст на населението од 55.000 во 1800 година на 160.000 во 1912 година, а Измир, кој имал 150.000 жители во 1800 година, пораснал на 300.000 во 1914 година.[240][241] Некои региони, обратно, имале пад на населението - Белград забележал пад од 25.000 на 8.000 главно поради политичките судири.[240]
.jpg)
Економските и политичките миграции имале влијание низ царството. На пример, руската и австриско-хабсбуршката анексија на кримските и балканските региони, соодветно, забележале голем прилив на муслимански бегалци - 200.000 Кримски Татари побегнале кон Добруџа.[242] Помеѓу 1783 и 1913 година, приближно 5-7 милиони бегалци се преплавиле во Отоманското Царство, од кои најмалку 3,8 милиони биле од Русија. Некои миграции оставиле неизбришливи траги како што се политичката тензија меѓу делови од царството (на пример, Турција и Бугарија), додека центрифугалните ефекти биле забележани на други територии. Економиите исто така биле погодени од загубата на занаетчии, трговци, производители и земјоделци.[242] Од 19 век, голем дел од муслиманските народи од Балканот емигрирале во денешна Турција. [243]Овие луѓе се нарекуваат Муџахири.[244] До крајот на царството во 1922 година, половина од урбаното население во Турција потекнувало од муслимански бегалци од Русија.[145]
Јазик
[уреди | уреди извор]
Османлискиот турски јазик бил официјален јазик на Отоманското Царство. Тој бил огуски турски јазик под големо влијание на персискиот и арапскиот, иако пониските регистри што ги зборувале обичните луѓе имале помалку влијанија од другите јазици во споредба со повисоките што ги користеле повисоките класи и владините власти.[245] Турскиот, во неговата отоманска варијација, бил јазик на војската и администрацијата уште од почетните денови на Османлиите. Отоманскиот устав од 1876 година официјално го зацементирал официјалниот царски статус на турскиот јазик.[246]
Османлиите имале неколку влијателни јазици: турски, кој го зборуваат мнозинството од луѓето во Анадолија и мнозинството муслимани на Балканот, освен во Албанија, Босна[247] и нанти, населен со меглено-романски,[248] само персиски јазик, што го зборувале образованите; Во последните два века, употребата на овие станала ограничена и специфична: персискиот главно служел како литературен јазик за образованите[247] додека арапскиот, зборуван главно во Египет, Левант, Арабија, Ирак, Северна Африка, Кувајт и делови од Африка и берберски во Северна Африка. Во последните два века, употребата на овие станала ограничена и специфична: персискиот главно служел како литературен јазик за образованите,[247] додека арапскиот се користел за исламски молитви. Во периодот по Танзиматот францускиот станал заеднички западен јазик меѓу образованите.[18]
Поради ниската стапка на писменост (околу 2–3% до почетокот на 19 век и само околу 15% на крајот на 19 век), обичните луѓе морале да ангажираат писари како „специјални пишувачи на барања“ (arzuhâlcis) да може да комуницира со владата.[249] Некои етнички групи продолжиле да зборуваат во нивните семејства и маала (махали) со своите јазици, иако многу немуслимански малцинства како Грците и Ерменците зборувале само турски.[250] Во селата каде што две или повеќе популации живееле заедно, жителите често зборувале на јазикот на другиот. Во космополитските градови, луѓето често ги зборувале нивните семејни јазици; многу од оние кои не биле етнички Турци зборувале турски како втор јазик.
По создавањето на модерната турска република во 1924 година, била направена кодификација на современиот турски јазик, а отоманскиот турски јазик бил отфрлен од употреба.
Религија
[уреди | уреди извор]
Сунитскиот ислам бил преовладувачкиот Дин (обичаи, правни традиции и религија) во Отоманското Царство; официјалниот Медхаб (школа за исламска јуриспруденција) била ханефискиот.[251] Од почетокот на 16 век до почетокот на 20 век, отоманскиот султан служел и како калиф, или политичко-религиозен водач на муслиманскиот свет. Повеќето од османлиските султани се придржувале до суфизмот и ги следеле суфиските наредби и верувале дека суфизмот е правилниот начин да се дојде до Бога.[252]
Немуслиманите, особено христијаните и Евреите, биле присутни во текот на историјата на царството. Отоманскиот царски систем се карактеризирал со сложена комбинација на официјална муслиманска хегемонија над немуслиманите и широк степен на верска толеранција. Додека верските малцинства никогаш не биле еднакви според законот, тие добиле признавање, заштита и ограничени слободи и според исламската и отоманската традиција.[253]
До втората половина на 15 век, мнозинството отомански поданици биле христијани.[205] Немуслиманите останале значајно и економски влијателно малцинство, иако значително се намалиле до 19 век, главно поради миграцијата и отцепувањето.[253] Процентот на муслиманите изнесувал 60% во 1820-тите, постепено се зголемувал на 69% во 1870-тите и 76% во 1890-тите.[253] До 1914 година, помалку од една петтина од населението на царството (19,1%) било немуслиманско, главно составено од Евреи и христијански Грци, Асирци и Ерменци.[253]
Ислам
[уреди | уреди извор]Турските народи практикувале форма на шаманизам пред да го прифатат исламот. Муслиманското освојување на Трансоксијана под Абасидите го олеснило ширењето на исламот во турското срце на Средна Азија. Многу турски племиња - вклучително и Турците Огузи, кои биле предци и на Селџуците и на Османлиите - постепено преминале во ислам и ја донеле религијата во Анадолија преку нивните преселби почнувајќи од 11 век. Од своето основање, Отоманското Царство официјално ја поддржало школата за исламска теологија Матуридизам, која го нагласува човечкиот разум, рационалноста, стремежот кон науката и филозофијата [254][255] Османлиите биле меѓу најраните кои ја усвоиле ханефиската школа на исламската јуриспруденција,[256] која била релативно пофлексибилна и дискреционална во своите пресуди.[257][258]
Отоманското Царство имало широк спектар на исламски секти, вклучително и Друзи, Исмаили, Алевити и Алавити.[259] Суфизмот, разновидно тело на исламскиот мистицизам, нашол плодна почва во отоманските земји; многу суфиски религиозни редови (тарика), како што се Бекташите и Мевлевиите, или биле основани или забележале значителен пораст во текот на историјата на царството.[260] Сепак, некои хетеродоксни муслимански групи се сметале за еретички, па дури и се рангирани под Евреите и христијаните во однос на правната заштита; Друзите биле чести мети на прогонство,[261] при што османлиските власти често ги наведувале контроверзните пресуди на Ибн Тајмија, член на конзервативниот Ханбелиски мезхеб.[262] Во 1514 година, султанот Селим I наредил масакр на 40.000 анадолски алевити (Ќизилбаши), кои ги сметал за петта колона на ривалската Сафавидско Царство.
За време на владеењето на Селим, Отоманското Царство забележало невидена и брза експанзија на Блискиот Исток, особено освојувањето на целиот Мамелучки Султанат во Египет на почетокот на 16 век. Овие освојувања дополнително ги зацврстиле отоманските претензии за исламски калифат, иако отоманските султани ја барале титулата калиф уште од владеењето на Мурат I (1362–1389).[20] Калифатот бил официјално префрлен од Мамелуците во Отоманскиот султанат во 1517 година, чии членови ќе бидат признати како калифи до неговото укинување на 3 март 1924 година од страна на Република Турција (и егзилот на последниот калиф, Абдул Меџид II, во Франција).
Христијанство и јудаизам
[уреди | уреди извор]
|
| Историја на Отоманското Царство |
| Социјални структури |
|---|
| Двор и аристократија |
| Милети |
| Подем на национализмот |
Во согласност со муслиманскиот систем дими, Отоманското Царство им гарантирало ограничени слободи на христијаните, Евреите и другите „луѓе на книгата“, како што се правото на богослужба, поседување имот и ослободување од задолжителната милостина (зекат) што се бара од муслиманите. Меѓутоа, немуслиманите биле предмет на различни законски ограничувања, вклучително и забрана за носење оружје, јавање на коњ или нивните домови да ги занемаруваат домовите на муслиманите; исто така, од нив се барало да плаќаат повисоки даноци од муслиманските поданици, вклучително и џизијата, која била клучен извор на државни приходи.[263][264] Многу христијани и Евреи преминале во ислам за да обезбедат целосен социјален и правен статус, иако повеќето продолжиле да ја практикуваат својата вера без ограничувања.
Османлиите развиле единствен социополитички систем познат како милет, кој на немуслиманските заедници им доделил голем степен на политичка, правна и верска автономија; во суштина, членовите на милетот биле поданици на царството, но не подлежале на муслиманската вера или исламскиот закон. Милетот можел да управува со сопствените работи, како што се зголемувањето на даноците и решавањето на внатрешните правни спорови, со мало или никакво мешање од османлиските власти, сè додека неговите членови биле лојални на султанот и се придржувале до правилата дими. Суштински пример е древната православна заедница на Света Гора, на која и било дозволено да ја задржи својата автономија и никогаш не била предмет на окупација или присилно преобраќање; дури и биле донесени посебни закони за да се заштити од надворешни лица.[265]
Рум-милет, кој ги опфаќал повеќето источни православни христијани, бил управуван од Corpus Juris Civilis (Кодекс на Јустинијан) од византискиот период, при што Вселенскиот патријарх бил назначен за највисок верски и политички авторитет (миллет-баши). Исто така, Отоманските Евреи потпаднале под власт на Хахам Баши, или отоманскиот главен рабин, додека Ерменците биле под власт на главниот епископ на Ерменската апостолска црква.[266] Како најголема група на немуслимански субјекти, Рум-милет уживал неколку посебни привилегии во политиката и трговијата; сепак, Евреите и Ерменците исто така биле добро застапени меѓу богатите трговци, како и во јавната администрација.[267][268]
Некои современи научници сметаат дека системот на милет е ран пример за религиозен плурализам, бидејќи на малцинските религиозни групи им дава официјално признавање и толеранција.[269]
Општествено-политичко-верска структура
[уреди | уреди извор]_(cropped).jpg)
Почнувајќи од почетокот на 19 век, општеството, владата и религијата биле меѓусебно поврзани на сложен, преклопен начин што Ататурк го сметал за неефикасен, кој систематски го растурил по 1922 година.[270][271] Во Цариград, султанот владеел со два различни домени: секуларната влада и верската хиерархија. Верските службеници ги формирале Улемите, кои имале контрола над религиозните учења и теологија, а исто така и врз судскиот систем на царството, давајќи им главен глас во секојдневните работи во заедниците низ царството (но не вклучувајќи ги немуслиманските милети). Тие биле доволно моќни да ги отфрлат воените реформи предложени од султанот Селим III. Неговиот наследник султан Махмуд II (р. 1808–1839) најпрво добил одобрение од улемите пред да предложи слични реформи.[272] Програмата за секуларизација што ја донел Ататурк ставила крај на улемите и нивните институции. Калифатот бил укинат, медресите биле затворени и шеријатските судови биле укинати. Тој ја заменил арапската азбука со латиница, ставил крај на верскиот училиштен систем и им дал на жените некои политички права. Многу рурални традиционалисти никогаш не ја прифатиле оваа секуларизација и до 1990-тите тие повторно го наметнувале барањето за поголема улога на исламот.[273]
Јаничарите биле многу застрашувачка воена единица во раните години, но како што Западна Европа ја модернизирала технологијата за воена организација, јаничарите станале реакционерна сила која се спротивставувала на сите промени. Постојано османлиската воена моќ станувала застарена, но кога јаничарите почувствувале дека нивните привилегии се загрозени или дека може да бидат заменети од коњаниците, тие се кренале во бунт. Бунтовите биле многу насилни од двете страни, но до моментот кога јаничарите биле потиснати, било премногу доцна за османлиската воена моќ да го достигне Западот.[274][275] Политичкиот систем бил трансформиран со уништувањето на јаничарите, моќна воена/владина/полициска сила, која се побунила во Поволниот инцидент од 1826 година. Султанот Махмуд II го задушил бунтот, ги погубил водачите и ја растурил големата организација. Тоа ја постави основата за бавен процес на модернизација на функциите на владата, бидејќи владата се обидуваше, со мешан успех, да ги усвои главните елементи на западната бирократија и воената технологија.
Јаничарите биле регрутирани од христијаните и другите малцинства; нивното укинување овозможило појава на турска елита за контрола на Отоманското Царство. Проблемот бил што турскиот елемент бил многу слабо образован, немал високо образование од секаков вид и бил заклучен во турскиот јазик што ја користел арапската азбука што го спречувало поширокото учење. Голем број етнички и верски малцинства биле толерирани во нивните посебни сегрегирани домени наречени милети.[276] Тие биле првенствено Грци, Ерменци или Евреи. Во секој локалитет, тие сами се управувале, зборувале на свој јазик, воделе свои училишта, културни и верски институции и плаќале нешто повисоки даноци. Немале моќ надвор од просото. Царската влада ги заштитила и спречила големи насилни судири меѓу етничките групи. Меѓутоа, милетите покажале многу мала лојалност кон царството. Етничкиот национализам, заснован на карактеристична религија и јазик, обезбедил центрипетална сила која на крајот го уништило Отоманското Царство.[277] Покрај тоа, муслиманските етнички групи, кои не биле дел од системот на милет, особено Арапите и Курдите, биле надвор од турската култура и развиле свој посебен национализам. Британците го спонзорирале арапскиот национализам во Првата светска војна, ветувајќи независна арапска држава во замена за арапска поддршка. Повеќето Арапи го поддржувале султанот, но оние во близина на Мека верувале и го поддржувале британското ветување.[278]
На локално ниво, власта била држена надвор од контрола на султанот од страна на ајаните или локалните славни личности. Ајаните собирале даноци, формирале локални војски за да се натпреваруваат со други значајни личности, заземале реакционерен став кон политичките или економските промени и честопати се спротивставувале на политиките изречени од султанот.[279]
Економскиот систем постигнал мал напредок. Печатењето било забрането до 18 век, поради страв од валкање на тајните документи на исламот. Меѓутоа, на милетите им биле дозволени сопствени преси, користејќи грчки, хебрејски, ерменски и други јазици кои во голема мера го олесниле национализмот. Религиозната забрана за наплата на камата ги исклучило повеќето претприемачки вештини кај муслиманите, иако таа процветала меѓу Евреите и христијаните.
По 18 век, територијата на земјата значително се намалила, бидејќи Русија извршила силен притисок и се проширила на нејзиниот југ; Египет станал ефективно независен во 1805 година, а Британците подоцна го презеле, заедно со Кипар. Грција станала независна, а Србија и другите балкански области станале многу немирни додека силата на национализмот се туркала против империјализмот. Французите ги презеле Алжир и Тунис. Сите Европејци сметале дека царството е болен човек во брзо пропаѓање. Единствено Германците се понудиле на помош, а нивната поддршка довела до приклучување кон Централните сили во 1915 година, со резултат што тие излегле како еден од најтешките губитници во Првата светска војна во 1918 година.[280]
Култура
[уреди | уреди извор]| Култура на Отоманското Царство |
|---|
|
| Визуелни уметности |
| Изведувачки уметности |
| Јазици и литература |
| Спорт |
| Останато |
Османлиите прифатиле некои од традициите, уметноста и институциите на културите во регионите што ги освоиле и им додале нови димензии. Бројни традиции и културни црти на претходните царства (во области како што се архитектурата, кујната, музиката, управувањето) биле најпрвин усвоени, а потоа ги развиле во нови форми, што резултирало со нов и карактеристичен отомански културен идентитет. Иако доминантниот литературен јазик на Отоманското Царство бил турскиот, персискиот бил најпосакувано средство за комуникација.[281]
Ропството било дел од отоманското општество,[282] при што повеќето робови биле вработени како домашни слуги. Земјоделското ропство, како она во Америка, било релативно ретко. За разлика од системите на имотно ропство, робовите според исламскиот закон не се сметале за движен имот, а децата на робинките се раѓале законски слободни. Робинките сè уште биле продавани во 1908 година.[283] Во текот на 19 век, земјата била под притисок од западноевропските земји да ја забрани оваа практика. Политиките развиени од различни султани во текот на 19 век се обиделе да ја ограничат отоманската трговија со робови, но ропството имало вековна религиозна поддршка и одобрување и затоа никогаш не било укинато.[266]
Чумата останала голема неволја во отоманското општество до втората четвртина од 19 век. Помеѓу 1701 и 1750 година, во Истанбул биле забележани 37 поголеми и помали епидемии на чума, а 31 помеѓу 1751 и 1801 година.[284]
Османлиите ги прифатиле персиските бирократски традиции и култура. Султаните исто така дале важен придонес во развојот на персиската литература.[285]
Јазикот не бил очигледен знак за групна поврзаност и идентитет во 16 век меѓу владетелите на Отоманското, Сафавидското и Шејбанидското Царство од Средна Азија [286] Оттука, владејачките класи на сите три полиња биле двојазични во варијанти на персиски и турски.[264] Но, во последниот квартал на векот, се случиле јазични прилагодувања во османлиското и сафавидското царство, дефинирани со нова ригидност што ги фаворизирло отоманскиот турски и персиски, соодветно.
Образование
[уреди | уреди извор].jpg)
Во Отоманското Царство, секој милет воспоставил школски систем кој им служел на своите членови.[287] Затоа, образованието било во голема мера поделено на етнички и верски линии: немуслиманско население можело да посетуваа училишта за ученици муслимани, и обратно. Повеќето институции кои им служеле на сите етнички и религиозни групи предавале на француски или на други јазици.[287]
Неколку „странски училишта“ (Frerler mektebleri) управувани од религиозно свештенство првенствено им служеле на христијаните, иако присуствувале и некои муслимански студенти. Гарнет ги опишал училиштата за христијани и Евреи како „организирани по европски модели“, со „доброволни прилози“ кои ја поддржуваат нивната работа и повеќето од нив „добро посетени“ и со „висок стандард на образование“.[288]
Литература
[уреди | уреди извор]Двата основни текови на отоманската пишана литература се поезијата и прозата. Поезијата била далеку подоминантна. Сè до 19 век, османлиската проза не содржела примери на фикција како во европската романса, расказ или роман. Меѓутоа, аналогните жанрови постоеле и во турската народна литература и во диванската поезија.
Отоманската диванска поезија била високо ритуализирана и симболична уметничка форма. Од персиската поезија која во голема мера ја инспирирала, таа наследила богатство на симболи и меѓусебни врски. Диванската поезија била составена преку постојаното сопоставување на многу такви слики во строга метричка рамка, овозможувајќи да се појават бројни потенцијални значења. Огромното мнозинство на диванската поезија имала лирската природа: или газели (кои го сочинуваат најголемиот дел од репертоарот на традицијата), или касиди. Но, постоеле и други вообичаени жанрови, особено месневи, еден вид стиховна романса, а со тоа и разновидна наративна поезија; двата најзабележителни примери на оваа форма се „Лејли и Меџнун“ од Физули и Хусн у Ашк на Шејх Галиб. Патеписот на Евлија Челебија (1611–1682) е извонреден пример за патописна литература.
.JPG)
Сè до 19 век, османлиската проза не се развивала до степен до кој се развивала современата диванска поезија. Голем дел од причината била тоа што се очекувало голем дел од прозата да се придржува до правилата на сек (سجع), или римирана проза,[268] еден вид пишување кое потекнува од арапскиот саџ[289] кој пропишува дека помеѓу секој придавката и именката во низа зборови, како реченица, мора да има рима. Сепак, постоела традиција на проза во литературата од тоа време, иако таа била исклучиво нефиктивна. Еден очигледен исклучок бил Мухајелат од Гиритли Али Азиз Ефенди, збирка приказни за фантастиката напишана во 1796 година, иако не била објавена до 1867 година. Првиот роман објавен во земјата бил „Приказната за Акаби“ на Вартан-паша од 1851 година (турски: Akabi Hikyayesi). Напишан е на турски, но со ерменско писмо.[290][291][292][293]
Поради историските блиски врски со Франција, француската литература го сочинувала главното западно влијание врз османлиската литература во втората половина на 19 век. Како резултат на тоа, многу од истите движења распространети во Франција во овој период имале отомански еквиваленти; во развојната отоманска прозна традиција, на пример, влијанието на романтизмот може да се види за време на периодот на Танзиматот, како и влијанието на реалистичкото и натуралистичкото движење во следните периоди; во поетската традиција, пак, огромно било влијанието на симболистичкото и парнасиското движење.
Многу од писателите во периодот на Танзиматот пишувале во неколку различни жанрови истовремено; на пример, поетот Намик Кемал го напишал и важниот роман од 1876 година „Интибах“ (Будење), додека новинарот Ибрахим Шинаси е познат по тоа што во 1860 година ја напишал првата современа турска драма, комедија во еден чин Шаир Евленмеси (Бракот на поетот). Претходната драма, фарса со наслов Vakâyi'-i 'Acibe ve Havâdis-i Garibe-yi Kefşger Ahmed (Чудните настани и бизарни појави на Ахмед), датира од почетокот на 19 век, но постои сомнеж за нејзината автентичноста. На сличен начин, романописецот Ахмед Мидхат Ефенди напишал важни романи во секое од главните движења: романтизмот (Hasan Mellâh yâhud Sırr İçinde Esrâr, 1873; Хасан морнарот или Мистеријата во мистеријата), реализам (Хенуз на Једи Јашинда, 1881; Само седумнаесет години) и натурализам (Müşâhedât, 1891; Набљудувања). Оваа разновидност, делумно, се должи на желбата на писателите на Танзиматот да распространат што е можно повеќе од новата литература, со надеж дека тоа ќе придонесе за ревитализација на отоманските општествени структури.[294]
Медија
[уреди | уреди извор]Медиумите на Отоманското Царство биле разновидни, со весници и списанија објавени на некои јазици, како француски,[295] грчки,[296] и германски[266]. Многу од овие публикации биле центрирани во Цариград,[297] но имало и весници на француски јазик произведени во Бејрут, Солун и Смирна.[298] Немуслиманските етнички малцинства во царството го користеле францускиот јазик како лингва франка и користеле публикации на француски јазик, додека некои провинциски весници биле објавувани на арапски..[299] Употребата на францускиот јазик во медиумите опстојувала до крајот на царството во 1923 година и неколку години потоа во Република Турција.[295]
Османлиска архитектура
[уреди | уреди извор]
Архитектурата во империјата започнува во Бурса и Едрене во текот на 14 век и 15 век. Оваа архитектура била во голем степен наследник на архитектурата на Селџуците. Таа била продолжение на предисламската сасанидска архитектура, исламските традиции на мамелуците, како и византиската архитектура.
[300][301][302] Раната отоманска архитектура експериментирала со повеќе типови градби во текот на 13 до 15 век, прогресивно еволуирајќи се во класичниот отомански стил од 16 и 17 век, кој исто така бил под силно влијание на катедралата Света Софија.[302][303]
Скоро петстотини години, византиската архитектура служела како модел за многу од османлиските џамии. Како севкупност, османлиската архитектура низ историјата е запишана како мешавина од архитектурни традиции на Средоземјето и Блискиот Исток. Во родната си Средна Азија, Турците живееле во куполи, како минипалати. Кога Селџуците први престигнале во Иран, од нив произлегла архитектурата на старите традиции. Селџуците изградиле и нови видови на структурни елементи, како медреса. Првата позната медреса е Низамијах која датира од 11 век и била изградена од страна на Низам ал-Мулк, трите медреси во Нишапур, Тус и Багдад. Друга област во која придонеселе Селџуците во архитектурата се сводовите и мавзолеите. Куполниот архитектурен стил еволира од Бурса и Едрене. Џамиите во Бурса и Едрене биле првите кои биле изградени од страна на Османлиите, претежно со една купола. Во 1394 година, во Анадолија (време кога Цариград сѐ уште не бил под власта на Османлиите) бил изграден Анадолски Хисар на азиската страна од денешниот град (тогаш област) и Румелихисар на европската страна во 1452 година, на само една година пред освојувањето на Цариград од страна на Османлиите.
Падот на Цариград и префрлањето на престолнината на Османлиското Царство од Едрене во Цариград предизвикала голема промена во архитектурниот стил на империјата. Градба која била изградени во периодот на преместувањето на престолнината е џамијата Бајазид II, која се смета исто така за раниот период од развојот на османлиската архитектура, потоа Фатих џамија, Топкапи-сарај и други. По Падот на Цариград и преземањето на градот од страна на Османлиите, многу цркви и манастири, изградени со византиски стил, биле претворени во џамии. Една од најпознатите такви е Света Софија во Истанбул. Султанот Мехмед II наредил да се изготви голем план за промена на архитектурниот изглед на градот. Во ова време започнале да се градат Топкапи-сарај, Голема чаршија, златната порта (главна порта за влез во градот).
Во текот на ерата на лалињата, архитектурата била под големо влијание на стиловите од Западна Европа: барок, рококо, империјалниот стил и други. Концептот на отоманската архитектура се темелела главно на џамијата. Џамијата била составен дел од општеството. Во времето на класичниот период, една од главните одлики е неразделноста односно споеноста на внатрешниот двор со џамијата. Главен архитект од тоа време е Синан (1492-1588). Синан создал една нова ера не само во османлиската архитектура туку и во светската, создавајќи вкупно 334 градби во различни градови. Првата позначајна градба му била џамијата Шехзаде од 1548 година, Сулејмановата џамија од 1557 година и Селимовата џамија во Едрене.[304][305] Дворските уметници ја збогатиле архитектурата со многу плуралистички уметнички влијанија, како што е мешањето на традиционалната византиска уметност со елементи на кинеската уметност.[306] Во втората половина на 16 век особено популарна станалаво употребата на Изнички плочки.[307]
Во времето на султанот Ахмед III (1703-1730), османлиската архитектура, благодарение на врските си со Франција започнала да паѓа под влијание на барокот и рококото, кои веќе биле популарно развиени во Западна Европа. Се претпоставува барокната архитектура била разработена од страна на Селџуците.[308][309] Позначајни градби од тој период се: Палата Ајналикавак (1677-1679) и Нуруосманлиската џамија (1748-1755, првата барокна џамија во престолнината, исто така позната по својата барокна фонтана). Во текот на XVIII век, во Топкапи-сарај бил додаден женскиот харем, исто така во стил на барокот. По танзиматските реформи кои делотворно го започнале процесот на европизација на империјата во 1839 година, новите палати и џамии биле градени во стил на Неокласика, Барок и Рококо. Од ова време датираат палатите Долмабахче и Беглербеговскиот дворец, како и Џамија Ортаќој.[310] Најпознати градби од XX век кои биле изградени во денешниот Истанбул се: Палата Јилдиз, Палата Хедив итн.
Во последните децении од постоењето, исто така, бил забележан развој на нов архитектонски стил наречен нов отомански стил или отоманска преродба, исто така познато како Прво национално архитектонско движење,[311] од архитекти како Мимар Кемаледин и Ведат Тек.[312]
Декоративни уметности
[уреди | уреди извор]
Традицијата на отоманските минијатури, насликани за илустрација на ракописи или користени во посветени албуми, била под големо влијание на персиската уметничка форма, иако вклучувала и елементи од византиската традиција на илуминација и сликарство.[313] Грчка академија на сликари, Накашане-и-Рум, била основана во Топкапи-сарај во 15 век, додека на почетокот на следниот век била додадена слична персиска академија, Накашане-и-Ирани. Книгите на царскиот фестивал претставувале албуми што ги комеморираат прославите во Отоманското Царство со сликовити и текстуални детали.
Отоманската илуминација опфаќа нефигуративна сликана или нацртана декоративна уметност во книги или на листови во мурака или албуми, наспроти фигуративните слики на отоманската минијатура. Била дел од отоманската книжевна уметност заедно со отоманската минијатура, калиграфијата, книговезницата и хартиениот мермер (ебру). Во земјата, илуминирани и илустрирани ракописи биле нарачувани од султанот или од администраторите на дворот. Во палатата Топкапи, овие ракописи ги создавале уметниците кои работеле во Накашане, ателјето на уметниците за минијатура и илуминација. И религиозните и нерелигиозните книги можело да бидат осветлени. Исто така, листовите за албумите Левха се состоеле од осветлена калиграфија на тугра, религиозни текстови, стихови од песни или поговорки и чисто украсни цртежи.
Уметноста на ткаење на килими била особено значајна, теписите имале огромно значење и како украсен мебел, богат со религиозна и друга симболика и како практична грижа, бидејќи било вообичаено да се вадат чевлите во станбените простории.[314] Ткаењето на таквите теписи потекнува од номадските култури во Средна Азија (теписите се лесно пренослив облик на опремување), и на крајот се проширило во населените општества во Анадолија. Турците користеле теписи и килими не само на подот на собата, туку и ги закачувале на ѕидовите и вратите, каде што обезбедувале дополнителна изолација. Тие, исто така, најчесто биле донирани на џамии, кои често собирале големи збирки од нив.[315]
Класична музика
[уреди | уреди извор]Отоманската класична музика била важен дел од образованието на отоманската елита. Голем број од отоманските султани биле и самите музичари и композитори, како Селим III, чии композиции често се изведуваат и денес. Отоманската класична музика произлегла главно од спојот на византиската музика, ерменската музика, арапската музика и персиската музика. Композициски, таа е организирана околу ритмички единици наречени усул, кои се нешто слични на метриката во западната музика, и мелодиски единици наречени макам, кои имаат одредена сличност со западните музички модуси.
Употребените инструменти се мешавина од анадолски и средноазиски инструменти (саз, баглама, кеменче), други блискоисточни инструменти (уд, танбур, канон, неј) и - подоцна во традицијата - западни инструменти (виолина и пијано). Поради географската и културната поделба помеѓу главниот град и другите области, во Отоманското Царство се појавиле два широко различни стила на музика: Отоманската класична музика и народната музика. Во провинциите биле создадени неколку различни видови народна музика. Најдоминантни региони со нивните истакнати музички стилови се балканско-тракиските, североисточните (лазиски), егејските, средноанадолските, кавкашките. Некои од карактеристичните стилови биле: јаничарска музика, ромска музика, стомачен танц, турска народна музика.
Традиционалната драма во сенка наречена Караѓоз и Хаџиват била широко распространета низ земјата и прикажувала ликови кои ги претставуваат сите главни етнички и социјални групи во таа култура.[316][317] Била изведувана од еден мајстор на кукли, кој ги озвучувал сите ликови, а придружуван од тамбура (деф). Неговото потекло е нејасно, кое произлегува можеби од постара египетска традиција, или можеби од азиски извор.
-
-
Театар со сенки Караѓоз и Хаџиват бил широко распространет низ земјата. -
Музичари и танчери кои ги забавуваат толпата, 1720 година -
Музички собир во 18 век -
Акробација
Кујна
[уреди | уреди извор]Отоманската кујна е кујна на главниот град Цариград (Истанбул) и регионалните главни градови, каде што топилницата на културите создала заедничка кујна што ја делела најголемиот дел од населението без разлика на етничката припадност.[318][319] Оваа разновидна кујна била усовршена во кујните на Царската палата од готвачи донесени од одредени делови на земјата за да создадат и експериментираат со различни состојки. Креациите на кујните на Отоманската палата се филтрирале кај населението, на пример преку рамазанските настани и преку готвењето кај јалите на пашата, а оттаму се проширувале и на остатокот од населението.
Голем дел од кујната на поранешните отомански територии денес потекнува од заедничката отоманска кујна, особено турската, и вклучува грчка, балканска, ерменска и блискоисточна кујна. Многу вообичаени јадења во регионот, потомци на некогаш вообичаената отоманска кујна, вклучуваат јогурт, донер ќебап/гиро/шаварма, кацик/цацики, ајран, пита леб, фета сирење, баклава, лахмаџун, мусака, јуварлак, ќофте, бурек, ракија/ципуро, мезе, долма, сарма, ориз, турско кафе, суџук, кашк, кешкек, манти, лаваш, канафе и друго.
Спорт
[уреди | уреди извор]
Главните спортови со кои се занимавале Османлиите биле турско борење, лов, турско стреличарство, јавање коњи, фрлање копје, борење со раце и пливање. По европски модел започнало ширењето на популарноста на фудбалот и формирање на првите клубови во Цариград во 19 век.
Водечките клубови, според временската рамка, биле Гимнастичкиот клуб Бешикташ (1903), Спортскиот клуб Галатасарај (1905), Спортскиот клуб Фенербахче (1907), МКЕ Анкарагучу (поранешен Туран Санаткарагучу) (1910) во Цариград. Фудбалски клубови биле формирани и во други провинции, како што се спортскиот клуб Каршијака (1912), спортскиот клуб Алтај (1914) и фудбалскиот клуб Турска татковина (подоцна Улкуспор) (1914) од Измир.
Наука и технологија
[уреди | уреди извор]
За време на своето постоење, Отоманското Царство постигнало значителен напредок во науката и технологијата, во широк спектар на области, вклучувајќи ја математиката, астрономијата и медицината.
Во врска со претпоставената зависност од астрономијата од филозофијата, Али Кушчи (1403–1474) ја отфрлил аристотелската физика и целосно ја одделил природната филозофија од исламската астрономија, дозволувајќи и на астрономијата да стане чисто емпириска и математичка наука. Ова му овозможило да ги истражи алтернативите на аристотелскиот поим за неподвижна Земја, бидејќи тој наместо тоа ја истражувал идејата за подвижна Земја. Тој предложил емпириски докази за вртењето на Земјата преку неговото набудување на кометите и заклучил, врз основа на емпиризмот, а не на шпекулативната филозофија, дека теоријата на подвижната Земја е исто толку веројатна и вистинска како и стационарната теорија на Земјата[320][321] Тој исто така ги подобрил планетарните модели на Хаџе Насирудин Туси и претставил алтернативен планетарски модел за Меркур[322].
Таки ал-Дин ја изградил Цариградската опсерваторија во 1577 година, каде изведувал астрономски набудувања до 1580 година. Тој изработил астрономска книга и астрономски каталози што биле поточни од оние на неговите современици. Тој исто така бил првиот астроном кој употребил децимални номинации во своите забелешки, наместо сексуалните фракции што ги користеле неговите современици и претходници. Тој измислил и други други астрономски инструменти, вклучувајќи точни механички астрономски часовници од 1556 до 1580 година. Поради неговиот часовник за набудување и други поточни инструменти, вредностите на Таки биле поточни[323]. По уништувањето на Цариградската опсерваторија во 1580 година, астрономската активност стагнирала во Отоманското Царство, сè до воведувањето на копернички хелиоцентризам во 1660 година, кога османлискиот научник Ибрахим Ефенди го превел францускиот астрономски труд на Ноел Дурет (напишан во 1637 година) на арапски.[324]
Османлискиот адмирал Пири Рејс бил навигатор, географ и картограф активен во раните 1500-ти. Тој денес е познат по своите мапи и графикони собрани во неговата „Книга за навигација“ и по неговата Карта на Пири Рејс, една од најстарите мапи на Америка што сè уште постои.
Медицината во Отоманското Царство се практикувала во скоро сите места на општеството бидејќи лекарите третирале пациенти во домови, пазари и во болници. Третманот на овие различни локации бил генерално ист, но различни модалитети на лекување постоеле низ целото Отоманско Царство. Различни методологии вклучувале хуморални принципи, куративна медицина, превентивна медицина и пророчка медицина. Еден од оригиналните градежни блокови на раната отоманска медицина биле хуморализмот, а концептот на заболување бил резултат на нерамнотежа меѓу четирите хумори на телото. Четирите физиолошки хумори поврзани со еден од четирите елементи: крв и воздух, слуз и вода, црна жолчка и земја, жолта жолчка и оган[325]. Првата отоманска болница била основана во Комплексот Фатих, дарушифа, во 1470 година и истата била затворена во 1824 година[326]. Забележителна отоманска медицинска литература ја вклучува работата на еврејскиот лекар Муса б. Хамун кој напишал една од првите литератури пред сè за стоматологијата[327]
Во 1559 година, Таки ал-Дин измислил шестцилиндрична пумпа „Моноблок“. Тој исто така изумил и механички астрономски часовник, способен да уклучи аларм во секое време одредено од корисникот. Тој го опишал часовникот во својата книга, Најсветлите ѕвезди за изградба на механички часовници (Al-Kawākib al-durriyya fī wadh' al-bankāmat al-dawriyya), објавена во 1559 година, како и часовник за набудување за да помогне во набудувањата во неговата Цариградска опсерваторија. Во 1551 година, Таки ел-Дин опишал ран пример на импулсна турбина со пареа и исто така забележал практични апликации за турбина со пареа како главен двигател за вртење, предвидувајќи ја подоцнежната импулсна турбина на Џовани Бранка од 1629 година. Пример за часовник со кој се мери времето за неколку минути бил создаден од отоманскиот часовничар, Месур Ших Деде, во 1702 година[328].
Поврзано
[уреди | уреди извор]
| Повеќе за Отоманско Царство на збратимените проекти на Википедија | |
|
Дефиниции и преводи на Викиречник ? |
|
Податотеки на Ризницата ? |
|
Образовни ресурси на Викиуниверзитет ? |
|
Новинарски известувања на Викивести ? |
|
Мисли на Викицитат ? |
|
Изворни текстови на Викиизвор ? |
|
Прирачници на Викикниги ? |
 ?
|
Информации за патување во Википатување ? ? |
- Список на отомански султани
- Список на Валиде султан
- Список на големи везири на Отоманското Царство
- Список на отомански валии во Египет
- Список на паши во Алжир
- Список на отомански министри за финасии
- Список на партии во Отоманското Царство
- Список на адмирали во Отоманското Царство
- Административна поделба на Отоманското Царство
- Список на отомански територии
- Список на вазални земји на Отоманското Царство
- Список на отомански опсади
- Список на битки на Отоманското Царство
- Список на договори на Отоманското Царство
- Хронологија на Отоманското Царство
Белешки
[уреди | уреди извор]- ↑ На отомански турски, градот бил познат по разни имиња, меѓу кои биле Константиније (قسطنطينيه) (заменувајќи ја наставката -полис со арапската наставка), Истанбул (استنبول) и Исламбол (اسلامبول, букв. 'полн со ислам'); види Имиња на Истанбул). Костантинија станало застарено име на турски јазик по прогласувањето на Република Турција во 1923 година,[7] а по преминот на Турција на латинско писмо во 1928 година,[8] турската влада во 1930 година побара странските амбасади и компании да го користат „Истанбул“, и тоа име стана широко прифатено на меѓународно ниво.[9] Елдем Едхем, автор на запис за Истанбул во „Енциклопедија на Отоманското Царство“, изјавил дека мнозинството од турскиот народ, вклучително и историчарите, веруваат дека се користел терминот „Константинопол“ за да се осврне на османлискиот период, кое е „политички неточно“.[7]
- ↑ Богослужбен јазик; помеѓу арапското население
- ↑ Дипломатија, поезија, историографски дела, литературни творби, кои се изучуваат во државни училишта, а се нудат како изборен предмет или се препорачуваат за студирање во некои медреси.[11][12][13][14][15][16]
- ↑ Меѓу заедницата што зборува грчки; зборуваат некои султани.
- ↑ Декрети во 15 век.[17]
- ↑ Странски јазик меѓу образованите луѓе во пост-танзиматскиот/доцниот царски период.[18]
- ↑ Султан од 1512 до 1520 година.
- ↑ 1 ноември 1922 година го означува формалниот крај на Отоманското Царство. Мехмед VI заминал од Цариград на 17 ноември 1922 година.
- ↑ Договорот од Севр (10 август 1920 година) ѝ овозможило уште мало постоење на Отоманското Царство. На 1 ноември 1922 година, Големото национално собрание го укинал султанатот и објавил дека сите дела на отоманскиот режим во Цариград се ништовни од 16 март 1920 година, датумот на окупацијата на Цариград според условите на Договорот од Севр. Меѓународното признавање на Големото национално собрание и на Владата на Анкара било постигнато преку потпишувањето на Договорот од Лозана на 24 јули 1923 година. Народното собрание на Турција ја прогласила Републиката на 29 октомври 1923 година, со што завршило постоењето на Отоманското Царство во историјата.
- ↑ "Возвишената Отоманска држава“ не ги користела јазиците на малцинствата за христијаните и Евреите, ниту на францускиот,[25] заедничкиот западен јазик меѓу образованите во доцното Отоманско Царство.[18] Малцински јазици, кои го користат истото име на француски:[25]
- Грешка во Lua во Модул:Lang, ред 1169: attempt to index field 'engvar_sel_t' (a nil value), Грешка во Lua во Модул:Lang, ред 1169: attempt to index field 'engvar_sel_t' (a nil value) и Грешка во Lua во Модул:Lang, ред 1169: attempt to index field 'engvar_sel_t' (a nil value)
- бугарски: Османска империя; Отоманска империя е архаична верзија. Определен член се формира Османската империя и Османска империя се синоними
- грчки: Оθωμανική Επικράτεια и грчки: Оθωμανική Αυτοκρατορία
- ладино: Imperio otomano
- ↑ /ˈɒtəmən/
• османски турски: دولت عليه عثمانيه
• турски: Osmanlı İmparatorluğu или Osmanlı Devleti
• француски: Empire ottoman[б 10][25] - ↑ Отоманската династија ја носела и титулата „калиф“ по османлиската победа над Мамелучкиот Султанат во Каиро во битката кај Риданија во 1517 година до укинување на калифатот по страна на Турската Република во 1924 година.
- ↑ Царството, исто така, привремено стекнало авторитет над далечните прекуокеански земји преку изјави за верност кон Отоманскиот султан и калиф, како што е декларацијата на султанот од Ачех во 1565 година, или преку привремени аквизиции на острови како што е Лансароте во Атлантскиот Океан во 1585 година.[36]
- ↑ Заклучувањето на трговијата меѓу Западна Европа и Азија често се наведува како примарна мотивација за Изабела I да го финансира патувањето на Кристофер Колумбо на запад за да пронаје пат до Азија и, поопшто, за европските поморски нации да истражуваат алтернативни трговски патишта (K.Д. Мадан, Животот и патувањата на Васко Де Гама (1998), 9; И. Стиванс, Замислувајќи го Колумбо: книжевното патување (2001), 5; В.Б. Вилер и С. Бекер, Откривање на американското минато. Поглед на доказите: до 1877 година (2006), 105). Ова традиционално гледиште било нападнато како неосновано во влијателен напис од А.Х.Лајбиер ("Отоманските Турци и патиштата на ориенталната трговија", Англиски историски преглед, 120 (1915), 577–588), кој го гледа подемот на отоманската моќ и почетоците на португалските и шпанските истражувања како неповрзани настани. Неговиот став не е универзално прифатен (К.M. Ситон, Папството и Левантот (1204–1571), Том. 2: Петнаесеттиот век (мемоари на Американското филозофско друштво, том. 127) (1978), 335).
- ↑ Иако бунтот бил официјално инициран на 10 јуни, синовите на бин Али Али и Фејсал веќе започнале операции во Медина почнувајќи од 5 јуни.[179]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Мекдоналд, Сен; Мур, Симон (2015-10-20). „Дискусија за идентитетот во Отоманското Царство и некои импликации за современите држави“. Атлантички весник на комуникација. 23 (5): 269–283. doi:10.1080/15456870.2015.1090439. ISSN 1545-6870. S2CID 146299650. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 24 март 2021.
- ↑ „Сите царски химни (1808–1922) на Отоманското Царство (1299–1922/1923)“. Лондонската академија за отоманска дворска музика. 2019-12-02.
- ↑ „Европската музика во отоманскиот двор“. Лондонската академија за отоманска дворска музика.
- ↑ Шо, Станфорд; Шо, Езел (1977). Историја на Отоманското Царство и современа Турција. I. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 13. ISBN 978-0-521-29166-8.
- ↑ Атасој & Раби 1989, стр. 19–20.
- ↑ 6,0 6,1 „Во 1363 година, отоманската престолнина била преместена од Бурса во Одрин , иако Бурса ја задржала својата духовна и економска важност." Отоманската престолнина Бурса Архивирано на 5 март 2016.. Официјално мрежно место на Министерство за култура и туризам на Република Турција. преземено на 26 јуни 2013.
- ↑ 7,0 7,1 Едем, Елдем (21 мај 2010). Габор, Агостон; Мастерс, Брус Алан (уред.). Истанбул. Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase. стр. 286. ISBN 978-1-4381-1025-7.
Со распадот на Отоманското Царство и формирањето на Република Турција, сите претходни имиња беа напуштени и Истанбул започна да се користи како термин за целиот град.
- ↑ Shaw 1977.
- ↑ Shaw 1977, стр. 386, том 2; Робинсон (1965). Првата Турска Република. стр. 298.; Општество (2014-03-04). „Истанбул, не Константинопол“ (англиски). Национално географско друштво. Архивирано од изворникот на 7 јули 2020. Посетено на 2019-03-28.)
- ↑ Член 18 од Уставот на Отоманско Царство (1876)
- ↑ Флин, Томас O. (2017). Западното христијанско присуство во Русија и Персија, околу 1760-ок.1870 (англиски). BRILL. стр. 30. ISBN 978-90-04-31354-5. Архивирано од изворникот 14 January 2023. Посетено на 21 October 2022.
- ↑ Фортна, Б. (2012). Учење да читате во доцното Отоманско Царство и во раната турска република. Спрингер. стр. 50. ISBN 978-0-230-30041-5. Архивирано од изворникот 21 октомври 2022. Посетено на 21 октомври 2022.
Иако во доцниот османлиски период во државните училишта се изучува персиски јазик...
- ↑ Спулер, Бертолд (2003). Персиска историографија и географија. Pustaka Nasional Pte. стр. 68. ISBN 978-9971-77-488-2. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 21 октомври 2022.
Во целина, околноста во Турција зазеде сличен тек: во Анадолија, персискиот јазик одигра значајна улога како носител на цивилизацијата. [...] каде што во тоа време, до одреден степен, бил јазикот на дипломатијата [...] Сепак, персискиот ја задржал својата позиција и за време на раниот отомански период во составот на историите, па дури и султанот Салим I, лут непријател на Иран и шиитите пишувал поезија на персиски јазик. Покрај некои поетски адаптации, најзначајни историографски дела се: цветниот „Хаш Бихист“ или Седум Раји на Идрис Бидлиси, започнат во 1502 година на барање на султанот Бајазид II и ги опфаќа првите осум османлиски владетели...
- ↑ Фетваџи, емине (2013). Отсликување на историјата на Отоманскиот двор. Прес на универзитетот Индијана. стр. 31. ISBN 978-0-253-00678-3. Архивирано од изворникот 21 октомври 2022. Посетено на 21 октомври 2022.
Персиската книжевност, а особено убавините, биле дел од наставната програма: персиски речник, прирачник за прозна композиција; и Садис „Гулистан“, еден од класиците на персиската поезија, биле позајмени. Сите овие титули би биле соодветни во религиозното и културното образование на новообратените млади мажи.
- ↑ Јаршатер, Ехсан; Мелвили, Чарлс, уред. (359). Персиска историографија: Историја на персиската книжевност. 10. Блумсбери. стр. 437. ISBN 978-0-85773-657-4. Архивирано од изворникот 21 октомври 2022. Посетено на 21 октомври 2022.
Персискиот имал привилегирано место во османлиските букви. Персиската историска литература првпат била покровителска за време на владеењето на Мехмед II и продолжила со несмалено темпо до крајот на 16 век.
- ↑ Инан, Мурат Умут (2019). „Царски амбиции, мистични аспирации: персиско учење во османлискиот свет“. Во Грин, Нил (уред.). Персискиот свет: Границите на евроазиската лингва франка. Прес на универзитетот Калифорнија. стр. 92 (забелешка 27).
Иако персискиот, за разлика од арапскиот, не бил вклучен во типичната наставна програма на отоманската медреса, јазикот бил понуден како изборен предмет или се препорачувал за изучување во некои медреси. За оние наставни програми за османлиската медреса со персиски јазик, видете Џеват Изги, Osmanlı Medreselerinde İlim, 2 том. (Истанбул: 1997), 1: 167–69.
- ↑ Ајше Ѓул Серткаја (2002). „Шејхзаде Абдурезак Бахши“. Во Ѓорге Хазај (уред.). Архивум Отоманикум. 20. стр. 114–115. Архивирано од изворникот 24 октомври 2022. Посетено на 23 октомври 2022.
Како резултат на тоа, можеме да тврдиме дека „Шејхзаде Абдурезак Бахши“ бил писар кој живеел во палатите на султанот Мехмед Освојувачот и неговиот син Бајазид-и Вели во 15 век, пишувал писма („битиг“) и фермани. (yarlığ) испратен до источните Турци од Мехмед II и Бајазит II на ујгурско и арапско писмо и на источен туркестански (чагатај) јазик.
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Штраус, Јохан (2010). „Устав за повеќејазично царство: преводи на „Канун-и Есаси" и други официјални текстови на јазиците на малцинствата“. Во Херцог, Кристоф; Марик Шариф (уред.). Првиот отомански обид за демократија. Вирцбург: Ориент-Институт Истанбул. стр. 21–51. Архивирано од изворникот 11 октомври 2019. Посетено на 15 септември 2019. (страница со информации на книгата Архивирано на 20 септември 2019. на Универзитет Мартин Лутер) // CITED: стр 26 (PDF стр. 28): „Францускиот стана еден вид полуофицијален јазик во Отоманското Царство по реформите на „Танзиматот“.[...] Точно е дека францускиот не бил етнички јазик на Отоманското Царство. Но, тој бил единствениот западен јазик кој станувал се повеќе распространет меѓу образованите лица во сите јазични заедници."
- ↑ Финкел, Каролајн (2005). Сонот на Осман: Приказната за Отоманското Царство, 1300–1923. Њујорк: Базик Букс. стр. 110–1. ISBN 978-0-465-02396-7.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 Ламбтон, Ен; Lewis, Бернард (1995). Кембричка историја на исламот: Индиски потконтинент, Југоисточна Азија, Африка и муслиманскиот запад. 2. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 320. ISBN 978-0-521-22310-2. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 25 јули 2015.
- ↑ Памук, Шевкет (2000). Монетарна историја на Отоманското Царство. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 30–31. ISBN 0-521-44197-8. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 21 октомври 2022.
Османлиите започнале да коват монети во името на Орхан-бег во 1326 година. Овие најрани монети носеле натписи како „големиот султан, Орхан син на Осман“ [...] Отоманската историографија ја усвоила 1299 година како датум кога била основана државата. 1299 година може да го претставува датумот на кој Османлиите конечно ја добиле својата независност од Селџуците и нивниот султанот во Конија. Веројатно, тие биле принудени во исто време, или многу бргу потоа, да го прифатат владеењето на Илханатот [...] Нумизматичките докази на тој начин сугерираат дека независноста во права смисла на зборот се случила дури во 1326 година.
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 Рејн Тагепера (септември 1997). „Модели за проширување и стегање на големите политики: контекст за Русија“. Квартален Весник На Меѓународни Студии. 41 (3): 498. doi:10.1111/0020-8833.00053. ISSN 0020-8833. JSTOR 2600793. Архивирано од изворникот 19 ноември 2018. Посетено на 8 July 2019.
- ↑ Турџин, Петер; Адамс, Џонатан M.; Хал, Томас Д. (декември 2006). „Источнозападна ориентација на историските царства“. Весник за истражување на светските системи. 12 (2): 223. ISSN 1076-156X. Архивирано од изворникот 20 мај 2019. Посетено на 12 септември 2016.
- ↑ Ериксон, Едвард (2003). Поразот во детали: Отоманската армија на Балканот, 1912–1913. Издавачка куќа Гринвуд. стр. 59. ISBN 978-0-275-97888-4.
- ↑ 25,0 25,1 25,2 Страус, Јохан (2010). „Устав за повеќејазична империја: преводи на „Канун-и Есаси" и други официјални текстови на јазиците на малцинствата“. Во Херцог, Кристоф; Малек Шариф (уред.). Првиот отомански експеримент во демократијата. Вирцбург: Ориентски институт - Истанбул. стр. 21–51. Архивирано од изворникот 11 октомври 2019. Посетено на 15 септември 2019. (info page on book Архивирано на 20 септември 2019. на Универзитет „Мартин Лутер“) // CITED: p. 36 (PDF p. 38/338)
- ↑ „Отоманска банкнота со арапско писмо“. Архивирано од изворникот на 2017-03-28. Посетено на 2008-12-08.
- ↑ П., E. A. (1916). „Преглед на последното наследство на калифот: кратка историја на Турската Империја“. Географски весник. 47 (6): 470–472. doi:10.2307/1779249. ISSN 0016-7398. JSTOR 1779249. Архивирано од изворникот 10 јули 2022. Посетено на 10 July 2022.
- ↑ Султанатот бил аболициран на 1 ноевмри, 1922. Мехмед VI, последниот отомански султан, бил протеран од Цариград на 17 ноември, 1922.
- ↑ Со Договорот од Лозана (потпишан на 24 јули, 1923) новата турска држава (сè уште не Република, која била прогласена подоцна на 29 октомври, 1923) со седиште во Анкара е меѓународно призната како наследничка на отоманската држава.
- ↑ Full текст на Договорот од Лозана (1923) (англиски)
- ↑ „Водич за историјата на признавањето, дипломатските и конзуларните односи на Соединетите Американски Држави, по земја, од 1776 година: Унгарија“. Стејт департмент на САД. Посетено на 24 август 2023.
- ↑ A'goston, Ga'bor; МАстерс, Брус Алан (2008). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase Publishing, Љујорк. стр. 444. ISBN 978-0-8160-6259-1. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) „Осман едноставно беше еден од бројните племенски водачи на „туркоманите“ кои дејствуваа во регионот Сакарија."; „Осман I“. Енциклопедија Британика. Архивирано од изворникот 24 април 2018. Посетено на 1 јули 2020. Осман I, наречен уште и Осман Гази, (роден околу 1258 година — починал 1324 или 1326 година), владетел на туркменското кнежество во северозападна Анадолија, кој се смета за основач на отоманската турска држава. - ↑ Финкел, Каролин (2006-02-13). Сонот на Осман: Приказната за Отоманското Царство, 1300–1923. Basic Books. стр. 2, 7. ISBN 978-0-465-02396-7.
- ↑ Кватерт, Доналд (2005). Отоманско Царство, 1700–1922. Прес на Универзитетот Кембриџ (2. изд.). Cambridge University Press. стр. 4. ISBN 978-0-521-83910-5.
- ↑ „Отоманско Царство“. Оксфордски исламски студии - онлајн. 6 мај 2008. Архивирано од изворникот 10 јуни 2022. Посетено на 26 август 2010.
- ↑ „Türk Deniz Kuvvetleri - Turkish Naval Forces“. 29 March 2010. Архивирано од изворникот на 29 March 2010. Посетено на 12 March 2020.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
- ↑ 37,0 37,1 Хатавеј, Џејн (2008). Арапските земји под османлиско владеење, 1516–1800. Pearson Education Ltd. стр. 8. ISBN 978-0-582-41899-8.
историчарите на Отомсндкото Царство го отфрлија наративот за опаѓање во корист на оној за криза и адаптација
Не се допушта закосување или задебелување во:|publisher=(help); Тезџан, Баки (2010). Второто Отоманско Царство: Политичка и социјална трансформација во раниот модерен период. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 9. ISBN 978-1-107-41144-9.Отоманистичките историчари изработија неколку дела во последните децении, ревидирајќи го традиционалното разбирање на овој период од различни агли, од кои некои дури и не се сметаа за теми на историско истражување во средината на дваесеттиот век. Благодарение на овие дела, конвенционалниот наратив за отоманската историја - дека во доцниот шеснаесетти век Отоманското Царство влегло во продолжен период на опаѓање обележан со постојано зголемување на военото распаѓање и институционална корупција - беше отфрлен..
; Вудхед, Кристен (2011). „Вовед“. Во Кристин Вудхед (уред.). Отоманскиот Свет. Routledge. стр. 5. ISBN 978-0-415-44492-7.Отоманистичките историчари во голема мера ја отфрлија идејата за пад по 1600 година
- ↑ Агостон, Габор (2009). „Вовед“. Во Агостон, Габор; Брус Мастерс (уред.). Енциклопедија на Отоманското Царство. стр. xxxii.; Фароки, Сураија (1994). „Кризи и промени, 1590–1699“. Во Иналџик, Халил; Доналд Кватерт (уред.). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914. 2. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 553. ISBN 978-0-521-57456-3.
Во изминатите педесет години, научниците честопати имаат тенденција да го гледаат ова намалено учество на султанот во политичкиот живот како доказ за „отоманската декаденција“, која наводно започнала во некое време во втората половина на шеснаесеттиот век. Но, неодамна, повеќе се забележува на фактот дека Отоманското Царство сè уште било застрашувачка воена и политичка сила во текот на седумнаесеттиот век, и дека забележливо, иако ограничено економско закрепнување следело по кризата од годините околу 1600 година; по кризата од војната 1683–1699 година, следел подолг и порешителен економски подем. Главните докази за опаѓање не биле видливи пред втората половина на XVIII век.
- ↑ Аксан, Вирџинија (2007). Отомански војни, 1700–1860. Pearson Education Ltd. стр. 130–135. ISBN 978-0-582-30807-7. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) - ↑ Кватерт, Доналд (1994). „Време на промени, 1812–1914“. Во Иналџик, Халил; Доналд Кватерт (уред.). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914. 2. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 762. ISBN 978-0-521-57456-3.
- ↑ Финдли, Картер (2010). Турција, исламот, национализмот и модерноста: историја, 1789–2007. Њу Хеван: Прес на Универзитет Јејл. стр. 200. ISBN 978-0-300-15260-9.
- ↑ Кватерт, Доналд (2005). Отоманско Царство, 1700–1922. Прес на универзитетот Кембриџ. стр. 186.; Шалер, Доминик Џ; Цимерер, Јурген (2008). „Доцни отомански геноциди: распаѓање на Отоманското Царство и младотурско население и политики за истребување – вовед“. Весник за истражување на геноцидот. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470.
- ↑ Ховарт, Даглас A. (2016). Историја на Отоманското Царство. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 318. ISBN 978-1-108-10747-1.
- ↑ Brown, Leon Carl, Imperial Legacy, (Columbia University Press, 1997), 1. (англиски)
- ↑ Агостон, Габор (2009). „Вовед“. Во Агостон, Габор; Брус Мастерс (уред.). Енциклопедија на Отоманското Царство.
- ↑ Имбер, Колин (2009). Отоманското Царство, 1300–1650: Структура на моќта. Palgrave Macmillan (2. изд.). Њујорк. стр. 3.
До 17 век, писмените кругови во Истанбул не се нарекувале себеси Турци и често, во фрази како „бесмислени Турци“, го користеле зборот како термин за злоупотреба..
- ↑ Кафадар, Џемал (2007). „Рим: Културна географија и идентитет во Рум“. Макарнас. 24.
- ↑ Грини, Моли (2015). Единбуршката историја на Грците, од 1453 до 1768 година.
- ↑ Суџек, Сват (2015). Отомански поморски војни, 1416–1700. The Isis Press. Истанбул. стр. 8. ISBN 978-975-428-554-3.
Научната заедница специјализирана за османлистика во последно време практично ја забрани употребата на „Турција“, „Турци“ и „Турски“ од прифатливиот речник, прогласувајќи го „отомански“ и неговата проширена употреба за задолжителни и дозволувајќи го терминот „турски“ единствено во јазичнен и филолошки контекст.
- ↑ Малком Холт, Питер; Ен К. С. Ламбтон, Бернард Левис (1977). Кембричка историја на исламот. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 231–232. ISBN 0-5212-9135-6.
- ↑ Кермели, Евгенија (2009). „Осман I“. Во Агостон, Габор; Мастерс, Брус (уред.). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-1025-7. Занемарен непознатиот параметар
|orig-date=(help) - ↑ Ловри, Хит (2003). Природа на раната османлиска држава. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-5636-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 9 септември 2021.
- ↑ Кефадар, Џемал (1995). Помеѓу два света: изградбата на отоманската држава.
- ↑ Биделекс, Роберт; Јан Џеферс (1998). Историја на Источна Европа: кризи и промени. Routledge. стр. 62. ISBN 0-4151-6111-8. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) - ↑ Паркер, Џефри (2005). Компактна историја на светот. Лондон: Times Books. стр. 71. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) - ↑ Финкел, Каролајн (2005). Сонот на Осман: Историјата на Отоманското Царство. Basic Books. ISBN 978-0-465-00850-6. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Линдер, Руди Пол (2009). „Анадолија, 1300–1451“. Во Флит, Кејт (уред.). Кембричка Историја на Турција. 1, Византија до Турција, 1071–1453. Кембриџ: Прес на Универзитетот Кембриџ.
- ↑ Елси, Роберт (2004). Историски речник на Косово. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5309-6. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Косовска битка, Енциклопедија Британика
- ↑ „Косовско Поле, Енциклопедија Колумбија“. Архивирано од изворникот на 2008-07-07. Посетено на 2010-07-01.
- ↑ „Косовска битка, Енциклопедија Енкарта“. Архивирано од изворникот на 2008-01-04. Посетено на 2010-07-01.
- ↑ Историски речник на Косово од Роберт Елси, стр.95
- ↑ Енциклопедија на светската историја: античка, средновековна и модерна, хронолошки распоредена
- ↑ Глобален тероризам од Џејмс М Луц, Бренда Луц, стр.103
- ↑ Никол, Дејвид (1999). Никопол 1396: Последната крстоносна војна. Osprey Publishing. Bloomsbury USA. ISBN 978-1-85532-918-8.
- ↑ Исмаил Хаки Узунчарсили. Османли тарихи, том, 3 стр, Анкара 1972, 310-320
- ↑ Агостон, Габор; Брус Алан Мастерс (2009). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase Publishing. Infobase. ISBN 978-1-4381-1025-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015. Занемарен непознатиот параметар
|orig-date=(help) - ↑ Ујар, Месут; Едвард Ериксон (2009). Воена историја на Османлиите: од Осман до Ататурк. ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-98876-0. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Schmitt, О. Џ.; Кипровска, М. (2022). „Отоманските напаѓачи (Акинџии) како движечка сила на раното отоманско освојување на Балканот и економијата заснована на ропство“. Весник на економската и социјалната историја на Ориентот. Брил. 65 (4): 497–582. doi:10.1163/15685209-12341575. S2CID 249355977 Проверете ја вредноста
|s2cid=(help). Архивирано од изворникот 6 ноември 2022. Посетено на 12 ноември 2022. - ↑ 70,0 70,1 Нукет Варлик (2015). Чумата и царството во раниот модерен медитерански свет, отоманско искуство, 1347–1600. Прес на Универзитетот Кембриџ. doi:10.1017/CBO9781139004046. ISBN 978-1-139-00404-6. S2CID 197967256.
- ↑ 71,0 71,1 Јарон Ајалон (2014). Природни катастрофи во Отоманското Царство, чума, глад и други несреќи. Прес на Универзитетот Кембриџ. doi:10.1017/CBO9781139680943. ISBN 978-1-139-68094-3.
- ↑ Д. Чезана, О. Бенедиктов, Р. Бјанучи (11 октомври 2016). „Потеклото и раното ширење на Црната смрт во Италија: прв доказ за жртви на чума од Лигурија од 14 век (северна Италија)“. Антрополошка наука.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ Фурузан Хурсев Токин, Народни движења во Турција, Истанбул 1968 година, 35.
- ↑ 74,0 74,1 Стоун, Норман (2005). „Турција во руското огледало“. Во Марк Ериксон, Љубица Ериксон (уред.). Русика војна, мир и дипломатија: есеи во чест на Џон Ериксон. Weidenfeld & Nicolson. стр. 94. ISBN 978-0-297-84913-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Хоџкинсон2005, p. 240
- ↑ Локман (1588). „Мохачка битка (1526)“. Архивирано од изворникот на 29 мај 2013.
- ↑ Карпат, Кемал Х. (1974). Османлиската држава и нејзиното место во светската историја. Brill. Лејден. ISBN 978-90-04-03945-2.
- ↑ Савори, Р. M. (1960). „Главните канцеларии на државата на Сафавидите за време на владеењето на Исмаил I (907–930/1501–1524)“. Билтен на Факултетот за ориентални и африкански студии, Универзитетот во Лондон. 23 (1): 91–105. doi:10.1017/S0041977X00149006. JSTOR 609888. S2CID 154467531.
- ↑ Хес, Ендрју. (јануари 1973). „Османлиското освојување на Египет (1517) и почетокот на светската војна од 16 век“. Меѓународен журнал за блискоисточни студии. 4 (1): 55–76. doi:10.1017/S0020743800027276. JSTOR 162225. S2CID 162219690.
- ↑ Владеењето на Сулејман, 1520–1566, В.Џ. Пари, Историја на Отоманското Царство до 1730 година, М.А. Кук.(Прес на Универзитетот Кембриџ, 1976), 94.
- ↑ Глобална хронологија на конфликти: од античкиот свет до современиот Близок Исток“, км. II, ед. Спенсер Такер, (ABC-CLIO, 2010). 516.
- ↑ Имбер, Колин (2002). Отоманското Царство, 1300–1650: Структурата на моќта. Palgrave Macmillan. Palgrave. ISBN 978-0-333-61386-3.
- ↑ Томпсон, Бард (1996). Хуманисти и реформатори: Историја на ренесансата и реформацијата. Wm. B. Eerdmans Publishing. стр. 442. ISBN 978-0-8028-6348-5.
- ↑ Агостон и Ален Мастерс, Габор и Брус (2009). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase Publishing. стр. 583. ISBN 978-1-4381-1025-7.
- ↑ Кроули, Роџер Царствата на морето: опсадата на Малта, битката кај Лепанто и натпреварот за центарот на светот Архивирано на 1 ноември 2022., Рандом Хаус, 2008
- ↑ Мансел, Филип (1997). Константинопол: Град на светската желба, 1453–1924 година. Лондон: Penguin Books. ISBN 978-0-14-026246-9.
- ↑ „Отоманското "откритие" на Индискиот Океан во шеснаесеттиот век: доба на истражување од исламска перспектива“. historycooperative.org. Архивирано од изворникот на 29 јули 2019. Посетено на 11 септември 2019.
- ↑ Чарлс A. Трухиљо (2012), Jain Publishing Company, „Крстоносците на Далечниот Исток: Морските војните на Филипините во контекст на иберо-исламската светска војна“ Архивирано на 1 ноември 2022..
- ↑ Палабијик, Хамит (2008). Турската јавна администрација: од традицијата до модерното доба. Анкара.
- ↑ Исмаил Хаки Ѓуксој. Отоманско-ачешките односи според турските извори (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 19 јануари 2008. Посетено на 16 декември 2018.
- ↑ Имбер, Колин (2002). Отоманското Царство, 1300–1650: Структурата на моќта. Palgrave Macmillan. Palgrave. стр. 53. ISBN 978-0-333-61386-3.
- ↑ Агостон, Габор (2009). „Сулејман I“. Во Мастерс, Брус (уред.). Енциклопедија на Отоманското Царство.
- ↑ Фароки, Сураија (1994). „Криза и промени, 1590–1699“. Во Иналџик, Халил; Доналд Кватерт (уред.). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914. 2. Прес на Универзитетот Кембриџ. ISBN 978-0-521-57456-3.
- ↑ Шахин, Каја (2013). Империја и моќ во владеењето на Сулејман: Раскажување на османлискиот свет од 16 век. Прес на Универзитетот Кембриџ. ISBN 978-1-107-03442-6.
- ↑ Фароки, Сураија (1994). „Криза и промени, 1590–1699“. Во Иналџик, Халил; Кватерт, Доналд (уред.). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914 година. 2. Прес на Универзитетот Кембриџ. ISBN 978-0-521-57456-3.
- ↑ Дејвис, Бријан Л. (2007). Војување, држава и општество на црноморската степа: 1500–1700. Routledge. стр. 16. ISBN 978-0-415-23986-8. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Орест Субтелни (2000). Украина. Прес на Универзитетот во Торонто. стр. 106. ISBN 978-0-8020-8390-6. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Мацуки, Ејцо. „Кримските Татари и нивните руски заробени робови“ (PDF). Група за медитерански студии на Универзитетот Хитоцубаши. Архивирано од изворникот (PDF) на 15 јануари 2013. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Христијанско-муслимански односи. Библиографска историја. Том 10. Отоманското и Сафавидското Царство (1600–1700). BRILL.
- ↑ Туџкер, Спенсер. (2019). Судири на Блискиот Исток од Антички Египет до 21 век: збирка енциклопедија и документи [4 тома].
- ↑ Ханлон, Грегори. Самрак на воената традиција: италијанските аристократи и европските судири, 1560–1800. Routledge.
- ↑ Kinross 1979, стр. 272.
- ↑ Брудел, Фернанд Брудел (1995). Медитеранот и медитеранскиот свет во периодот на Филип II. II. Беркли: Прес на Универзитетот во Калифорнија.
- ↑ Кунт, Метин; Вудхед, Кристин (1995). Сулејман Величествениот и неговата ера: Отоманското Царство во раниот современ свет. Лонгмен. ISBN 978-0-582-03827-1.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 67.
- ↑ 106,0 106,1 „Историски галии“. denizmuzesi.dzkk.tsk.tr. 2021-11-24. Архивирано од изворникот 8 октомври 2021.
- ↑ 107,0 107,1 „Лифшиц Н., 2014. Галија Кадирга во Истанбул – Каиката на турскиот султан: Дендроисториско истражување. Во: Животна средина и екологија во Медитеранот II (Р. Ефе и M. Озтурк). Прес на научници од Кембриџ. Стр.39-48. Кембриџ“.
- ↑ „Списание "Корнукопија"“. www.cornucopia.net. Посетено на 2022-03-16.
- ↑ „Центар за поморска археологија и конзервација - Универзитет Тексас“. nautarch.tamu.edu. Посетено на 2021-11-24.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 71.
- ↑ Халил Иналџик (1997). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, кн.1 11300–1600. Прес на Универзитетот Кембриџ. ISBN 978-0-521-57456-3. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Габор Агостон, Брус Алан Мастерс Енциклопедија на Отоманското Царство Архивирано на 1 ноември 2022. стр. 23 Infobase Publishing, 1 јанури 2009 ISBN 1-4381-1025-1
- ↑ Паолети, Чиро (2008). Воена историја на Италија.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 73.
- ↑ Херциг, Едмунд; Курчијан, Марина (2004-11-10). Ерменци: минатото и сегашнос во создавањето на националниот идентитет. Routledge. ISBN 978-1-135-79837-6. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 30 декември 2014.
- ↑ Рубенштајн, Ричард Л. (2000). Геноцид и модерното доба: етиологија и студии на случај на масовна смрт. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2828-6. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 30 декември 2014.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 74–75.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 80–81.
- ↑ Kinross 1979, стр. 357.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 84.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 83–84.
- ↑ Кинрос 1979, стр. 371.
- ↑ Кинрос 1979, стр. 372.
- ↑ Kinross 1979, стр. 376.
- ↑ Договор од Белград (1739), Александар Микаберидзе, Судир и освојување во исламскиот свет: историска енциклопедија, 210.
- ↑ Kinross 1979, стр. 392.
- ↑ „Историја“. Истанбулски Технички универзитет. Архивирано од изворникот на 18 јуни 2012. Посетено на 6 ноември 2011.
- ↑ Стоун, Норман (2005). „Турција во руското огледало“. Во Марк Ериксон, Љубица Ериксон (уред.). Руска војна, мир и дипломатија: есеи во чест на Џон Ериксон. Weidenfeld & Nicolson. стр. 97. ISBN 978-0-297-84913-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015. Не се допушта закосување или задебелување во:
|publisher=(help) - ↑ 129,0 129,1 Грешка во наводот: Погрешна ознака
<ref>; нема зададено текст за наводите по имеbooks.google_a. - ↑ 130,0 130,1 „Презентација на Катиб Челеби, Китаб-и Џихан-нума, ли-Катиб Челеби“. Универзитетска библиотека во Утрехт. 5 мај 2009. Архивирано од изворникот на 12 февруари 2013. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Ватсон, Вилијам Џ. (1968). „Ибрахим Мутеферика и турската инкунабула“. Весник на Американското ориентално друштво. 88 (3): 435–441. doi:10.2307/596868. JSTOR 596868.
- ↑ Блискиот Исток и Африка: Меѓународен речник на историски места. Routledge. 2014. стр. 559.
- ↑ Кинрос 1979, стр. 405.
- ↑ Беренд, Тибор Иван (2003). Историјата: Централна и Источна Европа во долгиот деветнаесетти век. Прес на Универзитетот во Калифорнија. стр. 127. ISBN 978-0-520-93209-8. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ „Ослободување, независност и сојуз на Србија и Црна Гора“. Српски земји во Црна Гора. Архивирано од изворникот 5 февруари 2001. Посетено на 26 август2010. Проверете ги датумските вредности во:
|access-date=(help) - ↑ 136,0 136,1 Де Кватребарбес, Теодоре (1831). Спомени на африканските села. стр. 35.
- ↑ Освојување на Алжир (француски). 1831. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 8 септември 2022.
- ↑ Катеб, Камел (2001). Европејци, "домородци" и Евреи во Алжир (1830-1962): претстава и реалност на населението (француски). INED. ISBN 978-2-7332-0145-9.
- ↑ Guyot, Yves (1885). Писма за колонијалната политика (француски). C. Reinwald. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 8 септември 2022.
- ↑ 140,0 140,1 140,2 140,3 140,4 Карш, Ефреим (2006). Историја на исламскиот империјализам. Њу Хеван: Прес на Универзитетот Јеил.
- ↑ "Хиџра и присилна миграција од Русија од деветнаесеттиот век во Отоманското Царство" Архивирано на 11 јуни 2007 г., од Брјан Глин Вилијамс, Cahiers du Monde russe, 41/1, 2000, стр. 79–108.
- ↑ Иштијак, Хусајн. „Танзимат: Секуларни реформи во Отоманското Царство“ (PDF). Faith Matters. Архивирано (PDF) од изворникот 17 октомври 2016. Посетено на 11 октомври 2011.
- ↑ Хагоп Барсумијан. „Источното прашање и периодот на Танзимат“, во „Ерменскиот народ од античко до модерно време, том II: Странско владеење до државноста: од 15 век до 19 век“. [[Ричард Г.) Њујорк: Сент Мартин Прес, стр. 198. ISBN 0-312-10168-6.
- ↑ Јакуп Бекташ, „Гласникот на султанот: Културни конструкции на отоманската телеграфија, 1847–1880.“ Архивирано на 9 септември 2021. Технологија и култура 41.4 (2000): 669–696.
- ↑ 145,0 145,1 145,2 145,3 145,4 Стоун, Норман (2005). „Турција во руското огледало“. Во Марк Ериксон, Љубица Ериксон (уред.). Руска војна, Мир и дипломација: Труд во чест на Џон Ериксон. Weidenfeld & Nicolson. стр. 95. ISBN 978-0-297-84913-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ „Куќата на Сурсок“. Архивирано од изворникот 25 мај 2018. Посетено на 29 мај 2018.
- ↑ Rogan 2011, стр. 93.
- ↑ Патрик Кинрос (1977) Отоманските векови: Подемот и падот на Турското Царство Лондон. ISBN 978-0-688-08093-8. p. 576.
- ↑ В. Неџла Гејикдаги (2011). Странски инвестиции во Отоманското Царство: меѓународна трговија и односи 1854–1914. I.B.Tauris. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-84885-461-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Даглас Артур Ховард (2001). Историја на Турција. Издавачка група Гринвуд. стр. 71. ISBN 978-0-313-30708-9. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Вилијам, Бријан Глин (2000). „Хиџра и присилна миграција од Русија од деветнаесеттиот век во Отоманското Царство“. Руски светски тетратки. 41 (1): 79–108. doi:10.4000/monderusse.39.
- ↑ Мемоари на Милиутин, „планот за акција за кој беше одлучен за 1860 година беше да се исчисти планинската зона од нејзиното домородно население“, според Ричмонд, В. „Северозападен Кавказ: Минатото, Сегашноста и Иднината“. Routledge. 2008 година.
- ↑ Ричмонд, Валтер (2008). Северозападен Кавказ: минато, сегашност, иднина. Тејлор & Францис. стр. 79. ISBN 978-0-415-77615-8. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
планот за акција одлучен за 1860 година беше да се исчисти планинската зона од домородното население.
- ↑ Амџад М. Јамука (2001). Черкезите: Прирачник. Palgrave Macmillan. Palgrave. ISBN 978-0-312-23994-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Шарлота Матилда Луиза Хил (2010). Градење на држави и решавање на конфликти во Кавказ. BRILL. стр. 50. ISBN 978-90-04-17901-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Даниел Кирот; Кларк МекКалеј (2010). Зошто да не ги убиете сите?: Логиката и спречувањето на масовното политичко убиство (ново на хартија). Прес на Универзитетот Принстон. стр. 23. ISBN 978-1-4008-3485-3. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Стоун, Норман „Турција во руското огледало“ стр. 86–100 од Руска војна, мир и дипломатија уредено од Марк и Љубица Ериксон, Вајденфелд и Николсон: Лондон, 2004 стр. 95.
- ↑ Батен, Јирг (2016). Историја на глобалната економија. Од 1500 година до денес. Прес на Универзитетот Кембриџ. ISBN 978-1-107-50718-0.
- ↑ Роган 2011, стр. 105.
- ↑ 160,0 160,1 Роган 2011, стр. 106.
- ↑ Јелавич, Charles; Jelavich, Barbara (1986). The Establishment of the Balkan National States, 1804–1920. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-80360-9. Архивирано од изворникот 14 January 2023. Посетено на 18 November 2020.
- ↑ Акчам, Танер (2006). Срамен чин: Ерменскиот геноцид и прашањето за турската одговорност. Metropolitan Books. Њујорк. ISBN 978-0-8050-7932-6.
- ↑ Кемал Х. Карпат (2004). Студии за турската политика и општество: избрани статии и есеи. Брил. ISBN 978-90-04-13322-8.
- ↑ „Грчки и турски бегалци и депортирани 1912–1924 година“ (PDF). NL: Универзитет Лајден: 1. Архивирано од изворникот (PDF) на 16 јули 2007. Наводот journal бара
|journal=(help) - ↑ Џастин Мекарти (1995). Смрт и егзил: етничко чистење на отоманските муслимани, 1821–1922. Дарвин прес. ISBN 978-0-87850-094-9. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Кармишел, Кати (2012). Етничко чистење на Балканот: национализам и уништување на традицијата. Routledge. стр. 21. ISBN 978-1-134-47953-5. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
Само во периодот од 1821 до 1922 година, Џастин Мекарти проценува дека етничкото чистење на отоманските муслимани довело до смрт на неколку милиони поединци и протерување на сличен број.
- ↑ Бутуровиќ, Амила (2010). Исламот на Балканот: Онлајн Истражувачки водич за библиографии на Оксфорд. Прес на Универзитетот Оксфорд. стр. 9. ISBN 978-0-19-980381-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ 168,0 168,1 168,2 Времеплов: Отоманско Царство (ок. 1285 - 1923). Oxford Reference. 2012. ISBN 978-0-19-173764-0. Архивирано од изворникот 14 мај 2021. Посетено на 7 јуни 2021.
- ↑ Спенсер Такер, Енциклопедија на Првата светска војна (2005) стр. 1080
- ↑ 170,0 170,1 „Ерменски геноцид“. Encyclopædia Britannica. Посетено на 28 јануари 2023.
- ↑ „Список со факти: Ерменски геноцид“. Универзитет во Мичиген. Архивирано од изворникот на 18 август 2010. Посетено на 15 јули 2010.
- ↑ Фридман, Џери (2009). Ерменски геноцид. Rosen Pub. Group (1st. изд.). Њујорк. ISBN 978-1-4042-1825-3. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 2 јуни 2021.
- ↑ Тотен, Самуел, Пол Роберт Бартроп, Стивен Јакобс Геноцидски речник. Greenwood Publishing Group, 2008, стр. 19. ISBN 0-313-34642-9.
- ↑ Бијак, Јакуб; Лубман, Сарах (2016). „Спорните бројки: Во потрага по демографска основа за проучување на загубите на ерменското население, 1915–1923“. Наследството на ерменскиот геноцид. Palgrave Macmillan UK (англиски). Springer. стр. 39. ISBN 978-1-137-56163-3.
- ↑ Петер Балакијан (2009). Запалениот Тигар. HarperCollins. Harper Collins. стр. xvii. ISBN 978-0-06-186017-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Волкер, Кристофер (1980). Ерменија: Опстанокот на една нација. Лондон: Croom Helm. стр. 200–203.
- ↑ Брус, Висконт Џејмс; Тојнби, Арнолд (2000), Сарафијан, Ара (уред.), Третманот на Ерменците во Отоманското Царство, 1915–1916: Документи презентирани на Виконт Греј од Фалоден (нецензурирано. изд.), Принстон: Институт Гомидас, стр. 635–649, ISBN 978-0-9535191-5-6
- ↑ Шалер, Доминик; Цимерер, Јирген (2008). „Доцни отомански геноциди: распаѓање на Отоманското Царство и младотурско население и политики за истребување – вовед“ (PDF). Весник за истражување на геноцидот. 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820. S2CID 71515470. Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-11-03.
Очигледен е геноцидниот квалитет на убиствените кампањи против Грците и Асирците
- ↑ Елицер Табер, Арапското движење во Првата светска војна, Routledge, 2014 ISBN 978-1-135-19978-4 p. 80-81
- ↑ Говорот на Мустафа Кемал Паша при неговото пристигнување во Анкара во ноември 1919 година
- ↑ „Политички некролози: Ертугрул Осман“. Дејли Телеграф. 2009-09-27. Посетено на 2009-10-26.
- ↑ „„Последниот Отоманец починал во Истанбул“. Би-би-си. 2009-09-24. Посетено на 2009-09-24.
- ↑ Саба, Дајли (2021-01-19). „Последниот наследник на османлискиот престол почина на 90 години“. Дејли Саба (англиски). Посетено на 2021-02-17.
- ↑ Саба, Дејли (2016-08-12). „Отоманската династија го пречека најновиот принц, внук од петтата генерација на султанот Абдулхамид II“. Дејли Саба (англиски). Посетено на 2021-02-17.
- ↑ Норман Стоун, „Турција во руското огледало“, стр. 86–100 од „Руската војна, мир и дипломатија“ уредено од Марк и Љубица Ериксон, Вајденфелд и Николсон: Лондон, 2004 стр.92–93
- ↑ 186,0 186,1 Стоун, стр. 86–100
- ↑ Ловри, Хит. В. (2003). Природата на раната османлиска држава. Сани Прес.
- ↑ Дариус Колоѕејчук, „Кан, калиф, цар и император: повеќекратните идентитети на отоманскиот султан“ во Питер Фибигер Бенг, и Дариус Колоѕејчук во Универзално царство: компаративен пристап кон царската култура и застапеност во евроазиската историја (Прес на Универзитетот Кембриџ, 2012) стр. 175–193.
- ↑ Синан Кунералп, „Мост помеѓу културите“ (2006) p. 9.
- ↑ Роналд Џенингс, „Некои размислувања за Гази-тезата.“ Виенски магазин за вестите на Ориентот 76 (1986): 151–161 online Архивирано на 28 март 2020 г..
- ↑ Симонс, Марлис (22 август 1993). „Центарот на отоманската моќ“. Њујорк Тајмс . Архивирано од изворникот 12 јули 2018. Посетено на 4 јуни 2009.
- ↑ „Палатата Долмабахче“. dolmabahcepalace.com. Архивирано од изворникот 16 март 2016. Посетено на 4 август 2014.
- ↑ Itzkowitz 1980, стр. 38.
- ↑ 194,0 194,1 Наим Капуџу; Хамит Палабијик (2008). Турската јавна администрација: од традицијата до модерното доба. УСАК Букс. стр. 77. ISBN 978-605-4030-01-9. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Блек, Ентони (2001). Историјата на исламската политичка мисла: од пророкот до денес. Филозофски Прес. стр. 199. ISBN 978-0-415-93243-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Луис, Бернард (1963). Истанбул и цивилизацијата на Отоманското Царство. Прес на Универзитетот Оклахома. стр. 151. ISBN 978-0-8061-1060-8. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ „Отоманската сарајска школа Ендерун и човекот со повеќе таленти, Матракчи Насух“. Весник на Корејското друштво за математичко образование, серија Д. Истражување во математичкото образование. 14 (1): 19–31. март 2010. Архивирано од изворникот 11 јануари 2013. Посетено на 29 јануари 2018.
- ↑ Карпат, Кемал (1973). Социјални промени и политика во Турција: структурно-историска анализа. Брил. стр. 204. ISBN 978-90-04-03817-2. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ 199,0 199,1 199,2 199,3 Блек, Ентони (2001). Историјата на исламската политичка мисла: од пророкот до денес. Прес Психологија. стр. 197. ISBN 978-0-415-93243-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Наим Капуџу; Хамит Палабијик (2008). Турската јавна администрација: од традицијата до модерното доба. USAK Books. стр. 78. ISBN 978-605-4030-01-9. Посетено на 12 февруари 2013.
- ↑ „Tughra of Suleiman the Magnificent“. Британски музеј. 2010-05-14. 1949,0409,0.86. Архивирано од изворникот на 2010-09-18. Посетено на 2010-06-05.
- ↑ „Исламска перспектива за разводот“. Mwlusa.org. Архивирано од изворникот на 2019-03-04. Посетено на 2019-09-24.
- ↑ „Балансирање на шеријатот: Отоманскиот канун“. BBC. Архивирано од изворникот на 9 октомври 2013. Посетено на 5 октомври 2013.
- ↑ Вошбрук, Д. и Кон Х. „Право во Отоманското Царство: Шеријатско право, династичко право, легални институции“.
- ↑ 205,0 205,1 205,2 Бентон, Лорен (3 декември 2001). Право и колонијални култури: правни режими во светската историја, 1400–1900. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 109–110. ISBN 978-0-521-00926-3. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Струсанд, Даглас (2010). Исламски царства на Османлиите, Сафавидите и Могалите. Милтон: Routledge. ISBN 978-0-429-96813-6. OCLC 1202464532. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 9 август 2022.
- ↑ Истражувачкиот придружник на исламскиот закон. П. Џ. Берман, Рудолф Петерс. Лондон. 2016. стр. 109. ISBN 978-1-315-61309-3. OCLC 1082195426.CS1-одржување: друго (link)
- ↑ Селчук Акшин Сомел. „Преглед на "Отоманските судови Низамије. Право и современост"“ (PDF). Универзитет Шабанџи. стр. 2. Архивирано (PDF) од изворникот 12 октомври 2013. Посетено на 15 февруари 2013.
- ↑ Epstein, Ли; O'Конор, Карен; Груб, Дијана. „Близок Исток“ (PDF). Правни традиции и системи: меѓународен прирачник. Прес на Гринвуд. стр. 223–224. Архивирано од изворникот (PDF) на 25 мај 2013.
- ↑ Милнер, Мордаунт (1990). Арапскиот Годолфин: Приказната за линијата на матчемот. Роберт Хејл Лимитед. стр. 3–6. ISBN 978-0-85131-476-1.
- ↑ Вол, Џон Ф. Познати коњи за трчање: нивните предци и потомци. стр. 8. ISBN 978-1-163-19167-5.
- ↑ Марфи, Родс (1999). Отоманско војување, 1500–1700. УЛЦ Прес. стр. 10.
- ↑ Агостон, Габор (2005). Топовите на султанот: Воената моќ и индустријата за оружје во Отоманското Царство. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 200–02.
- ↑ „Создадена петиција за името на подморницата“. Елесмер Порт Стандард. Архивирано од изворникот на 23 април 2008. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ „Приказна за Отоманското воздухопловство“. Турција во Првата светска војна. Архивирано од изворникот на 12 мај 2012. Посетено на 6 ноември 2011.
- ↑ „Основање“. Турско воздухопловство. Архивирано од изворникот на 7 октомври 2011. Посетено на 6 ноември 2011.
- ↑ Имбер, Колин (2002). „Отоманско Царство, 1300–1650: Структурата на моќта“ (PDF). стр. 177–200. Архивирано од изворникот (PDF) на 26 јули 2014.
- ↑ Рајмонд Детрез; Барбара Сегерт (2008). Европа и историските наследства на Балканот. Петер Ланг. стр. 167. ISBN 978-90-5201-374-9. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Махмуд Јазбаг (1998). Хаифа во доцниот отомански период 1864–1914: Муслимански град во транзиција. BRILL. стр. 28. ISBN 978-90-04-11051-9. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Наим Капуџу; Хамит Палабијик (2008). Турската јавна администрација: од традицијата до модерното доба. УСАК Букс. стр. 164. ISBN 978-605-4030-01-9. Посетено на 1 јуни 2013.
- ↑ Манди, Марта; Смит, Ричардс Сумарез (2007). Управување со сопственоста, создавање на современа држава: право, администрација и производство во османлиска Сирија. И.Б.Турис. стр. 50. ISBN 978-1-84511-291-2. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Иналџик, Халил (1970). „Отоманскиот економски развој и аспектите на отоманската економија“. Во Кук, M. A. (уред.). Студии во економската историја на Блискиот Исток: од подемот на исламот до денес. Прес на Оксфордскиот универзитет. стр. 209. ISBN 978-0-19-713561-7.
- ↑ Иналџик, Халил (1970). „Отоманскиот економски развој и аспектите на отоманската економија“. Во Кук, M. A. (уред.). Студии во економската историја на Блискиот Исток: од подемот на исламот до денес. Прес на Оксфордскиот универзитет. стр. 217. ISBN 978-0-19-713561-7.
- ↑ Дарлинг, Линда (1996). Зголемување на приходите и легитимност: наплата на даноци и администрација за финансии во Отоманското Царство , 1560–1660. Е. Брил. стр. 238–239. ISBN 978-90-04-10289-7.
- ↑ Иналџик, Халил; Кватерт, Доналд (1971). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914. стр. 120.
- ↑ Инакџик, Халил; Кватерт, Доналд (1971). Економска и социјална историја на Отоманското Царство, 1300–1914. стр. 120.
- ↑ Иналџик, Халил (1970). „Отоманскиот економски ум и аспектите на отоманската економија“. Во Кук, M. A. (уред.). Студии во економската историја на Блискиот Исток: од подемот на исламот до денес. Прес на универзитетот Оксфорд. стр. 218. ISBN 978-0-19-713561-7.
- ↑ Пол Баироч (1995). Економија и светска историја: митови и парадокси. Прес на Универзитетот Чикаго. стр. 31–32.
- ↑ „Музеј на Отоманската банка: Историја на Отоманската банка“. Obarsiv.com. Архивирано од изворникот на 2012-06-14. Посетено на 2009-07-14.
- ↑ „Музеј на Отоманската банка“. Музеј на Отоманската банка. Архивирано од изворникот на 2009-05-18. Посетено на 2009-06-18.
- ↑ 231,0 231,1 231,2 231,3 231,4 231,5 231,6 Кабадај, M. Ердем (28 октомври2011). „Инвентар за Отоманско Царство/Турска Република“ (PDF). Istanbul Bilgi University. Архивирано од изворникот (PDF) на 28 октомври 2011. Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ L. Kinross, The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire, 206
- ↑ L. Kinross, The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire, 281
- ↑ Лејла Ердер у Сураија Фароки (октомври 1979). „Подемот и падот на населението во Анадолија 1550–1620 година“. Блискоисточни студии. 15 (3): 322–345. doi:10.1080/00263207908700415.
- ↑ Кинрод 1979, стр. 281.
- ↑ Шоу, С. Џ. (1978). Отоманскиот пописен систем и населението, 1831–1914. Меѓународен журнал за блискоисточни иследувања. Прес на Универзитетот Кембриџ. стр. 325.
Османлиите развија ефикасен систем за броење на населението на царството во 1826 година, четвртина век откако таквите методи биле воведени во Британија, Франција и Америка.
- ↑ Кватерт & Спивеј 2000, стр. 110–111.
- ↑ Кватерт & Спивеј 2000, стр. 112.
- ↑ Кватерт & Спивеј 2000, стр. 113.
- ↑ 240,0 240,1 Кватерт & Спивеј 2000, стр. 114.
- ↑ Памук, С. (Август 1991). „Отоманското Царство и светската економија: деветнаесеттиот век“. Меѓународен журнал за Блискоисточни испитувања. Прес на Универзитетот Кембриџ. 23 (3). Проверете ги датумските вредности во:
|date=(help) - ↑ 242,0 242,1 Кватерт & Спивеј 2000, стр. 115.
- ↑ Кватерт & Спивеј 2000, стр. 116.
- ↑ МекКартни, Џастин (1995). Смрт и егзил: етничко чистење на отоманските муслимани, 1821–1922. Darvin Pres. ISBN 978-0-87850-094-9.
- ↑ Дејвисон, Родерик Х. (1964-12-31). Реформи во Отоманското Царство, 1856-1876. doi:10.1515/9781400878765. ISBN 978-1-4008-7876-5. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 22 јули 2021.
Постоеше владејачка османлиска група, сега главно концентрирана во бирократијата фокусирана на Високата Порта, и масата на народот, главно селани. Ефендиите со презир гледаа на „Турчинот“, што беше термин за омаловажување што означуваше мрзливост, и претпочиташе да се смета за Отоманец. Неговата земја не беше Турција, туку Османлиската држава. Неговиот јазик бил исто така „отомански“; иако може да го нарече и „турски“, во таков случај го разликува од „kaba türkçe“, или груб турски, обичниот говор. Неговото пишување вклучувало минимум турски зборови, освен честички и помошни глаголи.
- ↑ „Отоманскиот Устав, го прогласи седмиот Зилбриџ, 1293 (11/23 декември 1876)“. Американски весник за меѓународно право. 2 (4): 376. 1908. doi:10.2307/2212668. JSTOR 2212668. S2CID 246006581 Проверете ја вредноста
|s2cid=(help). - ↑ 247,0 247,1 247,2 Бертолд Спулер (2003). Персиска историографија и географија. Pustaka Nasional Pte Ltd. Pustaka Nasional Pte. стр. 69. ISBN 978-9971-77-488-2. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Кал, Теде (2006). „Исламизацијата на мегленските Власи (мегленороманци): Селото Нанти (Нотија) и "Нантинетите" во денешна Турција“. Nationalities Papers. 34 (1): 71–90. doi:10.1080/00905990500504871. S2CID 161615853. Архивирано од изворникот 15 април 2021. Посетено на 19 мај 2021.
- ↑ Кемал Х. Карпат (2002). Студии за отоманската социјална и политичка историја: Избрани написи и есеи. Brill. стр. 266. ISBN 978-90-04-12101-0. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ Дејвисон 1964, стр. 62Вистина беше и дека постоеше делумен јазичен амалгам на народите во царството. Многу Грци и Ерменци не ги знаеле нивните национални јазици и зборувале само турски, иако се служиле со грчки и ерменски знаци.
- ↑ Ѓундуз, Синаси Промена и суштина: дијалектички односи меѓу промената и континуитетот во турските интелектуални традиции Архивирано на 1 ноември 2022. Културно наследство и современи промени. Серија IIA, Ислам, V. 18, стр. 104–05
- ↑ Јилмаз, Хусејин (2018-01-08). Редефиниран калифат: мистичниот пресврт во османлиската политичка мисла (англиски). Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-8804-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 16 септември 2020.
- ↑ 253,0 253,1 253,2 253,3 Ичдујгу, Ахмет; Токташ, Шуле; Али Сонер, Б. (1 февруари 2008). „Политиката на населението во процесот на градење нација: емиграција на немуслимани од Турција“. Етнички и расни студии. 31 (2): 358–389. doi:10.1080/01419870701491937. hdl:11729/308. S2CID 143541451.
- ↑ Алпјагил, Реџеп (28 ноември 2016). „Матуриди“. Оксфордски библиографии – исламски студии. Оксфорд: Прес на Оксфордскиот универзитет. doi:10.1093/obo/9780195390155-0232. архивирано на 18 март 2017.
- ↑ Национален интерес: „200-годишната војна на Турција против „ИСИС“ од Селим Кору Архивирано на 6 февруари 2018. 24 јули 2015,
- ↑ Еспосито, Џон, Л. (1999). Оксфордска историја на исламот. Прес на Оксфордскиот универзитет. стр. 112–14. ISBN 978-0-19-510799-9.
- ↑ Промена и суштина: дијалектички односи меѓу промената и континуитетот во турските интелектуални традиции Архивирано на 1 ноември 2022. Културно наследство и современи промени. Серија IIA, Ислам, V. 18, стр.104-105
- ↑ Институт за Блискиот Исток: „Салафизмот се инфилтрира во турскиот религиозен дискурс“ од Ендрју Хамонд – соработник за блискоисточна политика – Европски совет за надворешни односи Архивирано на 7 август 2018. 22 јули 2015,
- ↑ „Зошто конфликтот во Сирија има повеќе од секташки карактер“. BBC News. Архивирано од изворникот 6 јуни 2013. Посетено на 5 јуни 2013.
- ↑ „Истражувачки трудови за суфизмот во Отоманското Царство - Academia.edu“. www.academia.edu. Архивирано од изворникот 23 март 2022. Посетено на 2022-03-23.
- ↑ Ц. Тукер, Спенсер (2019). Конфликти на Блискиот Исток од антички Египет до 21 век: збирка енциклопедија и документи [4 тома]. ABC-CLIO. стр. 364–366. ISBN 978-1-4408-5353-1.
- ↑ С. Свајд, Сами (2009). Друзите: Анотирана библиографија. Прес на универзитетот Мичиген. стр. 25. ISBN 978-0-9662932-0-3.
- ↑ Пери, Одед (1990). „Муслиманскиот вакаф и собирањето на џизија во Ерусалим од крајот на осумнаесеттиот век“. Во Гилбар, Гад (уред.). „Отоманска Палестина, 1800-1914: Студии за економска и социјална историја“. Лајден: Е.Џ. Брил. стр. 287. ISBN 978-90-04-07785-0.
џизијата била еден од главните извори на приходи што се собирале во османлиската државна каса како целина.
- ↑ Акчам, Танер (2006). Срамен чин: ерменскиот геноцид и прашањето за турската одговорност. Metropolitan Books. Њујорк. стр. 24. ISBN 978-0-8050-7932-6.
- ↑ „Грчките манастирски ракописи раскажуваат нова приказна за отоманското владеење“. NPR (англиски). Асошиетед прес. 2022-10-21. Архивирано од изворникот 24 октомври 2022. Посетено на 2022-10-24.
- ↑ 266,0 266,1 266,2 Сиед, Музафер Хусаин (2011). Концизна историја на исламот. Њу Делхи: Виџ букс - Индија. стр. 97. ISBN 978-93-81411-09-4.
- ↑ Крумерих, Сен (1998–1999). „Божествено заштитениот, добро процутен домен: воспоставување на отоманскиот систем на Балканскиот полуостров“. Студентски историски весник. Универзитет Лојола во Њу Орлеанс. 30. Архивирано од изворникот на 10 јуни 2009. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ „Турска толеранција“. Американски форум за глобално образование. Архивирано од изворникот на 20 март 2001. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Сакедина, Абдулазис Абдулхусеин (2001). Исламските корени на демократскиот плурализам. Прес на Оксфордскиот универзитет. стр. 96–97. ISBN 978-0-19-513991-4.
Милет системот во муслиманскиот свет ја обезбеди предмодерната парадигма на религиозно плуралистичко општество со доделување на секоја верска заедница официјален статус и значителна мерка на самоуправување.
- ↑ Филип Д. Кертин, „Светот и Западот: Европскиот предизвик и прекуокеанскиот одговор во периодот на царството“ (2002), стр. 173–192.
- ↑ Фатма Муге Ѓучек, „Подемот на буржоазијата, смртта на царството: Отоманската вестернизација и социјалната промена“ (1996) стр. 138–42
- ↑ Кемал Х. Карпат, „Трансформацијата на Отоманската држава, 1789–1908 година“. „Меѓународен весник за студии на Блискиот Исток“ 3#3 (1972): 243–281. online Архивирано на 17 април 2018.
- ↑ Амит Бејн (2011). Отомански улема, Турска Република: агенти на промените и чувари на традицијата. Прес на Универзитетот Стенфорд. стр. 141. ISBN 978-0-8047-7311-9. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 15 мај 2018.
- ↑ Питер Менсфилд, „Историја на Блискиот Исток“ (1991) стр.. 31.
- ↑ Олег Бенеш, „Споредување на традициите на воинот: Како јаничарите и самурајите ги задржаа својот статус и привилегии за време на векови на мир“. Компаративен преглед на цивилизациите 55.55 (2006): 6:37–55 Online Архивирано на 9 ноември 2019..
- ↑ Карен Барки и Џорџ Гаврилис, „Отоманскиот милет систем: нетериторијална автономија и неговото современо наследство“. Етнополитика 15.1 (2016): 24–42.
- ↑ Кватерт 1983.
- ↑ Јусеф М. Чеири, „Арапски национализам: историја: нација и држава во арапскиот свет“ (2001), стр.. 56–100.
- ↑ Агостон Габор и Брус Алан Мастерс (2010). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase. стр. 64. ISBN 978-1-4381-1025-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 15 мај 2018.
- ↑ Наџи Јорулмаз, Вооружување на султанот: германска трговија со оружје и лична дипломатија во Отоманското Царство пред Првата светска војна Архивирано на 1 ноември 2022. (IB Tauris, 2014).
- ↑ „Историографија. Отоманско Царство“. Ираника. Архивирано од изворникот 17 ноември 2020. Посетено на 25 декември 2020.
- ↑ Халил Иналџик. „Труд во Отоманското Царство“. Универзитет Мичиген. Архивирано од изворникот на 11 септември 2009. Посетено на 26 август 2010.
- ↑ „Исламот и ропството: Сексуално ропство“. BBC. Архивирано од изворникот 21 мај 2009. Посетено на 26 август 2010.
- ↑ Фароки, Сураија (1998). „Миграцијата во "Големиот Истанбул" од осумнаесеттиот век како што се рефлектира во кадиските регистри на Ејуп“. Турцика. Левен: Éditions Klincksieck. 30: 165. doi:10.2143/TURC.30.0.2004296.[мртва врска]
- ↑ Халик Инџалик, "Has-bahçede 'Ayş u Tarab" Архивирано на 26 јули 2019., Изданија на Ишбанк (2011)
- ↑ Комсток-Скип, Џејми (2023). „Турчките меѓу Таџикистанците: Турскиот превод „Шахнама" сместен во Таџикистан и производството на ракописи за време на Абул-Каиридската анексија на Хоросан (1588–1598)“. Во Паскалева, елена; ван дер Берг, Габриела (уред.). Меморија и комеморација низ Средна Азија. Брил. стр. 54. ISBN 978-90-04-54099-6.
- ↑ 287,0 287,1 Штраус, Јохан. „Јазикот и моќта во доцното Отоманско Царство“ (Поглавје 7). Во: Марфи, Роудс (уредник). „Царска лоза и наследства во Источниот Медитеран: Забележување на отпечатокот на римското, византиското и отоманското владеење“ (том 18 од Бирмингемските византиски и отомански студии). Routledge, 7 јули 2016 година. ISBN 1-317-11844-8, 9781317118442. Google Books PT194 Архивирано на 1 ноември 2022.-PT195 Архивирано на 1 ноември 2022..
- ↑ Гарнет, Луси Мери Џејн. Турскиот живот во градот и село. Синовите на Г.П. Путнам, 1904. p. 205.
- ↑ Мурат Белге (2005). Институции и култура во Отоманското Царство. Публикации на Универзитетот Билги во Истанбул. стр. 389. ISBN 978-975-8998-03-6.
- ↑ Мигнон, Лорен (2005). Шираз ниту Париз: трудови за современата турска литература. Истанбул: ISIS. стр. 20. ISBN 978-975-428-303-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 17 јануари 2016.
Тие зборови можел лесно да ги прифати Ховсеп Вартанјан (1813–1879), авторот, кој сакал да остане анонимен, на Приказната за Акаби (Акаби Хикјајеси), првиот роман на турски, објавен со ерменски ликови во истата година. Романот на Хисаријан.
- ↑ Мастерс, Брус; Агостон, Габор (2009). Енциклопедија на Отоманското Царство. Њујорк: Факти на податоци. стр. 440. ISBN 978-1-4381-1025-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
Напишан на турски со ерменска азбука, „Историјата на Акаби“ (1851) од Вартан-паша некои го сметаат за првиот отомански роман.
- ↑ Пултар, Ѓонул (2013). Замислени идентитети: формирање идентитет во периодот на глобализмот (Прво. изд.). [С.Л.]: Универзитетскиот прес на Сиракуза. стр. 329. ISBN 978-0-8156-3342-6. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 17 јануари 2016.
Всушност, едно од првите турски белетристички дела во романска форма од западен тип, Акаби Хикајеси (Приказната на Акаби), е напишано на турски од Вартан-паша (роден Осеп/Ховсеп Вартанијан/Вартанјан, 1813–1879) и објавено со ерменски знаци. во 1851 година.
- ↑ Ѓурчаглар, Шехназ; Пакер, Салиха; Милтон, Џон (2015). Традиција, тензија и превод во Турција. Издавачка компанија Џон Бенџаминс. стр. 5. ISBN 978-90-272-6847-1.
Интересно е што првиот османлиски роман на турски, Акаби Хикајеси (1851, Приказната на Акаби), е напишан и објавен со ерменски букви (за ерменските заедници кои читаат на турски) од Ховсеп Вартанјан (1813–1879), познат како Вартан-паша, водечки османлиски човек на буквите и новинар.
- ↑ Моран, Берна (1997). Критички поглед на турскиот роман том. 1. Илетишим Јајинлари. стр. 19. ISBN 978-975-470-054-1.
- ↑ 295,0 295,1 Барух, Лоранс Танатар; Сара Јонтан Мусник. „Франкофонски печат во Отоманското Царство“. Национална библиотека на Франција. Архивирано од изворникот 16 април 2018. Посетено на 13 јули 2019.
- ↑ Штраус, „Устав за повеќејазична империја“, стр. 32 (PDF стр. 34)
- ↑ Кендал, p. 339 Архивирано на 14 јануари 2023..
- ↑ Штраус, Јохан.„Јазикот и моќта во доцното Отоманско Царство“ (Поглавје 7). Во: Марфи, Роудс (уредник). „Царска лоза и наследства во Источниот Медитеран: Забележување на отпечатокот на римското, византиското и отоманското владеење“. Routledge, 7 јули 2016 година. (ISBN 978-1-317-11845-9), стр. 122 Архивирано на 14 јануари 2023 г..
- ↑ Штраус, „Устав за повеќејазичната империја“, стр. 25 (PDF стр. 27)
- ↑ "Селџчка архитектура“, Илустриран речник на историската архитектура, ед. Кирил М. Харис, (Публикации Довер, 1977), 485.
- ↑ M. Блум, Џонатан; С. Блер, Шеила, уред. (2009). „Отоманци“. Гроува енциклопедија за исламска уметност и архитектура. Прес на Оксфордскиот универзитет. ISBN 978-0-19-530991-1.
Во текот на нивната историја, Османлиите останале поддржувачи на уметноста и уметниците. Под нивно покровителство се развил карактеристичен архитектонски стил кој ги комбинира исламските традиции на Анадолија, Иран и Сирија со оние од класичниот свет и Византија. Резултатот бил рационалистичка монументалност која фаворизирала просторно единство и архитектонски израз.
- ↑ 302,0 302,1 Фрили 2011, стр. 35 „Џамиите од класичниот период се пообработени од оние од претходните времиња. Тие произлегуваат од спојот на домашната турска традиција со одредени елементи на планот на Аја Софија, поранешната катедрала во Цариград, претворена во џамија во 1453 година од Мехмет Освојувачот.“
- ↑ Гудвин, Годфри (1993). Синан: Отоманската архитектура и нејзините вредности денес. Лондон: Саки Букс. ISBN 978-0-86356-172-6.
- ↑ Габор Агостон; Брус Ала Мастерс (21 мај 2010). Енциклопедија на Отоманското Царство. Infobase Publishing. Infobase. стр. 50. ISBN 978-1-4381-1025-7. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 20 јуни 2015.
- ↑ M. Блум, Џонатан; Блер, Шејла С., уред. (2009). „Отоманци“. Гроувова енциклопедија за исламска уметност и архитектура. Прес на Оксфордскиот универзитет. ISBN 978-0-19-530991-1.
- ↑ Ели Шах. „Отоманското уметничко наследство“. Израелско министерство за надворешни работи. Архивирано од изворникот на 13 февруари 2009. Посетено на 26 август 2010.
- ↑ Карсвел, Џон (2006). Изничка керамика (Второ. изд.). Прес на Британскиот музеј. стр. 75. ISBN 978-0-7141-2441-4.
- ↑ Хаг, Џон Д (1975). Исламска архитектура. Лондон: Фабер. ISBN 0571148689.
- ↑ Асланапа, Октај (1971). Турска уметност и архитектура. Лондон: Фабер. ISBN 0571087817.
- ↑ Картин. Ф, 1974, Џамија Ортаќој, Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 1., Анкара, p. 87–89
- ↑ Блум, Џонатан M.; Блер; Шејла С. (2009). „Кемалетин“. Гроувова енциклопедија за исламска уметност и архитектура: сет од три тома. Прес на Оксфордскиот универзитет. стр. 379. ISBN 978-0-19-530991-1. Архивирано од изворникот 14 јануари 2023. Посетено на 9 март 2022.
- ↑ Фрили 2011, стр. 393.
- ↑ Атил, Есин (1973). „Отоманско минијатурно сликарство под султанот Мехмед II“. Арс Ориенталис. 9: 103–120. ISSN 0571-1371. JSTOR 4629273. Архивирано од изворникот 1 ноември 2022. Посетено на 12 август 2022.
- ↑ Фароки, Сураија (2005). Предмети на султанот: културата и секојдневниот живот во Отоманското Царство (Ново. изд.). Лондон: И.Б.Тарис. стр. 152. ISBN 978-1-85043-760-4.
- ↑ Фароки, Сураија (2005). Предмети на султанот: културата и секојдневниот живот во Отоманското Царство (Ново. изд.). Лондон: И.Б.Тарис. стр. 153. ISBN 978-1-85043-760-4.
- ↑ „Караѓоз и Хаџиват, турска игра“. Се за Турција. 20 ноември 2006. Архивирано од изворникот 24 август 2019. Посетено на 20 август 2012.
- ↑ Емин Шенјер. „Карагоз, традиционален турски театар на сенки“. Karagoz.net. Архивирано од изворникот на 31 јануари 2013. Посетено на 11 февруари 2013.
- ↑ Nur İlkin - A Taste of Turkish cuisine
- ↑ Арсен, Жероен; Бакус, Ед (2000). Colloquial Turkish. Routledge. стр. 71. ISBN 978-0415157469. Посетено на 15 април 2009.
- ↑ Рагеп 2001a
- ↑ Ф. Џамил Рагеп (2001), „Ослободување на астрономијата од филозофијата: аспект на исламското влијание врз науката“, „Озирис“, втора серија, том 16, Науката во теистички контексти: когнитивни димензии, стр. 49-64, 66-71.
- ↑ Џорџ Сабила, „Арапски планетарни теории по единаесеттиот век од нашата ера“, во Ружди Рашид и Регис Морелон (1996), „Енциклопедија на историјата на арапската наука“, стр. 58-127 [123–124], Routledge, ISBN 0415124107.
- ↑ Севим Текели, „Таки ал-Дин“, во Хелаин Селин (1997), „Енциклопедија на историјата на науката, технологијата и медицината во незападните култури'', Kluwer Academic Publishers, ISBN 0792340663.
- ↑ Закен, Авнер Ben (2004). „Небесата на небото и небесата на срцето: отоманскиот културен контекст за воведување на посткоперниканската астрономија“. Британски весник за историја на науката. Прес на универзитетот Кембриџ. 37: 1–28. doi:10.1017/S0007087403005302.
- ↑ Тургут, Мехмет; Акчичек, Ибрахим Ерен; Тургут, Ахмет Тунџај; ЈАзиџи, Јуксел Ајдин (2008), „Медицина во Отоманското Царство“, Во Селин, Хелание (уред.), Енциклопедија на историјата на науката, технологијата и медицината во незападните култури (англиски), Спрингер, стр. 1–11, doi:10.1007/978-94-007-3934-5_9955-1, ISBN 978-94-007-3934-5
- ↑ Ихсаноглу, Екмеледин (2002). Историја на османлиската држава, општество и цивилизација. Истанбул: IRCICA. стр. 400.
- ↑ Ишсаноглу, Екмеледин (2002). Историја на османлиската држава, општество и цивилизација. Истанбул: IRCICA. стр. 400–506.
- ↑ Хортон, Пол (1977). „Турските часовници на Топкапи“. Saudi Aramco World, July–August 1977: 10–13. Архивирано од изворникот на 2008-11-22. Посетено на 12 јули 2008.
Литература
[уреди | уреди извор]- Barkey, Karen. Empire of Difference: The Ottomans in Comparative Perspective. (2008) 357pp Amazon.com, excerpt and text search
- Creasy, Sir Edward Shepherd. History of the Ottoman Turks: From the beginning of their empire to the present time. R. Bentley and Son, 1877.
- Finkel, Caroline. Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. John Murray, 2005. ISBN 0-7195-5513-2. Amazon.com, excerpt and text search
- Goodwin, Jason. Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire (2003) Amazon.com, excerpt and text search
- Heywood, Colin. Writing Ottoman History: Documents and Interpretations. Ashgate, 2002. 376 pp.
- Imber, Colin. The Ottoman Empire, 1300–1650: The Structure of Power. Palgrave Macmillan, 2002. ISBN 0-333-61386-4.
- Inalcik, Halil and Quataert, Donald, ed. An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. 1995. 1026 pp.
- Itzkowitz, Norman. Ottoman Empire and Islamic Tradition. 1972.
- Kinross, Lord. Ottoman Centuries (1979)
- Levy, Avigdor, ed. Jews, Turks, Ottomans: A Shared History, Fifteenth to the Twentieth Century. (2002). 304 pp.
- McCarthy, Justin. The Ottoman Turks: An Introductory History to 1923 1997 Questian.com, online edition
- Mansel, Philip. Istanbul: City of the World's Desire, 1453–1924. Gardners Books, 1997. ISBN 0-14-026246-6.
- Ochsenwald, William, and Sydney Nettleton Fisher. The Middle East: A History (2003) Amazon.com, excerpt and text search
- Pamuk, Sevket. A Monetary History of the Ottoman Empire. 1999. 276 pp.
- Quataert, Donald. The Ottoman Empire, 1700–1922 (2005), standard scholarly survey Amazon.com, excerpt and text search ISBN 0-521-54782-2.
- Rogan, Eugene. The Arabs. A History. London, Allen Lane. 2009 ISBN 978-0-7139-9903-7
- Shaw, Stanford J., and Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 1, 1977.
- Somel, Selcuk Aksin. Historical Dictionary of the Ottoman Empire. (2003). 399 pp.
- Uyar, Mesut; Erickson, Edward (2009). A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk. ISBN 978-0275988760.
- Оваа статија вклучува текст од објавено дело кое сега е јавна сопственост: Chisholm, Hugh, уред. (1911). Encyclopædia Britannica (11. изд.). Cambridge University Press. Отсутно или празно
|title=(help)
До 1830
[уреди | уреди извор]- Braude, Benjamin, and Bernard Lewis, eds. Christians and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society (1982) Questia.com, online edition
- Clot, André. Suleiman the Magnificent. 1993. 399 pp
- Goffman, Daniel. The Ottoman Empire and Early Modern Europe (2002) Questia.com, online edition
- Guilmartin, John F., Jr. "Ideology and Conflict: The Wars of the Ottoman Empire, 1453–1606", Journal of Interdisciplinary History, (Spring 1988) 18:4., pp721–747.
- Holt, P. M. Egypt and the Fertile Crescent, 1516–1922: A Political History. 1966.
- Kunt, Metin and Woodhead, Christine, ed. Süleyman the Magnificent and His Age: The Ottoman Empire in the Early Modern World. 1995. 218 pp.
- Leiner, Frederick C. The end of Barbary terror : America's 1815 war against the pirates of North Africa. New York : Oxford University Press, 2006.
- Lybyer, Albert Howe. The Government of the Ottoman Empire in the Time of Suleiman the Magnificent. AMS Press, 1978. ISBN 0-404-14681-3.
- Melis, Nicola, "The importance of Hormuz for Luso-Ottoman Gulf-centred policies in the 16th century: Some observations based on contemporary sources", in R. Loureiro-D. Couto (eds.), Revisiting Hormuz - Portuguese Interactions in the Persian Gulf Region in the Early Modern Period, "Maritime Asia" 19, Fundação Calouste Gulbenkian/Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2008, pp. 107–120.
- Murphy, Rhoads Ottoman Warfare 1500–1700 (1999) 278 pp.
- Necipoğlu, Gülru. Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapı Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. MIT Press, 1991. ISBN 0-262-14050-0.
- Parry, V.J. A History of the Ottoman Empire to 1730 (1976)
- Pierce, Leslie P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. 1993. 374 pp.
- Shaw, Stanford J. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol I; Empire of Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1290–1808. Cambridge University Press, 1976. ISBN 978-0-521-21280-9.
- Turnbull, Stephen. The Ottoman Empire 1326–1699 (2003) 95 pp Questia.com Архивирано на 23 ноември 2011 г., online edition
- Wheatcroft, Andrew. The Ottomans. 384 pp.
По 1830
[уреди | уреди извор]- Ahmad, Feroz. The Young Turks: The Committee of Union and Progress in Turkish Politics, 1908–1914, (1969).
- Arnold, Guy. Historical Dictionary of the Crimean War. (2002). 179 pp.
- Berend, Tibor Iván, History derailed: Central and Eastern Europe in the long nineteenth century, University of California Press Ltd, 2003.
- Black, Cyril E., and L. Carl Brown. Modernization in the Middle East: The Ottoman Empire and Its Afro-Asian Successors. 1992.
- Cleveland, William L. "The Ottoman and Safavid Empires: A New Imperial Synthesis" in A History of the Modern Middle East. Westview Press, 2004. pp37–56. ISBN 0-8133-4048-9.
- Erickson, Edward J. Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War (2000) Amazon.com, excerpt and text search
- Faroqhi, Suraiya. Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. (2000) 358 pp.
- Findley, Carter. Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire. 1980.
- Fortna, Benjamin C. Imperial Classroom: Islam, the State, and Education in the Late Ottoman Empire. (2002) 280 pp.
- Fromkin, David. A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East (2001) Amazon.com, excerpt and text search
- Göçek, Fatma Müge. Rise of the Bourgeoisie, Demise of Empire: Ottoman Westernization and Social Change. (1996). 220 pp.
- Hale, William. Turkish Foreign Policy, 1774–2000. (2000). 375 pp.
- Hanioglu, M. Sukru. A Brief History of the Late Ottoman Empire (2008) Amazon.com, excerpt and text search
- Inalcik, Halil and Quataert, Donald, ed. An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914. 1995. 1026 pp.
- Jelavich, Barbara. History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries. Cambridge University Press, 1983. ISBN 0-521-25249-0.
- Karpat, Kemal. Ottoman Population, 1830–1914 1985.
- Karpat, Kemal H. The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State. (2001). 533 pp.
- Kayali, Hasan. Arabs and Young Turks: Ottomanism, Arabism, and Islamism in the Ottoman Empire, 1908–1918 (1997); CDlib.org, complete text online
- Kushner, David. The Rise of Turkish Nationalism, 1876–1908. 1977.
- McCarthy, Justin. The Ottoman Peoples and the End of Empire. Hodder Arnold, 2001. ISBN 0-340-70657-0.
- Miller, William. The Ottoman Empire, 1801–1913. (1913) ,Books.Google.com full text online
- Owen, Roger. The Middle East in the World Economy, 1800–1914. (1981)
- Quataert, Donald. Social Disintegration and Popular Resistance in the Ottoman Empire, 1881–1908. 1983.
- Shaw, Stanford J., and Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey, 1808–1975. (1977). Amazon.com, excerpt and text search
- Toledano, Ehud R. The Ottoman Slave Trade and Its Suppression, 1840–1890. (1982)
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]Англиски
[уреди | уреди извор]- The Ottoman Empire: Resources - University of Michigan
- The Ottoman Empire: A Chronogical Outline
- World Civilizations: The Ottomans — a comprehensive site that covers much about the Ottoman state and government
- Turkish Oral Narrative
- Information about Ottomans
- Forced population transfers in early Ottoman imperial policy PDF (566 KiB) - covers the period 1300-1600
- The Sakıp Sabancı Collection of Ottoman Calligraphy Архивирано на 23 април 2008 г.
- Ottomans History Blog
Турски
[уреди | уреди извор]- Download Ottoman Pictures Архивирано на 23 февруари 2009 г. "Отоманско Царство"
- Osmanlı İmparatorluğu Hakkında bilgi...
- Ottoman Studies Resources in Internet
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
|
Статијата „Отоманско Царство“ е избрана статија. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана статија (останати избрани статии). |
|