Sint Eustatius
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Sint Eustatius (plaotselek Statia) is 'n eiland vaan de Klein Antille, mie bezunder de Bovedewindse Eilen, staotkundeg gezeen 'n bezunder gemeinte vaan Nederland. 't Eiland is 21 km² groet en heet 'n bevolking vaan oongeveer 3300 lui.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]Columbus oontdèkde 't eiland in 1493 en neumde 't nao d'n heilegen Eustachius. Begin zeventienden iew zouwe de Fransoze e fort op 't eiland stiechte, um 't e paar jaor later weer te verlaote. In 1636 vestegde ziech de Hollenders, of beter de Ziewe, op 't eiland mèt e nui fort, Fort Oranje. Gebrek aon water losde me op door 't bouwe vaan (ummer nog bestaonde) cisterne. In de jaore die volgde woort 't eiland ummer belaankrieker en in d'n achtienden iew waor 't 't mies rendabel bezit vaan de W.I.C.. Aon de ree vaan Oranjestad kóste 200 sjeper per kier ligke.
Tege 't ind vaan d'n iew moot 't klein eiland roond de 10.000 inwoeners höbbe gehad. Bij d'n Amerikaansen Oonaofhenkelekheidsoorlog woorte waopes oet de Nederlen euver dit eiland aon de Amerikane verhandeld. Dao-op braok de Veerde Ingelsen Oorlog oet, boenao Groet-Britannië 't eiland innaom. Later kaom 't in Franse han. Umtot de Ingelse en Fransoze gei belaank hadde bij 'n economisch bleujend Sint Eustatius, stortde de economie vaan 't eiland gans in.
Vaanaof 1816 kaom 't eiland definitief bij Nederland. 't Góng deil oetmake vaan de kolonie Curaçao en Oonderhurege, en later vaan 't gebiedsdeil Nederlandse Antille. Loupende de negentienden iew naom 't aontal inwoeners ummer wijer aof, tot mer get mie es doezend begin twintegsten iew. Tot 1983 ressorteerden 't eiland oonder 't Eilandgebied Bovewindse Eilen; daonao woorte Sint Eustatius en Saba aofgesplits en gónge de drei eilen es zelfstendege eilandgebiede wijer.
In de jaore nul vaan de einentwintegsten iew braok de discussie los euver de touwkóms vaan de Nederlandse Antille. Sint Eustatius koos es einege vaan de vief eilen veur 't laote bestoon vaan 't land; umtot evels alle aander eilen of 'n status aparte krege of in Nederland geïntegreerd woorte, kós die optie neet doorgoon. 't Eilandbestuur koos veur integratie in Nederland. Vaanaof 10 oktober 2010 vörmp Sint Eustatius 'n bezunder gemeinte vaan dit land.
In fibberwarie 2018 stèlde de Nederlandse regering 't eiland oonder curateel, naotot waor vasgestèld tot d'n eilandraod 't bestuur groof had verwaarloes.[1]
Geografie
[bewirk | brón bewèrke]Fysisch
[bewirk | brón bewèrke]Sint Eustatius ligk 't kortste bij Saint Christopher (hoofeiland vaan Saint Kitts en Nevis); ouch neet wied eweg ligk Saba. Sint Maarten ligk wijer oet de route. 't Eiland is bepaold klein: 21 km² (ter vergelieking: e bitteke mie es de helf vaan Schiermonnikoog). 't Is völkanisch vaan oersprunk en besteit oet twie völkaone: 'ne doeje völkaon in 't noordweste en 'ne slaopende in 't zuidooste. De slaopende völkaon, dee nog dudelek 'ne völkaonvörm heet, neump me The Quill (verbastering vaan De Kuul, nao de 'kojl' dee de krater is). 't Noordwestelek deil, neet op 't ierste geziech herkinbaar es völkaon meh nog wel heuvelechteg, weurt "Boven" geneump. Zoewel The Quill wie Boven zien Nationaol Parke mèt tropisch bos begreujd. In de vlaakde detösse is de bewoening geconcentreerd.
Sociaol
[bewirk | brón bewèrke]Kerne zien Oranjestad (hoofplaots) en Concordia. De twie zien oonderhand aoneingegreujd. De bebouwing dreug nog dudelek de spore vaan 't groet strategisch belaank wat 't eiland had: neve Fort Oranje zien dat nog versjèllende batterije.
't Eiland heet oongeveer 3300 inwoeners (um de vergelieking heibove door te trèkke: dat is zeker drei kier zoeväöl wie Schiermonnikoog). Vaan hun had in 2001 (bij de lèste volkstèlling) 78% de Nederlandse nationaliteit; daovaan waor 45 procentpunt op 't eiland zelf gebore. Ingels waor de thoestaol vaan neet minder es 83% vaan de bevolking; dao-op volge Spaons (6%) en Nederlands (4%). De groetste religie is hei neet 't roems-katholicisme (25%) meh 't methodisme (27%); ouch 't aondeil zevendendaagsadventiste is mèt 21% opvallend groet.