ខេត្តកោះកុង

កោះកុង
កោះកុង
	ខេត្ត
	ទិដ្ឋភាពព្រៃកោងកាងពីលើអាកាសនៅខេត្តកោះកុងទិដ្ឋភាពព្រៃកោងកាងពីលើអាកាសនៅខេត្តកោះកុង
	កោះកុងដែលរំលេចពណ៌ក្នុងផែនទីកម្ពុជាកោះកុងដែលរំលេចពណ៌ក្នុងផែនទីកម្ពុជា
	កូអរដោនេ: 11°23′57″N 103°29′41″E / 11.39917°N 103.49472°ECoordinates: 11°23′57″N 103°29′41″E / 11.39917°N 103.49472°E
ប្រទេស	កម្ពុជា
ទីរួមខេត្ត	ខេមរភូមិន្ទ
ផ្ទៃក្រឡា
• សរុប	១១១៦០ គម2 (៤៣១០ ម៉ាយ ការ)
ប្រជាជន (២០០៨)
• សរុប	១៣៩៧២២
• សន្ទភាព	១៣/km2 (៣២/sq mi)
ល្វែងម៉ោង	ម.ស.ស.+០៧
ក្រមវាយទូរសព្ទ	+៨៥៥
ក្រមអ.ម.អ. ៣១៦៦	KH-៩
ស្រុក-ក្រុង	៧
ឃុំ-សង្កាត់	២៩
ភូមិ	១៣៣

កោះកុង (អ.ស.អ.: [kɑh koŋ]) គឺជាខេត្តមួយស្ថិតនៅភាគនិរតីនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ទីរួមខេត្តគឺក្រុងខេមរភូមិន្ទ។ខេត្តនេះដែលមានក្រុងខេមរភូមិន្ទជាទីរួមខេត្តស្ថិតនៅភាគនិរតីនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ខេត្តកោះកុងមានព្រំប្រទល់ ខាងជើងជាប់នឹងខេត្តពោធិ៍សាត់ ខាងកើតជាប់នឹងខេត្តកំពង់ស្ពឺ កំពត និង ព្រះសីហនុ ខាងត្បូងនិងខាងលិចជាប់នឹងឈូងសមុទ្រថៃ និងមួយផែ្នកនៃចង្វាតត្រាច(ខេត្តត្រាច)ប្រទេសថៃ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

មុនសម័យអាណានិគមបារាំង

ចង្វាតបច្ចន្តគិរីខែត្រ (សៀម៖ ปัจจันตคิรีเขตร) អតីតកាលនៃក្រុងកោះកុង ឬខេមរភូមិន្ទ សៀមបានរឹបអូសមកធ្វើជារបស់ខ្លួនក្នុងសម័យរជ្ជកាលទី៥ ហើយដែលជាខេត្តត្រជាប់ប្រទល់ដែនសមុទ្រ មានភាពសំខាន់ដូចគ្នានឹងចង្វាតចន្ទបុរី និងចង្វាតត្រាចពីអតីតផងដែរ។ បច្ចុប្បន្នមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងក្រុងខេមរភូមិមន្ទ នៃខេត្តកោះកុងរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ដែនដីខេត្តនេះត្រូវបានធ្លាក់មកជារបស់បារាំង ព្រមជាមួយនឹងផ្នែកខាងស្ដាំទន្លេមេគង្គ គឺខ្វែងជយបុរី និងខ្វែងចម្ប៉ាសក្ដិ កាលគ.ស.១៩០៤។

តាំងពីដើមមក កោះកុងគឺជាខេត្តមួយរបស់រាជអាណាចក្រខ្មែរ តែរហូតមកដល់សម័យដែលខ្មែរស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់សៀម ព្រះចៅក្រុងសៀមក៏ព្រះបរមរាជឱង្ការឲ្យតាំងកោះកុងជាផ្នែកមួយរបស់ក្រុងត្រាច។

នៅគ.ស.១៨៥៥ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួបានមានព្រះបរមរាជឱង្ការឲ្យតាំងកោះកុង ដោយព្រះរាជទាននាមក្រុងនេះថា ក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រដើម្បីឲ្យក្លាយជាក្រុងជាប់សមុទ្ទផ្នែកខាងកើតរបស់សៀមដោយសារជាក្រុងដែលមានផ្ទៃដីជាប់នឹងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម។

ហេតុដែលរជ្ជកាលទី៤ (ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ) ព្រះរាជទានកោះកុងថា បច្ចន្តគិរីខែត្រក៏គឺដើម្បីឲ្យជួននឹងក្រុងប្រជួបគីរីខ័ន្ធដែលស្ថិតនៅភាគខាងលិចរបស់ថៃ ហើយដែលក្រុងទាំងពីរនេះស្ថិតនៅក្នុងរយៈទទឹងដូចគ្នា។

មកដល់គ.ស.១៨៧៩ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះចមក្លៅចៅយូហួ ទ្រង់ព្រះករុណាព្រះរាជានុញ្ញាតឲ្យព្រះអង្គម្ចាស់សាយសនិទវង្ស ចាត់តាំងស្ថានីយទាហានជាយដែនសមុទ្ទភាគខាងកើត ឯក្រុងជលបុរី បាងព្រះ ស្រុកបាងលៈមុង ក្រុងរៈយ៉ង ក្រុងក្លែង ក្រុងចន្ទបុរី ស្រុកខ្លុង ក្រុងត្រាច ក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រ និងកោះសមេតក្រៅ ដើម្បីតទល់នឹងបារាំងតាមដែនសមុទ្ទ។

តមកនៅ គ.ស.១៨៩២ បារាំងចាប់ផ្ដើមប្រើទាហាន បង្ខំថៃដោយលើកកងទ័ពមកដេញទាហានថៃឲ្យចេញពីដែនដីផ្នែកខាងឆ្វេងនៃទន្លេមេគង្គ ដែលជាហេតុបណ្ដាលឲ្យជាយដែនថៃមានបញ្ហាទ្វេឡើង ហេតុដូចនេះព្រះអង្គក៏ព្រះរាជានុញ្ញាត តែងតាំងកម្មការប្រឹក្សាការពារព្រះរាជអាណាខែត្រឡើង និងចាត់កងបញ្ជាការទ័ពតាមក្រុងដែនសមុទ្ទឡើង។

នៅគ.ស.១៨៩៣ រាជការសៀមបានតែងតាំងឲ្យនាយពលនាវាចត្វា ពញាជលយុទ្ធយោធិន្ទ្រ (André du Plésis de Richelieu) ជាអ្នកចាត់ការការពារព្រះរាជអាណាខែត្រភាគខាងកើត។ ខាងក្រសួងការបរទេសក៏មានបញ្ជាមកចៅហ្វាយខែត្រនៅតំបន់នេះដោយរួមទាំងក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រផង ឲ្យជួយពញាជលយុទ្ធយោធិន្ទ្រចាត់ការគ្រប់យ៉ាងដែលទាក់ទងនឹងការការពារព្រះរាជអាណាខែត្រ។ ^[២] ^[៣]

សម័យអាណានិគមបារាំង

នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៨៩៣ មានកើតវិបត្តនៅឯមាត់ទន្លេចៅព្រះញា ទូកចំបាំងរបស់បារាំងបានចូលមកដល់តំបន់ការពាររបស់សៀម និងរហូតដល់ក្រុងទេពមហានគរ (បាងកក)។ បារាំងបានដាក់ឱសានវាទឲ្យថៃបដិបត្តតាមនាថ្ងៃទី២០ កក្កដា ដោយទុកពេលឲ្យ៤៨ម៉ោង ចំណែកឯខាងថៃវិញបានឆ្លើយតបនៅថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា តែមិនបានបំពេញបំណងរបស់បារាំងទេ ហេតុដូចនេះនាថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា បារាំងក៏បានប្រកាសផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងផ្នែកការទូតជាមួយថៃ។ ពីរថ្ងៃក្រោយមកគឺនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា បារាំងក៏បានបញ្ជូនមេបញ្ជាការជើងទឹកតំបន់ខាងកើតឲ្យព័ទ្ទឡោមឈូងសមុទ្ទថៃ ចាប់តាំងពីហ្លេមចៅលាយ (แหลมเจ้าลาย) រហូតដល់បរិវេណហ្លេមក្របាំង (แหลมกระบัง) និងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា បារាំងក៏បានប្រកាសបិទឡោមឈូងសមុទ្ទថៃជាលើកទី២ ដោយពង្រីកបន្ថែមបរិវេណកោះសាម៉េត រហូតដល់ហ្លេមលិង (แหลมลิง) ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យថៃត្រូវទទួលយកឱសានវាទរបស់បារាំង។

តែនៅថ្ងៃព្រឹកឡើងបារាំងឆក់ឱកាសកំណត់បញ្ជាបន្ថែមទៀតដោយប្រកាសរឹបអូសយកប៉ាកណាំ (មាត់ទឹក) និងក្រុងចន្ទបុរីជាឈ្លើយ និងបង្គាប់ឲ្យថៃដកចេញពីផ្នែកខាងឆ្វេងទន្លេមេគង្គថែមទៀត។ ថៃចាំបាច់ត្រូវយល់ព្រមដោយគ្មានវិធីជ្រើសរើស។ នៅពេលដែលថៃបដិបត្តិតាមពាក្យបញ្ជានេះហើយ បារាំងក៏បានដកការព័ទ្ធឈូងសមុទ្ទថៃនៅថ្ងៃទី០៣ ខែសីហា វេលាម៉ោង ១២ ថ្ងៃត្រង់ តែការរឹបអូសយកប៉ាកណាំ និងក្រុងចន្ទបុរីនៅបន្តដដែល។

តមកមានការធ្វើសិទ្ធិសញ្ញាបញ្ឈប់សង្គ្រាមដោយមានសន្ធិសញ្ញាចុះថ្ងៃទី០៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៨៩៣។ នៅក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះមានកំណត់ថា “រដ្ឋបាលបារាំងនិងបាននៅតាំងបន្តនៅក្រុងចន្ទបុរីរហូតការងារទាំងឡាយដែលមានចែងនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញានេះត្រូវបានសំរេចរួចរាល់...”។

បើទោះបីភាគីថៃបដិបត្តតាមចំណុចនានាដែលបារាំងបង្គាប់បញ្ជាគ្រប់យ៉ាងយ៉ាងណាក្ដី បារាំងក៏នៅមិនព្រមដកទាហាន និងនៅគ្រប់គ្រងក្រុងចន្ទបុរីអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំ ដែលជាហេតុតំរូវឲ្យមានធ្វើសន្ធិសញ្ញាថ្មីមួយច្បាប់ទៀតគឺចុះថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩០៣ ពេលនេះទើបបារាំងដកកំលាំងចេញពីចន្ទបុរី តែបានចូលទៅកាន់កាប់ក្រុងត្រាច (បារាំងហៅថា ក្រាត) និងបណ្ដាកោះទាំងឡាយនៅភាគខាងត្បូងនៃហ្លេមលិង និងរហូតទៅដល់កោះកុង។ ភាគីថៃចាំបាច់ត្រូវប្រគល់ក្រុងត្រាច និងក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រឲ្យដល់បារាំង នាថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩០៤។

តំបន់ទាំងនេះត្រូវធ្លាក់លើការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងរហូតដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩០៦ ទើបមានការឯកភាពធ្វើសន្ធិសញ្ញាមួយច្បាប់ទៀតដែលឲ្យឈ្មោះថា “សន្ធិសញ្ញារវាងសម្ដេចព្រះចៅផែនដីសៀម ជាមួយប្រធានាធិបតីហង់រី-ហ៊្វីលីពបារាំង” បារាំងទើបប្រគល់ក្រុងត្រាចមកថៃវិញ តែភាគីថៃត្រូវបាត់បង់ដែនដីខ្មែរផ្នែកខាងក្នុង (ថៃហៅថាមណ្ឌលបូព៌ា) គឺក្រុងបាត់ដំបង (ថៃហៅព្រះដំបង) សៀមរាប និងសិរីសោភ័ណ (ថៃហៅស៊ីសុផុន) ជាការដោះដូរ តែប្រាកដថាក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រ (កោះកុង) នេះ បារាំងមិនបានប្រគល់ឲ្យមកថៃវិញទេ។ បច្ចុប្បន្ននេះក្រុងបច្ចន្តគិរីខែត្រ (កោះកុង) បានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃប្រទេសកម្ពុជា។

ការបាត់បង់ផែនដីកោះកុងនាសម័យនោះ ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃមិនមានចុះអំពីការបាត់បង់ដែនដីកោះកុងទេ ដោយចុះដោយរួមក្នុងករណីដែនដីខេត្តត្រាចប៉ុណ្ណោះ ព្រោះនៅខណៈនោះថៃត្រូវការដែនដីខ្មែរភាគខាងលើខ្លាំងណាស់គឺដែនដីឦសានខាងត្បូងបច្ចុប្បន្ន (រួមមានអតីតខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដូចជា ស្រីស្លាកែត សុរិន្ទ្រ បុរីរម្យ ជាដើម) ដោយមានកំណត់យកភ្នំដងរែកជាខ្សែកំណត់ខេត្តដែន ដែលបារាំងក៏បានយល់ព្រម។

រជ្ជកាលព្រះស៊ីសុវត្ថិ-មុន្នីវង្ស

ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស៊ីវត្ថិមុន្នីវង្ស (១៩២៧‑១៩៤១) ខេត្តកោះកុងជាស្រុកចំណុះខេត្តកំពត ដែល ចៅហ្វាយស្រុកកោះកុង មានងារជា ពិជ័យរឿងឫទ្ធិ។ ^[៤]

សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម

ការផ្តាច់ចេញពីខេត្តកំពតតាមព្រះរាជក្រមលេខ ៖ ២៤នស ចុះ ថ្ងៃទី ១៣ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៥៨ នៃគ្រិស្តសករាជ។

ខេត្តកោះកុងត្រូវបានបែងចែកជា ៨ (ស្រុក) រួមមាន ៣៣ ឃុំ ^[៥] ។

ក្រមស្រុក	ស្រុក	ឡាតាំង
០៩០១	បទុមសាគរ	Botum Sakor
០៩០២	គីរីសាគរ	Kiri Sakor
០៩០៣	កោះកុង	Kaôh Kŏng
០៩០៤	ស្មាច់មានជ័យ	Smach Mean Chey
០៩០៥	មណ្ឌលសីមា	Mondol Seima
០៩០៦	ស្រែអំបិល	Srae Ambel
០៩០៧	ថ្មបាំង	Thmo Bang
០៩០៨	កំពង់សិលា	Kampong Seila

សម័យខ្មែរក្រហម

កាលសម័យខ្មែរក្រហម ភូមិភាគបស្ចិម ឬភូមិភាគ៤០១ ភូមិភាគ នេះដឹកនាំដោយជូ-ជេត ហើយរួមមានខេត្តកោះកុង និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងទាំងមូល និងផ្នែកខ្លះនៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ^[៦]

ភូមិសាស្ត្រ

ខេត្តនៅចុងនិរតីបំផុតនៃប្រទេសកម្ពុជា គឺកោះកុងមានខ្សែឆ្នេរសមុទ្រដ៏វែងដែលមិនទាន់បានអភិវឌ្ឍ និង ទីខាងក្នុងព្រៃ ភ្នំ ដែលមិនអាចចូលទៅដល់ដ៏ធំល្វឹងល្វើយហ៊ុំព័ទ្ធដោយផ្នែកនៃជួរភ្នំក្រវាញ ឧទ្យានជាតិដ៏ធំបំផុតរបស់កម្ពុជា គឺឧទ្យានជាតិបទុមសាគរ និងក៏ជាផ្នែកមួយនៃឧទ្យានជាតិគីរីរម្យ។ អ្វីដែលជាភាពទាក់ទាញទេសចរណ៍របស់ខេត្តនេះរួមមានបនល្បែង និង ទឹកធ្លាក់ ខណៈនោះដែរតំបន់នេះក៏ជាតំបន់នាំចេញ ហើយសុខូបត្ថម្ភវត្ថុកំពង់ផែថ្មីៗត្រូវបានគេអភិវឌ្ឍឡើងដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។

ភ្នំ

ភ្នំក្រវាញ

ការរីកចម្រើនយ៉ាងរហ័ស

បន្ទាប់ពីការរំដោះពីរបបខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ ១៩៧៩ កោះកុងនៅតែមិនទាន់មានប្រជាជនច្រើននៅឡើយ។ ក្រោយមកគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ជាតិបានជម្រុញលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាជនមករស់នៅកោះកុង ក៏ធ្វើឱ្យមានលំហូរចូលមនុស្សយ៉ាងគំហុក។ វាត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាអត្រាកំណើនប្រចាំឆ្នាំជាមធ្យមនៅកោះកុងគឺ ១៦ ភាគរយ ដែលបានគំរាមកំហែងដល់ធនធានព្រៃកោងកាងនៅក្នុងខេត្តនេះ។ ទីប្រជុំជនរបស់ខេត្តកោះកុងបានរីកចម្រើនយ៉ាងលឿនជាអន្លើៗដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសំពាធខាងទីផ្សារពីប្រទេសថៃ និងដោយសារការបំលាស់ទីចូលមកខេត្តពីប៉ែកផ្សេងៗនៃកម្ពុជា។^[៧]

ស្រុក-ក្រុង (បច្ចុប្បន្ន)

ខេត្តនេះត្រូវបានបែងចែកទៅជា ៦ស្រុក និង ក្រុងមួយ។

ក្រមអ.ម.អ.	ស្រុក-ក្រុង	ឡាតាំង
០៩០១	បទុមសាគរ	Botum Sakor
០៩០២	គីរីសាគរ	Kiri Sakor
០៩០៣	កោះកុង	Koh Kong
០៩០៤	ខេមរភូមិន្ទ (អតីតស្រុកស្មាច់មានជ័យ)	Kamarakpumin
០៩០៥	មណ្ឌលសីមា	Mondol Seima
០៩០៦	ស្រែអំបិល	Srae Ambel
០៩០៧	ថ្មបាំង	Thmar Bang

ការឆ្លងកាត់ព្រំដែន

ចុងខាងកើតបំផុតនៃស្ពានថ្មីទាំងបួន (ធ្នូ ២០០៧)

ខេត្តនេះគឺជាច្រកចេញយ៉ាងពេញនិយមមួយមកកម្ពុជាពីហាតលេកនៅក្នុងប្រទេសថៃភាគខាងកើត ដោយឡែកដោយសារតែហេតុផល វាជាច្រកចូលដោយផ្ទាល់ទៅកាន់កំពង់ផែ និង រមណីយដ្ឋានឆ្នេរ នៃក្រុងព្រះសីហនុ។ ព្រំប្រទល់នេះស្ថិតនៅចាំយាម ប្រហែល១៤ គម ពីក្រុងខេមរភូមិន្ទ។

ការធ្វើដំណើរទៅកោះកុងជាការធ្វើដំណើរដ៏សប្បាយរីករាយ ដែលស្ពានមួយចំនួនត្រូវបានគេកសាងឡើង ដំណាក់កាលទីមួយនៅឆ្នាំ២០០២។ ភូមិសញ្ញានៃខេត្តកោះកុងអាចបានបង្កើតឡើងដោយសម្ព័ន្ធល.យ.ផ. ស្ពានដែលមិនធ្លាប់មានសាងសង់វែងបំផុតនៅកម្ពុជា ដែលលោកអ្នកនឹងឆ្លងកាត់មានប្រវែង ១ ៩០០ មាត្រ កាត់សមុទ្រភ្ជាប់ក្រុងខេមរភូមិន្ទទៅនឹងរមណីយដ្ឋានកោះកុង និង ទីត្រួតពិនិត្យអន្តរជាតិ។ នៅឆ្នាំ ២០០៧ ផ្លូវជួសជុលថ្មីមួយខ្សែ (ផ្លូវជាតិលេខ៤៨) ត្រូវបានបញ្ចប់បង្ហើយពីទីប្រជុំជនកោះកុងទៅកាន់ស្រែអំបិល តាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិពីភ្នំពេញទៅព្រះសីហនុ រួមមានច្រកឆ្លងកាត់ទន្លេ ៤ នៅសល់ដែលស្ពានមួយចំនួនត្រូវបានបើកសម្ពោធនៅខែ ឧសភា ២០០៨ ដែលគឺជាអំណោយរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃផ្ដល់មកឱ្យកម្ពុជា។

សេដ្ឋកិច្ច

សម្បូរដោយធនធានធម្មជាតិខេត្តកោះកុង ក៏ជាខេត្តមួយដែលមានភាពទាក់ទាញ សម្រាប់គម្រោងវិនិយោគខណៈខេត្តជាប់សមុទ្រភាគនិរតីនេះក៏មានព្រំដែនគោកជាបប្រទេសថៃ។ មុខរបរសំខាន់ៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគឺ ធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ផ្តល់សេវាកម្ម ជួញដូរ ធ្វើស្រែចម្ការ រកអនុផលព្រៃឈើ នេសាទ និងធ្វើកម្មកររោងចក្រ និងសំណង់។ ប្រាក់ចំណូលជា មធ្យមប្រចាំឆ្នាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗមានចំនួន ១.៧៤៦ ដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២១ ដែលមានការកើនឡើងប្រមាណ ៨,១២% បើប្រៀបធៀបទៅចំណូលប្រចាំឆ្នាំ២០១៧ ដែលមានចំនួន ១.៤១៨ ដុល្លារ និងអត្រាភាពក្រីក្រឆ្នាំ២០២១ មានចំនួន ៧,៣% ថយ ចុះ ៦,១៦% បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ ២០១៧ ដែលមានចំនួន ១៣,៤៦%។ ខេត្តនេះជាទីតាំងនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍កំពង់ផែចិន-កម្ពុជា នៅតារាសាគរ។ គម្រោងនេះត្រូវបានគ្រោងនឹងពង្រីកផ្ទៃដីជាង ៤៥០០០ហិកតា រួមទាំងកាស៊ីណូ ទីលានវាយកូនហ្គោល និងរមណីយដ្ឋាននានា។ ឆ្នេរសមុទ្រប្រវែង ២០ គីឡូម៉ែត្រនឹងត្រូវបានប្រែក្លាយទៅជាកំពង់ផែទឹកជ្រៅដើម្បីផ្ទុកនាវាទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការដឹកជញ្ជូនទំនិញ។ នៅជិតកំពង់ផែ អាកាសយានដ្ឋានដែលមានផ្លូវរត់ ៣៤០០ម៉ែត្រគឺវែងជាងការចាំបាច់សម្រាប់ការហោះហើរពាណិជ្ជកម្ម ខណៈដែលច្រកបត់របស់វាតូចពេកសម្រាប់យន្តហោះស៊ីវិល។ ដូច្នេះហើយ អ្នកវិភាគសង្ស័យថា គម្រោងកំពង់ផែនេះ គឺជាកិច្ចសហការយោធាស៊ីវិលកម្ពុជា-ចិន ដែលនឹងអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពជើងទឹកចិន ប្រើប្រាស់គ្រឿងបរិក្ខារជាមូលដ្ឋានប្រតិបត្តិការទៅមុខ។ ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងកង្វល់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃកម្ពុជា ហ៊ុន សែន បានបដិសេធចំពោះការចោទប្រកាន់នេះ ដោយលោកបានចង្អុលបង្ហាញថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា «...គ្មានការផ្ដល់សម្រាប់ផ្ទុកមូលដ្ឋានយោធាបរទេសនៅលើដីរបស់ខ្លួនឡើយ»។^[៨]

ផ្សារ៖

អប់រំ

វិទ្យាល័យ

វិទ្យាល័យកោះកុង
វិទ្យាល័យហ៊ុនសែនចាំយាម
វិទ្យាល័យបាក់ខ្លង
វិទ្យាល័យបុទុមសាគរ
វិទ្យាល័យស្រែអំបិល
វិទ្យាល័យឫស្សីជ្រុំ
វិទ្យាល័យ ថ្មស

អនុវិទ្យាល័យជ្រោយស្វាយ

សាលាបឋមសិក្សា

សាលបឋមទីរួមខេត្ត មានទីតាំនៅជិតរវង់មូលស្ពាន់កោះកុង
សាលាបឋមសិក្សាជំនាប់
សាលាបឋមសិក្សាបឹងឃុនឆាង

សុខាភិបាល

មន្ទីរពេទ្យ

មន្ទីរពេទ្យបង្អែកខេត្តកោះកុង
មន្ទីពេទ្យបង្អែកស្រែអំបិល

វត្តអារាម

វត្ត មាគ៌ាគិរីស្រែអំបិល វត្ត សាលាម្នាង វត្ត អង្គរភ្នំខ្លុង វត្ត ជ្រោយស្វាយ

ឯកសារពិគ្រោះ

↑ "General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals" (PDF). National Institute of Statistics, Ministry of Planning. 3 September 2008.
↑ សុភ័ក្ត្រ
↑ សុភ័ក្ដ្រ
↑ "ឈូកខ្មែរ". Archived from the original on 2015-04-23. Retrieved 2015-07-26.
↑ ស្ថាប័ន រដ្ឋបាល Archived 2008-07-01 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. ថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៨។
↑ វិគីភីឌាខ្មែរ^{[តំណភ្ជាប់ខូច]}
↑ Peam Krasop Wildlife Sanctuary: Insights into Life in the Mangroves, International Symposium on Protection and Management of Coastal Marine Ecosystem.
↑ Bunnara, Dy. "ខេត្តកោះកុងមានតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ៤ កន្លែង" (in American English). Retrieved 2023-08-26. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 6 (help)

តំណខាងក្រៅ

The Koh Kong Website
Koh Kong Provincial Resources Archived 2008-10-12 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
Kirirom National Park, Cambodia Archived 2009-11-17 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
Koh Kong Websites Archived 2011-10-08 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
Very comprehensive adventure site in Tatai Archived 2014-08-18 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.

[1] "General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals" (PDF). National Institute of Statistics, Ministry of Planning. 3 September 2008.

[2] សុភ័ក្ត្រ

[3] សុភ័ក្ដ្រ

[4] "ឈូកខ្មែរ". Archived from the original on 2015-04-23. Retrieved 2015-07-26.

[5] ស្ថាប័ន រដ្ឋបាល Archived 2008-07-01 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. ថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៨។

[6] វិគីភីឌាខ្មែរ^{[តំណភ្ជាប់ខូច]}

[7] Peam Krasop Wildlife Sanctuary: Insights into Life in the Mangroves, International Symposium on Protection and Management of Coastal Marine Ecosystem.

[8] Bunnara, Dy. "ខេត្តកោះកុងមានតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស ៤ កន្លែង" (in American English). Retrieved 2023-08-26. {{cite web}}: zero width space character in |title= at position 6 (help)

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]