Афина

Қала
Афина
гр. Αθήνα
Әкімшілігі
Ел	ГрекияГрекия
Статусы	Астана
Орталықсыздандырған әкімшілік	Аттика
Периферия	Аттика
Мэр	Костас Бакояннис
Тарихы мен географиясы
Координаттары	38°00′00″ с. е. 23°43′00″ ш. б.38.00000° с. е. 23.71667° ш. б. / 38.00000; 23.71667
Алғашқы дерек	б.з.б. XV ғасыр
Жер аумағы	412 км²
Орталығының биiктігі	20 м
Климаты	субтропикалық
Уақыт белдеуі	UTC+2, жазда UTC+3
Тұрғындары
Тұрғыны	664 046 адам (2011)
Тығыздығы	7500 адам/км²
Агломерация	3 168 846 (2011)
Ресми тілі	грек
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	210
Пошта индекстері	10x xx, 11x xx, 120 xx
Автомобиль коды	BK, BM, BN, BP, HY, IA, IB, IE, IK, IM, IO, IP, IT, IX, IY, IZ, OA, TT, XE, XH, XP, XT, XX, XY, XZ, YA, YB, YE, YH, YZ, ZH, ZK, ZM, ZZ
cityofathens.gr  (грек) (ағыл.)
Афина
Афина шекарасы

 Басқа мағыналар үшін Афина (мағына) деген бетті қараңыз.

Афина қаласы.

Афина (гр. Αθήνα) қаласы ежелгі өркениет орталықтарының бірі, Грекияның астанасы. Эгей теңізінің жағасында, Аттика түбегіндегі төбелі жазықта орналасқан. Ол өзімен іргелес жатқан ең ірі теңіз порты — Пиреймен қосылып, үлкен Афинаны құрайды (аумағы 433,28 км²). Афина — Жерорта теңізінің жағалауындағы ең ірі қалалардың бірі. Тұрғыны 3,2 млн. адам (2021). Климаты жерортатеңіздік (жазы — ыстық, қуаң, қысы — жылы, жаңбырлы), қаңтар айының орташа температурасы 90С, шілде айының орташа температурасы 270С. Ежелгі Грекия тарихында Спартамен қатар жетекші рөл атқарған қала-мемлекет. Қала әйел құдай Афина Палладаның (Зевстің қызы) есімімен аталған. Қала-мемлекеттің қалыптасу тарихын баяндайтын негізгі еңбек — Аристотельдің “Афина политиясы”. Афиналықтар шежіресі бойынша, қала Афина акрополінің төңірегінде (бұл жерде микен дәуірінің кезінде-ақ бекініс тәрізді елді мекендер мен б.з.б. 16 — 13 ғасырларда салынған сарайлар болған) таңдаулы рулық қауымдарды біріктірудің нәтижесінде пайда болған. Б.з.б. 5 ғасырдың 2-жартысында бұған дейін бірнеше әлеуметтік-саяси реформаларды басынан өткерген Афина мәдени гүлденудің (“Периклдің алтын ғасыры” деп аталатын) ең биік деңгейіне жетті. Афинада көрнекті ғалымдар, суретшілер мен ақындар: тарихшы Геродот, философ Анаксагор, мүсінші Фидий, ақындар Эсхил, Софокл, Еврипид, комедияшы Аристофан өмір сүрді. Афиналық жазушылардың тілі — аттика диалектикасы бүкіл эллиннің әдеби тіліне айналды. Әсем үйлер салынды. Гипподам жобасы бойынша салынған тұтас бекіністің Акрополь ансамблін құрайтын негізгі ғимараттары — әлемдік сәулет өнерінің озық үлгілерінің бірі Парфенон храмы (б.з.б. 438 — 447 жылдары салынған), Фидийдің мүсіндері, т.б. бейнелеу өнерінің туындылары кейінгі ғасырлар суретшілері үшін шеберлік мектебі іспеттес болды. Алайда, “алтын ғасыр” ұзаққа созылған жоқ. Адамзат өркениеті ошағының бірі болған Афина ішкі жанжалдардың, алауыздықтың салдарынан, 176 жылы Римнің қол астына өтті. Рим үстемдігіне қарсы бас көтерген Афинаны Корнелий Сулланың әскерлері жаулап, қалаларын қиратты. Б.з. 3 ғасырында сыртқы жаулардың шапқыншылығынан Афина біржола дербестігін жоғалтты.

Қазіргі Афинада ежелгі грек, рим заманы мен орта ғасырлардың сәулет ескерткіштері жақсы сақталған. Олардың негізгілері — Акрополь төбесі (биікт. 125 м) мен Агора алаңы (суретті қ.). Қалада дүние жүзіне әйгілі Ұлттық археология мұражайы (1874), Акрополь (1878), Агор (1956), Византия (1914), Бенаки мұражайлары (1931) Ұлттық көркемсурет галереясы (1900), бар. Қала — бүгінгі Грекияның ірі өнеркәсіп орталығы. Грекия шығаратын барлық өнеркәсіп өнімдерінің 70%-ын өндіреді. Жеңіл, тамақ, металл өңдеу және металлургия, химия, полиграфия т.б. өнеркәсіп салалары дамыған.