લખાણ પર જાઓ

લતા મંગેશકર

વિકિપીડિયામાંથી
લતા મંગેશકર
જન્મની વિગત
હેમા મંગેશકર

૨૮ સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૯
ઈંદોર , મધ્ય પ્રદેશ
મૃત્યુ૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨
બ્રીચ કેન્ડી હોસ્પિટલ, મુંબઈ
રાષ્ટ્રીયતાભારતીય
અન્ય નામો
  • સ્વર સમ્રાજ્ઞી
  • ભારતની કોયલ
વ્યવસાય
  • પાર્શ્વ ગાયિકા
  • પ્રસંગોપાત ગીતકાર અને ગાયિકા
  • સંગીત નિર્દેશન
  • નિર્માત્રી
સક્રિય વર્ષો૧૯૪૨–૨૦૨૧
માતા-પિતાદિનાનાથ મંગેશકર, શેવંતી મંગેશકર
સંબંધીઓ
પુરસ્કારો
  • રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર
  • બી.એફ.જે.એ પુરસ્કાર
  • શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયન માટે ફિલ્મફેર પુરસ્કાર
  • ફિલ્મફેર લાઈફટાઈમ અચિવમેન્ટ એવોર્ડ
સન્માનો
લતા મંગેશકર
સંસદસભ્ય, રાજ્યસભા
પદ પર
૨૨ નવેમ્બર ૧૯૯૯ – ૨૧ નવેમ્બર ૨૦૦૫
અંગત વિગતો
રાજકીય પક્ષઅપક્ષ
સંગીત કારકિર્દી
શૈલી
વાદ્યોગાયન
હસ્તાક્ષર

લતા મંગેશકર (જન્મે હેમા મંગેશકર; ૨૮ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૨૯ - ૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨), ભારતના પાર્શ્વગાયિકા અને પ્રસંગોપાત સંગીત નિર્દેશક હતા. તેમને વ્યાપકપણે ભારતના મહાન અને પ્રભાવશાળી ગાયકોમાંના એક માનવામાં આવે છે.[૫][૬] સાત દાયકા સુધી ચાલેલી કારકિર્દીમાં ભારતીય સંગીત ઉદ્યોગમાં તેમના યોગદાનને કારણે તેમને નાઇટિંગેલ ઓફ ઇન્ડિયા, વોઇસ ઓફ ધ મિલેનિયમ અને સ્વર સામ્રાજ્ઞી જેવા સન્માનજનક બિરુદ મળ્યા હતા.[૭]

તેમણે મુખ્યત્વે હિન્દી, બંગાળી અને મરાઠી સહિતની છત્રીસથી વધુ ભારતીય ભાષાઓ અને કેટલીક વિદેશી ભાષાઓમાં ગીતો રેકોર્ડ કર્યા હતા.[૭] તેણીને તેની સમગ્ર કારકિર્દી દરમિયાન અનેક પ્રશંસાઓ અને સન્માનો મળ્યા હતા. ૧૯૮૯માં તેમને ભારત સરકાર દ્વારા દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.[૮] ૨૦૦૧માં, તેમના યોગદાનને માન આપીને તેમને ભારતના સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન ભારત રત્નથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. એમ. એસ. સુબ્બુલક્ષ્મી પછી તેઓ માત્ર બીજા જ મહિલા ગાયિકા છે, જેમને આ સન્માન મળ્યું છે.[૯] ફ્રાન્સે ૨૦૦૭માં તેને તેનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ઓફિસર ઓફ ધ નેશનલ ઓર્ડર ઓફ ધ લીજન ઓફ ઓનર એનાયત કર્યો હતો.[૧૦]

તેણીને શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયિકા માટેના ત્રણ રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર, બે ફિલ્મફેર પુરસ્કાર, ફિલ્મફેર લાઇફટાઇમ એચિવમેન્ટ એવોર્ડ ઉપરાંત પંદર બંગાળ ફિલ્મ જર્નાલિસ્ટ એસોસિયેશન એવોર્ડ્સ એનાયત કરવામાં આવ્યા છે. ૧૯૭૪માં, તેઓ રોયલ આલ્બર્ટ હોલ, લંડન ખાતે કાર્યક્રમ રજૂ કરનાર પ્રથમ ભારતીય પાર્શ્વગાયિકાઓમાંના એક હતા. તેનું છેલ્લું રેકોર્ડ થયેલું ગીત મુકેશ અંબાણીની પુત્રી ઇશા અંબાણીના લગ્નમાં ગાયત્રી મંત્રની રજૂઆત હતી.[૧૧]

પ્રારંભિક જીવન

[ફેરફાર કરો]
લતા મંગેશકરનો બાળપણનો ફોટોગ્રાફ

લતા મંગેશકરનો જન્મ ઈંદોર, મધ્ય પ્રદેશ ખાતે એક મહારાષ્ટ્રીયન બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો.[૧૨] તેમના પિતા, પંડિત દિનાનાથ મંગેશકર કે જે ગોવાના ગોમાન્તક મરાઠા સમાજ કુટુંબ સાથે સંકળાયેલ હતા, એક શાસ્ત્રીય ગાયક અને રંગમંચ અભિનેતા હતા. તેમની માતા નર્મદા (શ્રીમતી) ના અવસાન પછી દિનાનાથના નર્મદાની નાની બેન શેવંતી (લગ્ન બાદનું નામ સુધામતી)[૧૩] સાથે પુર્નલગ્ન થયા. આ કુટુંબ હરદિકર અટક ધરાવતુ હતું, ત્યાર પછી તેમના વતન ગોવામાં મંગેશી ગામ પરથી તેમની અટક મંગેશકર રાખી. લતાજીનું બાળપણનું નામ હેમા હતું. પાછળથી તેમના માતાપિતાએ તેમનું નામ બદલીને ભાવબંધન નામના એક નાટકના સ્ત્રી પાત્ર લતિકાના નામ પરથી તેમનું નામ લતા રાખ્યું હતું.[૧૪]

તેમના દાદા ગણેશ ભટ્ટ નવાથે હાર્દિકર (અભિષેકી) એક પૂજારી હતા, જેમણે ગોવાના મંગુશી મંદિરમાં શિવ લિંગમનો અભિષેક કર્યો હતો.[૧૫] તેમનાં દાદીમા યેસુબાઈ રાણે ગોવાનાં હતાં. તેમના મામા, શેઠ હરિદાસ રામદાસ લાડ, ગુજરાત માંથી આવ્યા હતા, જેઓ એક સમૃદ્ધ ઉદ્યોગપતિ અને થલનેરના જમીનદાર હતા. તેમણે તેમના મામા પાસેથી પાવાગઢના ગરબા જેવા ગુજરાતી ભાષાના લોકગીતો શીખ્યા હતા.[૧૬]

તેઓ પરિવારમાં સૌથી મોટું સંતાન હતાં. મીના મંગેશકર, આશા ભોંસલે, ઉષા મંગેશકર અને હૃદયનાથ મંગેશકર, જન્મ ક્રમમાં તેમના ભાઈ-બહેન છે; બધા કુશળ ગાયકો અને સંગીતકારો છે.[૧૭] તેણીને તેમના પિતા પાસેથી સંગીતનો પ્રથમ પાઠ મળ્યો હતો. પાંચ વર્ષની વયે એમણે પોતાના પિતાના સંગીતમય નાટકમાં અભિનેત્રી તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.[૧૮]

સંગીત કારકિર્દી

[ફેરફાર કરો]

૧૯૪૦ના દાયકાની પ્રારંભિક કારકિર્દી

[ફેરફાર કરો]

૧૯૪૨માં જ્યારે લતાજી ૧૩ વર્ષના હતા ત્યારે તેમના પિતાનું હૃદયરોગના કારણે અવસાન થયું હતું.[૧૯] નવયુગ ચિત્રપટ મૂવી કંપનીના માલિક અને મંગેશકર પરિવારના નજીકના મિત્ર માસ્ટર વિનાયક (વિનાયક દામોદર કર્ણાટકી)એ તેમની સંભાળ લીધી હતી. તેમણે તેણીને ગાયક અને અભિનેત્રી તરીકેની કારકિર્દીની શરૂઆત કરવામાં મદદ કરી હતી.[૨૦]

તેમણે "નાચુ યા ગાડે, ખેલુ સારી મણિ હૌસ ભારી" ગીત ગાયું હતું, જેને વસંત જોગલેકરની મરાઠી ફિલ્મ કિટી હસાલ (૧૯૪૨) માટે સદાશિવરાવ નેવરેકરે કમ્પોઝ કર્યું હતું, પરંતુ આ ગીતને અંતિમ કટમાંથી પડતું મૂકવામાં આવ્યું હતું.[૨૧] વિનાયકે તેમને નવયુગ ચિત્રપટની મરાઠી ફિલ્મ પહિલી મંગલા-ગૌર (૧૯૪૨)માં એક નાનકડી ભૂમિકા આપી હતી, જેમાં તેમણે "નતાલી ચૈત્રચી નવલાઇ" ગાયું હતું, જેને દાદા ચાંડેકરે કમ્પોઝ કર્યું હતું.[૧૪] [૧૮] મરાઠી ફિલ્મ ગજાભાઉ (૧૯૪૩) માટે તેમનું પ્રથમ હિન્દી ગીત "માતા એક સપૂત કી દુનિયા બદલ દે તું" હતું.[૨૨]

૧૯૪૫માં જ્યારે માસ્ટર વિનાયકની કંપનીએ તેનું મુખ્ય મથક મુંબઈ ખસેડ્યું ત્યારે તેઓ પણ મુંબઇ આવી ગયા હતા. તેમણે ભીંડીબજાર ઘરાનાના ઉસ્તાદ અમન અલી ખાન પાસેથી હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના પાઠ લેવાનું શરૂ કર્યું હતું.[૨૩][૨૪] તેમણે વસંત જોગલેકરની હિન્દી ભાષાની ફિલ્મ આપ કી સેવા મેં[૧૪] (૧૯૪૬) માટે "પા લાગૂન કર જોરી" ગીત ગાયું હતું, જેને દત્તા દાવજેકરે કમ્પોઝ કર્યું હતું.[૨૫] આ ફિલ્મમાં નૃત્ય રોહિણી ભાટેએ રજૂ કર્યું હતું, જે પાછળથી પ્રખ્યાત શાસ્ત્રીય નૃત્યાંગના બન્યા હતા.[૨૬] લતાજી અને તેમની બહેન આશાએ વિનાયકની પ્રથમ હિન્દી ભાષાની ફિલ્મ મોટી મા (૧૯૪૫)માં નાની-નાની ભૂમિકાઓ ભજવી હતી. એ ફિલ્મમાં લતાજીએ "માતા તેરે ચરનોં મેં" નામનું એક ભજન પણ ગાયું હતું. વિનાયકની બીજી હિન્દી ફિલ્મ સુભદ્રા (૧૯૪૬)ના રેકૉર્ડિંગ દરમિયાન સંગીત દિગ્દર્શક વસંત દેસાઈ સાથે તેમનો પરિચય થયો હતો.[૨૭][૨૮]

૧૯૪૮માં વિનાયકના મૃત્યુ બાદ સંગીત દિગ્દર્શક ગુલામ હૈદરે તેમને ગાયક તરીકે માર્ગદર્શન આપ્યું હતું. તેમણે લતાનો પરિચય નિર્માતા સશધર મુખર્જી સાથે કરાવ્યો, જેઓ તે સમયે શહીદ (૧૯૪૮) ફિલ્મમાં કામ કરી રહ્યા હતા, પરંતુ મુખર્જીએ લતાના અવાજને "ખૂબ પાતળો" ગણાવ્યો હતો.[૧૪] નારાજ હૈદરે જવાબ આપ્યો હતો કે આગામી વર્ષોમાં, નિર્માતાઓ અને દિગ્દર્શકો "લતાના પગમાં પડી જશે" અને તેમની ફિલ્મોમાં ગાવા માટે "વિનંતી" કરશે. હૈદરે લતાને પ્રથમ મોટો બ્રેક ફિલ્મ મજબૂર (૧૯૪૮)ના નાઝીમ પાણીપતીના "દિલ મેરા તોડા, મુઝે કહીં કા ના છોડા" ગીતથી આપ્યો હતો, જે તેમની પ્રથમ મોટી સફળતા મેળવનારી ફિલ્મ બની હતી. સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૩માં પોતાના ૮૪માં જન્મદિવસ પર એક ઈન્ટરવ્યુમાં લતાજીએ પોતે જ જણાવ્યું હતું કે, "ગુલામ હૈદર ખરેખર મારા ગોડફાધર છે. તે પહેલા એવા સંગીત દિગ્દર્શક હતા જેમણે મારી પ્રતિભા પર સંપૂર્ણ વિશ્વાસ દર્શાવ્યો હતો."[૧૪][૨૯]

શરૂઆતમાં તેમણે પ્રતિષ્ઠિત ગાયિકા નૂરજહાંની નકલ કરી હોવાનું કહેવાય છે પરંતુ પાછળથી તેમણે પોતાની ગાયનની શૈલી વિકસાવી હતી.[૧૪] તેમણે ભારતીય ફિલ્મ સંગીતમાં 'આધુનિક' અને 'પરંપરાગત' એમ બંને પ્રકારના મહિલા પાત્રોને અનુરૂપ ગાવાની નવી વિશિષ્ટ (સિગ્નેચર) શૈલી લાવી હતી. તેમની પ્રારંભિક કારકીર્દિમાં તેમની પાસે મર્યાદિત કુશળતા હોવા છતાં, તેણીએ તેમની પાર્શ્વ ગાયનની કારકીર્દિમાં આગળ વધતાં વધુ સારા સ્વર અને પીચનો વિકાસ કર્યો હતો[૩૦] તેમના અવાજમાં એટલું વજન હતું કે તેઓ ભારતીય ફિલ્મી ગીતોની ધૂનને ચોક્કસ આકાર આપી શકે.[૩૧] હિન્દી ચલચિત્રોમાં ગીતો મુખ્યત્વે ઉર્દૂ કવિઓ દ્વારા રચવામાં આવ્યા છે અને તેમાં સંવાદ સહિત ઉર્દૂ શબ્દોનું પ્રમાણ વધારે હોય છે. અભિનેતા દિલીપ કુમારે એક વખત હિન્દી/ઉર્દૂ ગીતો ગાતી વખતે પોતાના ઉચ્ચાર વિશે હળવાશથી અણગમતી ટિપ્પણી કરી હતી; તેથી થોડા સમય માટે તેમણે શફી નામના ઉર્દૂ શિક્ષક પાસેથી ઉર્દૂના પાઠ લીધા હતા.[૩૨] ત્યારપછીના ઇન્ટરવ્યુમાં તેમણે કહ્યું કે નૂરજહાંએ તેમને બાળપણમાં સાંભળ્યા હતા અને તેમને ખૂબ રિયાઝ કરવાનું કહ્યું હતું. બંને આવનારા ઘણા વર્ષો સુધી એકબીજાના સંપર્કમાં રહ્યા હતા.[૩૩]

ફિલ્મ મહલ (૧૯૪૯)નું એક ગીત તેમનું પ્રથમ સફળ ગીત હતું, જેને સંગીત દિગ્દર્શક ખેમચંદ પ્રકાશ દ્વારા સંગીતબદ્ધ કરવામાં આવ્યું હતું અને અભિનેત્રી મધુબાલા દ્વારા સ્ક્રીન પર લિપ-સિંક કરવામાં આવ્યું હતું.[૩૪]

૧૯૫૦

[ફેરફાર કરો]

૧૯૫૦ના દાયકામાં, લતાજીએ તે સમયના વિવિધ સંગીત દિગ્દર્શકો દ્વારા રચિત ગીતો ગાયા હતા, જેમાં અનિલ વિશ્વાસ (તરાના (૧૯૫૧) અને હીર (૧૯૫૬)),[૩૫] શંકર જયકિશન, નૌશાદ અલી, એસ.ડી. બર્મન, શાર્દુલસિંહ ક્વાત્રા, અમરનાથ, હુસનલાલ અને ભગતરામ (બડી બહિન (૧૯૪૯), મીના બજાર (૧૯૫૦), આધી રાત (૧૯૫૦), છોટી ભાભી (૧૯૫૦), અફસાના (૧૯૫૧), આંસુ (૧૯૫૩), અને અદ્લ-એ-જહાંગીર (૧૯૫૫)) સી. રામચંદ્ર, હેમંત કુમાર, સલિલ ચૌધરી, દત્તા નાયક, ખય્યામ, રવિ, સજ્જાદ હુસૈન, રોશન, કલ્યાણજી-આનંદજી, વસંત દેસાઈ, સુધીર ફડકે, હંસરાજ બહલ, મદન મોહન અને ઉષા ખન્નાનો સમાવેશ થાય છે.[૩૬]

લતા મંગેશકર, ૨૩ વર્ષની ઉંમરે, ૧૯૫૩માં

તેમણે નૌશાદ માટે ઘણા રાગ આધારિત ગીતો ગાયા હતા, જેમ કે દીદાર (૧૯૫૧), બૈજુ બાવરા (૧૯૫૨), અમર (૧૯૫૪), ઉડણ ખટોલા (૧૯૫૫) અને મધર ઇન્ડિયા (૧૯૫૭).[૩૪] "એ છોરે કી જાત બડી બેવફા", જી.એમ. દુરાણી સાથેનું યુગલ ગીત, સંગીતકાર નૌશાદ માટે તેમનું પ્રથમ ગીત હતું. શંકર-જયકિશનની બેલડીએ બરસાત (૧૯૪૯), આહ (૧૯૫૩), શ્રી ૪૨૦ (૧૯૫૫) અને ચોરી ચોરી (૧૯૫૬) માટે લતાજીની પસંદગી કરી હતી. ૧૯૫૭ પહેલા, સંગીતકાર એસ. ડી. બર્મને સઝા (૧૯૫૧), હાઉસ નં. ૪૪ (૧૯૫૫) અને દેવદાસ (૧૯૫૫)ના ગીતો માટે તેમને અગ્રણી મહિલા ગાયક તરીકે પસંદ કર્યા હતા. જો કે ૧૯૫૭માં તેમની અને બર્મન વચ્ચે તિરાડ પડી ગઈ અને ૧૯૬૨ સુધી તેમણે ફરીથી તેમની રચનાઓ ગાઈ ન હતી.[૧૪]

તેમને ફિલ્મ મધુમતી (૧૯૫૮)ના સલીલ ચૌધરી દ્વારા રચિત "આજા રે પરદેસી" ગીત માટે શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયિકાનો ફિલ્મફેર પુરસ્કાર મળ્યો હતો. સી. રામચંદ્ર સાથેના તેમના જોડાણથી અલબેલા (૧૯૫૧), શિન શિંકાઈ બુબ્લા બૂ (૧૯૫૨), અનારકલી (૧૯૫૩), પેહલી ઝલક (૧૯૫૪), આઝાદ (૧૯૫૫), આશા (૧૯૫૭) અને અમરદીપ (૧૯૫૮) જેવી ફિલ્મોમાં ગીતોનું નિર્માણ થયું હતું.[૩૭] મદન મોહન માટે તેમણે બાગી (૧૯૫૩), રેલવે પ્લેટફોર્મ (૧૯૫૫), પોકેટમાર (૧૯૫૬), શ્રી લંબુ (૧૯૫૬), દેખ કબીરા રોયા (૧૯૫૭), અદાલત (૧૯૫૮), જેલર (૧૯૫૮), મોહર (૧૯૫૯) અને ચાચા ઝિંદાબાદ (૧૯૫૯) જેવી ફિલ્મોમાં પાર્શ્વ ગાયન કર્યું હતું.[૩૮]

૧૯૬૦

[ફેરફાર કરો]

નૌશાદ દ્વારા રચિત અને મધુબાલા પર ફિલ્માવાયેલું મુઘલ-એ-આઝમ (૧૯૬૦)નું લતાજીનું ગીત "પ્યાર કિયા તો ડરના ક્યા" આજે પણ પ્રખ્યાત છે.[૩૯] દિલ અપના ઔર પ્રીત પરાઇ (૧૯૬૦)માંથી હવાઇયન-થીમ આધારિત ગીત "અજીબ દસ્તાન હૈ યે", શંકર-જયકિશન દ્વારા કંપોઝ કરવામાં આવ્યું હતું અને મીના કુમારી પર ફિલ્માવામાં આવ્યું હતું.[૪૦]

૧૯૬૧માં, તેમણે બર્મનના સહાયક જયદેવ માટે બે લોકપ્રિય ભજનો, "અલ્લાહ તેરો નામ" અને "પ્રભુ તેરો નામ" રેકોર્ડ કર્યા હતા.[૩૬] ૧૯૬૨માં, હેમંત કુમાર દ્વારા રચિત બીસ સાલ બાદના ગીત "કહીં દીપ જલે કહીં દિલ" માટે તેમને બીજો ફિલ્મફેર પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.[૩૬]

૨૭ જાન્યુઆરી ૧૯૬૩ના રોજ તેમણે તે સમયના ભારતના વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુની હાજરીમાં, ભારત-ચીન યુદ્ધની પૃષ્ઠભૂમિ સંબંધિત દેશભક્તિ ગીત "અયે મેરે વતન કે લોગો" ગાયું હતું. સી.રામચંદ્ર દ્વારા રચિત અને કવિ પ્રદીપે લખેલા આ ગીતથી વડાપ્રધાનની આંખમાં આંસુ આવી ગયા હોવાનું કહેવાય છે.[૧૪][૪૧]

૧૯૬૩માં તેઓ એસ. ડી. બર્મન સાથે પુન: જોડાયા હતા.[૪૨] તેમણે આર ડી બર્મનની પ્રથમ ફિલ્મ છોટે નવાબ (૧૯૬૧) અને ત્યાર બાદ ભૂત બંગલા (૧૯૬૫), પતિ પત્ની (૧૯૬૬), બહારોં કે સપને (૧૯૬૭) અને અભિલાષા (૧૯૬૯) જેવી ફિલ્મોમાં ગીત ગાયું હતું.[૪૩][૪૪] તેમણે એસ ડી બર્મન માટે કેટલાક લોકપ્રિય ગીતો પણ રેકોર્ડ કર્યા હતા, જેમાં "આજ ફિર જીને કી તમન્ના હૈ", "ગાતા રહે મેરા દિલ" (કિશોર કુમાર સાથે યુગલગીત) અને ગાઇડ (૧૯૬૫) ના "પિયા તોસે", જ્વેલ થીફ (૧૯૬૭) ના "હોઠોં પે ઐસી બાત" અને તલાશના "કિતની અકેલી કિતની તન્હા" નો સમાવેશ થાય છે.[૪૫][૪૬][૪૭][૪૮]

૧૯૬૦ના દાયકા દરમિયાન, તેમણે મદન મોહન સાથેના તેમના જોડાણને ચાલુ રાખ્યું હતું, જેમાં અનપઢ (૧૯૬૨)નું ગીત "આપકી નઝરો ને સમજા", વો કૌન થી ? (૧૯૬૪) ના "લગ જા ગલે" અને "નૈના બરસે રીમ ઝીમ" જહાં આરા (૧૯૬૪)નું "વો ચુપ રહેં તો", મેરા સાયા (૧૯૬૬)નું "તું જહાં જહાં ચલેગા" અને ચિરાગ (૧૯૬૯)નું "તેરી આંખો કે સિવા" વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.[૪૯] શંકર -જયકિશન સાથેની તેમની જોડીએ ૧૯૬૦ના દાયકામાં તેમને વિવિધ શૈલીના ગીતો ગાવા માટે મંચ પૂરું પાડ્યું હતું.[૫૦][૫૧]

૧૯૬૦ના દાયકામાં લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલ સાથેના તેમના જોડાણની શરૂઆત પણ થઈ હતી. આ સંગીત દિગ્દર્શક બેલડી માટે તેમણે તેમની કારકિર્દીમાં સૌથી વધુ લોકપ્રિય ગીતો ગાયા હતા. ૧૯૬૩થી શરૂ કરીને લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલનો લતા મંગેશકર સાથેનો નાતો વર્ષો જતાં વધુ મજબૂત બન્યો હતો. તેમણે ૩૫ વર્ષના ગાળામાં આ સંગીતકાર જોડી માટે ૭૦૦થી વધુ ગીતો ગાયાં હતાં, જેમાંથી ઘણાં ગીતો ખૂબ જ સફળ રહ્યાં હતાં. તેમણે પારસમણિ (૧૯૬૩), મિસ્ટર એક્સ ઇન બોમ્બે (૧૯૬૪), આયે દિન બહાર કે (૧૯૬૬), મિલન (૧૯૬૭), અનિતા (૧૯૬૭), શાર્ગિદ (૧૯૬૮), મેરે હમદમ મેરે દોસ્ત (૧૯૬૮), ઇન્તકામ (૧૯૬૯) અને દો રાસ્તે (૧૯૬૯) જેવી ફિલ્મોના ગીતો ગાયા હતા. ફિલ્મજીને કી રાહ માટે તેમને ત્રીજો ફિલ્મફેર પુરસ્કાર મળ્યો હતો.[૫૨]

૧૯૭૦

[ફેરફાર કરો]

૧૯૭૨માં મીના કુમારીની છેલ્લી ફિલ્મ પાકીઝા રજૂ થઇ હતી. ફિલ્મમાં "ચલતે ચલતે" અને "ઈન્હી લોગોં ને" સહિતના લોકપ્રિય ગીતો દર્શાવવામાં આવ્યા હતા, જે મંગેશકર દ્વારા ગાવામાં આવ્યા હતા. તેમણે એસ. ડી. બર્મનની છેલ્લી ફિલ્મો માટે ઘણા લોકપ્રિય ગીતો રેકોર્ડ કર્યા હતા, જેમાં પ્રેમ પૂજારી (૧૯૭૦)નું "રંગીલા રે", શર્મિલી (૧૯૭૧)ના "ખિલતે હૈં ગુલ યહાં" અને "પિયા બીના" ઉપરાંત મદન મોહનની છેલ્લી કેટલીક ફિલ્મો દસ્તક (૧૯૭૦), હીર રાંઝા (૧૯૭૦), દિલ કી રાહેં (૧૯૭૩), હિન્દુસ્તાન કી કસમ (૧૯૭૩), હંસતે ઝખમ (૧૯૭૩) અને લૈલા મજનુ (૧૯૭૩) ફિલ્મના ગીતોનો સમાવેશ થાય છે.[૫૩]

૧૯૭૦ના દાયકામાં તેમના ઘણા નોંધપાત્ર ગીતો લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલ અને રાહુલ દેવ બર્મને કંપોઝ કર્યા હતા. ૧૯૭૦ના દાયકામાં લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલ દ્વારા રચિત તેમનાં ઘણાં ગીતો ગીતકાર આનંદ બક્ષીએ લખ્યાં હતાં. તેમણે અમર પ્રેમ (૧૯૭૨), કારવાં (૧૯૭૧), કટી પતંગ (૧૯૭૧) અને આંધી (૧૯૭૫) ફિલ્મોમાં રાહુલ દેવ બર્મન સાથે ઘણા હિટ ગીતો રેકોર્ડ કર્યા હતા.[૫૪]

૧૯૭૩માં, આર. ડી. બર્મન દ્વારા રચિત અને ગુલઝાર દ્વારા લિખિત ફિલ્મ પરિચયના ગીત "બીતી ના બિતાઈ" માટે તેમને શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયક તરીકેનો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો.[૫૫] ૧૯૭૪માં તેમણે સલિલ ચૌધરી દ્વારા રચિત અને વાયલાર રામવર્મા દ્વારા લિખિત ફિલ્મ નેલુ માટે તેમનું એકમાત્ર મલયાલમ ગીત "કડાલી ચેનકડાલી" ગાયું હતું.[૫૬][૫૭] ૧૯૭૫માં, કલ્યાણજી આનંદજી દ્વારા રચિત ફિલ્મ કોરા કાગઝના ગીત "રૂઠે રૂઠે પિયા" માટે તેણીને ફરીથી રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર મળ્યો હતો.[૫૮][૫૯][૬૦]

૧૯૭૦ના દાયકાથી, તેમણે ભારત અને વિદેશમાં ઘણા કોન્સર્ટ પણ કર્યા હતા, જેમાં અનેક ચેરિટી કોન્સર્ટનો પણ સમાવેશ થાય છે. વિદેશમાં તેમની પ્રથમ કોન્સર્ટ ૧૯૭૪માં લંડનના રોયલ આલ્બર્ટ હોલમાં થઇ હતી.[૬૧] તેમણે મીરાંબાઈના ભજનોનું એક આલ્બમ, "ચલા વહી દેશ" પણ બહાર પાડ્યું હતું, જે તેમના ભાઈ હૃદયનાથ મંગેશકર દ્વારા રચિત હતું.[૬૨] ૧૯૭૦ના દાયકાની શરૂઆતમાં, તેમણે અન્ય બિન-ફિલ્મી આલ્બમો બહાર પાડ્યા, જેમ કે તેણીએ ગાલિબ ગઝલોનો સંગ્રહ, મરાઠી લોકગીતોનું આલ્બમ, ગણેશ આરતીનું આલ્બમ અને શ્રીનિવાસ ખલે દ્વારા રચિત સંત તુકારામના "અભંગ" નું આલ્બમ બહાર પાડ્યું હતું.[૬૩][૬૪]

૧૯૭૦ના દાયકાના અંત ભાગમાં અને ૧૯૮૦ના દાયકાની શરૂઆતમાં, તેમણે અગાઉ જેમની સાથે કામ કર્યું હતું તેવા સંગીતકારોના સંતાનો સાથે કામ કર્યું હતું. આમાંના કેટલાક સંગીતકારોમાં સચિન દેવ બર્મનના પુત્ર રાહુલ દેવ બર્મન, રોશનના પુત્ર રાજેશ રોશન, સરદાર મલિકના પુત્ર અનુ મલિક અને ચિત્રગુપ્તના પુત્રો આનંદ-મિલિંદનો સમાવેશ થાય છે.[૬૫] તેમણે આસામી ભાષામાં પણ ઘણા ગીતો ગાયા હતા અને આસામી સંગીતકાર ભુપેન હજારિકા સાથે ખૂબ જ સારા સંબંધો વિકસાવ્યા હતા. તેમણે તેમના માર્ગદર્શન હેઠળ ઘણાં ગીતો ગાયાં હતાં. રૂદાલી (૧૯૯૩)ના ગીત "દિલ હૂમ હૂમ કરે" એ તે વર્ષે સૌથી વધુ વિક્રમી વેચાણ નોંધાવ્યું હતું.[૬૬]

૧૯૮૦

[ફેરફાર કરો]

૧૯૮૦ના દાયકાથી લતા મંગેશકરે સિલસિલા (૧૯૮૧), ફાસલે (૧૯૮૫), વિજય (૧૯૮૮) અને ચાંદની (૧૯૮૯) ફિલ્મમાં સંગીત દિગ્દર્શક શિવહરી સાથે તથા ઉસ્તાદી ઉસ્તાદ સે (૧૯૮૧), બેઝુબાન (૧૯૮૨), વો જો હસીના (૧૯૮૩), યે કેસા ફર્ઝ (૧૯૮૫) અને મૈને પ્યાર કિયા (૧૯૮૯) ફિલ્મમાં રામ લક્ષ્મણ સાથે કામ કર્યું હતું. તેમણે કર્ઝ (૧૯૮૦), એક દુજે કે લિયે (૧૯૮૧), સિલસિલા (૧૯૮૧), પ્રેમ રોગ (૧૯૮૨), હીરો (૧૯૮૩), પ્યાર ઝુકતા નહી (૧૯૮૫), રામ તેરી ગંગા મૈલી (૧૯૮૫), નગીના (૧૯૮૬), અને રામ લખન (૧૯૮૯) જેવી અન્ય ફિલ્મોમાં પણ ગીતો ગાયા હતા.[૬૭][૩૬] સંજોગ (૧૯૮૫) ફિલ્મનું તેમનું ગીત "ઝુ ઝુ ઝુ યશોદા કા નંદલાલા" ખૂબ જ લોકપ્રિય થયું હતું.[૬૮][૬૭] ૧૯૮૦ના દશકના ઉત્તરાર્ધમાં, તેમણે અનુક્રમે આનંદ (૧૯૮૭) અને સત્યા (૧૯૮૮) ફિલ્મો માટે સંગીતકાર ઇલૈયારાજાના ગીતો "અરારો અરારો" અને "વલાઇ ઓસાઈ" ની બે એક પછી એક પ્રસ્તુતિઓ સાથે તમિલ ફિલ્મોમાં પુનરાગમન કર્યું હતું.[૬૯]

૧૯૮૦ના દાયકામાં, સંગીતકાર જોડી લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલ સાથે લતાએ તેમની સૌથી મોટી હિટ ફિલ્મોના ગીતો ગાયા હતાં. જેમાં,આશા (૧૯૮૦)માં "શીશા હો યા દિલ હો", કર્ઝ (૧૯૮૦)માં "તુ કિતને બરસ કા", દોસ્તાના (૧૯૮૦)માં "કિતના આસાન હૈ", આસ પાસ (૧૯૮૦)માં "હમ કો ભી ગમ", નસીબ (૧૯૮૦) માં "મેરે નસીબ મેં", ક્રાંતિ(૧૯૮૦)માં, "ઝિંદગીકી ના તૂટે" નો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત એક દુજે કે લિયે (૧૯૮૧)માં "સોલા બારસ કી", પ્રેમ રોગ (૧૯૮૨)માં "યે ગલિયાં યે ચૌબારા", અર્પણ (૧૯૮૩)માં "લિખનેવાલે ને લિખ ડાલે", 'અવતાર(૧૯૮૩)માં "દિન મહીને સાલ", હીરો (૧૯૮૩)માં "પ્યાર કરનેવાલે" અને "નિંદિયા સે જાગી", સંજોગ (૧૯૮૫)માં "ઝુ ઝુ ઝુ યશોદા", મેરી જંગ (૧૯૮૫)માં "ઝિંદગી હર કદમ", યાદોં કી કસમ (૧૯૮૫)માં "બૈઠ મેરે પાસ", રામ અવતાર (૧૯૮૮)માં "ઉંગલી મેં અંગૂઠી" અને રામ લખન (૧૯૮૯)માં "ઓ રામજી તેરે લખન ને" જેવા ગીતો ખૂબ જ લોકપ્રિય નીવડ્યાં હતાં.[૭૦]

આ વર્ષોમાં લતા માટે રાહુલ દેવ બર્મનની કેટલીક રચનાઓમાં અલીબાબા ઔર ૪૦ ચોર (૧૯૮૦)માં "આજા સર-એ-બાઝાર", ફિર વોહી રાત (૧૯૮૧)માં "બિંદીયા તરસે", સિતારા (૧૯૮૧)માં "થોડી સી જમીન", રોકી (૧૯૮૧)માં "ક્યા યહી પ્યાર હૈ", લવ સ્ટોરી (૧૯૮૧)માં "દેખો મૈંને દેખા", કુદરત (૧૯૮૧)માં "તુને ઓ રંગીલે" , શક્તિ (૧૯૮૧)માં "જાને કૈસે કબ" વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. બેતાબ (૧૯૮૩)માં "જબ હમ જવાન હોંગે", ખૂબ જ લોકપ્રિય બન્યું હતું, અગર તુમ ના હોતે (૧૯૮૩)માં "હમે ઔર જીને", માસૂમ (૧૯૮૩)માં "તુઝસે નારાઝ નહીં", બડે દિલ વાલા (૧૯૮૩)માં "કહીં ન જા", સનીમાં "જાને ક્યા બાત" (૧૯૮૪), અર્જુન (૧૯૮૫)માં "ભૂરી ભુરી આંખે", સાગર (૧૯૮૫)માં "સાગર કિનારે", સવેરેવાલી ગાડી (૧૯૮૬)માં "દિન પ્યાર કે આયેંગે" તેમના અન્ય લોકપ્રિય ગીતો છે.

લતાએ રફી સાથે સ્વયંવર (૧૯૮૦)માં "મુઝે છૂ રહી હૈં", જોની આઇ લવ યુ (૧૯૮૨)માં "કભી કભી બેઝુબાન", કામચોર (૧૯૮૨)માં "તુજ સંગ પ્રીત", ખુદ્દાર (૧૯૮૨)માં "અંગ્રેજી મેં કહેતે હૈ", નિશાન (૧૯૮૩)માં "અખિયોં હી અખિયોં મેં", આખિર ક્યોં (૧૯૮૫)માં "દુશ્મન ના કરે", દિલ તુઝકો દિયા (૧૯૮૭) માં "વાદા ના તોડ", જેવા યુગલ ગીતો ગાયા હતા.

બપ્પી લહિરીએ લતા માટે કેટલાક ગીતોની રચના કરી હતી, જેમાં સબૂત (૧૯૮૦)માં "દૂરિયાં સબ મીટા દો", પતિતા (૧૯૮૦)માં "બૈઠે બૈઠે આજ આયી", સમજૂતી (૧૯૮૦)માં "જાને ક્યૂં મુઝે", જ્યોતિ (૧૯૮૧)માં "થોડા રેશમ લગતા હૈ", પ્યાસ (૧૯૮૨)માં "દર્દ કી રાગિની", અને હિંમતવાલા (૧૯૮૩)માં "નૈનો મેં સપના" (કિશોર કુમાર સાથે યુગલ) નો સમાવેશ થાય છે.[૭૧]

ખય્યામે ૮૦ના દાયકામાં પણ તેમની સાથે કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું અને થોડિસી બેવફાઇ (૧૯૮૦)માં "હઝાર રાહેં મુડ" (કિશોર કુમાર સાથે યુગલગીત), ચંબલ કી કસમ (૧૯૮૦)ના "સિમટી હુયી", દર્દ (૧૯૮૧)માં "ના જાને ક્યા હુઆ", દિલ-એ-નાદાન (૧૯૮૨), "ચાંદ કે પાસ" જેવા ગીતો કમ્પોઝ કર્યા હતા.[૭૨]

૮૦ના દાયકા દરમિયાન લતાએ રવિન્દ્ર જૈન માટે રામ તેરી ગંગા મૈલી (૧૯૮૫)માં "સુન સાહિબા સુન", ઉષા ખન્ના માટે શમા (૧૯૮૧)માં "ચાંદ અપના સફર", સૌતન (૧૯૮૩)માં "શાયદ મેરી શાદી" અને "ઝિંદગી પ્યાર કા" સૌતન કી બેટી (૧૯૮૩)માં "હમ ભૂલ ગયે રે" જેવા હિટ ગીતો ગાયા હતા. મંગેશકરે ચક્ર (૧૯૮૧)માં "કાલે કાલે ગેહરે સાયે", ધનવાન (૧૯૮૧)માં "યે આંખે દેખ કર" અને "કુછ લોગ મોહબ્બત કો", મશાલ (૧૯૮૪) માં "મુઝે તુમ યાદ કરના", શહેનશાહ (૧૯૮૯)માં અમર-ઉત્પલ માટે "જાને દો જાને દો મુજે", ગંગા જમના સરસ્વતી (૧૯૮૮)માં "સાજન મેરા ઉસ પાર" તથા વારિસ (૧૯૮૯)માં ઉત્તમ જગદીશ માટે "મેરે પ્યાર કી ઉમર" ગીતો ગાયા હતા.[૭૩]

જૂન ૧૯૮૫માં, યુનાઇટેડ વે ઓફ ગ્રેટર ટોરોન્ટોએ તેમને મેપલ લીફ ગાર્ડન ખાતે કાર્યક્રમ આપવા આમંત્રણ આપ્યું હતું. એની મરેની વિનંતીથી,[૭૪] લતાએ પોતાનું ગીત "યુ નીડ મી" ગાયું હતું. ૧૨,૦૦ લોકોએ આ કોન્સર્ટમાં હાજરી આપી હતી, જેણે ચેરિટી માટે ૧૫૦,૦૦૦ ડૉલર એકત્ર કર્યા હતા.[૭૫][૭૬]

૧૯૯૦

[ફેરફાર કરો]

૧૯૯૦ના દાયકામાં મંગેશકરે આનંદ-મિલિંદ, નદીમ-શ્રવણ, જતીન-લલિત, દિલીપ સેન-સમીર સેન, ઉત્તમ સિંહ, અનુ મલિક, આદેશ શ્રીવાસ્તવ અને એ. આર. રહેમાન સહિતના સંગીત દિગ્દર્શકો સાથે રેકોર્ડિંગ કર્યું હતું. તેમણે કેટલાક બિન-ફિલ્મી ગીતો રેકોર્ડ કર્યા હતા, જેમાં જગજીત સિંઘ સાથેની ગઝલોનો પણ સમાવેશ થાય છે.[૭૭][૭૮][૭૯][૮૦][૮૧] તેમણે કુમાર સાનુ, અમિત કુમાર, એસ. પી. બાલાસુબ્રમણ્યમ, ઉદિત નારાયણ, હરિહરન, સુરેશ વાડેકર, મોહમ્મદ અઝીઝ, અભિજીત ભટ્ટાચાર્ય, રૂપ કુમાર રાઠોડ, વિનોદ રાઠોડ, ગુરદાસ માન અને સોનૂ નિગમ સાથે પણ ગીતો ગાયાં છે.[૮૨][૮૩]

૧૯૯૦માં તેમણે હિન્દી ફિલ્મો માટે પોતાનું પ્રોડક્શન હાઉસ શરૂ કર્યું હતું, જેણે ગુલઝાર દિગ્દર્શિત ફિલ્મ લેકિનનું નિર્માણ કર્યું હતું. આ ફિલ્મના "યારા સિલી સિલી" ગીતની પ્રસ્તુતિ માટે તેમને શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયકનો ત્રીજો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો, જેને તેમના ભાઈ હૃદયનાથ દ્વારા કંપોઝ કરવામાં આવ્યું હતું.[૮૪][૮૫]

તેમણે તે સમયે યશ ચોપરા અને તેમના પ્રોડક્શન હાઉસ યશ રાજ ફિલ્મ્સની લગભગ તમામ ફિલ્મો માટે ગીતો ગાયા છે, જેમાં ચાંદની (૧૯૮૯), લમ્હે (૧૯૯૧), ડર (૧૯૯૩), યે દિલ્લગી (૧૯૯૪), દિલવાલે દુલ્હનિયા લે જાયેંગે (૧૯૯૫), દિલ તો પાગલ હૈ (૧૯૯૭) અને ત્યારબાદ મોહબ્બતેં (૨૦૦૦), મુઝસે દોસ્તી કરોગે (૨૦૦૨) અને વીર-ઝારા (૨૦૦૪)નો સમાવેશ થાય છે.[૮૬][૮૭][૮૮]

૧૯૯૦ દરમિયાન તેમણે રામલક્ષ્મણ સાથે પત્થર કે ફૂલ (૧૯૯૧), ૧૦૦ ડેઝ (૧૯૯૧), મહેબૂબ મેરે મહેબૂબ (૧૯૯૨), સાતવાં આસમાન (૧૯૯૨), આઇ લવ યુ (૧૯૯૨), દિલ કી બાઝી (૧૯૯૩), અંતિમ ન્યાય (૧૯૯૩), ધ મેલોડી ઓફ લવ (૧૯૯૩), ધ લો (૧૯૯૪), હમ આપકે હૈ કોન (૧૯૯૪), મેઘા (૧૯૯૬), લવ કુશ (૧૯૯૭), મનચલા (૧૯૯૯), અને દુલ્હન બનુ મૈં તેરી (૧૯૯૯) જેવી ફિલ્મોના ગીતો ગાયાં હતા.[૮૯]

એ. આર. રહેમાને આ સમયગાળા દરમિયાન તેમની સાથે કેટલાક ગીતો રેકોર્ડ કર્યા હતા, જેમાં દિલ સેમાં "જિયા જલે", વન ટુ કા ફોર માં "ખામોશિયાં ગુનગુનાને લગી", પુકારમાં "એક તૂ હી ભરોસા", ઝુબેદામાં "પ્યારા સા ગાંવ" અને "સો ગયે હૈં", રંગ દે બસંતીમાં "લુક્કા ચુપ્પી", લગાનમાં "ઓ પલાનહારે"નો સમાવેશ થાય છે.[૯૦] તેણીએ "એક તુ હી ભરોસા" ગીત ગાતી વખતે ફિલ્મ પુકારમાં ઓન-સ્ક્રીન હાજરી આપી હતી.[૯૧]

૧૯૯૪માં તેમણે શ્રદ્ધાંજલિ – માય ટ્રિબ્યુટ ટુ ધ ઇમોર્ટલ્સ આલ્બમ પ્રદર્શિત કર્યું હતું.[૧૦૯] આ આલ્બમની ખાસ વિશેષતા એ છે કે લતા મંગેશકરે તે સમયના અમર ગાયકોને તેમના કેટલાક ગીતો પોતાના અવાજમાં રજૂ કરીને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી છે. આલ્બમમાં કે.એલ.સાયગલ, કિશોર કુમાર, મોહમ્મદ રફી, હેમંત કુમાર, મુકેશ, પંકજ મલ્લિક, ગીતા દત્ત, ઝોહરાબાઈ, અમીરબાઈ, પારૂલ ઘોષ અને કાનન દેવીના ગીતો છે.

તેણે રાહુલ દેવ બર્મનના પહેલા અને છેલ્લા બંને ગીતો ગાયા હતા. ૧૯૯૪માં તેમણે રાહુલ દેવ બર્મન માટે ૧૯૪૨ અ લવ સ્ટોરીનું "કુછ ના કહો" ગીત ગાયું હતું.

૧૯૯૯માં તેમના નામનું પરફ્યુમ બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું.[૯૨] આ જ વર્ષે લાઇફટાઇમ એચિવમેન્ટ માટે તેમને ઝી સિને એવોર્ડ પણ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.[૯૩] ૧૯૯૯માં તેમને રાજ્ય સભાના સભ્ય તરીકે નામાંકિત કરવામાં આવ્યા હતા.[૯૪] જો કે, તેઓ રાજ્ય સભાના સત્રોમાં નિયમિત રીતે હાજરી આપતા ન હતા, જેના કારણે ગૃહના કેટલાક સભ્યો જેવા કે, ઉપસભાપતિ નજમા હેપ્તુલ્લાહ, પ્રણવ મુખર્જી અને શબાના આઝમી દ્વારા તેમની ટીકા કરવામાં આવી હતી.[૯૫][૯૬] તેમણે પોતાની ગેરહાજરીનું કારણ ખરાબ સ્વાસ્થ્ય ગણાવ્યું હતું. એવું પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે સંસદસભ્ય તરીકે તેમણે દિલ્હીમાં પગાર, ભથ્થું કે સરકારી આવાસનો લાભ લીધો ન હતો.[૯૫][૯૭]

૨૦૦૦

[ફેરફાર કરો]

૨૦૦૧માં લતા મંગેશકરને ભારતના સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન ભારત રત્નથી નવાજવામાં આવ્યા હતા.[૯૮]

તે જ વર્ષે, તેમણે પુણેમાં માસ્ટર દીનાનાથ મંગેશકર હોસ્પિટલની સ્થાપના કરી, જેનું સંચાલન લતા મંગેશકર મેડિકલ ફાઉન્ડેશન દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું (જેની સ્થાપના ઓક્ટોબર ૧૯૮૯ માં મંગેશકર પરિવાર દ્વારા કરવામાં આવી હતી). ૨૦૦૫માં, તેમણે સ્વરાંજલિ નામનું જ્વેલરી કલેક્શન ડિઝાઇન કર્યું હતું, જેનું નિર્માણ ભારતીય ડાયમંડ એક્સપોર્ટ કંપની એડોરાએ કર્યું હતું. ક્રિસ્ટીઝની હરાજીમાં આ સંગ્રહમાંથી પાંચ નમૂનાઓએ ૧૦૫,૦૦૦ પાઉન્ડ એકઠા કર્યા હતા, અને આ નાણાંનો કેટલોક હિસ્સો ૨૦૦૫ના કાશ્મીર ધરતીકંપ રાહત માટે દાનમાં આપવામાં આવ્યો હતો.[૯૯] ૨૦૦૧માં, તેમણે લજ્જા ફિલ્મ માટે, સંગીતકાર ઇલીયારાજા સાથે પોતાનું પ્રથમ હિન્દી ગીત રેકોર્ડ કર્યું હતું; તેણીએ અગાઉ ઇલિયારાજા દ્વારા તમિલ અને તેલુગુ ગીતો રેકોર્ડ કર્યાં હતાં.[૧૦૦]

તેમનું ગીત "વાદા ન તોડ" ને ફિલ્મ ઇટર્નલ સનશાઇન ઓફ ધ સ્પોટલેસ માઇન્ડ (૨૦૦૪) અને તેના સાઉન્ડટ્રેકમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું.[૧૦૧]

૨૧ જૂન, ૨૦૦૭ના રોજ, તેમણે સાદગી આલ્બમ બહાર પાડ્યું, જેમાં જાવેદ અખ્તર દ્વારા લખાયેલા અને મયુરેશ પાઇ દ્વારા કમ્પોઝ થયેલા આઠ ગઝલ પ્રકારના ગીતોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.[૧૦૨]

૨૦૧૦

[ફેરફાર કરો]

૧૨ એપ્રિલ, ૨૦૧૧ના રોજ લતા મંગેશકરે સરહદેં : મ્યુઝિક બિયોન્ડ બાઉન્ડ્રીઝ નામનું આલ્બમ બહાર પાડ્યું હતું, જેમાં તેમના અને મહેંદી હસનનું (પાકિસ્તાનના ફરહાદ શહજાદ દ્વારા લખાયેલું) યુગલ ગીત "તેરા મિલના બહુત અચ્છા લગે" નો સમાવેશ થાય છે. આ આલ્બમમાં ઉષા મંગેશકર, સુરેશ વાડકર, હરિહરન, સોનૂ નિગમ, રેખા ભારદ્વાજ અને અન્ય એક પાકિસ્તાની ગાયક ગુલામ અલી છે.[૧૦૩][૧૦૪]

૧૪ વર્ષના અંતરાલ બાદ, તેમણે સંગીતકાર નદીમ-શ્રવણ માટે બેવફા (૨૦૦૫)નું "કૈસે પિયા સે" ગીત રેકોર્ડ કર્યું હતું.[૧૦૫] પેજ ૩ (૨૦૦૫) માટે "કિતને અજીબ રિશ્તે હૈં યહાં પર" અને જેલ (૨૦૦૯) માટે "દાતા સુન લે", ફિલ્મ સતરંગી પેરાશૂટ (૨૦૧૧) માટે "તેરે હસ્ને સાઇ મુઝેકો" રેકોર્ડ કર્યું હતું.[૧૦૬] વિરામ બાદ તેઓ પાર્શ્વ ગાયન ક્ષેત્રે પાછા ફર્યા હતા અને પોતાના સ્ટુડિયોમાં ડુન્નો વાય ટુ - લાઇફ ઇસ મોમેન્ટ માટે ગીત "જીના ક્યા હૈ, જાના મૈને" રેકોર્ડ કર્યું હતું.[૧૦૭]

૨૮ નવેમ્બર, ૨૦૧૨ના રોજ, તેમણે મયુરેશ પાઇ દ્વારા રચિત સ્વામી સમર્થ મહા મંત્ર નામના ભજનોના આલ્બમ સાથે પોતાનું મ્યુઝિક લેબલ, એલએમ મ્યુઝિક લોન્ચ કર્યું હતું. તેમણે આ આલ્બમમાં તેમની નાની બહેન ઉષા સાથે ગીત ગાયું હતું.[૧૦૮]

૨૦૧૪ માં, તેણીએ બંગાળી આલ્બમ, સુરોધ્વનિનું રેકોર્ડિંગ કર્યું હતું, જેમાં સલીલ ચૌધરીની કવિતાનો સમાવેશ થાય છે, જેને પાઇ દ્વારા કંપોઝ કરવામાં આવ્યું હતું.[૧૦૯] ૩૦ માર્ચ ૨૦૧૯ના રોજ લતા મંગેશકરે ભારતીય સેના અને રાષ્ટ્રને શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે મયુરેશ પાઇ દ્વારા રચિત "સૌગંધ મુઝે ઇઝ મિટ્ટી કી" ગીત રજૂ કર્યું હતું.[૧૧૦]

ગીતો

[ફેરફાર કરો]

ગુજરાતી ગીતો

[ફેરફાર કરો]
  • માને તો મનાવી લેજો રે, ઓધાજી રે મારા વાલાને વઢીને કેજો રે
  • દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
  • વૈષ્ણવ જન તો
  • હે કાનુડા તોરી ગોવાલણ
  • હંસલા હાલો ને હવે મોતીડા નહિ રે જડે

માંદગી અને અવસાન

[ફેરફાર કરો]

૮ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ ના રોજ લતા મંગેશકરને હળવા લક્ષણો સાથે કોરોનાવાયરસ સંક્રમણનું નિદાન થયું હતું અને તેમને મુંબઈની બ્રીચ કેન્ડી હોસ્પિટલના ઇન્ટેન્સિવ કેર યુનિટ (આઈસીયુ)માં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમની તબિયતમાં "નજીવો સુધારો" થયા બાદ તેમનું વેન્ટિલેટર હટાવી દેવાયું હતું;[૧૧૧] જો કે, તેણીની તબિયત લથડ્યા બાદ, ૫ ફેબ્રુઆરીએ ફરીથી તેમને વેન્ટિલેટર હેઠળ મૂકવામાં આવ્યા હતા.[૧૧૨]

ન્યુમોનિયા અને કોવિડ-૧૯ માટે સતત ૨૮ દિવસની સારવાર લીધા બાદ ૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ ના રોજ ૯૨ વર્ષની વયે મલ્ટીપલ ઓર્ગન ડિસફંક્શન સિન્ડ્રોમથી તેમનું અવસાન થયું હતું.[૧૧૩][૧૧૪]

લતા મંગેશકરના અવસાનના પગલે ભારત સરકારે બે દિવસના રાષ્ટ્રીય શોકની જાહેરાત કરી હતી. સમગ્ર ભારતમાં ૬થી ૭ ફેબ્રુઆરી સુધી રાષ્ટ્રધ્વજ અડધી કાઠીએ ફરકાવવામાં આવ્યો હતો.[૧૧૫] રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ વૈંકયા નાયડુ, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સહિત કેન્દ્રીય પ્રધાનો અને મુખ્યમંત્રીઓ,[૧૧૬][૧૧૭] ભારતીય સંગીત ઉદ્યોગ, ભારતીય ફિલ્મ ઉદ્યોગના સભ્યો, હસ્તીઓ, ચાહકો અને ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓએ શોક વ્યક્ત કર્યો હતો.[૧૧૮] વેસ્ટ ઇન્ડીઝ સામેની પ્રથમ વનડેમાં ભારતીય ક્રિકેટ ટીમના ખેલાડીઓએ કાળી પટ્ટી ધારણ કરી લતાજીના અવસાન પર શોક વ્યક્ત કર્યો હતો. પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન ઈમરાન ખાન, બાંગ્લાદેશના પ્રધાનમંત્રી શેખ હસીના, નેપાળના પ્રધાનમંત્રી શેર બહાદુર દેઉબા, શ્રીલંકાના પ્રધાનમંત્રી મહિન્દા રાજપક્ષે, અફઘાનિસ્તાનના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ હામિદ કરઝાઈ અને પાકિસ્તાનના મંત્રી ફવાદ ચૌધરીએ તેમના નિધન પર દુઃખ વ્યક્ત કર્યું હતું.[૧૧૯][૧૨૦]

લતા મંગેશકરના અંતિમ સંસ્કાર તેમના ભાઈ હૃદયનાથ મંગેશકર દ્વારા તે જ દિવસે મુંબઈના શિવાજી પાર્કમાં સંપૂર્ણ રાજકીય સન્માન સાથે કરવામાં આવ્યા હતા. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, રાજ્યપાલ ભગતસિંહ કોશ્યારી, મુખ્યમંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરેએ અંતિમ દર્શન કરી પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી હતી. મંગેશકરની બહેનો આશા ભોંસલે અને ઉષા મંગેશકર, દેવેન્દ્ર ફડણવીસ, રાજ ઠાકરે, શરદ પવાર, શાહરુખ ખાન, આમિર ખાન, રણબીર કપૂર, વિદ્યા બાલન, શ્રદ્ધા કપૂર, સચિન તેંડુલકર, અનુરાધા પૌડવાલ સહિત અનેક મહાનુભાવો અને પરિવારના સભ્યો પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.[૧૨૧]

૧૦ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨ ના રોજ, મંગેશકરના અસ્થિઓનું તેમની બહેન આશા ભોંસલે અને ભત્રીજા આદિનાથ મંગેશકર દ્વારા નાસિકના રામકુંડ ખાતે ગોદાવરી નદીમાં વિસર્જન કરવામાં આવ્યું હતું.[૧૨૨]

પુરસ્કાર અને સન્માન

[ફેરફાર કરો]
૨૦૧૩માં 'દીનાનાથ મંગેશકર એવોર્ડ્સ'ની ઘોષણામાં લતા મંગેશકર

લતા મંગેશકરે અનેક પુરસ્કારો અને સન્માનો જીત્યા હતા. જેમાં ભારતનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ભારત રત્ન, (૨૦૦૧) પદ્મભૂષણ (૧૯૬૯),[૧૨૩] પદ્મવિભૂષણ (૧૯૯૯), લાઇફટાઇમ એચિવમેન્ટ્સ માટે ઝી સિને એવોર્ડ (૧૯૯૯),[૧૨૪] દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ (૧૯૮૯), મહારાષ્ટ્ર ભૂષણ એવોર્ડ (૧૯૯૭), એનટીઆર રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર (૧૯૯૯), લિજન ઓફ ઓનર (૨૦૦૭), એએનઆર રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર (૨૦૦૭), ત્રણ રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કારો અને ૧૫ બંગાળ પત્રકાર સંઘ પુરસ્કારોનો સમાવેશ થાય છે.

તેમણે શ્રેષ્ઠ મહિલા પાર્શ્વ ગાયિકા તરીકે ચાર ફિલ્મફેર એવોર્ડ્સ પણ જીત્યા હતા. ૧૯૯૩માં તેમને ફિલ્મફેર લાઇફટાઇમ અચિવમેન્ટ એવોર્ડ અને ૧૯૯૪ અને ૨૦૦૪માં ફિલ્મફેર વિશેષ પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા હતા.[૧૨૫]

૧૯૮૪માં મધ્યપ્રદેશ રાજ્ય સરકારે તેમના સન્માનમાં 'લતા મંગેશકર પુરસ્કાર'ની સ્થાપના કરી હતી. મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય સરકારે પણ ૧૯૯૨માં 'લતા મંગેશકર એવોર્ડ'ની સ્થાપના કરી હતી.[૧૨૬]

૨૦૦૯ માં, તેણીને ફ્રાન્સના સર્વોચ્ચ પુરસ્કાર, 'ઓફિસર ઑફ ધ ફ્રેન્ચ લિજન ઓફ ઓનર' ખિતાબ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.[૧૨૭]

૨૦૧૨માં, આઉટલુક ઇન્ડિયાના શ્રેષ્ઠતમ ભારતીય સર્વેક્ષણમાં તેણીને ૧૦મા ક્રમે મૂકવામાં આવ્યા હતા.[૧૨૮]

તેમને ૧૯૮૯માં સંગીત નાટક અકાદમી ઉપરાંત કોલ્હાપુરની ઇન્દિરા કલા સંગીત વિશ્વવિદ્યાલય, ખૈરાગઢ અને શિવાજી યુનિવર્સિટી તરફથી માનદ ડૉક્ટરેટની પદવી એનાયત કરવામાં આવી હતી.[૧૨૯][૧૩૦]

સંદર્ભ

[ફેરફાર કરો]
  1. ↑ "Playlist Ghazals - Lata Mangeshkar on Gaana.com". Gaana.com.
  2. ↑ "Playlist Bhakti By Lata Mangeshkar on Gaana.com". Gaana.com.
  3. ↑ "Playlist Bengali Folk Songs of Lata on Gaana.com". Gaana.com.
  4. ↑ "Lata Mangeshkar: The nightingale's tryst with Rabindra Sangeet". The Statesman. 28 September 2018. મેળવેલ 4 December 2018.
  5. ↑ "Lata Mangeshkar". The Times of India. 10 December 2002. મેળવેલ 22 July 2009.
  6. ↑ Yasmeen, Afshan (21 September 2004). "Music show to celebrate birthday of melody queen". The Hindu. મૂળ માંથી 3 November 2004 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 14 October 2019.
  7. ↑ ૭.૦ ૭.૧ "Lata Mangeshkar: The Queen of Melody". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 14 October 2019. મેળવેલ 5 February 2022.
  8. ↑ "Lata Mangeshkar Awards". Timesofindia.indiatimes.com. મેળવેલ 7 February 2022. CS1 maint: discouraged parameter (link)
  9. ↑ ઢાંચો:Usurped The Hindu
  10. ↑ "Happy Birthday Lata Mangeshkar: 5 Timeless Classics By the Singing Legend". News18. 28 September 2019.
  11. ↑ "Lata Mangeshkar's last recorded song was the Gayatri Mantra for Isha Ambani's wedding". IndiaToday.
  12. ↑ divya.bhonsale. "A look at the glorious life of Lata Mangeshkar, the singing legend of India". Asianet News Network Pvt Ltd (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 2022-02-06.
  13. ↑ "Unplugged:Lata Mangeshkar". The Times of India. 20 September 2009.
  14. ↑ ૧૪.૦ ૧૪.૧ ૧૪.૨ ૧૪.૩ ૧૪.૪ ૧૪.૫ ૧૪.૬ ૧૪.૭ Khubchandani, Lata (2003). Gulzar; Govind Nihalani; Saibal Chatterjee (સંપાદકો). Encyclopaedia of Hindi Cinema. Popular Prakashan. પૃષ્ઠ 486–487. ISBN 81-7991-066-0.
  15. ↑ "Book on Lata Mangeshkar: A Musical Journey out by January 2016". The Economic Times. મેળવેલ 31 October 2020.
  16. ↑ Bharatan, Raju (1 August 2016). Asha Bhosle: A Musical Biography (અંગ્રેજીમાં). Hay House, Inc. પૃષ્ઠ 5–7. ISBN 978-93-85827-16-7.
  17. ↑ "Lata, Asha, Usha: Legacy of the sisters". NP News24 (અંગ્રેજીમાં). 28 September 2019. મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  18. ↑ DelhiFebruary 6, Tiasa Bhowal New; February 6, 2022UPDATED; Ist, 2022 11:00. "Lata Mangeshkar and Asha Bhosle: The sibling revelry". India Today (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  19. ↑ "Trending news: Lata Mangeshkar did not marry till today, father's death was a big reason!". Hindustan News Hub (અંગ્રેજીમાં). 5 February 2022. મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  20. ↑ Suri, Ridhi (6 February 2022). "RIP Lata Mangeshkar: Veteran singer sang her first song at the age of 13. Listen to it here". www.indiatvnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  21. ↑ "The life & songs of Lata Mangeshkar 2". Sify (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  22. ↑ "Lata Mangeshkar: Queen of melody who redefined best of playback singing in Indian Cinema". Jagran English (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  23. ↑ "Biographies of Maestros". Swaramandakini.com. મૂળ માંથી 21 જુલાઈ 2017 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 5 August 2017. Check date values in: |archive-date= (મદદ)
  24. ↑ "5 unknown facts about Lata Mangeshkar". The Times of India. મેળવેલ 5 August 2017.
  25. ↑ (in en) Aapki Sewa Mein, 31 December 1947, https://open.spotify.com/album/0wu5F0gDnrlwO08Tqz1M6g, retrieved 6 February 2022 
  26. ↑ BHANDARI, PRAKASH. "Mahipal, the Unsung Superstar of Indian cinema". Rediff (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  27. ↑ (in en) Subhadra (Original Motion Picture Soundtrack), 31 December 1946, https://open.spotify.com/album/5KM4dieTcXRQZeopZyghG4, retrieved 6 February 2022 
  28. ↑ "Songs from Subhadra (1946)". www.cinestaan.com (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  29. ↑ Khan, Mansoor (27 September 2013). "Who is Lata Mangeshkar's Godfather?". glamsham.com. Wayback Machine. મૂળ માંથી 25 May 2015 પર સંગ્રહિત.
  30. ↑ Dharker, A. (2011). Icons: Men and Women who Shaped Today's India (Englishમાં). India: Roli Books. ISBN 9788174369444.CS1 maint: unrecognized language (link)
  31. ↑ Morcom, Anna (5 July 2017). Hindi Film Songs and the Cinema (અંગ્રેજીમાં). Routledge. ISBN 978-1-351-56373-4.
  32. ↑ Bharatan, Raju (1995). Lata Mangeshkar: A Biography. UBS Publishers Distributors. ISBN 978-81-7476-023-4.
  33. ↑ "Interview with Lata Mangeshkar – Irrfan". Rajya Sabha TV.
  34. ↑ ૩૪.૦ ૩૪.૧ Parvez, Amjad (8 August 2014). "Lata Mangeshkar — the living legend — Part I". DailyTimes. મૂળ માંથી 10 July 2015 પર સંગ્રહિત.
  35. ↑ Rahman, Mahbubar. "Lata Mangeshkar : The nightingale of the Ganges | The Asian Age Online, Bangladesh". The Asian Age (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  36. ↑ ૩૬.૦ ૩૬.૧ ૩૬.૨ ૩૬.૩ "Lata Mangeshkar: 'Queen of Melody' who redefined music in India". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  37. ↑ Parvez, Amjad (August 27, 2014). "Lata Mangeshkar — the living legend — Part XX". DailyTimes. મૂળ માંથી 28 August 2014 પર સંગ્રહિત.
  38. ↑ Parvez, Amjad (August 30, 2014). "Lata Mangeshkar — the living legend — XXIII". DailyTimes. મૂળ માંથી 17 October 2014 પર સંગ્રહિત.
  39. ↑ Hungama, Bollywood (5 August 2021). "61 Years of Mughal-e-Azam: 5 Unknown facts about the film : Bollywood News – Bollywood Hungama" (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  40. ↑ "The Life And Times Of Lata Mangeshkar: A Look Back At The Singing Legend's Illustrious Career – Pride Of The Nation No More". The Economic Times. મેળવેલ 6 February 2022.
  41. ↑ "Kavi Pradeep, master of the patriotic song, dies at 84". Rediff.com. 11 December 1998. મેળવેલ 4 November 2010.
  42. ↑ "Lata Mangeshkar's best songs by SD Burman | Songs Of Yore". www.songsofyore.com (અંગ્રેજીમાં). 28 September 2013. મેળવેલ 6 February 2022.[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  43. ↑ "Songs from Chhote Nawab (1961)". www.cinestaan.com (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  44. ↑ "Lata Mangeshkar Biography: Age, Early Life, Family, Education, Singing Career, Net Worth, Awards and Honours, and more". Jagranjosh.com. 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  45. ↑ (in en-US) Aaj Phir Jeene Ki Tamanna Hai, Waheeda Rehman Speaks (From "Guide") (Full Song & Lyrics) – Legends – Lata Mangeshkar – Vol 02 – Download or Listen Free – JioSaavn, 30 April 2013, archived from the original on 6 ફેબ્રુઆરી 2022, https://web.archive.org/web/20220206063735/https://www.jiosaavn.com/song/aaj-phir-jeene-ki-tamanna-hai-waheeda-rehman-speaks-from-guide/KQk8QBh1dH0, retrieved 6 February 2022 
  46. ↑ (in en) Gaata Rahe Mera Dil (From "Guide"), 28 February 2018, https://open.spotify.com/track/3lckSqgPVQsds7BpITo3eA, retrieved 6 February 2022 
  47. ↑ (in en) Piya Tose Naina Laage Re, 1 December 1965, https://open.spotify.com/track/167vjUqFTFeSamxeZytBKn, retrieved 6 February 2022 
  48. ↑ "Shazam". Shazam. મેળવેલ 6 February 2022.
  49. ↑ "Madan Mohan & Lata made each other famous | The Indian Sub-continent Times". Theistimes.com. મેળવેલ 6 August 2014.
  50. ↑ "The enduring legacy of Shankar-Jaikishan". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 17 September 2021. મેળવેલ 6 February 2022.[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  51. ↑ "Some great songs of Lata Mangeshkar by Shankar-Jaikishan | Songs Of Yore". www.songsofyore.com (અંગ્રેજીમાં). 9 November 2016. મેળવેલ 6 February 2022.[હંમેશ માટે મૃત કડી]
  52. ↑ "Lata Mangeshkar...twenty years ago". The Times of India. મૂળ માંથી 18 August 2013 પર સંગ્રહિત.
  53. ↑ "MADAN MOHAN... The Musical Legend | The Official Website of Madan Mohan". Madanmohan.in. મેળવેલ 6 August 2014.
  54. ↑ Bharatan, Raju (1995). Lata Mangeshkar: A Biography (અંગ્રેજીમાં). UBS Publishers' Distributors. પૃષ્ઠ 45–47. ISBN 978-81-7476-023-4.
  55. ↑ "10 facts you should know about Lata Mangeshkar". Rediff (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  56. ↑ "Did you know THIS is the only song sung by Lata Mangeshkar in Malayalam? – Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  57. ↑ "Lataji's only Malayalam song 'Kadali Chenkadali' is a sweet reminiscence for Malayalis". Mathrubhumi (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  58. ↑ Deora, Mohan; Shah, Rachana (10 February 2017). On Stage with Lata (અંગ્રેજીમાં). Harper Collins. ISBN 978-93-5264-317-2.
  59. ↑ "Voice of India: A tribute to the legendary Lata Mangeshkar". Lifestyle Asia India (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  60. ↑ (in en-US) Kora Kagaz – All Songs – Download or Listen Free – JioSaavn, 4 May 1974, archived from the original on 6 ફેબ્રુઆરી 2022, https://web.archive.org/web/20220206224633/https://www.jiosaavn.com/album/kora-kagaz/dR43oIEWUgs_, retrieved 6 February 2022 
  61. ↑ "Milestones in the life of melody queen Lata Mangeshkar". Hindustan Times (New Delhi, India). 27 September 2008. મૂળ માંથી 8 February 2016 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 18 January 2018 – HighBeam Research વડે.
  62. ↑ (in en) Lata Mangeshkar – 'Chala Vahi Des' & Meera Bhajans, https://www.discogs.com/release/11293304-Lata-Mangeshkar-Chala-Vahi-Des-Meera-Bhajans, retrieved 6 February 2022 
  63. ↑ Desk, India TV News (2 September 2011). "Marathi Music Director Shrinivas Khale Dead". www.indiatvnews.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  64. ↑ (in en-US) Lata Mangeshkar – Aajolchi Gaani Koli Geete – Samagra – Vol- 03 – Lata Mangeshkar, Hemanta Kumar Mukhopadhyay – Download or Listen Free – JioSaavn, 31 December 1991, archived from the original on 6 ફેબ્રુઆરી 2022, https://web.archive.org/web/20220206142331/https://www.jiosaavn.com/album/lata-mangeshkar---aajolchi-gaani-koli-geete---samagra---vol--03/8OpxcShb6Hk_, retrieved 6 February 2022 
  65. ↑ Islam, Tariqul (21 February 2016). Influence of Lata Mangeshkar's Songs in My Songs & Life (અંગ્રેજીમાં). CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1-5301-3643-8.
  66. ↑ "Bhupen Hazarika inspired millions across generations". India News. The Times of India (અંગ્રેજીમાં). Press Trust of India (PTI). 25 January 2019. મૂળ સંગ્રહિત માંથી 27 October 2020 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 5 February 2022.
  67. ↑ ૬૭.૦ ૬૭.૧ "Lata Mangeshkar". Discogs (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  68. ↑ "Lata Mangeshkar and Ram-Laxman are back together". IMDb. મેળવેલ 8 November 2016.
  69. ↑ Bharatan, Raju (1995). Lata Mangeshkar: A Biography (અંગ્રેજીમાં). UBS Publishers' Distributors. પૃષ્ઠ 58–63. ISBN 978-81-7476-023-4.
  70. ↑ Parvez, Amjad (17 August 2014). "Lata Mangeshkar — the living legend — Part X". DailyTimes. મૂળ માંથી 22 July 2015 પર સંગ્રહિત.
  71. ↑ Parvez, Amjad (16–19 August 2014). "Lata Mangeshkar — the living legend Part IX to XII". apnaorg.com.
  72. ↑ "Khayyam Speaks on Lata". cinemasangeet.com.
  73. ↑ Aditya Pant (27 April 2008). "Khwaahish-e-Parwaaz".
  74. ↑ "How Many Languages Has Lataji Sung In? - Rediff.com". m.rediff.com. મેળવેલ 6 February 2022.
  75. ↑ "Top Indian songstress sings for United Way". The Montreal Gazette. CP, Google News Archive. 11 June 1985. મેળવેલ 6 February 2022.
  76. ↑ Martin, Douglas (12 October 1985). "No Headline". The New York Times.
  77. ↑ "Lata Mangeshkar, Thank You For The Music". NDTV.com. મેળવેલ 6 February 2022.
  78. ↑ "Lata Mangeshkar reacts to Jagjit Singh's death". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 10 October 2011. મેળવેલ 6 February 2022.
  79. ↑ (in en) Dilip Sen-Sameer Sen – Aaina, https://www.discogs.com/master/1322215-Dilip-Sen-Sameer-Sen-Aaina, retrieved 6 February 2022 
  80. ↑ "RIPDidi: Uttam Singh remembers Lata Mangeshkar, 'Poore raaste hum log hansi-mazak karte jaate the'". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  81. ↑ Das, Sheela (5 September 2015). "Aadesh Shrivastava: 10 memorable tracks of the talented composer". Bollywood Mantra (અંગ્રેજીમાં). મૂળ માંથી 20 જાન્યુઆરી 2021 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  82. ↑ DESAI, MALAY ASHOKKUMAR. TREND SETTERS OF PLAYBACK SINGING (અંગ્રેજીમાં). Sankalp Publication. ISBN 978-93-90636-35-8.
  83. ↑ "Lata Mangeshkar: 'Queen of Melody' who redefined music in India". Deccan Herald (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  84. ↑ "Gulzar calls Lata Mangeshkar 'voice of our culture' says she is 'beyond words'". Zee News (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  85. ↑ "Lata Mangeshkar is beyond words: Gulzar – Times of India". The Times of India (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  86. ↑ "Lata Mangeshkar remembers Yash Chopra on his death anniversary: I can't forget the love and respect he gave me". PINKVILLA (અંગ્રેજીમાં). 21 October 2020. મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  87. ↑ "Yash Chopra's muse Lata Mangeshkar missing from his next". Hindustan Times (અંગ્રેજીમાં). 14 September 2012. મેળવેલ 6 February 2022.
  88. ↑ Chaudhury, Bodrul (16 September 2012). "Lata Mangeshkar will not be singing for Yash Chopra's Jab Tak Hai Jaan". BollySpice.com – The latest movies, interviews in Bollywood (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  89. ↑ "Lata Mangeshkar". m.zeesangam.com. મૂળ માંથી 6 ફેબ્રુઆરી 2022 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 6 February 2022.
  90. ↑ "When Lata Mangeshkar took 3-and-a-half months to record for AR Rahman". India Today.
  91. ↑ "A rediff.com Special --- Pukar". www.rediff.com. મેળવેલ 6 February 2022.
  92. ↑ Suparn Verma (3 November 1999). "A perfume called Lata". Rediff.com. મેળવેલ 13 August 2007.
  93. ↑ "Lifetime Achievement Award: Lata Mangeshkar". Zee Cinema. 24 August 2015. મૂળ માંથી 12 નવેમ્બર 2019 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 9 ફેબ્રુઆરી 2022.
  94. ↑ "Nominated Members of the Rajya Sabha". Rajya Sabha Secretariat, Government of India. મૂળ માંથી 27 September 2007 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 13 August 2007. [મૃત કડી]
  95. ↑ ૯૫.૦ ૯૫.૧ Viral Bhayani (29 November 2002). "Unequal music". The Times of India. મેળવેલ 13 August 2007.
  96. ↑ "Straight Answers". The Times of India. 2 March 2003. મેળવેલ 13 August 2007.
  97. ↑ "Leave me alone, says Lata". The Times of India. 5 March 2003. મેળવેલ 13 August 2007.
  98. ↑ "Lata Mangeshkar: Awards and recognitions received by the legendary singer". Moneycontrol (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  99. ↑ "Lata Mangeshkar's jewellery collection raises quake relief funds". 28 November 2005. મેળવેલ 13 August 2007.
  100. ↑ jha, subhash k (28 January 2018). "Showbiz world welcomes Ilayaraja's Padma". Deccan Chronicle (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  101. ↑ "Eternal Sunshine News". BeingCharlieKaufman.com (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  102. ↑ "Lata Mangeshkar launches new album 'Saadgi'". Daily News & Analysis. 21 June 2007. મેળવેલ 13 August 2007.
  103. ↑ "Lata Mangeshkar, Nevaan Nigam steal Sarhadein show". The Indian Express. 22 April 2011. મેળવેલ 6 August 2014.
  104. ↑ Jha, Pawan (21 April 2011). "सरहदें- एक अच्छी कोशिश" ['Border' – A good try]. BBC (હિન્દીમાં). મેળવેલ 5 April 2019.
  105. ↑ "Lata records song with Nadeem — Rediff.com Movies". Rediff.com. 3 January 2003. મેળવેલ 6 August 2014.
  106. ↑ "Lata records for Satrangee Parachute". The Indian Express. 17 December 2010. મેળવેલ 6 August 2014.
  107. ↑ "Lata is back in playback". Mumbai Mirror. 19 May 2014. મેળવેલ 6 August 2014.
  108. ↑ "Lata Mangeshkar launches music label with 'bhajan 'album | Latest News & Updates at Daily News & Analysis". Daily News and Analysis. 28 November 2012. મેળવેલ 6 August 2014.
  109. ↑ (in en-US) Shurodhwani (Full Song & Lyrics) – Lata Mangeshkar – Download or Listen Free – JioSaavn, 25 September 2014, https://www.jiosaavn.com/song/shurodhwani/MgopeydoDkY, retrieved 6 February 2022 
  110. ↑ "Lata Mangeshkar sings poem Modi recited after Balakot airstrikes, PM says it's inspirational". India Today. 30 March 2019. મેળવેલ 2 April 2019.
  111. ↑ "Lata Mangeshkar is stable now, says Asha Bhosle". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  112. ↑ "Lata Mangeshkar is undergoing aggressive therapy and tolerating procedures: Doctor Pratit Samdani". The Times of India.
  113. ↑ "Lata Mangeshkar: India singing legend dies at 92". BBC News (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  114. ↑ Banerjee, Shoumojit (6 February 2022). "'Nightingale' Lata Mangeshkar passes away at 92". The Hindu (અંગ્રેજીમાં). PTI. ISSN 0971-751X. મેળવેલ 6 February 2022.
  115. ↑ "Lata Mangeshkar's last rites at Mumbai's Shivaji Park with full state honours". Hindustan Times.
  116. ↑ "West Bengal pays tribute to Lata Mangeshkar by announcing half-day holiday". The Indian Express (અંગ્રેજીમાં). 6 February 2022. મેળવેલ 6 February 2022.
  117. ↑ "Lata Mangeshkar LIVE Updates: Maharashtra Government has declared a public holiday for tomorrow to mourn the demise of Lata Mangeshkar". The Economic Times (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  118. ↑ Acharya, Shayan. "IND v WI: Indian team wears black arm bands to mourn death of Lata Mangeshkar". Sportstar (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  119. ↑ "Pakistanis mourn Lata Mangeshkar too, say 'even 1,000 Pakistan cannot compensate this loss'". Theprint. 6 February 2022.
  120. ↑ "Melodies of Lata Mangeshkar are universal, forever, says former Afghan President". ANI News. 6 February 2022.
  121. ↑ "Legendary Singer Laid to Rest With Full State Honours; PM Modi, Shah Rukh Khan Attend Funeral". News18.
  122. ↑ "Legendary singer Lata Mangeshkar's ashes immersed in Nashik's Ramkund; family and fans gather at the site". Times Now News.
  123. ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. મૂળ (PDF) માંથી 15 October 2015 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 21 July 2015.
  124. ↑ "Zee Cine Lifetime Achievement Award (ZCA) – Zee Cine Lifetime Achievement Award Winners". awardsandshows.com.
  125. ↑ "Lata Mangeshkar lesser-known facts: Did you know she once gave up her Filmfare Award? – Bharat Times English News" (અંગ્રેજીમાં). મેળવેલ 6 February 2022.
  126. ↑ "State award for music announced – Indian Express". archive.indianexpress.com. મેળવેલ 6 February 2022.
  127. ↑ "Lata Mangeshkar conferred highest French honour". The Hindu. 29 November 2009. મેળવેલ 31 January 2021.
  128. ↑ "A Measure of the Man – Outlook India Magazine". magazine.outlookindia.com/. મૂળ માંથી 2021-07-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2022-02-16.
  129. ↑ "Lata Mangeshkar". www.sangeetnatak.gov.in. મૂળ માંથી 10 ઑગસ્ટ 2020 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 31 January 2021. Check date values in: |archive-date= (મદદ)
  130. ↑ "SNA – List of Awardees". www.sangeetnatak.gov.in. મૂળ માંથી 5 ફેબ્રુઆરી 2021 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 31 January 2021.

બાહ્ય કડીઓ

[ફેરફાર કરો]
વિકિમીડિયા કોમન્સ પર લતા મંગેશકર સંબંધિત માધ્યમો છે.
"https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=લતા_મંગેશકર&oldid=871836" થી મેળવેલ